i

ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE

MATERYAL TASARIMI

EDİTÖR: MUSTAFA SARITAŞ

RÜÇHAN ÖZKILIÇ MUSTAFA SARITAŞ AYSAN ŞENTÜRK

UĞUR AVCI NİHAT ÇALIŞKAN ENGİN KARADAĞ

Mayıs / 2007

ii

Editör: Yrd. Doç. Dr. Mustafa SARITAŞ

ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI ISBN: 978-9944-919-72-2

© 2007, Pegem A Yayıncılık®

Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları, Pegem A Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Hizmetleri Tic. Ltd. Şti.’ne aittir.

Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak ta-sarımı mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yön-temlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Ba-

kanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan ki-taplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın

almamasını diliyoruz.

1. Baskı: Mayıs 2007

Yayın Yönetmeni: Gürsel Avcı Kapak Tasarımı: zülfin.eua

Baskı: Baran Ofset – Ankara Tel: (0312) 367 66 92

Pegem A Yayıncılık® Eğitim Danışmanlık Hizmetleri Tic. Ltd. Şti.

Adakale Sokak 4/1 Yenişehir ANKARA Tel: (312) 430 67 50 – 430 67 51

Belgeç: (312) 431 37 38 İnternet: http://www.pegema.com.tr

E-posta: pegema@pegema.com.tr

iii

BÖLÜMLER VE YAZARLAR

1. BÖLÜM: TEMEL KAVRAMLAR Dr. NİHAT ÇALIŞKAN, Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü ENGİN KARADAĞ, Yeditepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bö-lümü

2. BÖLÜM: İLETİŞİM Yrd. Doç. Dr. RÜÇHAN ÖZKILIÇ, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü

3. BÖLÜM: ÖĞRETİM ORTAMLARI VE MATERYAL TASARIMI Öğrt. Gör. UĞUR AVCI, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi ilköğretim Bölü-mü

4. BÖLÜM: ÖĞRETİMDE YARARLANILAN ARAÇ-GEREÇLER VE ET-KİLİ KULLANIMI Yrd. Doç. Dr. MUSTAFA SARITAŞ, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü

5. BÖLÜM: PROGRAMLI ÖĞRETİM Yrd. Doç. Dr. RÜÇHAN ÖZKILIÇ, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü

6. BÖLÜM: BİLGİSAYARLARIN ÖĞRETİMDEKİ UYGULAMALARI VE BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM Yrd. Doç. Dr. AYSAN ŞENTÜRK, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisa-yar Öğretmenliği ve Teknoloji Bölümü

7. BÖLÜM: UZAKTAN EĞİTİM Yrd. Doç. Dr. MUSTAFA SARITAŞ, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü

iv

Bireylerin örnek birer insan olarak yetişmelerinde çok yönlü katkı sağlayacak,

toplumun geleceğine yön verecek tüm öğretmen adayları

ve öğretmenlere

v

ÖNSÖZ Teknolojik gelişmeler toplumsal yaşamın her alanında değişmelere neden

olmaktadır. Söz konusu değişmeler, tüm toplumsal kurumların yanında eğitim kurumlarının amaç, yapı, işlev ve işleyişlerini de etkilemektedir. Toplumdaki her kesim eğitim kurumlarından teknolojiyi kullanabilen bireyler yetiştirmesini bek-lemektedir. Öncelikli temel işlevi bireyleri toplumun gereksinimleri doğrultusun-da geleceğe hazırlamak olan okulun bu gelişmelerden ve değişmelerden uzak durması düşünülemez. Eğitim sistemi de aynı işlevi öğretmenlerden beklemekte-dir.

