vatandaşlık yasama

1982 ANAYASASI (YASAMA)

BÖLÜM

3YASAMA

Yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. Bu yetki devredilemez.

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ

.

1Uğur YILMAZERBu kpss dokümanı www.egitimfakultesi.net adresinden indirilmiştir…

http://www.egitimfakultesi.net/

KuruluşuTürkiye Büyük Millet Meclisi genel oyla seçilen 550 milletvekilinden

oluşur. 1982’de bu sayı 400 milletvekili, 1987’de 450 milletvekili ve 1995’te 550 milletvekili olmuştur.Yasama Yetkisinin Genelliği

TBMM’nin her türlü konu ile ilgili her türlü düzenlemeyi en ince ayrıntısına kadar yapabilmesi demektir. Yasama Yetkisinin Asliliği (ilkelliği)

TBMM’nin her türlü düzenlemeyi tek başına yapabilmesi demektir. Yasama yetkisinin devredilmezliği

TBMM yetkilerini kimseye devredemez. Yalnız 1971’deki değişiklikle anayasamıza giren bakanlar kurulunun kanun hükmünde kararname çıkarabilme yetkisine sahip kılınması bu özelliğin bir istisnasıdır.



http://www.egitimfakultesi.net/

Milletvekili seçilme yeterliliğiYirmi beş yaşını dolduran her Türk vatandaşı milletvekili seçilebilir. Bu yaş

13.10.2006 değişikliği ile 30’dan 25’e indirilmişti.Soru: Kimler milletvekili adayı olamaz?Cevap;En az ilkokul mezunu olmayanlar Kısıtlılar(Kısıtlılık, Mahkeme kararı ile akıl sağlığının bozuk olması, savurganlık, kötü yaşama tarzı ve mal varlığını kötü yönetme gibi bir durumdan dolayı bazı hakları sınırlandırılan kişileri ifade eder)Yükümlü olduğu askerlik hizmetini yapmamış olanlarKamu hizmetinden yasaklılar Taksirli suçlar hariç toplam bir yıl veya daha fazla hapis ile ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanlar Zimmet, ihtilâs, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanlar, affa uğramış olsalar bile milletvekili seçilemezler.


3Uğur YILMAZER

Taksirli suç kaza eseri meydana gelmiş suç demektir. Örneğin bir kişinin trafik kazası sonucu ceza alması gibi

Hâkimler ve savcılar, Sayıştay dâhil yüksek yargı organları mensupları, yükseköğretim kurumlarındaki öğretim elemanları, YÖK üyeleri, kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri ve Silahlı Kuvvetler mensupları, görevlerinden çekilmedikçe, aday olamazlar ve milletvekili seçilemezler.

Sayıştay dâhil yüksek yargı mensupları, hâkim ve savcılar ile Türk silahlı kuvvetleri ve Emniyet mensupları görevlerinden istifa edip seçim çalışmalarına girerlerse daha sonra hiçbir şekilde eski görevlerine dönemezler. Ama diğer mesleklerden olanlar eski görevlerine dönebilirler. Örneğin memurlar eski görevlerine geri dönmek için başvuruda bulunabilirler.


4Uğur YILMAZER

KİMLER GERİ DÖNEMEZ

5Uğur YILMAZER

Türkiye Büyük Millet Meclisinin seçim dönemi Türkiye Büyük Millet Meclisinin seçimleri dört yılda bir yapılır. Bir seçim dönemi 4 yıldır.

Meclis, bu süre dolmadan seçimin yenilenmesine karar verebilir. Süresi biten milletvekili yeniden seçilebilir.

Yenilenmesine karar verilen Meclisin yetkileri, yeni Meclisin seçilmesine kadar sürer. Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesi

Seçimler üç şekilde yenilenir;a)4 yılda bir yapılan genel seçimlerle yenilenir.b)Meclisin erken seçim kararı alması ile yenilenir. Eğer meclis erken seçim kararı alırsa bu durumda erken seçimin kesin tarihi verilir.c)Bakanlar kurulunun 45 gün içinde kurulamaması veya kurulan bakanlar kurulunun güvenoyu alamaması durumunda. Bu durumda cumhurbaşkanı meclisi feshedebilir. Buna cumhurbaşkanının fesih yetkisi denir. Cumhurbaşkanı bu yetkiyi kullanmayıp bir başkasına da hükümeti kurma yetkisi verebilir. Bu yetkisi ihtiyari bir yetkidir. Eğer cumhurbaşkanı bu yetkisini kullanırsa 90. günden sonraki ilk Pazar günü oy verme işlemi yapılır.Başkasına da hükümeti kurma yetkisi verebilir. Bu yetkisi ihtiyari bir yetkidir. Eğer cumhurbaşkanı bu yetkisini kullanırsa 90. günden sonraki ilk Pazar günü oy verme işlemi yapılır.


