Fatih YAZITAŞPiyasa İzleme Komitesi Başkanıfatih.yazitas@epias.com.tr

DEK ATÖLYE

Uzlaştırma ve Serbest Tüketici İşlemleri

1Elektrik Piyasası Tarihsel Gelişimi

6446 s.

Elektrik

Piyasası

Kanunu

2013

2006• Geçici DUY dönemi

(1 Ağustos 2006’dan

itibaren)

• Dengeleme ve

uzlaştırma

uygulamaları başladı.

• Dengeleme SMF

üzerinden saatlik

YAL,YAT talimatları

ile yapıldı

• Uzlaştırma 3 zamanlı

olarak aylık bazda

SDF üzerinden yapıldı.

2004

2009

• 1 Aralık

• Gün Öncesi Planlama ve

Dengeleme Güç Piyasası

oluşturuldu

• Uzlaştırmanın saatlik

yapılmasına başlandı.

• Dağıtım tarafının çekiş

sayaçları (iletimden) saatlik

olarak okunmaya başlandı.

• Tüketim tarafı kendi

tüketimlerini tahmin ederek

enerji satın almaya başladı.

2011

20014628 s.

Elektrik

Piyasası

Kanunu

2001

➢ EPDK’nın Kuruluşu

➢ İletim kamu kontrolünde

➢ Üretim ve Dağıtım

faaliyetlerinin dikey ayrıştırılarak

özelleştirilmesi,

➢ Toptan Satış ve Perakende

Faaliyetleri

➢ TEAŞ>EÜAŞ,TEİAŞ,TETAŞ

➢ ST kavramı

➢ PMUM (15-b gereğince)

2003

• Mali Uzlaştırma Tebliği

yayımlandı.

• Tebliğ uygulaması başladı.

• Özel sektörün

(otoprodüktörlerin) sisteme

verdiği ve sistemden çektiği

enerjinin fiyatları 3 periyotlu

olarak belirlendi.

• 3 Kasım - İlk Dengeleme

ve Uzlaştırma Yönetmeliği

• Piyasa İşletmecisi PMUM

• Sistem İşletmecisi MYTM

olarak belirlendi.

• Tebliğ uygulamasına 1

Ağustos 2006’ya kadar

devam edildi.

• Gün Öncesi Piyasası

devreye girdi

• Teminat ve Avans

Ödeme Mekanizması

devreye girdi.

• Tüketim tarafı fiyata

duyarlı teklif sunmaya

başladı.

• YEKDEM mekanizması

Geçici DUY Dönemi

Nihai DUY Dönemi

1 Temmuz

Gün İçi Piyasası açıldı.

12 Mart

EPİAŞ

kuruldu

2015

1 Eylül

EPİAŞ

lisans aldı

2016

14 Mart

Şeffaflık

Platformu

1 Haziran

Yerli GÖP

30 Aralık

Serbest

Tüketici

Portalı

Üretim

Üretim

TEİAŞ EPİAŞ Tedarik

Serbest Tüketici

Serbest Olmayan TüketiciGörevli Tedarik

Piyasa Aktörleri

Kaynak: https://rapor.epias.com.tr/rapor/xhtml/dgpKatilimciSayisi.xhtml

12 Ekim 2018 tarihi itibariyle

Lisans Tipi Kamu Özel Üretim 4 861Tedarik 1 150Dağıtım 0 21İletim 1 0Görevli TedarikK1 0 21K2 0 21K3 0 21

3

Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi (EPİAŞ)

Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi (EPİAŞ), 14.03.2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabi olarak, 12 Mart 2015 tarihinde tescil işlemlerinin tamamlanmasının ardından resmen kurulmuştur.

1 Eylül 2015 tarihinde ise EPİAŞ piyasa işletme lisansını almıştır.

EPİAŞ’ın başlıca amacı ve faaliyet konusu“ Piyasa işletim lisansında yer alan enerji piyasalarının etkin, şeffaf, güvenilir ve enerji piyasasının ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde planlanması, kurulması, geliştirilmesi ve işletilmesidir. Eşit taraflar arasında ayrım gözetmeden güvenilir referans fiyat oluşumunun temin edilmesi ve artan piyasa katılımcı sayısı, ürün çeşitliliği ve işlem hacmiyle likiditenin en üst düzeye ulaştığı, piyasa birleşmeleri yoluyla ticaret yapılmasına imkan tanıyan bir enerji piyasası işletmecisi olmaktır.”