Eğitim teknoloji alanındaki yenilikler öğretmenleri ve öğrenme ortamlarını da etkilemektedir. İş başındaki öğretmenlerimizin önemli bir kesiminin öğretim teknolojilerinden yararlanma konusunda yeterli düzeyde olmadıkları, bu yüzden öğretim etkinliklerini geleneksel yöntem ve uygulamalarla sürdürdükleri sıklıkla gözlenen bir durumdur. Bu sonuç aynı zamanda yeni kuşakların da teknolojik gelişmelerden habersiz ve kullanma becerisinden yoksun kalmaları demektir. Genç nesilleri teknoloji ayırdında olmayan ve onu yaşamın çeşitli alanlarında kullanamayan bireylerin oluşturduğu bir toplum bilgi toplumu olma misyonunu gerçekleştiremez. Bu nedenle öğretmen adaylarının gelecek nesillerin eğitim ihtiyaçlarına yanıt verebilecek eğitim programları çerçevesinde, yoğun çağdaş öğretim teknolojileri içeren bir anlayışla yetiştirilmeleri toplumsal bir gereklilik olarak kabul edilmelidir. Kendilerini ve yetiştirecekleri bireyleri bilgi toplumuna hazırlayacak olan öğretmenlerin, teknoöğretmen modeliyle de bilgi toplumunun teknoloji destekli okul kültürünü de bir an önce benimsemeleri gerekmektedir. Öğretmenler, hem yetişkin bir birey, hem de yeni nesilleri geleceğe hazırlamakla görevlendirilmiş bir metodolojist olarak teknolojinin özelliklerini, toplum yapısın-daki yerini ve önemini bilmek ve onu sınıf içi her tülü eğitim-öğretim etkinlikle-rinde sürekli, bilinçli ve yoğun olarak kullanmayı bilmek durumundadır.

Bu kitapta, öğretim teknoloji ile yakından ilgili temel kavram ve tanımlar, öğretim etkinliklerinde yararlanılacak her türlü araç-gereç ve materyalin özellik-leri, tasarımı ve hazırlanması, seçilmesi, kullanılması, öğretim etkinliklerinde bilgisayardan yararlanılması, programlı öğretim ve uzaktan eğitim konuları açık-lanmıştır.

Bu kitabın halen çalışmakta olan öğretmenlere, öğretmen adaylarına, eği-tim yöneticilerine, eğitim deneticilerine mesleki gelişmelerinde ve sınıf içi tekno-loji uygulamalarında katkı sağlaması ve yardımcı olması beklenmektedir.

Kitabın hazırlanmasında, incelenmesinde ve yayımlanmasında emeği ge-çen herkese teşekkür ederim.

Bursa, …… 2007 Editör

Mustafa Sarıtaş

vii

İÇİNDEKİLER Bölümler ve Yazarları......................................................................................iii Önsöz ............................................................................................................. v İçindekiler ......................................................................................................vii

1. BÖLÜM TEMEL KAVRAMLAR

Dr. Nihat Çalışkan - Engin Karadağ

Giriş.................................................................................................................1 Eğitim ..............................................................................................................2 Öğretim ...........................................................................................................3 Öğretim Programı ...........................................................................................3 Bilim ................................................................................................................5 Teknoloji..........................................................................................................6 Eğitim Teknolojisi ............................................................................................6 Eğitim Teknolojisinin Temel İlkeleri.................................................................7 Öğretim Teknolojisi .........................................................................................8 Eğitim Teknolojisi ve Öğretim Teknolojisi Arasındaki Fark.............................8 Öğretim Teknolojisinin Önemi.........................................................................9 Öğretim Teknolojilerin Tarihsel Yolculuğu ......................................................9 Öğretim Teknolojisinin Amaçları ...................................................................10 Öğretimde Teknoloji Kullanma Nedenleri ....................................................11 Öğretim Teknolojisinin Yararları....................................................................11 Öğretim Materyali..........................................................................................12 Tasarım ........................................................................................................13 Kaynakça ......................................................................................................13