6Uğur YILMAZER

Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin geriye bırakılması Savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkân görülmezse, Türkiye Büyük Millet Meclisi, seçimlerin bir yıl geriye bırakılmasına karar verebilir. Eğer savaş durumu devam ederse meclis seçimleri birer yıl erteleyebilir. Yalnız bu ertelemeler mecburi değildir. Ara seçimlerTürkiye Büyük Millet Meclisi üyeliklerinde boşalma olması halinde, ara seçime gidilir. Ara seçim, sadece boşalan üyelikler için boşalmanın olduğu yerlerde yapılır. Her seçim döneminde bir defa yapılır. Genel seçimden otuz ay geçmedikçe ara seçime gidilemez.Genel seçimlere bir yıl kala ara seçime gidilemez.TBMM’de boşalan üyeliklerin sayısı, üye tamsayısının yüzde beşini bulduğu hallerde, ara seçim yapılması zorunludur. Fakat genel seçimlere 1 yıl kala yüzde beşi geçme durumu geçerli değildir ve ara seçime gidilemez.


7Uğur YILMAZER

Mecliste toplam boşalma sayısı yüzde beşi geçti ve ara seçim yapıldı, ama bu durum aynı seçim döneminde bir kez daha yaşandı diyelim; Bu durumda tekrar ara seçim yapılır. Ama eğer genel seçimlerin normal yapılma tarihine 1 yıl kalmışsa ara seçim bu durumda da yapılamaz.Bir ilin mecliste hiç milletvekili kalmazsa hiçbir şart aranmaksızın ara seçime her durumda gidilmesi zorunludur.Boşalma yüzde beşi bulmazsa ilk 30 ay ve son bir yıl hariç ara seçime bir kez olmak şartı ile gidilebilir.Ara seçim, seçim kararından sonraki 90. günden sonra gelen ilk Pazar günü yapılır.Ara seçim kararını TBMM alır. YSK’nın böyle bir yetkisi yoktur.



Yapılamaz Yapılabilir Yapılamaz

0 30.ay 3.yıl 4.yıl

Boşalma % 5’i geçerse

Ara seçim zorunludur.

Bir ilin mecliste hiç Milletvekili kalmazsa

her durumda ara seçim zorunludur

ARA SEÇİM

9Uğur YILMAZER

Seçimlerin genel yönetim ve denetimiSeçimler, yargı organlarının genel yönetim ve denetimi

altında yapılır.Seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen

içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemleri yapma ve yaptırma, seçim süresince ve seçimden sonra seçim konularıyla ilgili bütün yolsuzlukları, şikâyet ve itirazları inceleme ve kesin karara bağlama ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin seçim tutanaklarını kabul etme görevi Yüksek Seçim Kurulunundur. Yüksek Seçim Kurulunun kararları aleyhine başka bir mercie başvurulamaz. Kararları kesindir.

Yüksek Seçim Kurulu yedi asıl ve dört yedek üyeden oluşur. Üyelerin altısı Yargıtay, beşi Danıştay Genel Kurullarınca seçilir. Bu üyeler aralarından bir başkan seçerler.

Seçimlerin Genel Yönetim ve Denetimi

10Uğur YILMAZER

Üyelikle ilgili hükümler Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, göreve anayasal bir metin olan yeminle başlarlar. Anayasamıza göre iki kişi görevine Anayasal yeminle başlar. Bunlar milletvekilleri ve

cumhurbaşkanıdır. Üyelikle bağdaşmayan işler

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinde ve bunlara bağlı kuruluşlarda; Devletin veya diğer kamu tüzelkişilerinin doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve ortaklıklarda; özel gelir kaynakları ve özel imkânları kanunla sağlanmış kamu yararına çalışan derneklerin ve Devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti olan vakıfların, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alamazlar, vekili olamazlar, herhangi bir taahhüt işini doğrudan veya dolaylı olarak kabul edemezler, temsilcilik ve hakemlik yapamazlar.

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, yürütme organının teklif, inha, atama veya onamasına bağlı resmî veya özel herhangi bir işle görevlendirilemezler. Bir üyenin belli konuda ve altı ayı aşmamak üzere Bakanlar Kurulunca verilecek geçici bir görevi kabul etmesi, Meclisin kararına bağlıdır.Milletvekilleri derneklere, sendikalara ve vakıflara üye olabilirler ama buralarda yönetici ve denetçi olamazlar.

Üyelikle İlgili HükümlerÜyelikle Bağdaşmayan İşler

11Uğur YILMAZER

Yasama SorumsuzluğuTürkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri

düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisçe başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar. Buna yasama sorumsuzluğu denir. Meclis kararıyla kaldırılamaz. Bundan dolayı da süreklidir. Yasama Dokunulmazlığı

Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclisin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz. Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak şartıyla Anayasanın 14 üncü maddesindeki durumlardan işlenen suçlar bu hükmün dışındadır.