Elektrik Piyasalarına Bakış

• Elektriğin en temel iki özelliği:

– Depolamanın zor ve maliyetli olması

– Elektrik üretim ve tüketiminin her an bir birine eşit olması zorunluluğu

• Arz-talep dengesinin kurulabilmesi için:

– Sistem kısıtlarını gözeten, fiziki dengeyi koruyan

– Ortak bir piyasa aracılığı ile ortak bir fiyatın oluştuğu

– Dengeleme ve uzlaştırmaya konu piyasa işletmecisi gerekmektedir.

Elektrik Piyasalarının İşleyiş Yapısı

Fiziksel Elektrik Ticareti

İkili Anlaşmalar

OTC

Spot Piyasalar

Gün Öncesi Piyasası

Gün İçi Piyasası

Gerçek Zamanlı Piyasalar

Dengeleme Güç Piyasası

Yan Hizmetler Piyasası

Fiziksel Olmayan Elektrik Ticareti

Türev Piyasalar

Veri Girişi ve

Uzlaştırma

Uzlaştırma

Elektrik Piyasaları

Üretim & Tüketim Optimizasyonu

Sistem ve Arz Güvenliği

Fiyat Riskinden Korunma ve Finansal

Optimizasyon

Gün Öncesine Kadar Gün Öncesi Gerçek Zaman

PTF

SMF

MWh

Gün Öncesi Piyasası Dengeleme Güç Piyasasıİkili Anlaşmalar

Finansal (Türev) Piyasalar

Lot

TL/MWh

ArzTalep

PTF

Elektrik Enerjisi Ticareti ve Dengesizlikten Korunma Sistem İşletimi

Gün İçi

Gün İçi Piyasası

Max (PTF, Tahmin Edilen SMF)*1,03

Min (PTF, Tahmin Edilen SMF)*0,97

Elektrik Piyasasının Yapısı

Dengesizliği Azaltma + Arbitraj

İkili anlaşma, tüketiciler ile tedarikçiler arasında özel hukuk hükümlerine tabi olarak, elektrik enerjisinin alınıp satılmasına dair yapılan ticari anlaşmalardır.

İkili anlaşmalar

Elektriğin teslimat gününden bir gün

öncesinde, elektrik ticareti ve

dengeleme faaliyetleri için kullanılan,

Piyasa İşletmecisi tarafından

işletilen, organize bir piyasadır.

Gün Öncesi Piyasası

Gün Öncesi Piyasası Nedir?

Gün Öncesi Piyasası;

• Elektrik enerjisi referans fiyatını belirlemek,

• Piyasa katılımcılarına, ikili anlaşmalarına ek olarak bir sonraki gün için enerji alış ve satış

yapma fırsatı tanıyarak, kendilerini dengeleme olanağını sağlamak,

• Sistem İşletmecisine gün öncesinden dengelenmiş bir sistem sağlamak,

• Büyük çaplı ve süreklilik arz eden kısıtlar için, teklif bölgeleri oluşturularak, Sistem

İşletmecisine gün öncesinden kısıt yönetimi yapabilme imkanı sağlamak,

amaçlarını taşır.

Neden İhtiyaç Duyulmaktadır?

GÖP’ekatılmazsam

portföyümü nasıl dengelerim?

Üretimimi ikili anlaşma ile satabilir, Gün İçi Piyasası’nda ticaret

yapabilir ya da DGP’yeteklif edebilirim.

Tüketimimi ikili anlaşma ile alabilir ya da Gün İçi

Piyasası’nda ticaret yapabilirim.

• Piyasa Katılım Anlaşmasına ilave olarak Gün Öncesi Piyasası

Katılım Anlaşması’nın imzalanması zorunludur.

• Gün Öncesi Piyasasına katılım zorunlu değildir.

Genel Esaslar

Portföyündeki üretim ve tüketim birimlerinin

programlarını yapar, piyasa fiyatlarına göre bazı fiyatlar için ihtiyacını kendi karşılar bazen sisteme satar bazen de sistemden alır. Tercih piyasa katılımcısına aittir.

• Her katılımcı kendi portföyünü dengeler.

• Portföy bazlıdır.

Genel Esaslar

• İşlemler günlük olarak, saatlik bazda gerçekleştirilir. 24 saat değeri mevcuttur.

• Gün Öncesinde referans fiyat (PTF) belirlenir.

