Vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân : Luận văn ThS. Luật: 60 38 01 / Phạm Thu Hương ; Nghd. : PGS.TS. Bùi Xuân Đức

1. Lý do lựa chọn đề tài Là một bộ phận trong hệ thống chính trị nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa

Việt Nam, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam có vai trò và trách nhiệm quan trọng trong việc tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân. Vai trò quan trọng này đã được xác định trong nhiều văn kiện của Đảng Cộng sản Việt Nam, như văn kiện các Đại hội VI, VII, VIII, IX, X của Đảng; Nghị quyết 07 (khoá IX) của Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Thể chế hoá các quan điểm của Đảng về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Hiến pháp năm 1992 (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2001), Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và nhiều văn bản quy phạm pháp luật liên quan đã quy định khá đầy đủ về trách nhiệm và quyền của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong việc tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân.

Phát huy vai trò là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân, trong những năm qua, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã có nhiều hoạt động phong phú đa dạng, hiệu quả góp phần quan trọng vào việc tham gia xây dựng chính quyền; xứng đáng là chỗ dựa tin cậy, vững chắc của Nhà nước, cùng Nhà nước chăm lo, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân; phát huy tinh thần yêu nước, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân, tích cực vận động các tầng lớp nhân dân hăng hái thi đua lao động, chiến đấu, góp phần không nhỏ vào sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Qua thực tiễn 20 năm đổi mới của đất nước, đặc biệt là từ khi Nhà nước ban hành Hiến pháp năm 1992 đến nay, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã từng bước củng cố, mở rộng về tổ chức, tích cực đổi mới phương thức hoạt động của mình; tăng cường mối quan hệ với cơ quan nhà nước; phối hợp và thống nhất hành động với các tổ chức thành viên ở từng cấp; góp phần quan trọng vào quá trình tập hợp, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, nâng cao chất lượng các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước, phát huy quyền làm chủ của nhân dân tham gia xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng nhà nước ngày càng trong sạch, vững mạnh, hoạt động có hiệu quả, hiệu lực; tiếp tục làm tốt vai trò là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân, xứng đáng là cầu nối vững chắc giữa nhân dân với Đảng và Nhà nước.

2

Tuy nhiên, trên phương diện lý luận và thực tiễn, công tác Mặt trận tham gia xây dựng và củng cố chính quyền đến nay chưa được nghiên cứu, tổng kết một cách toàn diện, hệ thống; mặt khác còn có những nhìn nhận, đánh giá khác nhau, thậm chí chưa thật đầy đủ, thiếu thống nhất về vị trí, vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia công tác này, từ đó làm hạn chế phần nào kết quả trong việc thực hiện quyền và trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong thời gian qua.

Từ thực tiễn của lịch sử và trước yêu cầu đổi mới của toàn bộ hệ thống chính trị, trong đó có đổi mới tổ chức và hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nhằm đáp ứng yêu cầu phát huy hơn nữa sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới, sớm đưa đất nước thoát khỏi tình trạng kém phát triển, đặc biệt là trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân thì việc tìm hiểu và nghiên cứu về vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong công tác này là thực sự cần thiết, có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn. Qua nghiên cứu, tìm hiểu để thấy được những đóng góp to lớn của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đồng thời tìm ra những nguyên nhân của sự hạn chế, đề xuất các biện pháp nhằm phát huy hơn nữa vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong sự nghiệp đổi mới.

Xuất phát từ những lý do nêu trên, tôi chọn đề tài "Vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân" để làm đề tài luận văn tốt nghiệp thạc sỹ luật học của mình.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài Mặc dù vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong từng lĩnh vực cụ

thể như bầu cử đại biểu Quốc hội hoặc bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân, hoặc ở lĩnh vực giám sát ... đã trở thành đối tượng nghiên cứu của một số công trình khoa học riêng biệt hoặc trong phạm vi tổng thể chung của một số công trình. Về giám sát thì có khá nhiều các công trình nghiên cứu của các nhà khoa học, các luận án tiến sỹ, thạc sỹ đã nghiên cứu, như: công trình Đổi mới tổ chức và hoạt động của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị- xã hội ở nước ta hiện nay do Thang Văn Phúc và Nguyễn Minh Phương chủ biên, HN. 2007; Đề tài khoa học cấp bộ "Những căn cứ lý luận và thực tiễn sửa đổi Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam" do Giáo sư Lưu Văn Đạt làm chủ nhiệm đề tài, HN. 7/2009 "Chuyên đề: Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong hoạt động giám sát và phản biện xã hội góp phần xây dựng Đảng, Nhà nước trong sạch, vững mạnh do Nguyễn Văn Pha là chủ nhiệm, HN. 8/2009.

3

Đối với vai trò tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần thiết được nghiên cứu một cách tổng thể, trực tiếp riêng biệt và chuyên sâu. Đặc biệt, trước yêu cầu của việc đổi mới hệ thống chính trị trong đó có đổi mới tổ chức và hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và yêu cầu của thực tiễn đời sống chính trị xã hội đặt ra; thì việc tìm hiểu, nghiên cứu một cách có hệ thống về vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân là hết sức cần thiết; có giá trị về lý luận và thực tiễn cao.

3. Mục đích, nhiệm vụ của luận văn - Mục đích của luận văn: Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận về vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt

Nam trong công tác tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân; đánh giá tổng quan về vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong công tác này; trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp nhằm phát huy hơn nữa vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong sự nghiệp đổi mới. Trên cơ sở mục đích khoa học đó, luận văn góp phần vào việc tuyên truyền, giải thích những kết quả đã đạt được của Mặt trận tham gia xây dựng và củng cố chính quyền; nhằm khẳng định vị trí, vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong hệ thống chính trị nước ta.

- Nhiệm vụ nghiên cứu: Để đạt được mục đích nêu trên, Luận văn phải thực hiện các nhiệm vụ sau: Nêu lên khái niệm, đặc trưng, vai trò, lịch sử về vai trò và nội dung cơ bản công tác tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Phân tích, đánh giá thực trạng về những kết quả đạt được và hạn chế trong việc tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân trong thời gian vừa qua, rút ra những nguyên nhân của hạn chế. Đề xuất các giải pháp, kiến nghị thiết thực để phát huy hơn nữa vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đề tài nghiên cứu về vai trò một số nội dung, lĩnh vực chính của Mặt

trận Tổ quốc Việt Nam tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân. - Trong luận văn này, tác giả chỉ tập trung đi sâu nghiên cứu vai trò của

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân ở nước ta trong giai đoạn hiện nay (tức là trong giai đoạn đổi mới), đặc biệt là từ khi có Hiến pháp năm 1992 và Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam năm 1999 đến nay.

5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu

4

- Cơ sở lý luận: Việc nghiên cứu đề tài dựa trên cơ sở các quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lê Nin và đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về xây dựng nhà nước pháp quyền của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân và về chính sách đại đoàn kết toàn dân tộc.

- Phương pháp nghiên cứu: Để thực hiện được các yêu cầu đặt ra đối với luận văn, việc nghiên cứu đề tài được tiến hành dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, luật học, phân tích - tổng hợp, logic - lịch sử, so sánh. Bên cạnh đó, tác giả còn sử dụng phương pháp khai thác và sử dụng các tư liệu qua thực tiễn công tác để hoàn chỉnh luận văn.

6. Những đóng góp mới của luận văn 6.1. Luận văn là một trong những công trình nghiên cứu một cách tương

đối hệ thống, chuyên sâu về vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân.

6.2. Luận văn góp phần làm sáng tỏ các quy định của pháp luật, đồng thời chứng minh sứ mệnh lịch sử to lớn của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia xây dựng và củng cố chính quyền với vai trò là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân.

