VEGAN OL!MUTLU OLMAK İÇİN

nedenveganneden vegan? Nasıl vegan olunur?Veganlık sadece bir beslenme tercihi değil, bundan daha fazlasıdır. Çevreci olmaktır, eşit gözetilme ilkesini savunmaktır, sömürüye ve soykırıma karşı olmaktır. Tepki vermemek de tepki sayılır.Yapmadıklarımızdan da sorumluyuz. Hayvan kesimi karşısında çaresiz hissediyorsanız, bıçağı kavradınız demektir.

?

verİrkenvegan olmaya karar

Hayvanları yiyecek olarak kullanmamızın, gerek kendi sağlığımız gerek gezegenin sağlığı için her bakımdan aynı derecede iyi, uygulanabilir bir seçeneği vardır: Bitkilerin kullanımı.

Albert Einstein’ın dediği gibi, “İnsan sağlığına ve dünyada hayatın devamı ihtimalinin yükselmesine hiçbir şey vejetaryen beslenmenin ilerlemesinden daha fazla katkıda bulunamaz.” Gene de et ve hayvansal ürün yemeyi seçiyoruz -hayvanların acı ve ıstırap çekmesini ve ölmesini seçiyoruz- ve bunun için tek mazeretimiz insanın aldığı zevk. Ama hayvan çıkarlarını bir şekilde ciddiye alıyorsak, hayvanlara sırf etlerinin lezzetini beğendiğimiz için acı ve ıstırap çektirmeyi ve onları öldürmeyi nasıl olur da haklı gösterebiliriz?

Hayvan yemek, derin felsefi sorulara davet çıkarır, hacmi yıllık 140milyar doları aşan bir endüstri yaratmakla kalmaz, endüstri yaşadığımız gezegenin üçte birlik arazisine yayılır, okyanus ekosistemini şekillendirir ve iklimin gidişatını pekâlâ değiştirebilir.

SıNAİ hAyVANcıLıkNEdİr?bİLİyOR MUyDUN?Eğer çevreyi umursuyorsanız ve bilimsel çıkarımları benimsiyorsanız, hayvan yeme konusunu önemsemek zorundasınız.

Sınai çiftlik, hayvanların on binlercesi hatta yüz binlercesinin aynı çatı altında tutulduğu, genetik yapısıyla oynandığı, hareket alanlarının kısıtlandığı ve doğal olmayan yemlerle (çeşitli ilaçlar ihtiva eden yemlerle) beslendiği, sanayileşmiş, dar alanda yüksek verime odaklı bir hayvancılık sistemidir.

Et, yumurta, süt ve arada sırada tonbalığına atfedilen ‘serbest gezen’ etiketi zırvadan ibarettir. Aynı şekilde ‘doğal’ ve ‘organik’ de. Serbest gezen yumurta tavuklarının gagaları kesilmiş, uyuşturucu ve ilaçlarla yüklenmiş ve işleri bittiğinde zalimce kesilmiş hayvanlar olduğunu düşünmek yanlış olmaz.

Sıkışıklıktan dolayı biçimi bozulmuş, ilaç verilmiş, stres tüklü kuşları bir arada, pislik içinde, dışkı kaplı ir odaya tıkmanın sağlıklı olmadığını söylemeye lüzum yok.

Her yıl dünyada sayısı kabaca 50 milyarı bulan kara hayvanı sınai çiftliklerde işleniyor. (Balıkların sayımı yapılmıyor)

ABD'de eti yenen veya süt, yumurta tüketiminde kullanılan kara hayvanlarının %99'u sınai çiftliklerden geliyor.

SINAİ ÇİFTLİK GELENEKSEL ÇİFTLİK

x4

Tavukların ortalama yaşam süresi bir zamanlar on beş-yirmi yıl arasıydı ancak günümüzde genellikle altı haftalıkken öldürülür. Tavukların günlük büyüme hızları eskiye göre %400 artırılmıştır.

Dişi olmayan yumurta tavuklarının tümü, yani doğanların yarısı, yılda yaklaşık 250 milyondan fazla civciv imha edilir.

Farklı genetik yapılara sahip iki tür tavuk bulunuyor: Broyler ve yumurta tavukları. İkisine de tavuk diyoruz ancak bu hayvanları farklı işlevler için tasarlanmış, tamamen farklı bedenleri ve metabolizmaları vardır. Bu yüzden erkek yumurta tavuklarının tümü imha edilir.