2. BÖLÜM İLETİŞİM

Yrd. Doç. Dr. Rüçhan Özkılıç

İletişim Kavramı ve Eğitim Açısından Önemi ...............................................17 İletişim Sürecinin Temel Öğeleri ...................................................................18 Kaynak ..........................................................................................................20 Öğretmenin Kaynak Olarak İletişim Sürecindeki Başarısını Etkileyen Faktörler ........................................................................................................21 Mesaj.............................................................................................................27 Mesaj Düzenleme İlkeleri..............................................................................27 Kanal .............................................................................................................31 Alıcı ...............................................................................................................32 Dönüt.............................................................................................................33 Öğretmenlerin Etkili Dönüt Verebilmek İçin Dikkat Etmesi Gereken Noktalar.........................................................................................................34 Kaynakça ......................................................................................................36

viii

3. BÖLÜM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE MATERYAL TASARIMI

Öğrt. Gör. Uğur Avcı

Eğitim – Öğretim Ortamlarının Düzenlenmesi ..............................................37 Öğretim Materyallerinin Tasarımı..................................................................40 Öğretimde Materyal Kullanmanın Yararları ..................................................41 Öğretim Materyalinin Seçimini Etkileyen Faktörler .......................................43 Öğretim Materyali Hazırlamada Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar .............44 Öğretim Materyallerin Etkili Kullanımı ...........................................................45 Öğretim Materyallerinin Tasarımı..................................................................46

Öğretim Materyallerinin Tasarım Öğeleri.............................................46 Öğretim Materyallerinin Tasarım İlkeleri ..............................................51

Kaynakça .....................................................................................................53

4. BÖLÜM ÖĞRETİMDE YARARLANILAN ARAÇ - GEREÇLER

VE ETKİLİ KULLANIMI Yrd. Doç. Dr. Mustafa Sarıtaş

Öğretimde Yararlanılan Araç - Gereçlerin Sınıflandırılması .........................55 Görsel Öğretim Araç - Gereçleri ..................................................................59 Kitaplar ..........................................................................................................59 Dergiler..........................................................................................................64 Yazı Tahtası ..................................................................................................64 Panolar..........................................................................................................72 Resimler ........................................................................................................72 Fotoğraflar.....................................................................................................73 Levhalar ........................................................................................................74 Şeritler...........................................................................................................74 Afişler ............................................................................................................74 Grafikler.........................................................................................................75 Şemalar.........................................................................................................77 Harita ve Küreler ...........................................................................................78 Gerçek Eşyalar..............................................................................................78 Modeller ve Kesitler .....................................................................................78 Numuneler.....................................................................................................81 Projektörler (Yansıtıcılar) ..............................................................................81

ix

Tepegöz .......................................................................................................82 Slayt Projektörü.............................................................................................87 Opak Projektör (Episkop)..............................................................................91 Data Show.....................................................................................................93 Projeksiyon Makinesi ....................................................................................95 Film ve Film Şeridi Projeksiyonu...................................................................96 İşitsel Öğretim Araç- Gereçleri......................................................................98 Teyp (Kaset Çalar) ve Ses Bantları .............................................................98 Görsel-İşitsel Öğretim Araç- Gereçleri .......................................................101 Video ...........................................................................................................101 Etkileşimli Video..........................................................................................102 Teknoloji Destekli Öğretim Araç - Gereçleri................................................103 Televizyon...................................................................................................103 Kaynakça ...................................................................................................105

5. BÖLÜM PROGRAMLI ÖĞRETİM Yrd. Doç. Dr. Rüçhan Özkılıç

Programlı Öğretim Kavramı ........................................................................107 Programlı Öğretimde Dikkate Alınması Gereken Temel İlkeler..................107 Programlı Öğretim Modelleri .......................................................................110

Doğrusal Programlama Model .......................................................110 Dallara Ayrılan Program Model ......................................................110

Programlı Öğretimin Sınırlılıkları.................................................................112 Kaynakça ...................................................................................................113

6. BÖLÜM BİLGİSAYARLARIN ÖĞRETİMDEKİ UYGULAMALARI VE BİLGİSAYAR

DESTEKLİ ÖĞRETİM Yrd. Doç. Dr. Aysan Şentürk

Giriş.............................................................................................................125 Bilgisayar Destekli Öğretim.........................................................................126 Bilgisayar Destekli Öğretimin Olumlu Yönleri .............................................127 Bilgisayar Destekli Öğretimin Olumsuz Yönleri ..........................................128 Bilgisayar Destekli Öğretim Uygulamaları .................................................130 Kaynakça ....................................................................................................135