6.3. Luận văn đưa ra một số kiến nghị về phương hướng, giải pháp chủ yếu về cơ chế, chính sách nhằm phát huy tốt hơn nữa vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân.

7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận

văn được kết cấu thành 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về vai trò của Mặt trận Tổ

quốc Việt Nam tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân. Chương 2: Thực trạng về vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân Chương 3: Phương hướng, giải pháp phát huy vai trò của Mặt trận Tổ

quốc Việt Nam tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân ở nước ta hiện nay.

CHƯƠNG 1

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN

VỀ VAI TRÒ CỦA MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM

THAM GIA XÂY DỰNG VÀ CỦNG CỐ CHÍNH QUYỀN NHÂN DÂN

1.1. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và công tác xây dựng, củng cố chính quyền nhân dân

1.1.1. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong hệ thống chính trị

5

Trải qua các thời kỳ cách mạng, với những hình thức tổ chức và tên gọi khác nhau, Mặt trận Dân tộc thống nhất Việt Nam không ngừng lớn mạnh, đã có những đóng góp to lớn vào thắng lợi vĩ đại của dân tộc, là một trong những nhân tố quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là một hình thức tổ chức của Mặt trận Dân tộc thống nhất trong giai đoạn hiện nay.

Về vị trí, Cương lĩnh Đảng năm 1991 ghi “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân. Đảng Cộng sản Việt Nam vừa là thành viên, vừa là người lãnh đạo Mặt trận”. Năm 1999, Nhà nước thể chế hoá Nghị quyết Đại hội Đảng VIII và qua tổng kết 10 năm đổi mới đã ban hành Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, trong đó xác định: “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là bộ phận của hệ thống chính trị của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo”.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Nhà nước đều là bộ phận của hệ thống chính trị. Tuy chức năng, nhiệm vụ và phương thức hoạt động của Mặt trận và Nhà nước có khác nhau nhưng đều là công cụ để nhân dân thực hiện và phát huy quyền làm chủ của mình trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Quan hệ giữa Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với Nhà nước là quan hệ phối hợp để thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn theo quy định của Hiến pháp và pháp luật. Sự phối hợp này là một tất yếu và xuất phát từ nhu cầu tự thân của Mặt trận lẫn Nhà nước.

1.1.2. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với việc tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân

Xuất phát từ quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, tư tưởng Hồ Chí Minh về sự nghiệp cách mạng là của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, tất cả quyền lực nhà nước đều thuộc về nhân dân và thực tiễn hoạt động của Mặt trận Dân tộc thống nhất Việt Nam, gần tám thập kỷ qua cho thấy Đảng ta luôn coi trọng vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân trong việc tham gia xây dựng Đảng, xây dựng và củng cố chính quyền, đề cao vai trò giám sát và tham gia góp ý kiến của các tổ chức này. Nghị quyết Đại hội X Đảng ta đã tiếp tục khẳng định: “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể nhân dân có vai trò rất quan trọng trong việc tập hợp, vận động, đoàn kết rộng rãi các tầng lớp nhân dân, đại diện cho quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân”.

Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên Chủ nghĩa xã hội của Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác định: “toàn bộ hoạt động của Đảng phải xuất phát từ lợi ích và nguyện vọng chân chính của nhân dân” Nhà nước

6

có quyền và trách nhiệm trọng đại là quản lý và điều hành đất nước trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, nhưng phải bằng pháp luật và pháp luật đó phải xuất phát từ lợi ích và nguyện vọng chân chính của nhân dân. Để đạt được mục đích đó thì quá trình xây dựng chính sách, pháp luật cần lấy và tiếp thu ý kiến của nhân dân thông qua Mặt trận và các đoàn thể nhân dân và ở mức độ cao hơn là “phản biện xã hội”. Thực tiễn những năm qua, có những chính sách, pháp luật chưa thực sự đi vào cuộc sống, trong những lý do chủ yếu đó là còn có những vi phạm từ phía cơ quan nhà nước, công chức nhà nước, do vậy, rất cần có sự giám sát của nhân dân, của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

1.2. Lịch sử về vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân.

Sự ra đời của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh như một tất yếu lịch sử của dân tộc. Trải qua các giai đoạn lịch sử, Mặt trận có nhiều tên gọi khác nhau phù hợp với yêu cầu của cách mạng. Lịch sử cho thấy, khi chưa có chính quyền, Mặt trận vận động nhân dân làm cách mạng giành chính quyền, khi chính quyền về tay nhân dân, Mặt trận vận động nhân dân tham gia xây dựng và củng cố chính quyền, vì đó là chính quyền của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Mối quan hệ giữa Mặt trận với chính quyền và Mặt trận mang yếu tố lịch sử và cách mạng suốt gần 80 năm qua, đó là mối quan hệ tất yếu, khách quan trong công cuộc giành, giữ, bảo vệ chính quyền và xây dựng, phát triển đất nước.

1.2.1. Vai trò của Mặt trận thời kỳ cách mạng dân tộc dân chủ (1930-1975) Tính tất yếu của Mặt trận dân tộc thống nhất trong Cách mạng nước ta

được lịch sử chứng minh: Cách mạng càng tiến lên, Mặt trận Dân tộc thống nhất không bị co hẹp lại, mà ngày càng được củng cố và phát triển rộng rãi.

Trong thời kỳ thực dân Pháp xâm lược, Mặt trận Dân tộc thống nhất Việt Nam ra đời có sứ mệnh tập hợp rộng rãi các tầng lớp nhân dân tham gia chống thực dân Pháp và địa chủ phong kiến, giành độc lập, tự do cho đất nước. Lịch sử đã ghi nhận Mặt trận Việt Minh là một trong những đỉnh cao của các hình thức tổ chức Mặt trận do Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập và lãnh đạo.

Văn kiện Đại hội lần thứ II của Đảng (1951) chỉ rõ: "Mặt trận hiện là một trong những trụ cột của nhà nước dân chủ nhân dân, là sức mạnh vô biên của cuộc kháng chiến kiến quốc, là cơ sở quần chúng rộng rãi làm thành một áo giáp bền vững của Đảng để đánh thắng bọn xâm lược và tay sai của chúng".

Sau hiệp định Giơnevơ năm 1954, đất nước ta bị tạm thời chia cắt thành hai miền; Cách mạng Việt Nam lúc này có hai nhiệm vụ chiến lược, đó là:

7

tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc và hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở miền Nam, tiến tới thống nhất đất nước. Trước tình hình đó, Đảng ta đã sớm xác định do mỗi miền đất nước có chiến lược cách mạng khác nhau, do đó cần thiết phải thành lập ở mỗi miền một Mặt trận Dân tộc thống nhất phù hợp nhằm mở rộng và tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tiến tới mục tiêu chung là giải phóng dân tộc và thống nhất đất nước. Mặt trận trong giai đoạn này phải đảm đương một phần chức năng của chính quyền, nhất là ở vùng căn cứ địa cách mạng và vùng mới giải phóng (như tổ chức Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam).