Hindiler sınai yöntemlere en kötü uyum sağlayan hayvanlardır. Bu yüzden onlara daha fazla antibiyotik verilir. Bu da antibiyotik direncini artırır. Bu da kaçınılmaz olarak ilaçların insanlar üzerindeki etkisini azaltır.

Sağlık durumu kötü olduğundan yere yığılmış ve ayağa kalkamayan (bitik düşen) inek sayısı tahminlere göre yılda ortalama 200.000. Tipik bir büyükbaş besi ünitesi yıllık 156 milyon kg dışkı üretir.

Çiftlik domuzları genellikle 125 kilo civarındayken kesilir. Yaşamalarına izin verildiği taktirde 400 kiloyu geçebiliyorlar. Ayrıca günümüzde bir sınai domuz çiftliği yıllık 3,3 milyon kg dışkı üretir.

tavuk

hİNDİ

İnek

domuz

97%99%

95%78%

*Sınaİ çİftlİklerde etİ İÇİN yetİştİrİlen hayvanların dağılımı

küresel açlıkÇEvrecİ mİsİn?emİn mİSİN?Eğer çevreyi umursuyorsanız ve bilimsel çıkarımları benimsiyorsanız, hayvan yeme konusunu önemsemek zorundasınız.

Tükettiğimiz milyarlarca hayvanı beslemek için bu ka-dar çok ekine ihtiyacımız olduğundan, toprağın büyük bir bölümünü bu ekinleri yetiştirmek için kullanıyoruz.

Hayvanlara vereceğimiz ekinleri üretmek için sınırsız toprağa ihtiyaç duymamız, humus tabakasının harap olmasıyla sonuçlanmıştır.

2050 yılına gelindiğinde, dünyadaki çiftlik hayvanlaı dört milyar insanın tükettiği kadar yiyecek tüketiyor olacak. Açlık çeken insan sayısı her gün 270.000 artıyor.

Hayvanlar ürettiklerinden daha fazla protein tüketir-ler. Üretilen her 1kg hayvansal protein için, hayvanlar tahıl ve ot şeklinde en az 6kg bitkisel protein tüketirler.

Dünyada üretilen tahılın %40’ından fazlası doğrudan in-sanlar tarafından tüketilmek yerine et üretmek için hay-vanlara verilir.

Et üretimi için hayvanlara yılda 236 milyon ton -hayvan başına 890kg- tahıl yem olarak verilmektedir.

1 kg 6 kg=

Bir veganın 1 yıllık gıdasını sağlamak için 675m2 toprak yeterken, et yiyen birinin 1 yıllık gıdasını sağlamak için yaklaşık 13.150 m2 toprak gerekmektedir.

Bu bir birim toprağın et yiyenlerin 20 katı veganı besleyebileceği anlamına gelir.

x20 =

Çıkarıldıktan sonra tüketilen tatlı suyun %90’ı büyükbaş hayvancılık dahil tarımsal üretime gitmektedir.

%90

Hayvansal protein üretimi bitkisel protein üretimi için ge-rekenden çok daha fazla su gerektirir. Örneğin, 1kg sığır eti üretmek için 200.000 litrenin üzerinde su kullanılırken, 1 kg buğday üretmek için yaklaşık 900 litre su gerekir.

1 kg tavuk eti üretmek için yaklaşık 2500 litre su kullanılırken 1 kg patates üretmek için 500 litre su yeter-lidir.

200.000 l 900 l

2500 l 500 l

Ekosİsteme etkİSİÇEvrecİ mİsİn?emİn mİSİN?Eğer çevreyi umursuyorsanız ve bilimsel çıkarımları benimsiyorsanız, hayvan yeme konusunu önemsemek zorundasınız.

BM, et sektörünün çevresel etkilerini şöyle özetliyor: Et amaçlı hayvan besiciliği (ister sınai hayvancılık olsun, ister geleneksel) yerelinden küreseline tüm ölçeklerde, en ciddi çevresel sorunlara en fazla katkıda bulunan ilk iki veya üç etmenden biridir.

