uzun süreli bellek

Dr. Faruk ERDENKocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi,

Farmakoloji Anabilim DalıÖğretim Üyesi

BİZ ÖĞRENİRKEN BEYNİMİZDE NELER OLUYOR?

BEYNİN GİZEMİ

I- ÖĞRENME VE BELLEK NEDİR?

Beynin en önemli işlevlerinden birisi,insanın çevresinde olanları öğrenmesi veedindiği bilgileri, daha sonra kullanmaküzere depolamasıdır.Çevreden gelen uyarıların değerlendirilmesi ve uygun davranışların geliştirilmesi, öğrenme yoluyla olmaktadır. Öğrenilen bilginin saklanmasını ise belleksağlar.

Öğrenme; görme, işitme, tat, kokuve dokunma duyuları ile algılananuyarıların beyinde ilişkilendirme,tekrarlama gibi birden çok beyinişlevi sonucu gerçekleşir.Öğrenmenin doğrudan bir ölçümüyapılamaz, ancak ortaya çıkandavranış değişiklikleriyledeğerlendirilebilmektedir.

II-BELLEK TİPLERİ NELERDİR?A- Edinilen Bilginin Saklanması ve Geri Çağrılmasına Göre: 1- Tanımlanabilir (deklaratif) bellek:Çevremizde olanlar, insanlar ve yerler ile ilgili olanbilgileri, sözcüklerle ifade edilen bu bellek biçimindesaklarız. Bu belleğin oluşması, bilinçli bir düşünmesürecini gerektirir. Bu süreç içinde değerlendirme,karşılaştırma ve bir araya getirme gibi bilişsel işlemlerikullanır. Deklaratif bellekten bilgilerin çağrılma işlemi,yaratıcı bir süreç olup, yeniden sıralama yenidenyapılandırma ve orjinal olanı yoğunlaştırma işlemleriniiçerir.ÖRN. SOSYAL BİLGİLERLE İLGİLİ SINAVLAR

2- Refleksif Bellek:Algı ve motor yeteneği gerektiren bazı işleri, nasılyapılacağı konusunda sözcüklerle ifade edemediğimiz,tanımlama biçimine getirilmemiş olan bu refleks biçiminikullanırız.Bu bellek bir işlemin farkedilmeden çok sayıda tekrarısonucu, zaman içinde birikerek oluşur. Bilinçli düşünmeyada karşılaştırma, değerlendirme gibi kognitif işlemlergerektirmeden refleksif bellek oluşur ve geneldekelimelerle ifade edilmez. Bazı algı ve motor yeteneklerinkazanılması, gramer gibi bazı kuralların öğrenilmesirefleksif bellek ile olmaktadır.ÖRN. YABANCI DİL PRATİK SINAVLARI

Ör: Araba kullanmak başlangıçtatanımlanabilir (deklaratif) bellek ilegerçekleşirken, bir zaman sonra refleksifbelleğe geçer ve artık araba kullanmakuralları her kullanışta, sözcüklerle ifadeedilmez, kısaca otomatikleşir.

B- Süreye Göre Bellek:

1- Kısa Süreli Bellek:Uzun süreli belleğe dönüştürülmedikçe, saniyeler veya en çok dakikalar sürer. Bu bellek şeklinde görsel uyarıları izleyen ard hayaller vardır. Kişi bir cisme bir süre baktıktan sonra, o cisim görme alanından çıkarılsa bile bir süre daha bu cismin hayali gözünün önünden silinmez ve kişi bazı ek ayrıntıların farkına varır, sanki görmeye devam eder. Bu belleğin süresi çok kısadır, çoğunlukla 1 saniyeden azdır. Süreyi uzatmak için, görsel uyarının parlaklığını artırmak yada bakma süresini çoğaltmak gerekir. Kısa süreli bellek birkaç saniye veya birkaç dakika süre boyunca, bir telefon numarasındaki 7-10 rakamı hatırda tutmak için, kişinin bu rakamları veya olayları sürekli düşünerek hatırlayabilmesini sağlayan bellektir. ÖRN. TV’DE HABERLERİ İZLİYORSUNUZ

2- Orta Uzun Süreli Bellek:Bu bellek dakikalarca hatta haftalarcasürebilir. Bu bellekte saklanan anılar,bellekteki izleri daha sürekli halegetirilmezse zamanla kaybolurlar, süreklihale getirilirlerse uzun süreli belleğeaktarılır.ÖRN. SEVDİĞİNİZ BİR TV DİZİSİNİ İZLİYORSUNUZ

3- Uzun Süreli Bellek:Bu bellek sinyal iletiminde artma veyabaskılanmaya yol açan bağlantınoktalarındaki (sinapslardaki)kimyasal değişiklikler yerine, yapısaldeğişikliklerin sonucudur.ÖRN. ÇARPIM TABLOSUNUEZBERE BİLMENİZ