Như vậy, vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam không phải tự Mặt trận khẳng định mà do chính nhân dân, chính lịch sử thừa nhận. Tiếp theo Mặt trận Việt Minh là Mặt trận Liên Việt đã góp phần đưa cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đến thắng lợi. Kế tục Mặt trận Liên Việt, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ra đời đã đoàn kết, tập hợp các tầng lớp nhân dân tiến hành cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc, làm hậu thuẫn cho cuộc đấu tranh thống nhất nước nhà. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã cùng với Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam và Liên minh các lực lượng dân tộc dân chủ và hoà bình Việt Nam đoàn kết nhân dân cả nước làm tròn sứ mệnh lịch sử vẻ vang; giải phóng miền Nam, bảo vệ miền Bắc, hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân trong cả nước. Từ khi đất nước thống nhất, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam giữ vai trò quan trọng trong việc củng cố và tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

1.2.2. Vai trò của Mặt trận thời kỳ cách mạng xã hội chủ nghĩa từ năm 1975 đến nay

Từ sau khi nước nhà thống nhất, Mặt trận đã trải qua hai thời kỳ hoạt động. Đó là thời kỳ trước đổi mới (năm 1986) và thời kỳ sau đổi mới. Gắn liền với những chuyển biến của đất nước qua hai thời kỳ đó, hoạt động của Mặt trận cũng mang những sắc thái riêng của mỗi thời kỳ; trước khi đổi mới là thời kỳ hoạt động của Mặt trận mang tính hình thức, hạn hẹp; sau khi đổi mới là thời kỳ không ngừng tìm tòi, đổi mới hoạt động và tổ chức mặt trận tạo ra những biến đổi liên tục.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Trong cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân cũng như trong cách mạng xã hội chủ nghĩa, Mặt trận Dân tộc thống nhất vẫn là một trong những lực lượng cách mạng to lớn của cách mạng nước ta”.

Đại hội Đảng lần thứ VI (12-1986) đề ra đường lối đổi mới toàn diện đất nước tạo ra xu thế đổi mới chung, trong đó có phương hướng đổi mới Mặt trận

8

và các đoàn thể. Tuy không có nhiều đột phá, nhưng mở ra các nhiệm vụ mới để Mặt trận có điều kiện tích cực tham gia đổi mới cơ chế quản lý, chuyển mạnh hoạt động về cơ sở và nhiệm vụ vận động nhân dân phát triển sản xuất, làm kinh tế gia đình.

Trong thời kỳ đổi mới, tháng 12-1993, Bộ Chính trị Trung ương Đảng đã ra Nghị quyết số 07-NQ/TW về đại đoàn kết dân tộc và tăng cường Mặt trận dân tộc thống nhất. Nghị quyết chỉ rõ: "Trong bối cảnh quốc tế hiện nay, yếu tố dân tộc trở thành một đặc điểm cực kỳ quan trọng". Văn kiện này đã đánh dấu một bước chuyển rất quan trọng trong chủ trương về vai trò, vị trí vấn đề về dân tộc, và tăng cường Mặt trận dân tộc thống nhất, nhằm khắc phục những lệch lạc về giai cấp và đấu tranh giai cấp, quan niệm về ta, bạn, thù và xác lập tư duy về đại đoàn kết, hoà hợp dân tộc.

Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ IX (4-2001) đã khẳng định: "Động lực chủ yếu để phát triển đất nước là đại đoàn kết toàn dân", đồng thời Đảng cũng chỉ rõ muốn đoàn kết thì phải đảm bảo lợi ích của các tầng lớp nhân dân, sự kết hợp hài hoà các lợi ích cá nhân, tập thể, xã hội, phát huy mọi tiềm năng và nguồn lực của các thành phần kinh tế, của toàn xã hội.

Nghị quyết Đại hội X của Đảng tại mục X về “phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc ...” đã chỉ rõ vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong giai đoạn hiện nay là: “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam có vai trò rất quan trọng trong việc tập hợp, vận động, đoàn kết rộng rãi các tầng lớp nhân dân; đại diện cho quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân, đưa các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước; các chương trình kinh tế, văn hoá, xã hội, quốc phòng, an ninh vào cuộc sống nhân dân, góp phần xây dựng sự đồng thuận trong xã hội. Nhà nước ban hành cơ chế để Mặt trận và các đoàn thể nhân dân thực hiện tốt vai trò giám sát và phản biện xã hội”.

Như vậy, là sau khi thống nhất các tổ chức Mặt trận cho đến khi chính thức phát động công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, Đảng luôn chú trọng bổ sung, hoàn thiện về vai trò, nhiệm vụ của Mặt trận, những đổi mới về kinh tế diễn ra sôi động trong xã hội đã dần thúc đẩy việc đổi mới hoạt động của Mặt trận.

Nhìn từ lịch sử, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam có trước chính quyền, khi chưa có chính quyền dưới sự lãnh đạo của Đảng, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã đảm nhiệm một số chức năng của chính quyền ở vùng căn cứ địa cách mạng, vùng mới giải phóng như Mặt trận Việt Minh, Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam trước đây. Khi cách mạng thành công, chính quyền ra đời, chính quyền được xây dựng và củng cố trên cơ sở nền tảng của khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Nhìn lại quá trình hình thành và phát

9

triển của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã khẳng định rõ bản chất cơ bản, xuyên suốt trong toàn bộ hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là một tổ chức luôn trung thành với lợi ích của nhân dân, ra sức xây dựng và củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc; tập hợp tất cả các lực lượng trong xã hội thành một khối thống nhất, nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của cả dân tộc để thực hiện thắng lợi những mục tiêu và nhiệm vụ của cách mạng đề ra trong từng giai đoạn lịch sử. Hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam góp phần quan trọng trong việc xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền ngày càng trong sạch, vững mạnh, hoạt động có hiệu quả, hiệu lực và củng cố khối liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và tầng lớp trí thức. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã làm tốt vai trò là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân, là cầu nối vững chắc giữa nhân dân với Đảng, Nhà nước; đã, đang và sẽ thực hiện tốt vai trò đại diện cho quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân như Nghị quyết Đại hội X của Đảng đã nêu ra, đồng thời là nơi phối hợp và thống nhất hành động giữa các tổ chức thành viên.

1.3. Nội dung vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia xây dựng và củng cố chính quyền

1.3.1. Đặc trưng vai trò tham gia xây dựng và củng cố chính quyền của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Một là, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là một tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện rộng rãi nhất của các tổ chức và các cá nhân tiêu biểu trong các giai cấp, các tầng lớp, các dân tộc, các tôn giáo và người Việt Nam định cư ở nước ngoài.

Hai là: Không giống với phương thức hoạt động của Đảng, chính quyền, theo Cương lĩnh Đảng năm 1991: “Mặt trận hoạt động theo phương thức hiệp thương dân chủ, phối hợp và thống nhất hành động giữa các thành viên theo chương trình hành động chung”.

Ba là: Đảng Cộng sản Việt Nam vừa là tổ chức lãnh đạo vừa là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Bốn là, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân, là nền tảng để xây dựng nên bộ máy nhà nước.

1.3.2. Nội dung tham gia xây dựng và củng cố chính quyền Tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đặc biệt là trong giai đoạn xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam hiện nay. Nhiệm vụ xây dựng và củng cố chính quyền có mối quan hệ biện chứng với nhau. Gồm:

1.3.2.1. Tham gia xây dựng bộ máy nhà nước

10

- Tham gia công tác bầu cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân. - Tham gia Hội đồng tuyển chọn Thẩm phán, tuyển chọn Kiểm sát viên,

giới thiệu Hội thẩm nhân dân. 1.3.2.2. Tham gia xây dựng pháp luật 1.3.2.3. Tham gia quản lý nhà nước - Tham gia tuyên truyền, phổ biến pháp luật - Tham gia thực hiện dân chủ ở cơ sở - Tham gia tố tụng - Tham gia đặc xá - Tham gia công tác tiếp dân, xử lý đơn thư khiếu nại tố cáo 1.3.2.4. Giám sát hoạt động cơ quan Nhà nước, đại biểu dân cử, cán

bộ, công chức Nhà nước; thực hiện hoạt động phản biện xã hội. Chương 2

THỰC TRẠNG VAI TRÒ CỦA

MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM TRONG VIỆC THAM GIA

XÂY DỰNG VÀ CỦNG CỐ CHÍNH QUYỀN NHÂN DÂN

2.1. Đánh giá hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong việc tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân

2.1.1. Tham gia xây dựng bộ máy Nhà nước 2.1.1.1. Tham gia công tác bầu cử đại biểu Quốc hội và bầu cử đại biểu

Hội đồng nhân dân. Điều 3 Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam quy định về nguyên tắc tổ

chức và hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là tự nguyện, hiệp thương dân chủ, phối hợp và thống nhất hành động. Nguyên tắc hiệp thương dân chủ là nguyên tắc chủ đạo trong tổ chức và hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và được cụ thể hoá trong quá trình thực hiện nhiệm vụ lựa chọn, giới thiệu người ứng cử vào các cơ quan quyền lực Nhà nước.