Toprağın bozulması, iklim değişikliği, hava kirliliği, su sıkıntısı, su kirliliği ve biyodeğişim gibi sorunlarla mücadelenin odak noktasını hayvan besiciliği oluşturmalıdır.

Dahası hayvanlar ürettiğinden fazla tüketirler. Bu da küresel açlık, besin dengesizliği, tarım alanlarının verimsiz kullanımı, su ve enerji kaynaklarının tüketimi gibi sorunlara da yok açmaktadır.

Sınai hayvancılık sektörü,

Sera gazı emisyonunun %18'inden sorumludur.

Bu oran tüm ulaşım sektörünün birleşiminden %40 fazladır.

İnsan kaynaklı metan gazının %37'sinden sorumludur.

Hepçiller, sera gazı hacmine veganlar oranla 7 kat daha fazla katkı sağlıyor.

%37

+ + + +

Hayvanlar yılda yaklaşık 1.4 milyar ton biyolojik atık üretmektedir. İnsan nüfusunun ürettiğinden 130 kat fazla!

Bu atıkların büyük bölümü geri dönüştürülmeyip sularımıza boşaltılmakta, atıklardaki nitrojen suda er-iyik halde bulunan oksijen miktarını azaltıp amonyak, nitrat, fosfat ve bakteri düzeylerini yükselmesine neden olmaktadır.

Sığırlar, koyunlar ve keçiler mide gazları ve atıklarıyla her yıl atmosfere 70-80 milyon ton metan saldıklarından hayvancılığın küresel ısınmada da önemli bir payı vardır.

Ekinler ve otlatma için daha fazla toprak elde etmek amacıyla ormanların kesilmesi de, bir başka sera gazı olan karbondioksitin atmosfere büyük miktarda salınmasıyla sonuçlanır.

Hayvansal protein üretimi için kullanılan fosil enerji miktarı, bitkisel protein üretimi için kullanılan orta-lama miktarın 8 kat üzerindedir.

CO2

4Ekosİsteme etkİSİ

Trolle avcılıkta deniz canlılarının

%80-90 kadarı ölü ya da ölmek üzere olan hedef dışı av olarak denize geri atılır.Bunların içinde 145 farklı tür var: Manta vatozu, şeytan vatozu, benekli keler, iriburun camgözi bakır köpekbalığı, beyaz köpek balığı, büyük camgöz, gece köpekbalığı, kap lan kum köpekbalığı, beyaz köpekbalığı,çekiç kafalı köpekbalığı, mahmuzlu camgöz, küba camgözü, sapan köpekbalığı, dikburun, pamuk balığı, vahu, uçan kılıçbalığı, palamut, uskumru, kolyoz, uzun merlin, beyaz merlin, kılıçbalığı, neşterbalığı, çotira, zargana, pomfret, trakun balığı, kara balık, mahi mahi, iri gözlü turna balığı, kirpi balığı, hamsi, uçan balık, morina, de nizatı, bermuda sazanı, ay balığı, escolar, akya, üçkuyruk, kelerbalığı, fenerbalığı, güneş balığı, yılan balığı, malta palamudu, kara orkinos, kaya levreği, lüfer, işkine, kırmızı balık, sarı kuyruk, izmarit, ıskarmoz, balonbalığı, caretta caretta, yeşil deniz kaplumbağası, balina, yunus, kambur balina, katil balina, çizgili yunus, şişe burunlu yunus vs.

Trolle avcılıkta deniz canlılarının

%80-90 kadarı ölü ya da ölmek üzere olan hedef dışı av olarak denize geri atılır.Bunların içinde 145 farklı tür var: Manta vatozu, şeytan vatozu, benekli keler, iriburun camgözi bakır köpekbalığı, beyaz köpek balığı, büyük camgöz, gece köpekbalığı, kap lan kum köpekbalığı, beyaz köpekbalığı,çekiç kafalı köpekbalığı, mahmuzlu camgöz, küba camgözü, sapan köpekbalığı, dikburun, pamuk balığı, vahu, uçan kılıçbalığı, palamut, uskumru, kolyoz, uzun merlin, beyaz merlin, kılıçbalığı, neşterbalığı, çotira, zargana, pomfret, trakun balığı, kara balık, mahi mahi, iri gözlü turna balığı, kirpi balığı, hamsi, uçan balık, morina, de nizatı, bermuda sazanı, ay balığı, escolar, akya, üçkuyruk, kelerbalığı, fenerbalığı, güneş balığı, yılan balığı, malta palamudu, kara orkinos, kaya levreği, lüfer, işkine, kırmızı balık, sarı kuyruk, izmarit, ıskarmoz, balonbalığı, caretta caretta, yeşil deniz kaplumbağası, balina, yunus, kambur balina, katil balina, çizgili yunus, şişe burunlu yunus vs.