x

7. BÖLÜM UZAKTAN EĞİTİM

Yrd. Doç. Dr. Mustafa Sarıtaş

Uzaktan Eğitim Kavramı .............................................................................137 Uzaktan Eğitim Nedir ..................................................................................138 Uzaktan Eğitimin Amacı .............................................................................139 Uzaktan Eğitimin Gerekliliği ........................................................................140 Uzaktan Eğitimin Örgün Eğitimden Farklılıkları ..........................................143 Uzaktan Eğitimin Yararları ........................................................................144 Uzaktan Eğitimin Sınırlılıkları ......................................................................145 Uzaktan Eğitimde Öğreticinin Yeri ve Rolü.................................................146 Uzaktan Eğitimin Hedef Kitlesi....................................................................147 Uzaktan Eğitim Öğrencilerinin Özellikleri....................................................147 Geçmişten Günümüze Uzaktan Eğitim.......................................................148 Dünyada Uzaktan Eğitimin Gelişimi ...........................................................148 Türkiye’de Uzaktan Eğitimin Gelişimi ........................................................151 Üniversitelerimizde Uzaktan Eğitim ............................................................152 Uzaktan Eğitimde Kullanılan Teknikler .......................................................154 Uzaktan Eğitimin Yönetimi ..........................................................................158 Kaynakça ...................................................................................................161

ŞEKİLLER LİSTESİ

ŞEKİLLER SAYFA ŞEKİL 1. İletişim Sürecinde Yer Alan Öğeler ...............................................18 ŞEKİL 2. Algı ve İhtiyaç İlişkisi ......................................................................30 ŞEKİL 3. Renk Çemberi.................................................................................47 ŞEKİL 4. Çizgi Örnekleri ...............................................................................49 ŞEKİL 5. Doku Örnekleri ...............................................................................50 ŞEKİL 6. Programlı Öğretim Materyalinin Bir Adımında Yer Alması

Gereken Öğeler ............................................................................109 ŞEKİL 7. Doğrusal Programlama Modeli ....................................................110 ŞEKİL 8. Dallara Ayrılan Program Modeli ...................................................111

Temel Kavramlar 1

1. BÖLÜM

Temel Kavramlar

Dr. Nihat Çalışkan - Engin Karadağ

GİRİŞ üreselleşen dünyaya bakıldığında, iki kutuplu dünya ile karşı karşıya kalınmaktadır. Bunlardan birincisi gelişmiş bilgi, üreten ülkeler, diğerleri ise bilgiyi elde etmeye ve kullanmaya çalışan ülkelerdir. Bilgi toplumu düzeyine yaklaşan ülkelerle, gelişmekte olan ülkeler arasında eğitim, sosyal, sağlık, ekonomik ve milli gelir açısından

büyük bir farkın olduğu görülmektedir. Bu farkın kaynağının eğitim olduğu tartışılmaz bir gerçektir. İnsanın dışında eğitime bu denli gereksinim duyan ve eğitimi kurumsallaştırmış başka bir canlı türü yoktur. Birey olarak insan doğal, toplumsal ve kültürel bir çevrede doğar. İnsanın doğal, toplumsal ve kültürel bir varlık olması onun yaşadığı bu çevreyi, aklını, duygularını vb. diğer özelliklerini kullanmasına bağlıdır.

Eğitim çabalarının genel amacı, yetişmekte olan çocukların ve gençlerin, topluma sağlıklı ve verimli bir şekilde uyum sağlamalarına yardım etmektir. Bu uyumun gerçekleştirilmesi için, ideal olarak, bireylerin beceri ve yetenekleri, eğitim yolu ile en son sınıra kadar geliştirilir ve insan davranışları, milli eğitim amaçları doğrultusunda değiştirilir (Varış, 1998). Bu değişim, bilim ve teknolojinin ilerlemesi ile birlikte, insanoğlunun çevreye egemen olma, onu yönlendirme ve anlama çabaları geçmişe göre günümüzde daha fazla önem kazanmıştır. Bu gelişmeler ülkeleri ister istemez büyük ve gizli bir yarışın içine itmektedir. Bütün ülkeler ellerinde var olan birikimlerini sınırsızca işe koşarak, kendi insanlarını ileri teknoloji ve bilgi toplumu düzeyine ulaştırmaya çalışmaktadır. Bu yarışı kazanmada ülkelerin en önemli aracı tartışmasız eğitim olarak görülmektedir. Tüm ülkeler bilgi toplumu düzeyine ulaşabilme, başka ülkelere karşı üstünlük elde etme ve elde ettikleri üstünlükleri koruyabilme yarışında eğitim sistemlerinden çok önemli katkılar elde etmişlerdir (Koç, 2004). Çünkü bu ülkeler bilimsel ve teknolojik gelişmeleri eğitim-öğretim süreci ile paralel olarak yürütülmektedir.