Nhìn lại một số cuộc bầu cử gần đây cho thấy Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã tổ chức các hội nghị hiệp thương lựa chọn, giới thiệu người ứng cử đảm bảo dân chủ và đúng luật; đây là kết quả quan trọng và có ý nghĩa quyết định đến sự thành công của cuộc bầu cử và đảm bảo chất lượng của đại biểu. Quá trình xem xét, thảo luận tại các hội nghị hiệp thương đều diễn ra khá sôi nổi, mang tính xây dựng cao, thể hiện được không khí ngày càng dân chủ. Trong quá trình hiệp thương, nhiều trường hợp dù đã được các cơ quan, tổ chức, đơn vị ở cả trung ương và địa phương giới thiệu ra ứng cử; nhưng nếu phát hiện vi phạm pháp luật hay không được nhân dân tín nhiệm, không đủ tiêu chuẩn về năng lực và phẩm chất đạo đức đều bị Mặt trận Tổ quốc Việt

11

Nam đưa ra khỏi danh sách hiệp thương. Qua các bước hiệp thương, về cơ bản những người ứng cử do Mặt trận Tổ quốc Việt Nam lựa chọn đều có đủ tiêu chuẩn, đảm bảo được cơ cấu thành phần đại diện cho khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

- Theo quy định của pháp luật thì việc tổ chức các hội nghị lấy kiến nhận xét và tín nhiệm của cử tri nơi cư trú đối với người ứng cử được tổ chức ở nơi người ứng cử cư trú thường xuyên do Ban Thường trực Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc cấp xã phối hợp với Uỷ ban nhân dân cùng cấp triệu tập và chủ trì. Việc lựa chọn của cử tri nơi cư trú đối với người ứng cử rất quan trọng. Sự tín nhiệm của cử tri nơi cư trú sẽ là một trong những cơ sở quan trọng nhất để Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xem xét, lựa chọn để giới thiệu người ra ứng cử.

- Việc tham gia phối hợp chỉ đạo và tổ chức hội nghị gặp gỡ, tiếp xúc giữa người ứng cử với cử tri để thực hiện quyền vận động bầu cử là một công đoạn rất quan trọng của mỗi cuộc bầu cử. Đây có thể được coi là giai đoạn sôi động, hấp dẫn và cuốn hút nhất trong cuộc bầu cử. Pháp luật về bầu cử cho phép những người ứng cử có quyền vận động bầu cử cho mình.

- Đối với việc thực hiện quyền giám sát trong bầu cử. Đây là một nhiệm vụ rất khó khăn, đòi hỏi Mặt trận các cấp phải chủ động, linh hoạt và sáng tạo nhằm góp phần vào thắng lợi của mỗi cuộc bầu cử.

- Về tập hợp, tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri cả nước trình ra kỳ họp Quốc hội trong thời gian qua là do Đoàn Chủ tịch Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chủ trì phối hợp, thực hiện. Các ý kiến, kiến nghị của cử tri là nguồn thông tin quan trọng để Quốc hội ra quyết định đúng đắn, phù hợp với lợi ích của nhân dân, đồng thời làm cơ sở để các cơ quan, tổ chức ở trung ương và ở địa phương kiểm tra hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, khắc phục những bất cập trong quản lý nhà nước.

2.1.1.2.Tham gia Hội đồng tuyển chọn Thẩm phán, Kiểm sát viên; giới thiệu Hội thẩm Toà án nhân dân.

- Tham gia Hội đồng tuyển chọn Thẩm phán, Kiểm sát viên Ban Thường trực Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã hướng dẫn địa phương tổ chức các hội nghị nhân dân để lấy ý kiến nhận xét người được giới thiệu tuyển chọn làm Thẩm phán. Điều này cho thấy Ban Thường trực Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam có quan điểm rõ ràng nhằm khắc phục tính hình thức trong việc tham gia Hội đồng tuyển chọn Thẩm phán của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trước đây. Còn đối với việc tuyển chọn Kiểm sát viên, giữa Ban Thường trực Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Viện Kiểm sát nhân dân tối cao cũng đã ký

12

Quy chế phối hợp công tác giữa hai bên trong đó có nội dung phối hợp về tuyển chọn Kiểm sát viên.

- Giới thiệu Hội thẩm nhân dân Theo hướng dẫn của Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam:

về cơ cấu, việc giới thiệu Hội thẩm nhân dân chủ yếu là từ những người thuộc các tổ chức thành viên của Mặt trận và người đang công tác tại cơ quan Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc địa phương, ngoài ra còn có ở các ngành như y tế, giáo dục, lao động, tài chính, cơ cấu người trẻ tuổi, người dân tộc thiểu số, người ngoài Đảng... Bố trí Hội thẩm nhân dân theo ngành, theo giới như vậy sẽ đảm bảo khi có những vụ án mà bị cáo hay đương sự thuộc các ngành, giới, nào thì có Hội thẩm nhân dân có hiểu biết sâu về ngành, giới đó tham gia xét xử cùng Toà án nhân dân.

2.1.2. Tham gia xây dựng pháp luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia xây dựng pháp luật ở tất cả các

khâu, từ việc trình dự án luật ra trước Quốc hội cho đến việc tham gia ý kiến vào các dự án luật do cơ quan Nhà nước soạn thảo; tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho nhân dân và giám sát việc thi hành pháp luật.

Hoạt động có tính nổi bật hơn cả là, Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam mỗi năm đã tham gia ý kiến vào hàng chục dự án luật, pháp lệnh, nghị định. Nhiều bản góp ý do biết phát huy trí tuệ của đội ngũ tư vấn, cộng tác viên và mở rộng đối tượng góp ý mà có chất lượng cao, có sắc thái riêng của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, được cơ quan soạn thảo trân trọng tiếp thu và được Quốc hội, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội chấp nhận.

2.1.3. Tham gia quản lý nhà nước 2.1.3.1.Tham gia công tác tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật Hiện nay, hoạt động phổ biến giáo dục pháp luật của Mặt trận Tổ quốc

Việt Nam và các đoàn thể ở cơ sở được thực hiện chủ yếu thông qua các phong trào, các cuộc vận động, hoạt động của những người tiêu biểu và chức sắc tôn giáo.

2.1.3.2. Tham gia thực hiện dân chủ ở cơ sở Xác định được tầm quan trọng của công tác này, từ năm 1998 đến nay, đại

diện Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc các cấp đều tham gia là thành viên Ban chỉ đạo thực hiện Quy chế dân chủ của từng cấp (nhiều nơi là Phó ban chỉ đạo); một mặt là để Mặt trận Tổ quốc thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình; đồng thời cũng là điều kiện thuận lợi cho Mặt trận Tổ quốc thực hiện quyền giám sát việc thực hiện Quy chế dân chủ.

