UZUN HAVA

UZUN HAVA NEDİR ?

Uzun Havalar, serbest tartımlı (parlando) ezgilerdir. Düzenli bir ritim özelliği göstermeyen ancak bazı geleneksel söyleyiş kalıplarına göre icra edilen bir formdur. Uzun hava terimi halk arasında yaygın değildir. Bu terim yerine bu formu belirleyen bazı tür adları halk arasında daha fazla yaygındır.

ZURNATEF

UZUN HAVA TÜRLERİ

1. Mayalar2. Hoyratlar3. Bozlaklar4. Gurbet Havaları5. Divanlar6. Ağıtlar

MAYALAR

Türk Halk Müziğinin en yaygın uzun hava türlerinden birisidir. Hemen hemen her yörede bulunur. Bir giriş sazından sonra (bu giriş sazı ritmik bir melodi de olabilir) uzun hava serbest tarzda okunur.

Aralarda yine aynı saz partisi çalınır. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde daha fazla görülür. Mayalar tüm doğal ve sosyal olayları konu edinir.

HOYRATLAR

Hoyratlar, cinaslı manilerle söylenen uzun hava türüdür. Hoyratın yurt düzeyinde yayılışı şöyledir. Sivas’tan başlayarak bütün Doğu Anadolu’da, Güney Doğu Anadolu’da ve bugün Irak sınırları içinde olan Kerkük’te hoyratlar söylenir. Hoyratlar bazı isimlerle anılırlar. Gelin Hoyratı, Nöbetçi Hoyratı, Muhalif Hoyratı, Kesik Hoyrat, Muçula Hoyratı.

BOZLAKLAR

Bozlak, feryat etmek çığlık atmak anlamındadır. Bozlaklar insan feryadını, çığlığını andıran müzikal haykırışlardır. Orta Anadolu’da yaygın olmakla birlikte orta toroslarda Maraş, Antep, illerinde de söylenir. Bozlaklar genel olarak minör karakterli ezgi yapısına sahiptir.

La eksenine göre 2.nci derece (seconder tone) si bemol veya si bemol 3 komalık (quarter tone)sesler içerir. En yaygın bozlak türleri şunlardır: Avşar bozlağı, Türkmen bozlağı, Kırşehir bozlağı, Şekerdağı bozlağı, Kırat bozlağı, Katırcıoğlu bozlağı, Aydost bozlağı.

GURBET HAVALARI

Türkiyenin Güneybatı kesiminde yer alan ve adına teke yöresi denilen bölgede çalınan ve söylenin uzun hava türüne Gurbet Havası denir. Daha çok gurbet ve hasret temalarını işlemektedir. Gurbet havalarının en tanınmışları şunlardır: Avşar Beyleri, Güllük Dağı, Ne Dönersin Kahpe Felek, Çıktım Gurbet Ele Geri Gelinmez.

DİVANLAR

Uzun havaların hem aruz vezni hem de hece vezniyle söylenen özel türlerinden birisidir. Aruz vezninin failatün / failatün / failatün / failün kalıbıyla veya hece vezninin 11-15 li kalıbıyla söylenir. Çoğu kez ritmik bir giriş sazından sonra uzun havanın vokal partisi gelir. Sonra yine ritmik aranağme çalınır.

Ezgi tekrar siz tekrar ses sıralamasıyla devam eder. Saz partilerinin serbest tartımlı (parlando rubato) olduğu divanlar da vardır. Divanlar Anadolu’nun pek çok yerinde icra edilirse de orta ve doğu Anadolu’da daha çok bulunur.

AĞITLAR

Toplum vicdanında derin izler bırakan doğal olaylarla bazı üzücü kişisel olayları konu edinen uzun hava türlerinden biridir. Ağıtlar ezgi karakteri itibarı ile de yöresel bir niteliğe sahiptirler. Örneğin bir sel felaketini veya bir zelzeleyi konu edinebildiği gibi genç yaşta ölen bir gelini veya savaşta ölen bir askeri konu edinir. Daha çok bir ölünün ardından söylenir.

Anadolu’nun hemen her yöresinde ölülerin başında ağıt yakıcılar (lament singers) adıyla bilinen kadınlar o ölünün niteliklerini dile getiren ağıtlar söylerler. Ağıtçı kadınlar (lamentest womens) bu işi profesyonel bir uğraş olarak yerine getirirler. Ağıtlar uzun hava formunda olabildiği gibi kırık hava formunda da olabilir.