Tekrar seçilen milletvekili hakkında soruşturma ve kovuşturma, Meclisin yeniden dokunulmazlığını

kaldırmasına bağlıdır.Milletvekili olmayan bir bakanın da milletvekili dokunulmazlığı vardır.Dokunulmazlığın TBMM

tarafından kaldırılması ise TBMM üye tam sayısının en az salt çoğunluğunun kararı ile olur. Bir milletvekilinin dokunulmazlığı kendisinin istemesiyle kalkmış olmaz. Bir milletvekilinin

dokunulmazlığı meclis tarafından kaldırılırsa o milletvekili veya bir başka milletvekili bu durumu 7 gün içerisinde anayasa mahkemesine götürebilir. Anayasa mahkemesi de bu şikâyeti 15 gün içerisinde karara bağlar.

Anayasanın 14.maddesi: Anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiçbiri, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve lâik Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaz.

Yasama SorumsuzluğuYasama Dokunulmazlığı

12Uğur YILMAZER

Milletvekilliği iki durumda kaybedilir;1-Meclis kararı ile düşme durumları a) İstifa halinde: İstifa eden milletvekilinin milletvekilliğinin düşmesine, istifanın geçerli olduğu Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanınca tespit edildikten sonra, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunun oyuyla karar verilebilir. b)Milletvekilliğiyle bağdaşmayan bir görev veya hizmeti sürdürmekte ısrar: Bu durumda milletvekilinin milletvekilliğinin düşmesine, yetkili komisyonun bu durumu tespit eden raporu üzerine Genel Kurul gizli oyla karar verir. c)Devamsızlık: Meclis çalışmalarına özürsüz veya izinsiz olarak bir ay içerisinde toplam beş birleşim günü katılmayan milletvekilinin milletvekilliğinin düşmesine, durumun Meclis Başkanlık Divanınca tespit edilmesi üzerine, Genel Kurulca üye tamsayısının salt çoğunluğunun oyuyla karar verilebilir.

Milletvekilliğinin düşmesi

13Uğur YILMAZER

2.Milletvekilliğinin kendiliğinden düşme durumlarıa)Ölüm durumunda b)Kesin hüküm giyme durumunda: Seçimden önce soruşturmasına başlanmışsa ve mahkeme tarafından da kesin hüküm giyerse mahkeme kararı TBMM’ye gelir gelmez milletvekilliği düşer. Yalnız bu suçun milletvekilliğine seçilmeye engel bir suç olması gerekmektedir. Bu durumda Milletvekilinin vekilliği direkt düşer. c)Partisinin temelli kapatılmasına beyan ve eylemleriyle sebep olması durumunda: Anayasa Mahkemesinin temelli kapatmaya ilişkin kesin kararında ismi belirtilen milletvekilinin milletvekilliği, bu kararın Resmî Gazetede gerekçeli olarak yayımlandığı tarihte sona erer. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı bu kararın gereğini derhal yerine getirip Genel Kurula bilgi sunar. Milletvekilinin vekilliği direkt düşer. d)Cumhurbaşkanı seçilme durumunda: Bu durumda da milletvekilinin vekilliği direkt düşer. Milletvekilliğinin meclis kararı ile düşme durumlarından dolayı, milletvekilliği düşürülen kişi ya da diğer bir milletvekili bu kararı yedi gün içerisinde Anayasa Mahkemesine götürebilir. Anayasa Mahkemesi on beş gün içinde bunu karara bağlar.

Bu durumda anlıyoruz ki milletvekilliğinin kendiliğinden düşme durumlarında milletvekilliği düşürülen kişi ya da diğer bir kişi bu durumu Anayasa Mahkemesine götürememektedir.

Milletvekilliğinin düşmesi

14Uğur YILMAZER

1.Adım: TEKLİF Değişiklik teklifi en az 184 milletvekilin imzası ile meclise gelir. 2.Adım: TOPLANTI YETER SAYISI En az 184 milletvekili hazır bulunur.

3.Adım: KARAR En az 330 milletvekilinin oyu ile iki kez oylanarak kabul edilir ve cumhurbaşkanına gönderir.

Anayasa değişiklikleri;


4.Adım: ONAYLAMA VE YAYIM

Cumhurbaşkanı 15 gün içinde ya onaylar ya veto eder ya da referanduma gönderir. Cumhurbaşkanı 330’dan yüksek 367’den az bir rakamla kabul edilen anayasa değişikliklerini onaylayamamaktadır. Sadece 367 ve yukarısı ile kabul edilen anayasa değişikliğini onaylama yetkisi vardır.