Trong những kết quả đạt được, kết quả nổi bật trong công tác này là Mặt trận đã tiến hành lấy phiếu tín nhiệm đối với các chức vụ chủ chốt do Hội

13

đồng nhân dân xã bầu và Trưởng thôn. Qua thời gian thực hiện, chủ trương này đã được các cấp uỷ Đảng, chính quyền và đông đảo nhân dân hoan nghênh, đồng tình và ủng hộ và đã thu được nhiều kết quả rất đáng khích lệ. Trong 2 năm tiến hành việc lấy phiếu tín nhiệm (2005 - 2006) đã có 165 chức danh là Chủ tịch Hội đồng nhân dân, Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp xã (chiếm tỉ lệ khoảng 0,6% tổng số những người được lấy phiếu tín nhiệm) và 2.304 Trưởng thôn, Tổ trưởng Tổ dân phố (chiếm tỉ lệ khoảng 2,7% tổng số những người được lấy phiếu tín nhiệm) đã bị xem xét miễn nhiệm do không nhận được sự tín nhiệm cao của nhân dân và Mặt trận cơ sở. Trong năm 2008, theo báo cáo của 49 tỉnh, thành phố triển khai thì tổng số có 8.112/9.035 xã, phường, thị trấn đã tổ chức lấy phiếu tín nhiệm; chiếm tỉ lệ 89,78%. Những xã, phường, thị trấn còn lại triển khai trong năm 2009 hoặc tại những nơi mà các chức danh là Chủ tịch, Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân cấp xã mới được kiện toàn chưa đủ thời gian hai năm nên không lấy phiếu tín nhiệm đối với đội ngũ này trong năm 2008. Kết quả lấy phiếu tín nhiệm có 442 người đạt số phiếu tín nhiệm dưới 50%, chiếm tỉ lệ 1,34%. Trong đó có 183 người là Chủ tịch, Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân cấp xã (chiếm tỉ lệ 41,4% những người có tỉ lệ tín nhiệm thấp dưới 50%) và 259 người là Chủ tịch, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã (chiếm tỉ lệ 58,59% những người có tỉ lệ tín nhiệm thấp dưới 50%).

Tất cả những trường hợp có số phiếu tín nhiệm thấp dưới 50%, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ xã, phường, thị trấn đều có văn bản gửi cơ quan có thẩm quyền để xem xét, xử lý theo đúng quy định của pháp luật.

Việc lấy phiếu tín nhiệm đối với những chức danh nêu trên là một chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước được đông đảo nhân dân và cán bộ, công chức, đảng viên ở khu dân cư hoan nghênh, đồng tình và ủng hộ. Qua đó đã góp phần xây dựng chính quyền cơ sở ngày càng vững mạnh, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả, thực hiện tốt dân chủ ở địa phương; làm cho nhân dân tin tưởng hơn vào sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước. Qua đó, mối quan hệ giữa nhân dân với chính quyền ngày càng mật thiết hơn, cán bộ chính quyền cơ sở gần dân, sát dân và lắng nghe kiến nghị của nhân dân.

2.1.3.3. Tham gia tố tụng Có thể nói các quy định về việc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam được tham gia tố tụng ở các văn bản pháp luật kể trên đã thể hiện rất cao tính chất dân chủ trong các hoạt động tố tụng, một lĩnh vực thông thường đòi hỏi tính mệnh lệnh, tính cưỡng chế là chủ yếu.

14

Trong lĩnh vực tố tụng hình sự: đối với những vụ án lớn, nhất là những vụ có tác động lớn đến dư luận nhân dân hoặc có liên quan đến các đối tượng là những người tiêu biểu như chức sắc tôn giáo, dân tộc thiểu số, người Việt Nam ở nước ngoài, Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam bao giờ cũng có sự quan tâm theo dõi và kịp thời kiến nghị với các cơ quan có thẩm quyền xem xét, đảm bảo sự công minh của pháp luật. Những kiến nghị của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thường xuất phát từ dư luận nhân dân, từ đơn thư khiếu nại tố cáo, sau khi Mặt trận đã xác minh trực tiếp, thấy có cơ sở đã hình thành quan điểm kiến nghị của mình, vì thế nhiều kiến nghị của Mặt trận đã được các cơ quan có thẩm quyền tôn trọng xem xét, xử lý kịp thời.

Trong các lĩnh vực tố tụng khác như dân sự, lao động, hành chính: Sự tham gia của Mặt trận thường không trực tiếp mà chủ yếu làm công tác hỗ trợ cho cơ quan tiến hành tố tụng trong việc tiến hành hoà giải giữa các bên đương sự hoặc vận động đương sự thi hành bản án có hiệu lực pháp luật.

Thông qua đội ngũ Hội thẩm nhân dân, Mặt trận thực hiện quyền giám sát của mình đối với các cơ quan tiến hành tố tụng. Vấn đề này tuy còn có nhiều ý kiến khác nhau nhưng trong thực tế đã được các cấp Mặt trận vận dụng có hiệu quả. Nhiều Hội thẩm nhân dân thường xuyên giữ mối liên hệ với Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc để thông báo cho Mặt trận tình hình công tác tham gia xét xử của Hội thẩm giúp Mặt trận có thêm thông tin để thực hiện chức năng giám sát.

2.1.3.4. Tham gia đặc xá Mặt trận Tổ quốc Việt Nam có vai trò hết sức quan trọng trong việc

tuyên truyền, phổ biến về chủ trương đặc xá; phối hợp thực hiện đặc xá, giám sát quá trình thực hiện các quy định của pháp luật về đặc xá cũng như tham gia phối hợp với chính quyền tổ chức, tiếp nhận, quản lý giáo dục, giúp đỡ và tạo điều kiện để những người được đặc xá sớm ổn định cuộc sống, tái hòa nhập cộng đồng. Tham gia công tác đặc xá cũng nhằm thực hiện chức năng giám sát của Mặt trận, góp phần đảm bảo tính chính xác, khách quan, công bằng, dân chủ và công khai trong quá trình xét đặc xá tha tù trước thời hạn cho phạm nhân. Một trong những khâu quan trọng trong công tác này là vấn đề hậu đặc xá. Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã phối hợp chặt chẽ với các đoàn thể như Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội Cựu Chiến binh có nhiều hoạt động như: thăm hỏi, động viên những người được đặc xá trở về; tìm hiểu tâm tư nguyện vọng của họ để xóa dần đi sự mặc cảm ban đầu; giúp

15

đỡ về việc làm, có thu nhập để ổn định cuộc sống, đây là yếu tố căn bản để họ sớm hòa nhập cộng đồng. 2.1.3.5. Tham gia công tác tiếp dân, xử lý đơn thư khiếu nại tố cáo và giám sát qiải quyết khiếu nại tố cáo.

Khiếu nại tố cáo đang là vấn đề bức xúc trong xã hội diễn ra ở mọi nơi, mọi cấp mà trước hết là ơ cơ sở. Việc tiếp dân trước đây chưa đặt ra trong hệ thống Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp, nhưng từ sau khi Nhà nước ban hành Luật khiếu nại, tố cáo, trong đó có quy định Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam có trách nhiệm tiếp dân thì đến nay về cơ bản trụ sở của Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp đã tổ chức tiếp dân. Việc tiếp dân sôi động nhất thường diễn ra trong các cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân.

Việc phối hợp với cơ quan Nhà nước, các tổ chức thành viên của Mặt trận trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo là một nhiệm vụ có ý nghĩa quan trọng của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; thể hiện rõ nét chức năng tham gia xây dựng và củng cố chính quyền của Mặt trận.