Bu bölümde öğretim teknolojileri ve materyal geliştirmeye yönelik bazı temel kavramlara yer verilmektedir.

K

İletişim 17

2. BÖLÜM

İletişim

Yrd. Doç. Dr. Rüçhan Özkılıç

İLETİŞİM KAVRAMI VE EĞİTİM AÇISINDAN ÖNEMİ

ünlük yaşantımızda olduğu gibi iletişim okul yaşantısının da hemen hemen her anında, her aşamasında yer alan bir süreçtir. Bu nedenle, birçok kaynakta eğitim bir iletişim süreci olarak tanımlanmaktadır (Hoy, 1987; Moore,1989). Öğretim yaparken

öğretmenler, öğrendiklerini göstermek için öğrenciler, yönetsel işleri yaparken idareciler zamanlarının büyük bir kısmını karşısındakiler ile iletişim kurmak için harcarlar. Bu nedenle iletişim sürecinin nasıl işlediğini bilmek, iletişim sürecini etkileyen unsurların farkında olmak ve etkili iletişim kurma becerisine sahip olmak her eğitimci için önem taşımaktadır.

İletişimde bulunmaksızın eğitim yapmak olanaksızdır. İletişim, anlamları

bireyler arasında ortak kılma işlemi olarak tanımlanabilir. İletişim bilgiyi üretmeyi, aktarmayı ve anlamlandırmayı içeren bir süreçtir. Görüldüğü gibi iletişimin gerçekleşebilmesi için bilgiyi üreten bir taraf ve bu bilgiyi anlamlandıran bir taraf olması gerekmektedir. Eş deyişle, iletişimin gerçekleşmesi için iki sistem gerekmektedir. Bu açıdan tanımlandığında ise iletişim iki sistem arasındaki bilgi alışverişidir denilebilir. Bu tanımda yer alan alışveriş sözcüğü bilgi akışının iki yönlü olması gerektiğini vurgular. Bilgi akışı tek yönlü olduğunda iletişim süreci tamamlanmamış olur. Bu durumda bilgiyi aktaran kişi bilgiyi ilettiği kişilerin konu ile ilgili duygu ve düşünceleri

G

Öğretim Ortamı ve Öğretimde Materyal Tasarımı 37

3.BÖLÜM

Öğretim Ortamları ve

Materyal Tasarımı

Öğrt. Gör.Uğur Avcı

EĞİTİM-ÖĞRETİM ORTAMLARININ DÜZENLENMESİ

ğitim bir iletişim sürecidir. Ancak bilindiği gibi iletişim sürecine sadece sözcükler aracılık etmez. Çevremizdeki eşyaların, objelerin, renklerin ve bulunulan mekânın da bize ilettiği mesajlar vardır. Öğrenme ve öğretme işi de belli bir çevre içerisinde belli bir mekânda meydana gelir, boşlukta olmaz. Öğretmen öğrenciye iletmek istediği mesajları

nasıl bir yerde, neleri kullanarak iletiyor? Bu hem öğrenci hem de öğretmen açısından son derece önemlidir. Çünkü içinde yaşanılan, çalışılan çevre insanın davranışlarını etkiler. Bu çeşitli araştırmalarla kanıtlanmıştır.