Eğer değişiklik kararı 367 ve yukarısı ile cumhurbaşkanına gelirse cumhurbaşkanı onaylayabilir ve resmi gazetede yayımlar. Resmi gazetede yayımından sonra da yürürlüğe girer. Eğer 367 ve yukarısı ile gelen anayasa değişikliğini veto ederse gerekçesi ile birlikte meclise iade eder. Veto etmez ve onaylamaz ise de bu durumda referanduma gönderir. Referandum kararı resmi gazetede yayınlandıktan 120 gün sonraki ilk Pazar referandum yapılır ve geçerli oyların salt çoğunluğuna bakılır.

Görüldüğü gibi anayasa değiştirmek kanun değiştirmekten daha zordur. Bu da 1982 anayasasını sert bir anayasa yapmaktadır. Tek yumuşak anayasamız 1921 anayasasıdır.


16Uğur YILMAZER

5.Adım: İPTALİ İSTEMİAnayasa değişiklikleri için anayasa mahkemesine sadece şekil yönünden iptale gidebilir. Bunun için de başvuru değişikliğin resmi gazetede yayımından itibaren 10 gün içinde yapılır. Bu başvuruyu cumhurbaşkanı veya en az 110 milletvekili yapabilir. Anayasa değişiklikleri için esas yönünden iptal davası açılamaz. Esas nedir?Değişikliğin içeriği demektir. Şekil nedir?Değişikliğin meclisten geçirilirken teklif yeter sayısı, toplantı yeter sayısı, karar yeter sayısı, değişikliğin iki kez oylanması ve her oylama turları arasında en az 48 saatin geçip geçmediği gibi teknik konulardan dolayı yapılan başvurudur. Kısacası şekil demek işin teknik yönü demektir.


17Uğur YILMAZER

b)Kanunların teklif edilmesi ve görüşülmesi Kanun teklif etmeye Bakanlar Kurulu ve milletvekilleri yetkilidir. Bakanlar kurulunun sunduğu teklife kanun tasarısı, 1 milletvekili veya birden fazla milletvekilinin sunduğu teklife ise kanun teklifi denir.Kanunların meclisten geçmesi şöyledir;

Öncelikle meclisin kanunu görüşmeye başlaması için gerekli toplantı yeter sayısı olan en az 184 milletvekili hazır olmalıdır. Karar ise en az toplantıya katılanların salt çoğunluğunun kararı ile olur. Fakat bu karar hiçbir zaman 139 milletvekili sayısının altına düşemez.139 TBMM üye tamsayısının ¼’ünün bir fazlası demektir.TBMM kabul ettiği kanunu Cumhurbaşkanına gönderir. Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisince kabul edilen kanunları on beş gün içinde onaylar ve resmi gazetede yayımlanmak üzere Başbakanlığa gönderir. Kanunların içinde genelde o kanunun ne zaman yürürlüğe gireceği yazılıdır. Fakat belirtilmemişse Resmi gazetede yayımlandıktan 45 gün sonra yürürlüğe girer.

Türkiye Büyük Millet Meclisinin Görev ve Yetkileri

18Uğur YILMAZER

1.Adım: TEKLİF Kanun teklifi veya tasarısı meclise gelir.2.Adım: TOPLANTI YETER SAYISI Toplantı yeter sayısı olan en az 184 milletvekili hazır bulunur.3.Adım: KARAR Toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile kabul edilir. Ama bu salt çoğunluk hiçbir şekilde 139’dan az olamaz.4.Adım: ONAYLAMA Cumhurbaşkanı 15 gün içinde ya onaylar ya da veto eder.

Kanun Değişiklikleri

19Uğur YILMAZER

5.Adım: YAYIM Cumhurbaşkanı onaylarsa Resmi Gazetede yayımlar ve 45 gün sonra yürürlüğe girer. Fakat kanunlarda genellikle ne zaman yürürlüğe gireceği belirtilir. Eğer belirtilmemişse Resmi Gazetede yayımlandıktan 45 gün sonra yürürlüğe girer. 6.Adım: İPTALİ İSTEMİ Kanun değişiklikleri anayasa mahkemesine hem şekil yönünden hem de esas yönünden iptale götürülebilir.Şekil yönünden denetim anayasa değişikliklerinde olduğu gibi sadece cumhurbaşkanı veya en az 110 milletvekilinin istemi ile 10 gün içinde istenebilir.Esas yönünden denetim ise 60 gün içinde cumhurbaşkanı, TBMM üye tamsayısının beşte biri tutarındaki üye,iktidar ve ana muhalefet partisi meclis grupları tarafından yapılabilir.

Kanun Değişiklikleri

20Uğur YILMAZER

KANUN


c)Milletlerarası antlaşmaları uygun bulmaTürkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla

yapılacak antlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır. Antlaşmaları onaylama mercii ise cumhurbaşkanıdır.

Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası antlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine de başvurulamaz. Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası antlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası antlaşma hükümleri esas alınır.(2004 değişikliği) Fakat bu milletler arası antlaşmaların kanunlarımızdan üstünlüğü sadece temel hak ve özgürlükler ile ilgili konulardadır. Süresi bir yılı aşmayan,Ekonomik, ticari ve teknik ilişkileri düzenleyen,Devlet maliyesine yük getirmeyen,Kişi haklarına ve Türklerin yabancı memleketlerdeki mülkiyet haklarına dokunmayan Antlaşmalar için meclisin uygun bulmasına gerek yoktur. Bunlar için Bakanlar Kurulu kararı yeterlidir.


22Uğur YILMAZER

d)Bakanlar Kuruluna Kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermeTürkiye Büyük Millet Meclisi, Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde

kararname çıkarma yetkisi verebilir. KHK’lar olağan dönem KHK’ları ve olağanüstü dönem KHK’ları olmak üzere ikiye ayrılır. Olağan KHK’lar için meclisten bir yetki kanunu çıkarılması gerekir ama olağan üstü dönem KHK’ları için meclisten yetki kanunu almaya gerek yoktur. Ayrıca olağan dönem KHK’ları anayasa mahkemesi denetimine açıktır ama olağanüstü dönem KHK'ları anayasa mahkemesi denetimine açık değildir.Yetki kanununda, çıkarılacak kanun hükmünde kararnamenin, amacı, kapsamı, ilkeleri, kullanma süresi ve süresi içinde birden fazla kararname çıkarılıp çıkarılamayacağı belirtilir. AmaçKapsamİlkeleriSüresi ve süresi içinde birden fazla çıkarılıp çıkarılamayacağı


A K İ S23Uğur YILMAZER

Kanun hükmünde kararnameler, Resmî Gazetede yayımlandıkları gün yürürlüğe girerler ve meclis onayına sunulurlar.

YETKİ KANUNU

AMAÇ KAPSAM İLKELERİ SÜRESİ

24Uğur YILMAZER

KHK

25Uğur YILMAZER

e) Savaş hali ilânı ve silahlı kuvvet kullanılmasına izin verme

Milletlerarası hukukun meşru saydığı hallerde savaş hali ilânına, Türk Silahlı Kuvvetlerinin yabancı ülkelere gönderilmesine veya yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye’de bulunmasına izin verme yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisinindir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde veya ara vermede iken ülkenin ani bir silahlı saldırıya uğraması halinde Cumhurbaşkanı da, Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar verebilir.



e)Genel ve özel af ilan etmekGenel af meclisin çıkardığı af’tan yararlanan

kişilerin hem cezalarının hem de suçlarının affedilmesidir. Genel af Suçu da af ettiğinden dolayı affedilen kişilerin sicilleri temizlenmiş olur ve sicil kayıtları silinir.

Özel af ise sadece cezanın affedilmesidir. Affedilenler ceza çekmekten kurtulmuş olurlar. Ama sicillerindeki suçlar kayıttan silinmez.Genel ve özel af meclisin 5’te 3 çoğunluğunun kararı ile alınır.(2001 değişikliği) Orman suçu işleyenler hiçbir af kapsamına girmezler.



f)Para basılmasına karar vermekPara basılmasına ve para değişimine meclis karar verir. Para basımı işi

ile de Başbakanlığa bağlı olan darphane ilgilenir.YTL kararı 28 Ocak 2004’te TBMM tarafından çıkarılan bir kanunla alındı. YTL 1.1.2005’te piyasaya girdi. TL 1.1.2006’da tedavülden kalktı. Paramız üzerindeki Yeni kelimesi 1.1.2009’da kaldırılacaktır. g)Sayıştay üyelerini ve başkanını seçmek

Sayıştay genel kurulu boşalan her üyelik için 2 adayı TBMM genel kuruluna bildirir. TBMM genel kurulu tarafından iki aday içerisinden en çok oyu almış olan aday Sayıştay üyesi olarak seçilmiş olur. Sayıştay başkanının seçimi de aynı şekilde olur.

Sayıştay Başkan ve üyeleri TBMM Başkanının önerisi ve TBMM üye tam sayısının 3/5 çoğunluğunun gizli oyu ile görevden alınabilirler. Bunun dışında görevden alınamazlar ve 65 yaşına kadar görevde kalırlar.


28Uğur YILMAZER

h)RTÜK üyelerini seçmekTBMM’deki siyasi parti gruplarının üye sayıları oranında belirledikleri

adaylar arasından TBMM genel kurulu tarafından seçilirler. Toplam 9 üyedir ve görev süreleri 6 yıldır. I)Bütçe ve Kesin Hesap Kanun Tasarısını Kabul Etmek

Bütçe tasarısı mali yılbaşından en geç 75 gün önce bakanlar kurulu tarafından meclise sunulur. Meclisçe kabul edilir, kabul edilmezse hükümet düşer. Meclis kabul ederse Cumhurbaşkanına yayıma gider ve cumhurbaşkanı yayımlar. Bütçe ve Meclis iç tüzüğünü cumhurbaşkanı veto edemez.