2.1.4. Giám sát hoạt động cơ quan Nhà nước, đại biểu dân cử, cán bộ, công chức Nhà nước; thực hiện hoạt động phản biện xã hội. Trong hệ thống chính trị, theo quy định hiện hành thì Đảng, Nhà nước và Mặt trận đều có vai trò giám sát theo vị trí chức năng của tổ chức mình. Nhân dân với quyền dân chủ trực tiếp hiện vai trò giám sát có tổ chức thông qua Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Là giám sát mang tính nhân dân, giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân được hiểu là việc xem xét, phát hiện, kiến nghị với cơ quan tổ chức Đảng, Nhà nước có thẩm quyền xem xét, xử lý. Mục đích giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân nhằm góp phần thực hiện nghiêm túc và có hiệu quả các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, các chương trình kinh tế, xã hội, văn hóa, an ninh, quốc phòng và đối ngoại; kiến nghị khắc phục những sai sót, yếu kém và sửa đổi, bổ sung những quy định không còn phù hợp; phát hiện những nhân tố mới, những mặt tích cực; phát huy dân chủ, động viên nhân dân tích cực tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước. 2.1.4.1. Giám sát hoạt động cơ quan Nhà nước, đại biểu dân cử, cán bộ, công chức Nhà nước

Từ thực tiễn hoạt động và điều kiện của Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, nội dung giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước chủ yếu tập trung vào việc giám sát việc ban hành và thi hành pháp luật của cơ quan nhà nước,

16

đó là những pháp luật liên quan đến quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, liên quan đến các tầng lớp xã hội do Mặt trận trực tiếp vận động, liên quan đến tổ chức và hoạt động của Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên, đến tổ chức bộ máy nhà nước. Riêng ở cấp xã có đặc thù riêng, đó là: về chủ thể giám sát có vai trò của Ban Thanh tra nhân dân và Ban Giám sát đầu tư cộng đồng.

Đại biểu dân cử, cán bộ công chức Nhà nước là những người hầu như hàng ngày tiếp xúc với nhân dân, gia đình họ cư trú trên địa bàn cùng các tầng lớp nhân dân khác. Đây là đặc điểm rất thuận lợi để nhân dân có điều kiện giám sát về đạo đức, lối sống, mối quan hệ của bản thân và gia đình họ với nhân dân. Trong thực tiễn, giám sát đại biểu Hội đồng nhân dân đã được Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc các cấp thực hiện có kết quả, nhất là ở cấp xã. Thông qua giám sát việc thực hiện nhiệm vụ của người đại biểu, Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đề nghị khen thưởng những đại biểu có thành tích xuất sắc, đề nghị bãi nhiệm những đại biểu không còn xứng đáng với sự tín nhiệm của nhân dân.

2.1.4.2. Thực hiện phản biện xã hội Trong thực tiễn, Uỷ ban MTTQ Việt Nam các cấp, các tổ chức chính trị -

xã hội đã có những hoạt động tích cực tham gia góp ý kiến vào các dự thảo nghị quyết của các cấp uỷ Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước. Việc góp ý kiến này đã thể hiện ở mức độ nhất định là biểu hiện của hoạt động phản biện xã hội của Uỷ ban MTTQ, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân. Mặt khác, văn kiện của Đảng nêu vấn đề này đến nay đã hơn 3 năm, song việc thể chế hoá còn chậm và trong thực tiễn chưa có cơ chế, pháp luật qui định quyền và trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thực hiện phản biện, do đó phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đang là những vấn đề mới cần nghiên cứu, trao đổi kể cả nhận thức về khái niệm, bản chất của vấn đề.

2.2 Những hạn chế trong hoạt động tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; nguyên nhân của những hạn chế

2.2.1. Những hạn chế 2.2.1.1 Về công tác tham gia xây dựng bộ máy nhà nước + Về công tác bầu cử: Nhiệm kỳ bầu cử đại biểu Quốc hội và bầu cử đại biểu Hội đồng nhân

dân các cấp từ trước đến nay là không trùng nhau, thường chênh nhau 2 năm. Với lực lượng Uỷ ban Mặt trận ở các cấp mỏng, trong một thời gian ngắn phải thực hiện nhiều nhiệm vụ quan trọng, cấp bách như vậy do đó đây

17

cũng là một thách thức lớn, cần đến sự cố gắng, nỗ lực lớn của Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp và các tổ chức thành viên.

Việc lựa chọn, giới thiệu người ứng cử ở một số nơi chưa thể hiện hết tính chất hiệp thương dân chủ của Mặt trận, thậm chí còn mang tính hình thức. Danh sách những người ứng cử còn nặng về cơ cấu và thông thường để số dư ít. Việc tham gia các tổ chức phụ trách bầu cử (Hội đồng bầu cử, Uỷ ban bầu cử, Ban bầu cử, Tổ bầu cử) của Mặt trận cũng còn hình thức và chưa được chính quyền một số địa phương tôn trọng thực hiện.Công tác giám sát bầu cử cũng còn hình thức và kết quả chưa cao. Việc tổ chức các hội nghị tiếp xúc cử tri để những người ứng cử thực hiện quyền vận động bầu cử ở một số địa phương vẫn còn mang tính hình thức và chưa thực sự hấp dẫn. Công tác tham gia tuyên truyền về bầu cử của Mặt trận còn yếu và thiếu sự chủ động.

+ Trong công tác hiệp thương, giới thiệu Hội thẩm nhân dân Mặc dù có những quy định khá cụ thể, nhưng trong thực tiễn việc thi

hành các quy định pháp luật về việc giới thiệu Hội thẩm nhân dân các cấp Mặt trận trong thực tiễn chưa thật đầy đủ. Cũng do nhận thức chưa đầy đủ vai trò và trách nhiệm của mình trong việc giới thiệu, giúp đỡ Hội thẩm nhân dân hoạt động, nên sau khi Hội đồng nhân dân cùng cấp đã bầu xong Hội thẩm nhân dân, đa số Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc các địa phương đều rất ít duy trì mối quan hệ với Hội thẩm nhân dân.

2.2.1.2 Về hoạt động tham gia xây dựng pháp luật Về trình Quốc hội và Uỷ ban Thường vụ Quốc hội dự án luật, pháp

lệnh là hoạt động lâu nay Mặt trận có làm nhưng kết quả chưa nhiều. Đối với việc tham gia góp ý kiến, hoạt động này chủ yếu được thực hiện ở cấp Trung ương, cấp huyện, cấp xã hầu như rất ít được thực hiện. Việc tham gia xây dựng pháp luật của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chỉ tiến hành khi được cơ quan Nhà nước yêu cầu chứ Mặt trận chưa chủ động kiến nghị với Quốc hội, Uỷ ban thường vụ Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành liên quan xem xét huỷ bỏ những văn bản pháp luật không còn phù hợp với thực tiễn hoặc những văn bản cần phải sửa đổi, bổ sung. Những văn bản góp ý về các dự thảo văn bản luật do Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam gửi sang các cơ quan hữu quan chủ trì soạn thảo, do không có cơ chế cụ thể nên việc góp ý hiện nay chỉ là một chiều và hình thức.

2.2.1.3 Về hoạt động tham gia quản lý nhà nước - Nội dung phổ biến giáo dục pháp luật có nơi cũng chưa sát hợp với nhu

cầu tìm hiểu của nhân dân chỉ tập trung giới thiệu, phổ biến các luật, pháp lệnh

18

mà chưa chú ý đến việc phổ biến các văn bản dưới luật, nhất là các văn bản hướng dẫn thi hành.

- Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức thành viên nhiều địa phương ít chú trọng tham gia một số lĩnh vực tố tụng để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của nhân dân và đoàn viên, hội viên của mình.

- Đối với việc triển khai thực hiện dân chủ ở cơ sở chỉ tập trung thực hiện trong thời gian đầu mới triển khai, sau đó chưa được duy trì, kiểm tra, giám sát, đôn đốc thường xuyên.

- Đối với công tiếp dân đội ngũ cán bộ chưa được đầu tư chuyên sâu, lề lối làm việc còn nặng về hành chính hoá chủ yếu là tiếp nhận đơn thư rồi chuyển đi. Một số địa phương chưa có sự đầu tư quan tâm đúng mức về vấn đề này, ngại va chạm, ngại nghiên cứu để có chính kiến của Mặt trận, chủ yếu là khoán cho cán bộ tiếp dân.