Eğitim-öğretim ortamlarının düzenlenmesi, eğitimin meydana geldiği çevre, insan gücü ve insan gücü dışındaki öğelerin eğitim amaçları doğrultusunda verimli ve etkili biçimde işe koşulması demektir (Alkan, 1979). Bir başka deyişle insan ve çevre ilişkilerinin iyileştirilmesidir. Bu iyileştirme çalışmaları eğitim-öğretim sürecinde yer alan öğrenci öğretmen etkileşimi, öğrencinin gelişim özellikleri, bireysel farklılıkları gibi psikolojik değişkenler, işlenen konular, kullanılan öğretim yöntemleri gibi metodolojik değişkenler ve fiziksel değişkenler göz önünde bulundurularak yapılır.

Görüldüğü gibi eğitim ortamlarının düzenlenmesinde fiziksel değişkenler işin sadece bir boyutunu oluşturmaktadır. Ancak bu değişkenlerin öğretime ve öğrenmeye engel olması ya da desteklemesi söz konusu olabilmektedir. Sınıftaki fiziksel düzenlemelerin öğrenci davranışları üzerinde etkili olduğu, başarıyı ve etkileşimi arttırdığı çeşitli kaynaklarda ifade edilmiştir (Alkan, 1992; Alkan ve Diğerleri, 1995; İmer, 2000).

E

Öğretimde Araç - Gereçlerin Etkili Kullanımı

55

4. BÖLÜM

Öğretimde Yararlanılan Araç-Gereçler ve Etkili

Kullanımı

Yrd. Doç. Dr. Mustafa Sarıtaş

ÖĞRETİMDE YARARLANILAN ARAÇ-GEREÇLERİN SINIFLANDIRILMASI

ğrencileri derse motive etmenin ve sunulanların kolay anlaşılırlığını sağlamanın en iyi yolu birden fazla duyu organına hitap eden eğitim araçlarını kullanmaktır. Öğretim araçları kullanılmak yoluyla ders programlarında yer alan bazı konuları, olayları, iş ve işlemleri gerçek boyutları ile öğrencilerin gözleri önüne sermek ve gereksiz açıklamalar için harcanan zamanı

kısaltmak mümkündür.

Eğitimin kurumlaşmasına paralel olarak eğitim-öğretim etkinliklerinde kullanılan araç-gereçlerin türü de değişmeye ve artmaya başlamıştır. Eğitim teknolojisinin bilinen ilk örnekleri olan kara tahta ve tebeşirle başlayan tarihsel gelişim süreci günümüzde ağ sistemleriyle devam etmektedir. Geçmişten günümüze hemen bütün toplumlarda öğretmen statüsünde bulunan kişiler bir bilgiyi başkasına aktarırken o dönemin özelliklerini yansıtan bir araç-gereçten yararlanmışlardır. Ders araç-gereçleri eğitim programının öğrenme-öğretme süreci kapsamında yer alan temel ögelerden birisidir. Bu nedenle öğretmenlerin ders planlarını hazırlarken hedef davranışların kazandırılması amacıyla aktarılacak içeriğin sunumunda hangi

Ö

Programlı Öğretim

107

5.BÖLÜM

Programlı Öğretim

Yrd. Doç. Dr. Rüçhan Özkılıç

PROGRAMLI ÖĞRETİM KAVRAMI

rogramlı öğretim bireysel bir öğretim yöntemidir. Bu kitabın konularının içerisinde yer almasının nedeni ise yöntemin kullanımı sırasında mutlaka basılı, görsel ya da işitsel öğelerin yer aldığı materyale ve bu materyali sunmak üzere kullanılacak bir araca ihtiyaç duyulmasından

kaynaklanmaktadır. Programlı öğretim yeni geliştirilmiş bir öğretim yöntemi değildir. Birçok kaynakta (Alkan, 1995; Demirel, 2000; Pocztar, 1977; Keser, 2002) davranışçı yaklaşımı kullanan psikologlar tarafından ortaya çıkarılan “davranış kanunlarını” üniversite öğrencilerinin edindiği bilgileri kontrol etmek amacı ile eğitsel uygulamalarda kullanan S.L. Pressey tarafından 1924’te temelleri atılan bir yöntem olduğu belirtilmektedir. Kökeni eskilere dayanmasına rağmen ileriki bölümde işlenecek olan ve günümüzde son derece önemli olan bilgisayar destekli öğretimde kullanılan ders yazılımları aşağıda açıklanacak olan programlı öğretim ilkelerine dayalı olarak geliştirilmektedir. Bu nedenle bu yöntemin öğretmen adayları tarafından anlaşılmasının ayrı bir önemi vardır.