Kesin hesap kanunu ise mali yılbaşından itibaren en geç 7 ay sonra meclise sunulur. Kesin hesap kanun tasarısı harcamaların bütçeye uygun yapılıp yapılmadığını gösterir. Sayıştay 75 gün içinde kesin hesap tasarısı için inceleme yapar ve genel uygunluk bildirimi verir. TBMM de bu sefer kesin hesap tasarısını oylar ve kabul eder.


29Uğur YILMAZER

i)Meclis İç Tüzüğünü Görüşmek ve Kabul Etmekİç tüzük meclisin iç işleyişini düzenleyen kanundur.

Cumhurbaşkanı meclis iç tüzüğünü veto edemez yayımlar. Ama meclis iç tüzüğü için anayasa mahkemesine iptal davası açılabilir. k)Bakanlar Kurulu ve Bakanları denetlemek

Meclis bu denetleme görevini şu şekillerde kullanır;1-Soru:

Milletvekillerinin Başbakan veya Bakanlara sözlü veya yazılı olarak herhangi bir konu hakkında soru sormasıdır. Başbakan veya Bakanlar ilgili soruyu ister yazılı isterse sözlü cevaplayabilirler. Soru etkili bir denetim yolu değildir.


30Uğur YILMAZER

2-Gensoru:

Bakanlar kurulu veya bir bakanın icraatları hakkında meclisçe yapılan etkili bir denetim yoludur. Gensoru meclisteki bir parti grubu adına ya da en az 20 milletvekilinin imzasıyla verilir. Gensoru verildikten bir gün sonra bakanlar kurulu veya bakan hakkında güven oylaması yapılır. Güven oylamasında en az 276 güvensizlik oyu çıkarsa bakanlar kurulu veya ilgili bakan düşmüş olur. Bakanlıktan düşen kişinin milletvekilliği düşmüş sayılmaz.

Kısacası: En az yirmi milletvekilinin teklifi salt çoğunluğun da kararı ile verilir.


31Uğur YILMAZER

3-Meclis Soruşturması: Eski veya yeni Başbakanın, eski veya yeni bir Bakanın Yüce Divanda

yargılanabilmesi için soruşturma açılabilmesidir.Meclis soruşturması Meclis üye tam sayısının en az onda birinin (55

milletvekili) imzasıyla verilir. En az onda birinin imzası ile soruşturma açılır ve meclisçe oluşturulan bir komisyon soruşturmayı yapar ve bir rapor halinde mecliste oylamaya sunar. Eğer meclis bu raporu en az salt çoğunluğun kararı ile uygun görürse ilgili kişi Yüce Divana sevk edilmiş olur.

Bundan sonraki iş Anayasa Mahkemesi üyelerinden oluşan Yüce Divanın vereceği karara bağlıdır. Yüce divan suçlu bulur veya beraat verir.Kısacası: Onda birin teklifi, en az salt çoğunluğun da kararı ile Yüce Divana gönderilir.

Gensoru ile bakanlar kurulu veya herhangi bir bakan sadece görevden alınırken meclis soruşturması sonucunda bakanlar kurulu, başbakan ve bakan görevden alındığı gibi yüce divana da gönderilmektedir. Bu durumda en etkili denetim yolu tabi ki meclis soruşturmasıdır. Ayrıca gensoru sadece görevdeki bakan ve bakanlar kurulu hakkında istenirken meclis soruşturması eski ve yeni başbakan ve bakanlar hakkında da yapılabilmektedir.


32Uğur YILMAZER

Şimdi sıra burada iki önemli hususu daha belirtmeye geldi. Genel Görüşme ve Meclis araştırması. Bu ikisi de meclisçe yapılan

denetleme yollarıdır. Fakat bu iki denetleme yolu Bakanlar Kurulu, Başbakan veya Bakanlar ile yani Hükümetle ilgili yapılan bir denetleme yolu değildir.Peki, o halde Genel Görüşme ve Meclis Araştırması nedir ve kimler hakkında yapılır?Genel Görüşme:

Toplumu ve Devlet işlerini ilgilendiren bir konunun TBMM genel kurulunda görüşülmesidir. Genel görüşmeyi hükümet, siyasi parti grupları ve en az yirmi milletvekili meclis başkanlığına sunduğu önerge ile isteyebilirler. Bu isteğin kabul edilmesi için meclis genel kurulunun da kararı gerekir. Buradaki karar yeter sayısı ise toplantıya katılanların salt çoğunluğu ama bu rakam meclis üye tam sayısının en az 4’te birinin bir fazlası da olmak zorundadır. Yani en az 139 kabul oyudur. Bu kabul oyunu alan konu mecliste genel görüşmeye açılır. Kısacası: En az yirmi milletvekilinin teklifi ve en az 139 milletvekilinin kabul oyu ile yapılır.