2.2.1.4. Về hoạt động giám sát cơ quan nhà nước, đại biểu dân cử, cán bộ, công chức nhà nước và thực hiện hoạt động phản biện xã hội

Quy định về giám sát của Mặt trận hiện nay có tính chất chung, chủ yếu quy định quyền năng giám sát, chưa có những quy định cụ thể và đầy đủ về trách nhiệm, cơ chế, hậu quả pháp lý, cũng như những điều kiện đảm bảo cho hoạt động giám sát của Mặt trận. Giám sát của Mặt trận và các đoàn thể không mang tính quyền lực, là giám sát mang tính nhân dân. Giám sát nhân dân tuy có đối tượng rộng rãi hơn, nhưng có hạn chế là mang tính phát hiện, phản biện, kiến nghị, không sử dụng biện pháp nhà nước để xử lý kết quả giám sát, vì thế thường ít mang lại hiệu qủa ngay.

Chủ trương phản biện xã hội chậm đi vào cuộc sống, mặc dù đã hơn ba năm trôi qua, quá nửa nhiệm kỳ của Đại hội Đảng toàn quốc mà chưa ban hành được các cơ chế đầy đủ về phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc.

2.2.2. Nguyên nhân của những hạn chế - Nguyên nhân khách quan: + Nhận thức của không ít cấp uỷ Đảng về vị trí, vai trò, chức năng,

nhiệm vụ của Mặt trận còn chưa đầy đủ, chưa toàn diện và chưa ngang tầm với nhiệm vụ cách mạng trong giai đoạn mới.

+ Đảng tham gia Mặt trận với tư cách vừa là một thành viên vừa là người lãnh đạo Mặt trận, nhưng trong thực tiễn các cấp uỷ Đảng mới chỉ chú trọng đến vai trò, trách nhiệm của người lãnh đạo mà ít chú ý đến vai trò, trách nhiệm của một thành viên.

+ Quốc hội và các cơ quan của Quốc hội còn chậm trong việc thể chế hoá các quan điểm của Đảng về Mặt trận. Chính phủ, Toà án nhân dân, Viện Kiểm

19

sát tối cao cũng chưa cụ thể hoá thành cơ chế, chính sách, pháp luật quy định Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia xây dựng và củng cố chính quyền.

+ Kinh phí hoạt động của Mặt trận Tổ quốc các cấp nhất là cấp cơ sở còn gặp rất nhiều khó khăn.

+ Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về vai trò, vị trí của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, nhất là các quy định về công tác Mặt trận tham gia xây dựng và củng cố chính quyền còn chưa được thường xuyên và sâu rộng trong hệ thống chính trị và các tầng lớp nhân dân.

- Nguyên nhân chủ quan: + Bộ máy tổ chức, trình độ đội ngũ cán bộ Mặt trận tỏ ra bất cập,

không đáp ứng đầy đủ những yêu cầu và đòi hỏi của tình hình mới. + Sự phối hợp giữa Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với các tổ

chức thành viên trong công tác tham gia xây dựng và củng cố chính quyền còn thiếu thường xuyên, chặt chẽ, thậm chí có lúc, có nơi, có việc còn rời rạc, hình thức; công tác hướng dẫn, kiểm tra của Mặt trận cấp trên với Mặt trận cấp dưới chưa được quan tâm đầy đủ vì vậy chưa tạo được sự đồng bộ và sức mạnh chung của cả hệ thống Mặt trận.

+ Sự chủ động phối hợp với các cơ quan Nhà nước của Mặt trận trong công tác tham gia xây dựng và củng cố chính quyền ở nhiều địa phương chưa tốt.

+ Tổ chức và hoạt động của Mặt trận và các đoàn thể chưa khắc phục được tình trạng hành chính hoá, phô trương, hình thức.

Tóm lại, Qua thực tiễn tham gia xây dựng và củng cố chính quyền của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong giai đoạn hiện nay; có thể khẳng định rằng, mặc dù còn nhiều tồn tại, hạn chế thể hiện ở cả trong những bất cập của pháp luật lẫn trong thực tiễn thực hiện; nhưng nhìn chung Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình góp phần quan trọng vào xây dựng và hoàn thiện bộ máy nhà nước vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.

Những đóng góp to lớn và có hiệu quả của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong công tác này là một hoạt động thực tiễn sinh động, chứng tỏ vai trò quan trọng, không thể thiếu được của tổ chức Mặt trận trong việc tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân; qua đó góp phần tích cực vào việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân trong giai đoạn hiện nay ở nước ta.

20

CHƯƠNG 3

PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA

MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM THAM GIA XÂY DỰNG VÀ CỦNG CỐ CHÍNH QUYỀN

NHÂN DÂN GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

3.1. Nhu cầu phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân trong giai đoạn hiện nay.

Trong điều kiện chỉ có duy nhất một Đảng Cộng sản lãnh đạo, cầm quyền, để bảo đảm và phát huy chế độ dân chủ, quyền làm chủ của nhân dân, Đảng cần lãnh đạo để phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Đảng xác định: động lực chủ yếu để phát triển đất nước là đại đoàn kết toàn dân trên cơ sở liên minh giữa nông dân và tri thức, kết hợp hài hoà giữa lợi ích cá nhân, tập thể và xã hội phát huy mọi tiềm năng và nguồn lực của toàn xã hội. Cũng trong điều kiện ấy, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam không chỉ động viên tinh thần yêu nước, nhiệt tình lao động của toàn dân cho công cuộc đổi mới xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, không chỉ đơn thuần là Mặt trận hiệu triệu, động viên nhân dân, tổ chức các phong trào mặt trận mà phải thể hiện được vai trò và tính chất liên minh rộng rãi nhất đối với sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước. Có nghĩa là Mặt trận phải thể hiện được vai trò tham chính và phản biện xã hội, nhằm bảo đảm cho sự lãnh đạo và điều hành đất nước tránh những sai lầm, khuyết điểm do tệ quan liêu, chủ quan duy ý chí gây nên.

3.2. Quan điểm và phương hướng cơ bản nhằm phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong việc tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân.

3.2.1. Những quan điểm chỉ đạo nhằm phát huy dân chủ trong việc tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân.

- Đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. - Không ngừng củng cố và mở rộng tổ chức, đổi mới phương thức

hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. - Tiếp tục hoàn thiện các chính sách, pháp luật của Nhà nước về vai trò

của Mặt trận trong tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân. - Tổng kết cả về mặt lý luận và thực tiễn của công tác này; trên cơ sở

đó, để đưa ra những cải cách thích hợp, hiệu quả, phù hợp với thực tiễn đời sống chính trị - xã hội của nước ta trong giai đoạn hiện nay.

3.2.2. Những phương hướng cơ bản nhằm nâng cao vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân

21

Một là, đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với toàn bộ hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nói chung và trong công tác Mặt trận tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân nói riêng.

Hai là, tiếp tục hoàn thiện các cơ chế, chính sách và pháp luật nhằm quy định rõ ràng, đầy đủ hơn nữa về chức năng, nhiệm vụ của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân.

Ba là, đổi mới một cách sâu sắc, toàn diện về tổ chức và phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, trong đó có công tác tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân.

3.2. Một số giải pháp cơ bản nhằm tăng cường công tác tham gia xây dựng và củng cố chính quyền của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ở nước ta hiện nay.

3.2.1. Nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong cán bộ của hệ thống chính trị các cấp.

Thực tế cho thấy, các hoạt động của Mặt trận nói chung và công tác tham gia xây dựng và củng cố chính quyền của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chỉ có thể thu được kết quả như mong muốn một khi có sự ủng hộ, tạo điều kiện của cấp uỷ, chính quyền các cấp.

3.2.2. Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc trong việc bầu cử và thành lập các cơ quan nhà nước

- Về tham gia bầu cử: pháp luật phải quy định lại và rõ hơn quyền của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong việc hiệp thương lập danh sách những người ứng cử được chủ động xây dựng cơ cấu, thành phần người được giới thiệu; giới thiệu nhân sự và khuyến khích nhiều hơn người tự ứng cử.

