velikimozak 131116094021-phpapp01 (1)

Veliki mozakCerebrum

Evolucija prednjeg mozga

• postepeno povećavanje mase i usložnjavanje uloge

• ribe i vodozemci - mirisna funkcija• gmizavci - javlja se kora• sisari - učenje, pamćenje, senzorne i motorne

funkcije• čovek – veliki mozak - svi složeni oblici

ponašanja: socijalna interakcija, govor i jezik, mišljenje, pamćenje, učenje...

Embrionalni razvoj

• nastaje iz prvog mehura nervne cevi

Prednji mozak (Veliki mozak)

Međumozak

Srednji mozak

Mali mozak i moždano stablo

Kičmena moždina

Veliki mozak

Potiljačni režanjTemeni režanjSlepoočni režanjČeoni režanjCentralna brazdaLateralna brazda

Struktura

• kora = siva masa (tela neurona)• bela masa - snopovi mijelinskih nervnih vlakana• subkortikalne strukture (uronjene u belu masu):– bazalne ganglije - jedra neurona u osnovi velikog

mozga– amigdala - bademasta jedra (amygdalē - badem) u

slepoočnom režnju; deo limbičkog sistema– hipokampus - struktura u unutrašnjosti slepoočnog

režnja; deo limbičkog sistema

1

2

3

Kora (cortex cerebri)

• tela nervnih ćelija, dendriti, nemijelinizovana vlakna (aksoni)

• debljina - od 2mm do 5mm; oko 14 milijardi neurona, raspoređenih u 6 slojeva

• površina - oko 2500cm2

– površine je u brazdama:

– žleb - sulcus; vijuga, greben - gyrus:


• dve najveće brazde: centralna i lateralna• četiri režnja: potiljačni, temeni, slepoočni i

čeoni• podela prema ulozi:– motorna zona– senzorna zona– asocijativna zona


Motorna zona Senzorna zona


Motorna zona Senzorna zona• prima i obrađuje podatke iz

čula (kontralateralno)• komunicira sa talamusom

• kontrola voljnih pokreta, naročito finih, složenijh pokreta (kontralateralno)

• komunicira sa bazalnim ganglijama



Motorni čovečuljak (homunculus)

Senzorni čovečuljak (homunculus)


Motorna zona Senzorna zona• veličina pojedinih delova

tela (na homunkulusu) odgovara pokretljivosti/ preciznosti pokreta

• veličina pojedinih delova tela (na homunkulusu) odgovara gustini inervacije


• Asocijativna zona– čini 90% kore mozga– potiljačni, temeni i slepoočni režanj -

organizovanje senzornih informacija u smislenu sliku stvarnosti:• vidna zona - potiljačni režanj• slušna zona - slepoočni režanj

– čeoni režanj - omogućuje apstraktno mišljenje, planiranje i jezik


• Put vizuelnih nervnih impulsa:1. fotoreceptori (mrežnjača)2. gornje-vidne kvržice3. talamus4. asocijativna vidna zona


• Put auditivnih impulsa:1. mehanoreceptori (unutrašnje uho)2. produžena moždina (kohlearna jedra)3. donje-slušne kvržice4. talamus5. asocijatvna slušna zona (slepoočni režanj)


• aktivno komunicira sa subkortikalnim strukturama - talamusom i bazalnim ganglijama

• više od 90% puteva su oni koji povezuju različite zone kore

Bela masa(substantia alba)

• mijelinizovana nervna vlakna (aksoni) i glijalne ćelije/neuroglije

• osnovna funkcija: povezivanje različitih delova cerebruma i povezivanje cerebruma sa nižim strukturama mozga


• 3 vrste puteva:1. projekcioni putevi - vertikalni, silazni i uzlazni;

povezuju cerebrum sa nižim strukturama i kičmenom moždinom

2. komisuralni putevi - povezuju dve hemisfere preko komisura - mostova, od kojih je najveća corpus callosum

3. asocijativni putevi - povezuju različite zone u okviru iste hemisfere - režnjeve, vijuge...


• Neuroglije– nemaju aksone i mogućnost stvaranja akcionog

potencijala; zadržavaju sposobnost deobe tokom celog života

– funkcije:• potporna• stvaranje mijelinskog omotača (Švanove ćelije)• održavanje hemijskog sastava cerebrospinalne tečnosti• uništavaju patogene i mrtve neurone (pretvaraju se u

fagocite)• stvaranje sinapsi - sinaptogeneza

Bazalne ganglije(nuclei basales)

• grupa jedara različitog porekla koje deluju kao funkcionalna celina

• u podnožju prednjeg mozga• komuniciraju sa korteksom, talamusom i

drugim oblastima mozga


• Funkcije bazalnih ganglija:– kontrola voljnih pokreta– instrumentalno učenje– deo sistema za nagrađivanje (u okviru limbičkog

sistema)– posledice oštećenja: Parkinsonova bolest, OKP

(Opsesivno-kompulsivni poremećaj)...

• konstantno inhibiraju motorne zone korteksa, pa prestankom slanja impulsa vrše bihejvioralnu selekciju


• neurotransmiteri bazalnih ganglija: GABA, dopamin, serotonin...

glavni inhibitorni neurotransmiter

neuromodulatori

Amigdala(corpus amygdaloideum)


• gr. amygdalē - badem• funkcija - emocionalne reakcije

1. Kraća putanja - receptori talamus amigdala emocionalna reakcija

2. Duža putanja - receptori talamus kora emocionalna reakcija

Hipokampus(hippocampus)

• gr. hippo - konj; kampos - morsko čudovište hippokampos = morski konjic


• funkcije:– ‘učvršćivanje’ memorije - iz kratkotrajne u

dugotrajnu– spacijalna memorija - ‘kognitivna mapa’

• posledice oštećenja: Alchajmerova bolest i dezorijentisanost

Više kognitivne operacije

rezultat saradnje motornih, senzornih i asocijativnih zona kore - lokalizacija operacije se ne može vezati za jednu određenu zonu

• jezik• učenje• pamćenje• mišljenje

Jezik

Brokina zona• pretvara reči/simbole u

glasove - motorna funkcija (nalazi se uz deo motornog homunkulusa koji kontroliše usta, jezik i glasne žice)

Vernikeova zona

• kombinacija svih senzornih informacija koja nastaje u gyrus angularis šalje se do Vernikeove zone koja te informacije prepoznaje kao jezik i daje im značenje - senzorna funkcija i funkcija davanja značenja rečima (nalazi se uz asocijativnu zonu u kojoj se kombinuju auditivne, vizuelne i somatske informacije)

*afazija - poremećaj govora/jezika

Razumevanje Govor

Brokina afazija DA NE

Vernikeova afazija NE DA

velikimozak 131116094021-phpapp01 (1)

Documents