33Uğur YILMAZER

Meclis Araştırması: Belli bir konuda bilgi edinilmek için yapılan incelemeden

ibarettir. Meclis araştırma komisyonu bakanlıklarla ilgili dairelerde, mahallî idarelerde, muhtarlıklarda, üniversitelerde, TRT’de, KİT’lerde, bankalarda, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında ve kamu yararına çalışan derneklerde bilgi istemek ve buralarda inceleme yapmak, ilgililerini çağırıp bilgi almak yetkisine sahiptir.

Devlet sırları ile ticarî sırlar, Meclis araştırması kapsamının dışında kalır. Meclis araştırması da aynen Genel Görüşme gibi istenir.

Örnek: Susurluk Olayının aydınlatılması ve sorumluların belirlenmesi amacıyla mecliste Genel Görüşme yapılması gibi.Ve yine aynı konu ile ilgili Meclis Araştırması açılması gibi


34Uğur YILMAZER

Türkiye Büyük Millet Meclisi, her yıl Ekim ayının ilk günü kendiliğinden toplanır. Temmuz 1’de de tatile girer.

Meclis, bir yasama yılında en çok üç ay tatil yapabilir; ara verme veya tatil sırasında, doğrudan doğruya veya Bakanlar Kurulunun istemi üzerine, Cumhurbaşkanınca toplantıya çağrılır. Meclis Başkanı da doğrudan doğruya veya üyelerin beşte birinin yazılı istemi üzerine, Meclisi toplantıya çağırır. Ara verme ne demektir? Ara verme meclisin kararıyla çalışmalara en fazla 15 gün ara verilmesidir.Yasama dönemi ne demektir? Meclisin 4 yıllık çalışma takvimidirYasama yılı ne demektir? Meclisin bir yıllık çalışma dönemi demektir.Birleşim ne demektir? Meclisin bir günlük çalışma süresi demektir.Oturum ne demektir? Meclisin bir günlük çalışma süresi içinde aralarla bölünmüş kısım demektir.

Türkiye Büyük Millet Meclisinin Yapısı

35Uğur YILMAZER

Türkiye Büyük Millet Meclisinin Başkanlık Divanı, Meclis üyeleri arasından seçilen Meclis Başkanı, Başkanvekilleri, Kâtip Üyeler ve İdare Amirlerinden oluşur.

Siyasi parti grup başkanları veya siyasi parti grup başkan vekilleri meclis başkanlık divanı üyesi değildir.

TBMM Başkanlık Divanı


Başkan

Başkan vekilleri

Kâtip üyeler

İdare amirleri


37Uğur YILMAZER

Siyasî parti grupları Başkanlık için aday gösteremezler. Adayların kendileri adaylık başvurusu yaparlar.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı için, bir yasama döneminde iki seçim yapılır. İlk seçilenlerin görev süresi iki, ikinci devre için seçilenlerin görev süresi yine iki yıldır. Başkanlık divanı üyelerinin hepsinin milletvekili olması zorunludur ve hepsinin görev süresi de aynıdır.

Başkan seçimi gizli oyla yapılır. İlk iki oylamada üye tamsayısının üçte iki (367)ve üçüncü oylamada üye tamsayısının salt çoğunluğu(276) aranır. Üçüncü oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için dördüncü oylama yapılır; dördüncü oylamada en fazla oy alan üye, Başkan seçilmiş olur. Başkan seçimi, aday gösterme süresinin bitiminden itibaren, beş gün içinde tamamlanır.

1.Tur 367 (3’te 2 çoğunluk)2.Tur 367 (3’te 2 çoğunluk)3.Tur 276 (salt çoğunluk)4.Tur En çok oyu alan


38Uğur YILMAZER

Türkiye Büyük Millet Meclisinde Başkan ve oturumu yöneten Başkanvekili oy kullanamaz.

Başkanvekilleri 4 tanedir. Bunlardan 2 tanesini 276 milletvekili sayısını yakalayan parti alır diğer 2 tanesini ise diğer partiler oy oranlarına göre alırlar.

Kâtip üyelerin ise sayıları 7 tanedir. İdare amirlerin sayıları ise 3 tanedir. Ama idare amirleri ve kâtip üyelerin sayılar değişebilir. Bunlar da partilere oy oranlarına göre dağılırlar.



TBMM’deki kararlar parlamento kararları ve kanun şeklindeki kararları olarak ikiye ayrılır. Aralarındaki fark kanun niteliğindeki kararların anayasa mahkemesi denetimine tabi olması ama parlamento kararlarının anayasa mahkemesi denetimine tabi olmamasıdır. Fakat parlamento kararlarından sadece 3 tanesi anayasa mahkemesi denetimine tabidir. —Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü —Yasama dokunulmazlığının kaldırılması —Milletvekilliğinin düşmesi kararı parlamento kararları olmalarına rağmen anayasa mahkemesi denetimine tabidirler.