- Tại những cấp không còn tổ chức Hội đồng nhân dân, cần nghiên cứu tăng cường và phát huy mạnh mẽ vai trò của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong tất cả các khâu từ việc thành lập, tham gia vào hoạt động và giám sát hoạt động của Ủy ban nhân dân.

3.2.3. Đẩy mạnh sự tham gia xây dựng pháp luật Trong hoạt động tham gia xây dựng pháp luật, pháp luật cần có những

quy định nêu bật quyền và trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc trong việc đưa ra sáng kiến pháp luật nhất là góp ý kiến về chương trình xây dựng pháp luật của Quốc hội, Hội đồng nhân dân bảo đảm chọn lựa ban hành những văn bản pháp luật có tính cấp bách, thiết thực nhất cũng như kịp thời đáp ứng nhu cầu quản lý xã hội; giám sát tính hợp pháp của quá trình xây dựng pháp luật. Chủ động phối hợp với cơ quan nhà nước hữu quan xây dựng các quy phạm pháp luật trong các đạo luật có liên quan đến quyền, trách nhiệm

22

của Mặt trận, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan nhà nước khi thực hiện quyền hạn đó.

3.2.4. Tăng cường vai trò của Mặt trận Tổ quốc trong mối quan hệ phối hợp hoạt động với bộ máy chính quyền các cấp

Mối quan hệ phối hợp này ngày càng mở rộng, thiết thực và hiệu quả, ở tất cả các cấp từ trung ương đến địa phương trên các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội.

3.2.5. Đẩy mạnh hoạt động giám sát và phản biện xã hội a. Về giám sát - Hoàn thiện cơ sở pháp lý về hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc. - Cần đổi mới phương thức phối hợp giữa Mặt trận Tổ quốc với cơ quan

nhà nước về công tác giám sát - Tăng cường các điều kiện bảo đảm cho công tác giám sát

b. Về phản biện xã hội - Cần thống nhất về nhận thức về phản biện xã hội. - Kiện toàn về tổ chức, nhân sự bảo đảm cho Mặt trận Tổ quốc các cấp

có đủ trình độ, năng lực và điều kiện để thực hiện sự phản biện xã hội. - Xây dựng cơ chế pháp lý về hoạt động phản biện xã hội của Mặt trận

Tổ quốc Việt Nam. 3.2.5. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nhằm nâng cao chất lượng đội

ngũ cán bộ của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đáp ứng với yêu cầu của tình hình mới.

Ngoài những phẩm chất chung như cán bộ các cơ quan, tổ chức khác trong hệ thống chính trị, còn đòi hỏi một phẩm chất không thể thiếu đó là có năng lực làm công tác vận động quần chúng và luôn luôn có mối quan hệ mật thiết, gắn bó với nhân dân. Đòi hỏi Mặt trận cần sớm đổi mới tổ chức và nâng cao chất lượng cán bộ. Mặt khác, cấp uỷ các cấp cần quan tâm lãnh đạo công tác quy hoạch, đào tạo cán bộ chủ chốt Mặt trận; tôn trọng và phát huy nguyên tắc hiệp thương dân chủ trong tổ chức và hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

23

KẾT LUẬN

Tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân là một chức năng

quan trọng của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Trên cơ sở các quy định của pháp

luật, phát huy vai trò là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân, trong nhiều

năm qua, nhất là từ khi Đảng ta phát động công cuộc đổi mới đến nay, Mặt trận

Tổ quốc Việt Nam đã có nhiều hoạt động phong phú đa dạng, hiệu quả góp phần

quan trọng vào việc tham gia xây dựng và củng cố chính quyền. Mặt trận Tổ

quốc Việt Nam là một thành viên của hệ thống chính trị của nước Cộng hoà

xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Thực hiện nhuần nhuyễn cơ chế “Đảng lãnh

đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ”, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với

vai trò là nơi thể hiện ý chí, nguyện vọng, tập hợp khối đại đoàn kết toàn

dân, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, nơi hiệp thương phối hợp và

thống nhất hành động của các thành viên đã làm tốt chức năng vận động, tập

hợp các tầng lớp nhân dân tham gia xây dựng Nhà nước; đồng thời có nhiều

cố gắng nâng cao trách nhiệm trong việc tổ chức các hoạt động giám sát cơ

quan Nhà nước, đại biểu dân cử, cán bộ, công chức Nhà nước, góp phần xây

dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh. Với những gì đã làm được trong

thời gian qua đã khẳng định thiên tài của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh

vĩ đại đã khai sinh ra một hình thức tổ chức độc đáo nhằm tập hợp, đoàn kết

mọi giai tầng xã hội trên đất nước Việt Nam tạo thành sức mạnh to lớn, góp

phần đưa đất nước đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác, thắng lợi sau to

hơn thắng lợi trước, đó chính là Mặt trận dân tộc thống nhất Việt Nam.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Mục đích của Mặt trận dân tộc thống

nhất là xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ

và giàu mạnh… Đảng ta có chính sách Mặt trận dân tộc đúng đắn, cho nên

đã phát huy được truyền thống đoàn kết và yêu nước rất vẻ vang của dân

tộc ta. Chính sách Mặt trận là một chính sách rất quan trọng. Công tác Mặt

trận là một công tác rất quan trọng trong toàn bộ công tác cách mạng. Các

cán bộ và Đảng viên ta cần nắm vững và chấp hành đúng Nghị quyết của

Đại hội Đảng và Nghị quyết Bộ Chính trị về vấn đề Mặt trận dân tộc thống

24

nhất. Trong cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân cũng như trong cách

mạng Xã hội chủ nghĩa. Mặt trận dân tộc thống nhất vẫn là một trong

những lực lượng to lớn của cách mạng Việt Nam”.

Cách mạng là sự nghiệp của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân.

Quan hệ giữa Đảng với nhân dân bao giờ cũng có ý nghĩa sống còn đối với

sự nghiệp cách mạng. Trong điều kiện Đảng lãnh đạo chính quyền, mối

quan hệ giữa Đảng với nhân dân thể hiện tập trung ở vai trò Nhà nước, vai

trò Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân. Để vươn lên xứng đáng với

vai trò là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân, Mặt trận Tổ quốc Việt

Nam cần phải tiếp tục đổi mới tổ chức và phương thức hoạt động, tăng

cường sự phối hợp và thống nhất hành động của các tổ chức thành viên để

vận động, tập hợp đông đảo các tầng lớp nhân dân nhằm tạo nên sức mạnh

to lớn của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện thắng lợi sự nghiệp công

nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước vì dân giàu, nước mạnh, xã hội công

bằng, dân chủ, văn minh như Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ

IX, X của Đảng đã đề ra. Vẫn biết rằng, việc đổi mới hoạt động của Mặt

trận Tổ quốc Việt Nam trong giai đoạn hiện nay cần rất nhiều nỗ lực. Trong

thực tế việc đổi mới đặt ra từ nhiều năm nay nhưng quá trình thực hiện còn

chậm chạp, khó khăn, trong lúc lòng tin của nhân dân đối với Mặt trận có

phần giảm sút. Do đó, cần bắt đầu từ đổi mới tư duy về sự lãnh đạo của

Đảng, nhằm phát huy nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, đồng thời cần có nhận

thức đúng đắn về vị trí, vai trò, tính chất của Mặt trận trong giai đoạn hiện

nay. Cần có sự đổi mới mang tính đột phá trong nhận thức về vị trí, vai trò,

tính chất của Mặt trận, đây sẽ là cơ hội tốt cho tổ chức có lợi thế trong việc

thực hiện dân chủ, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc và thực hiện

đồng thuận xã hội.