PROGRAMLI ÖĞRETİMDE DİKKATE ALINMASI GEREKEN TEMEL İLKELER

Programlı öğretimde öğrenciler belli bir konunun öğretimi için önceden hazırlanmış materyal ile bireysel olarak etkileşimde bulunurlar. Kullanılan materyaller ise bazı ilkelere dayalı olarak hazırlanırlar (Pocztar, 1977; Keser, 2002; Demirel, 2000). Bu ilkelerin tümü diğer öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin içerisinde sıklıkla karşılaştığımız konular arasında yer alan

P

Uzaktan Eğitim

125

6. BÖLÜM

Bilgisayarların Öğretimdeki Uygulamaları ve Bilgisayar Destekli

Öğretim

Yrd. Doç. Dr. Aysan Şentürk

GİRİŞ irminci yüzyılın ortalarından itibaren insanoğlunun yavaş yavaş kullanmaya başladığı ve özellikle de 80’li yıllardan sonra kişisel bilgisayarların hayatımıza girişi ile her alanda çok yoğun olarak kullanılmaya başlanan bilgisayarlar eğitim ve öğretimin vazgeçilmez bir aracı haline gelmiştir. Bu cihaz diğer alanlarda

olduğu gibi bu alanda da o kadar yaygınlaştıki, artık ne öğretmen ne de öğrenci bu cihazdan vazgeçebilir.

Gün geçtikçe öğretmenler ve öğrenciler daha iyi bilgisayar okur-yazarı olmakta ve bilgisayarlardan daha etkin yararlanmaktadırlar. Ancak bu etkinlik kuşkusuz şimdilik doyuma ulaşmış değildir. Çünkü bilgisayarların öğretimdeki yeri hem çok büyük hem de çok çeşitlidir. Günümüzde bilgisayarlar daha çok bir kelime işlemci, bir sunum hazırlama ve sunma aracı, Internet uygulamalarını gerçekleştirmek amacı ile kullanılmakatadır. Oysa eğitim-öğretimde bilgisayarların daha birçok uygulama sahası vardır.

Belki tümünü değil, ama en önemli olanlarını burada sıralamakta yarar var diye düşünüyorum. Bunlar;

• Kelime işlemciler: Akademik, idari ve her türlü yazışmalarda, kitap, dergi, ders notu vb.

• Elektronik tablolar: Hesaplama, sorgulama gerektiren tüm işlerde, grafik ve tablo hazırlamada ve özellikle de öğrenci notlarının analizinde büyük kolaylıklar sağlamaktadırlar. Ortalama, standart sapma gibi hesaplamaların yapılmasında, öğrenci not grafiklerinin çizilmesinde vb. işlemlerde kullanılabilir.

G

Uzaktan Eğitim

137

7. BÖLÜM

Uzaktan Eğitim Yrd. Doç. Dr. Mustafa Sarıtaş

UZAKTAN EĞİTİM KAVRAMI

zaktan eğitim kavramı, ingilizce ‘’Distance Education’’ kavramlarına karşılık gelmektedir. Bu kavram 1892 yılında İlk kez Wisconsin Üniversitesi’nin kataloğunda yer almakla birlikte, bilimsel bir yazıda ilk kez yer alması 1906 yılında yine bu üniversitenin yöneticisi olan W. Lighty tarafından

gerçekleştirilmiştir (İşman, 2005:9). Uygulamalar gözden geçirildiğinde uzaktan eğitimin, etkinliklerin yürütülüş şekline göre farklı kavramlarla dile getirildiği görülmektedir. Uzaktan eğitim kavramı; uzaktan öğretim ve uzaktan öğrenme kavramlarını birlikte içermektedir. Bu kavramlardan yaygın olarak kullanılanlar şunlardır: Mektupla öğretim, açık öğretim, uzaktan öğretim, uzaktan öğretme, uzaktan öğrenme, bireysel çalışma, bağımsız çalışma, kendi kendine rehber çalışma, öğretim materyallerini terk etmeden çalışma, öncülü iletişim, uzaktan eğitimde iki yönlü iletişim, evde çalışma, sorumluluk eğitimi, yaşam boyu eğitim, dış çalışma, vb. ( Kaya, 2002:10), (İşman, 2005:10).