Toplantı ve karar yeter sayısı


Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az üçte biri ile toplanır ve toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir; ancak karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tamsayısının dörtte birinin bir fazlasından az olamaz. Yani 139’dan az olamaz

Bakanlar Kurulu üyeleri, Türkiye Büyük Millet Meclisinin katılamadıkları oturumlarında, kendileri yerine oy kullanmak üzere bir bakana yetki verebilirler. Ancak bir bakan kendi oyu ile birlikte en çok iki oy kullanabilir. Milletvekilleri ise sadece kendi yerlerine oy kullanabilirler. Yani bir milletvekili bir başkasının yerine vekâletle de olsa oy kullanamaz.

Meclis oturumlarında meclis başkanı ve oturumu yöneten başkanvekili oy kullanamaz. Ayrıca milletvekili olmayan bir bakan da meclis oturumlarında oy kullanamaz.

Toplantı ve karar yeter sayısı

41Uğur YILMAZER

Parlâmento kararları, Türkiye Büyük Millet Meclisinin içyapısına ve çalışma düzenine ilişkin olarak veya Türkiye Büyük Millet Meclisinin yürütme ve yargı organlarıyla ilişkileri çerçevesinde aldığı kararlardır. Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü Yasama dokunulmazlığının kaldırılması Milletvekilliğinin düşmesi kararı Meclisin kendi seçimlerinin yenilenmesine karar vermesi Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı ve Başkanlık Divanının seçilmesi kararı Meclisin tatile girmesi kararı Kapalı oturum yapılmasına ve bu oturumlardaki görüşmelerin yapılmasına ilişkin kararlar Bir milletvekilinin altı ayı geçmemek üzere Bakanlar Kurulunca verilecek görevi kabul etmesine ilişkin kararlar

Parlamento Kararları

42Uğur YILMAZER

1.İşaretle OylamaÜyelerin el kaldırması şeklinde yapılan oylamadır. Açık veya gizli oylama yapılmasının zorunlu olduğu haller dışında kural olarak oylamalar işaretle yapılır. 2. Açık oylamaOy pusulalarının oy kutusuna atılması veya elektronik oylama ile yapılan veya adı okunan milletvekilinin ayağa kalkarak oyunu sesli bir şekilde söylemesidir. 3.Gizli oylamaÜzerinde hiçbir işaret bulunmayan yuvarlakların kutuya atılması ile mecliste yapılan oylamadır. Beyaz yuvarlak evet, kırmızı yuvarlak hayır, yeşil yuvarlak ise çekimser demektir.

Mecliste Oylama Şekilleri

43Uğur YILMAZER

Mecliste Açık Yapılması Gereken OylamalarAf önergesiSeçimlerin yenilenmesiGöreve başlarken Güven oylamasıGüven isteminin görüşülmesiBütçe ve kesin hesabın kabulüMilletler arası antlaşmaların uygun bulunması oylamasıVergi ile ilgili tasarı ve tekliflerUzun vadeli kalkınma planlarının kabulü


44Uğur YILMAZER

Mecliste Gizli Yapılması Gereken OylamalarAnayasa DeğişiklikleriMeclis Başkanlığı SeçimiMeclis Soruşturması Açılıp Açılmayacağına Karar VerilmesiYüce Divana Sevke İlişkin OylamaÜyelikle Bağdaşmayan Bir Görevde Israr Etmesi Nedeniyle Milletvekilliğinin Düşürülmesi Oylaması Açık oylama ve gizli oylama dışındaki oylamalar kural gereği işaretle yapılacak oylamalardır.



—Anayasanın Değiştirilmesi üye tam sayısının 2/3 (367) veya 3/5 (330) İle—Genel Af Ve Özel Af İlanı üye tam sayısının 3/5’i ile—Bakanın Yüce Divana Sevki üye tamsayısının Salt Çoğunluğu ile—Cumhurbaşkanının vatana İhanetten suçlandırılması üye tamsayısının 3/4 çoğunluğu ile—Güven İsteminin Reddi Üye tamsayısının Salt Çoğunluğu ile—Devamsızlık Nedeniyle Milletvekilliğinin Düşürülmesi Üye tamsayısının Salt Çoğunluğu ile yapılır.

Bunların dışındaki oylamalarda meclis oturumuna katılanların salt çoğunluğunun kabul oyu gerekir. Fakat bu kabul oyu hiçbir şekilde 139’dan az olamaz. Katılanların salt çoğunluğu ile üye tamsayısının salt çoğunluğunu birbirine karıştırmayalım. 276Üye tamsayısının salt çoğunluğudur.400 milletvekilinin katıldığı bir oturumdaki 201 evet ise katılanların salt çoğunluğudur.

Mecliste Bazı Oylama Oranları

46Uğur YILMAZER

Uğur YILMAZER 47Bu kpss dokümanı www.egitimfakultesi.net adresinden indirilmiştir…

vatandaşlık yasama

Education