III-BELLEĞİN PEKİŞTİRİLMESİ

Kısa süreli belleğin haftalar veya yıllar sonrahatırlanabilecek uzun süreli belleğedönüştürülmesi için pekiştirilmesi gerekir. Yanibellek sinapslarda uzun süreli tipte bir bellek içingerekli kimyasal, fiziksel ve anatomikdeğişikliklerin gerçekleşmesini bir şekildebaşlatmalıdır. Bu süreç minimum bir pekiştirmeiçin 5-10 dakika, güçlü bir pekiştirme için ise 1saat veya daha uzun bir süreyi gerektirir.ÖRN. İSTİKLAL MARŞIMIZIN TEKRARLANMASI

Bilgilerin Uzun Süreli Belleğe Aktarılmasında Provanın RolüBeynin yeni edinilen bilgileri ve özellikle de dikkat çekenyeni bilgileri prova etmeye doğal bir eğilimi vardır. Bunedenle duysal deneyimlerin önemli özellikleri, belli birsüre içinde bellek depolarına giderek daha kalıcı birbiçimde yerleşirler.Bu durum derinlemesine öğrendiği küçük bir bilgiyi,

neden yüzeysel olarak öğrendiği büyük miktarda bilgidençok daha iyi hatırlayabildiğini açıklar.Bu aynı zamanda zinde ve uyanık bir kimsenin belleğini,zihinsel yorgunluk içindeki bir kimseden niçin daha iyipekiştirebildiğini de açıklar.

HAFIZADA KALMA ORANLARIMETOD % METOD %Okuma 10 Film İzleme 50Dinleme 20 Sergiyi Gezme 50Resme Bakma 30 Gösteri İzleme 50Tartışmaya Katılım 70Konuşma Yapma 70Dramatik Sunum Yapma 90Gerçek Bir Deneyi Canlandırma 90İnteraktif Multimedya 90Bir Projeyi Gerçekleştirme 90

“HAYAT, HAFIZAYI OLUŞTURMUYOR.HAFIZA HAYATIMIZI OLUŞTURUYOR”

7 HANEYE KADAR BİR SAYIYIHATIRLAMAK KOLAYDIR.

ANCAK SEKİZİNCİ RAKAM DEVREYEGİRDİĞİNDE, ARALARINDA BİR BAĞKURMADAN SAYILARI ZORHATIRLIYORUZ.

“ESKİ HATIRALAR, YENİLERE GÖREDAHA KOLAY HATIRLANIYOR.

AKŞAM NE YEDİĞİNİZİ UNUTMUŞOLABİLİRSİNİZ,

AMA ANNENİZİN ADINI ASLA.”BUNUN NEDENİ İSE SÜREKLİ, BİZ

FARKINDA OLMADAN YAPILANTEKRARLARDIR.

ÖĞRENME İLE İLGİLİ BAZI ÖNERİLER-1

BEYİN VE BESLENME: Nöronlar zihinselperformansın en önemli yapı taşlarıdır.Beynimizin en önemli ihtiyaçları oksijen, glikozve sudur. Proteinlerin içindeki maddeler,özellikle tirozin ve triptofan, beyin için kritiktir.Birincisi düşünmeyi artırır, ikincisi sakinlik verir.Beynimiz tirozini, dopamin ve norepinefrinyapmak için kullanır.

Dengeli beslenmek ve sabah kahvaltı etmeközendirilmelidir. Glikoz beyin hücrelerinin yakıtkaynağıdır. Kahvaltı gece azalan glikozuyenilemek, yeniden yüklemek için bir fırsattır.


BEYİN VE SU:Öğrenme esnasında yeteri kadar su almak,

öğrenmek için çok önemlidir. Susuz kalan birnöronun, öğrenme performansı çokdüşmektedir.

BEYİN VE VİTAMİNLER:Hafıza, atiklik, dikkat, görsel-uzmansal beceriler,

planlama ve organize etme becerileri doğrudanvitaminler (A, C, E ve B’lerin çoğu) ve ayrıcamagnezyum, sodyum, potasyum, lesitin, demir,çinko, selenyum ile ilgilidir.


BEYİN VE UYKU:Beynin en iyi performansı elde edebilmesi için

fizyolojik dinlenme kritiktir. Uyku esnasındaöğrenilenler sindirilir, düzenlenir, “temizlik”yapılır. “Nörokimyasal çöplük temizlenir.

Bazı gereksiz görülen bilgiler, anılar vb. silindiğizaman nöral ağ daha verimli hale gelmekte vebeyin daha verimli olmaktadır – Masaüstümüzütemizlediğimiz, düzenlediğimiz zaman dahaverimli çalışabildiğimiz gibi.


MOLALAR:Gün içerisinde en iyi düzeyde beyin performansı

elde etmek için, beyni dinlendirici zamanlarsağlamalıdır. (Latinlerin 12-14 arasındakisiestalarının biyolojik bir temeli vardır.)