Başladığı tarihten günümüze ulaşıncaya kadar uzaktan eğitim uygulamalarında önemli gelişmeler yaşanmıştır. İlk uygulamaları yazışma temeline dayanan uzaktan eğitimde geçen zaman içerisinde radyo, televizyon, telefon ve bilgisayardan yararlanılmış, günümüzde ise bunlara elektronik mektup, belgegeçer (faks), bilgisayarlı konferans, internet vb. çok ortamlı uygulamalar eklenmiştir. Çağdaş eğitim teknolojisiyle desteklenen eğitim uygulamaları yaygınlaştıkça öğrenenlerin eğitim ortamlarından uzak olmalarından kaynaklanan geleneksel uzaktan eğitim uygulamalarının sınırlılıkları da giderek azalmıştır. Öyle ki, bazı gelişmiş programlar yardımıyla elektronik ortamda oluşturulan sanal sınıflarda birbirinden

U

Uzaktan Eğitim

161

KAYNAKÇA Alkan, Cevat. 1977. Eğitim Teknolojisi: Kuramlar-Yöntemler. Yargıcıoğlu

Matbaası. Ankara.

Alkan, Cevat. 1979. Eğitim Ortamları, Ankara: A.Ü.Eğitim Fakültesi Yayınları. No: 85. Kalite Matbaası.

Alkan, Cevat. 1981. Açık Üniversite. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi.

Alkan, Cevat. 1987. Eğitim Teknolojisi. Yargıcıoğlu Matbaası. Ankara.

Arar, Atilla. 1999. “Uzaktan Eğitimin Tarihsel Gelişimi, Uzaktan Eğitim Uygulama Modelleri ve Maliyetleri”, Birinci Uzaktan Eğitim Sempozyumu 15-16 Kasım. ss:25-28. Kara Kuvvetleri Eğitim ve Doktrin Komutanlığı. Ankara.

Aydın, Mustafa. 1991. Eğitim Yönetimi. Hatipoğlu Yayınevi. 3. Bası. Ankara.

Aziz, Aysel. 1982. Radyo ve Televizyonla Eğitim. A.Ü.Eğitim Fakültesi Eğitim Araştırmaları Merkezi Yayınları. No: 2. Sevinç Matbaası. Ankara.

Beceren, E. 1999. Human Resources. Kasım-Aralık.

Bursalıoğlu, Ziya. 1994. Okul Yönetiminde Yeni Yapı ve Davranış. Pegem A Yayıncılık Tic. Ltd. Şti. Ankara.

Büyükerşen, Yılmaz. 1992. Çağdaş Eğitim Anlayışı Açısından Türk Eğitim Sisteminin Sorunları ve Çözüm Önerilerine ilişkin Tartışma. Çağdaş Eğitim Çağdaş Üniversite. Başbakanlık Yayınları. Ankara.

Çilenti, Kamuran. 1998. Eğitim Teknolojisi ve Öğretim. Kadıoğlu Matbaası. Ankara.

Doğan, Hıfzı. 1977. Yaşamboyu Eğitim ve Üniversite. A. Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi. Cilt: 9. Sayı: 1-4. Ankara

EARGED. 2000. Eğitim Teknolojisi Kullanma Kılavuzu. Ankara. Fındıkçı, İ. 1996. Bilgi Toplumunda Yöneticilerde Kendini Geliştirme. (Basılmış

Doktora Tezi). Kültür Koleji Yayınları. İstanbul.

Fidan.N. Okan, Kenan. 1975. Açık Yüksek Öğretim Sistemleri ve Uzaktan Eğitim. Ayyıldız Matbaası. Ankara.

Gökdağ, D. 1986. Uzaktan Eğitimde Basılı Materyaller (Açıköğretim Fakültesi Örneği). Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları No:54. Eskişehir.