• Arz tarafı üreteceği miktarı, Talep tarafı tüketeceği miktarı fiyat seviyelerine göre ayarlayabilir.

• Saatlik (64 seviye, alış ve satış yönünde 32 seviye ayrı ayrı), blok (50 seviye) ve esnek (10 seviye) teklif

verilmesine imkan tanır.

Genel Esaslar

• GÖP’de yapılan ticaret ilgili PK için fiziksel elektrik arzı yada talebi yükümlülüğü doğurur.

• Pozitif miktarlar alışı, negatif miktarlar ise satışı ifade

etmektedir.

• Enerji miktarı LOT (0,1 MWh) olarak teklif edilir.10

LOT1

MWh

Azami ve asgari fiyat limitleri 0 - 2000 TL/MWh olarak uygulanır. “GünÖncesi Piyasasında ve Dengeleme Güç Piyasasında Asgari ve Azami FiyatLimitlerinin Belirlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar” uyarınca belirlenir.

Genel Esaslar

Süreçler

Fiyatlar kesinleşir ve

DGP piyasası

süreci başlar

9:30 12:30 13:00 13:30 13:50 14:00 17:00

Piyasa katılımcıları tarafından

alış ve satış yönünde teklifler girilir.

D-5 00:00-12:30 Teklif bildirim

kapısı kapanır.

12:30-13:00

Optimizasyon algoritması kullanılarak bir sonraki

gün için saatlik miktar ve fiyatlar belirlenir.

Nihai sonuç duyurma

D-6017:00

İkili anlaşma bildirim süresi sona erer.

09:30Sistem işletmecisi

tarafından kullanılabilir iletim kapasitesi bildirilir.

İtiraz

Sonuçlar katılımcılara

duyurulur

DGP sürecinin başlayabilmesi için PTF

aktarımı

208,64

198,35

179,39

173,12

174,19

174,20

164,17

180,29

200,94

212,70

209,34

212,11

192,14

201,13

210,23

207,22

212,87

208,04

208,30

212,23

217,93

215,57

199,47

184,20

0,00

50,00

100,00

150,00

200,00

250,00

00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

TL/MWh

2018 Yılı Saatlik Ortalama Piyasa Takas Fiyatı

Gün Öncesi Piyasası İstatistikleri

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık

2018 182,86 175,77 158,56 193,57 179,44 185,62 208,13 298,91

2017 181,32 172,55 145,29 145,13 152,36 148,54 175,06 173,33 178,51 164,13 174,65 155,82

2016 149,58 104,08 109,12 118,48 117,50 141,70 135,06 161,48 139,75 140,51 148,06 219,04

0

50

100

150

200

250

300

350

TL/M

Wh

2016-2017-2018 Yılları Aylık Bazda PTF

327,27

149,57 150,09163,99

138,01 140,60

163,84

217,24

0

50

100

150

200

250

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

TL/M

Wh

Yıllara Göre Piyasa Takas Fiyatı

Gün İçi Piyasası Nedir?

• GÖP ve DGP ile eş zamanlı olarak çalışan,

• Dengesizliği azaltma amacı taşıyan

• Fiziksel teslimat zorunluluğu olan

• Fiziki teslimattan 60 dakika öncesine kadar (1 Ekim 2018 sonrası)

• ’’Sürekli Ticaret’’ in yapıldığı organize toptan bir piyasadır.

https://www.epias.com.tr/wp-content/uploads/2016/03/G%C4%B0P-KULLANICI-KILAVUZU_12.10.16_.pdfGİP Kullanıcı Kılavuzu:

Dengeleme Güç Piyasası TEİAŞ tarafından işletilmektedir. Gerçek zamanlı dengeleme; yan hizmetler ve dengeleme güç piyasasından oluşur.

•Bağımsız olarak 15 dk. içerisinde asgari 10 MW yük alabilen veya yük atabilen dengeleme birimleri DGP’ye katılmakla yükümlüdür.

•Gün Öncesi Piyasası ile Sistem İşletmecisi ’ne (MYTM) her ne kadar üretim ve tüketim miktarları dengelenmiş bir piyasa sunulmuş olsa da gerçek zamanda sapmalar olmaktadır. Örneğin, bir santralin arızadan dolayı devre harici olması veya büyük bir tüketim tesisinin bir anda çalışmaya başlaması/çalışmayı durdurması dengeyi bozmaktadır, bu durumda MYTM dengeyi sağlamak için Dengeleme Güç Piyasası’na sunulmuş teklifleri kullanarak, sistem dengesini sağlamaya çalışmaktadır.