=1 kg karides 26 kg deniz canlısı

Marketten aldığınız bir paket balığın üzerindeki etikette ''Aldığınız bu deniz ürününün her bir kilosu için toplamda 26 kilo gelen türlü deniz canlısı öldürülüp denize geri atılmıştır.'' yazsaydı alır mıydınız?

1 ton karides icin 15 ton balık ıskartaya ayrılıyor.Bu da 1 kg karides icin 26 kg deniz canlısı öldürülüyor demektir.

1 kg karides 26 kg deniz canlısı

Marketten aldığınız bir paket balığın üzerindeki etikette ''Aldığınız bu deniz ürününün her bir kilosu için toplamda 26 kilo gelen türlü deniz canlısı öldürülüp denize geri atılmıştır.'' yazsaydı alır mıydınız?

1 ton karides icin 15 ton balık ıskartaya ayrılıyor.Bu da 1 kg karides icin 26 kg deniz canlısı öldürülüyor demektir.

Nasıl vegan olunur?Doğru tasarlanmış vegan diyetler hamilelik, emzirme, emekleme, çocukluk ve ergenlik gibi yaşamın çeşitli evrelerindeki tüm bireyler ve sporcular için uygundur.

Vejetaryen ve veganların protein gereksinimlerini karşıladıkları ve aştıkları biliniyor. Ayrıca, yeterli protein aldığımızdan emin olmak için et yemeliyiz fikrini daha da işe yaramaz kılan bir başka veri, aşırı hayvan proteini alımının osteoporoz, böbrek rahatsızlığı, idrar yollarında taşlar ve bazı kanser türleriyle bağlantılı olduğunu gösteriyor.

Vegan beslenme sağlık açısından sıklıkla faydalı kabul edilir. Buna kanda daha düşük kolesterol oranı, daha düşük kalp hastalığı riski, daha düşük kan basıncı ve daha düşük hipertansiyon ile diyabet riski dahildir. Veganlar daha düşük beden kitle endeksleri ve kesinlikle daha düşük kanser oranları sergileme eğilimindedir.

Vegan olmaya karar verdiğinizde pek çok kitaptan ve internetteki vegan oluşumlardan yardım alabilir, sorularınıza cevaplar bulabilirsiniz. İlgili oluşumlardan bazıları son sayfada belirtilmiştir.

Vegan olma süreci çok keyifli ve heyecan vericidir. Bu süreci deneyimlerken arkadaşlarınızla paylaşmayı ihmal etmeyin ve yeni yemek tarifleri deneyip ufkunuzu genişletin.

kAyNAk ve okunması önerİlen kİtaplar :

Sâdık Hidâyet, Vejetaryenliğin Yararları, Yapı Kredi Yayınları

Gary L. Francione, Hayvan Haklarına Giriş, İletişim Yayınları

Carol J. Adams, Etin Cinsel Politikası, Ayrıntı Yayınları

Jonathan Safran Foer, Hayvan Yemek, Siren Yayınları

Gamze Kaçar, Vegan Diyeti, Parşömen Yayınları

Vegan beslenme ile ilgili yayın (tıklayın)

İzlenebİlecek Belgeseller-fİlmler :

Earthlings, Forks Over Knives, Meat the Truth, Vegu-cated.

yemek tarİflerİ : (tıklayın)

https://www.facebook.com/VeganMutfakhttp://veganyemekler.blogspot.com/ http://veganlezzetler.blogspot.com/

İnternet adreslerİ : (tıklayın)

https://www.facebook.com/direnvegan https://twitter.com/DirenVegan!http://abolisyonistvegan.tumblr.com/http://www.vegankolektif.org/http://veganblogg.wordpress.com/http://www.abolitionistapproach.com/http://abolitionistvegansociety.org/https://www.facebook.com/abolitionistapproach

Hazırlayan ve Derleyen : İdİl Keysan

hoşçakal.