Üretkenlik, öğrenen kişide gün içerisinde zihinsel molalar verildiğinde artar.

Her doksan dakikada bir, beş-on dakikada mola gereklidir .


ZAMANLAMA:İnsanlar sabahları yeni bilgileri öğrenme (isimler, sayılar,

formüller vb.) konusunda; öğleden sonra ise öğrenilenleribirleştirme, sanatsal, uzamsal işler, tartışma vb.konularda daha verimlidir.

“Sabah saat 9-12 arası mekanik öğrenme, heceleme,problem çözme, rapor yazma, matematik, bilim öğrenmeiçin daha iyi

Öğlen 12-14 arası fiziksel hareket gerektiren işler, kağıt işiiçin iyi ve

14 – 17 arası edebiyat, müzik, sanat öğrenmek için, dahaiyidir”


BASKI:Yaşadığımız baskının azlığı veya çokluğu

öğrenmeyi etkiler. Yoğun baskıaltındayken, ezberleme yapılabilir ancakyaratıcı düşünce kaybolabilir.

Sınav kazanma baskısının azı karar, çoğuzarardır.


BEYİN VE ÇEVRE:Beynimizin absorpladığı bilgilerin yüzde

seksen – doksanı görseldir. Renk, ışık,dalga boyu, derinliği vb. öğrenenlerindikkatini çekmede temel oluşturur.

BEYİN VE RENKLER:Renklerin beyin ve vücudu farklı biçimlerde

etkilediğini ileri sürülmektedir.Ör. Mavi ve yeşil sakinlik veren renklerdir.


BEYİN VE IŞIK:Floresan ışığın kanda kortisol seviyesini

artırarak (stres göstergesi) sinirsistemimizi etkilendiği gösterilmiştir.

Yumuşak, doğal ışık öğrenme ortamı için eniyisidir.

Televizyon ve bilgisayar ekranına uzun sürebakmanın stres yarattığı saptanmıştır.


BEYİN VE MEVSİMLER:Mevsimlerin, güneş ışığının süresi, parlaklığı

bakımından, melatonin ve bazı hormonseviyeleriyle, nörotransmiterler üzerindeetkili olduğu bilinmektedir.

Beynin SCN denen bir bölümü, göz dibiaracılığıyla, ışığı algılar. Melatoninsalgılanır. Melatoninin konsantrasyonu,enerjimizi ve ruh halimizi etkilemektedir.

Mevsimsel Duyuşsal Bozukluk (SAD)

1987 yılında Amerikan Psikiyatri Derneğitarafından bir hastalık olarak kabul edilmiştir.Daha çok kış aylarda güneşin azlığıyla ortayaçıkan biyomedikal bir problemdir.

Kadınların, bu durumdan daha çok etkilendiklerive öğrenmelerinin olumsuz etkilendiğidüşünülmektedir.

En iyi öğrenme Haziran – Temmuz aylarındagerçekleşir.


BEYİN VE SICAKLIK:Sıcaklık artışının entelektüel ve fiziksel

faaliyetlerde test sonuçlarını büyük ölçüdedüşürdüğü tespit edilmiştir.

Hayatta kalabilmemiz, normal beyin sıcaklığınısürdürmemize bağlıdır.

Öğrenme ortamları ne çok sıcak, ne de çok soğukolmalıdır. İhtiyaca göre zaman zaman sıcaklığıdüzenlemek için ayarlanabilir bir klimaya sahipolmak iyidir.


BEYİN VE MÜZİK:“Mozart Etkisi” adıyla bilinen araştırmasında, Gordon

Shaw, kolej öğrencilerini üç gruba ayırmış; bir grubaMozart, ikinci gruba arabesk müzik dinletilmiş ve üçüncügruba hiç müzik dinletilmemiştir.

On dakika sonra uzamsal-temporal muhakeme ile ilgili(uzayda hareket eden nesnelerle ilgili) bir test verilmiştir.Mozart’ın sonatları dinlemiş olan öğrencilerin tümü,testte daha iyi sonuçlar almışlardır.

Piyano çalma dersi alanların, daha iyi sonuçlar aldığıgörülmüştür.


DUYGU:Duygular, öğrenmedeki birincil

katalizörlerdir.Pozitif duygular karar verme sürecine çok

büyük hız kazandırırlar.

SONSÖZ

İkinci bir dil öğrenmenin, bulmaca çözmenin ve satranç oynamanın beyni geliştirdiği tespit edilmiştir.

Tıpkı spor yapmanın kasları geliştirmesi gibi, yabancı dil öğrenmek de beyinde bilgi işlem merkezi olarak bilinen, gri madde bölgesini büyütmektedir.

Birden çok dil bilenlerde gri madde yoğunluğunun tek dil konuşabilenlere oranla çok daha fazla olduğu görülmüştür.

uzun süreli bellek

Documents