DENGELEME GÜÇ PİYASASI (DGP)

TL/MWh

Lot

Piyasa

Takas

Fiyatı

Miktar

PTF

SMF

MWh

TL/MWh

Gün Öncesi PiyasasıFiyat Belirleme

Dengeleme Güç PiyasasıFiyat Belirleme

Yük Alma Teklifi

Yük Atma Teklifi

TalepArz

PTF & SMF ARASINDAKİ İLİŞKİ

• YAL ve YAT teklifleri ilgili saatin Piyasa Takas Fiyatından başlar

19

ELEKTRİK TARİFELERİ

20

ELEKTRİK FATURA HESAPLAMA

30.000

25.000

5.000 4.500

4.000 3.600

2.400 2.000

-

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

16.000

18.000

20.000

22.000

24.000

26.000

28.000

30.000

32.000

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

kWh

Yıllar

Yıllar İtibarı ile Serbest Tüketici Limiti

SERBEST TÜKETİCİ PORTALI

✓ Yekdem kurulu güç artışı ve dolar kuru tedarik piyasasını etkiledi

https://rapor.epias.com.tr/rapor/xhtml/serbestTuketiciSayacAdedi.xhtml

Dönem Sayaç AdediSayaç Artış

Oranı

Oca.17 2.735.183 2,76

Şub.17 3.069.589 12,23

Mar.17 3.576.204 16,5

Nis.17 3.897.991 9

May.17 3.828.432 -1,78

Haz.17 3.812.373 -0,42

Tem.17 4.437.185 16,39

Ağu.17 4.481.844 1,01

Eyl.17 4.627.789 3,26

Eki.17 4.711.967 1,82

Kas.17 4.760.862 1,04

Ara.17 4.705.979 -1,15

Oca.18 4.175.381 -11,27

Şub.18 3.558.961 -14,76

Mar.18 2.897.398 -18,59

Nis.18 2.278.317 -21,37

May.18 2.225.464 -2,32

Haz.18 1.498.927 -32,65

Tem.18 707.256 -52,82

Ağu.18 659.943 -6,69

Eyl.18 448.410 -32,05

Eki.18 205.404 -54,19

Dönem Birim Maliyeti (TL)

Oca - 2018 34,930

Şub - 2018 39,153

Mar - 2018 65,775

Nis - 2018 55,367

May - 2018 69,018

Haz - 2018 72,554

Tem - 2018 56,494

Ağu - 2018 68,361

57,64 ORTALAMA

YEKDEM MALİYETİ

https://seffaflik.epias.com.tr/transparency/uretim/yekdem/birim-maliyeti.xhtml

SON KAYNAK TEDARİK TARİFESİ

Yeşil Sertifika

Elektrik

Piyasası

Yeşil Sertifika

Dünyanın birçok ülkesi yeşil sertifika sistemini kullanmakta olup,uluslararası piyasalarda sertifika alım satımı yapabilmekte, böyleceson kullanıcıya kullandığı elektriğin kaynağını seçme imkanısağlamaktadır.

Türkiye’de böyle bir sistemin kurulması yenilenebilir enerjiüretimini artırmak açısından büyük önem arz etmektedir. EPİAŞolarak bu konuda çalışmalar yapmaktayız.

GÖNÜLLÜ YEŞİL SERTİFİKA SİSTEMİ

ABD-EPA (United States Environmental Protection Agency) “Green Power Partnership (GPP)” programı

✓ Gönüllü olarak Yenilenebilir Enerji Sertifikalarını -“Renewable Energy Certificates (REC)” kullanan firmalar kamuoyuna duyurulmaktadır.

✓ Gönüllü sertifikalardan yararlanan tüketiciler evsel tüketiciler olabildiği gibi büyük şirketler de olabilmektedir. Bu sertifikalardan gönüllü olarak yararlanan şirketler kendi müşterilerine karşı pozitif bir imaj sergileyerek tüketici piyasasında daha fazla talep görme imkânına sahip olabilmektedirler.

✓ 90’lı yılların başlarında az sayıda tedarikçinin müşterilerine yeşil enerji satın alma seçeneği koymasıyla başlayan gönüllü market piyasası 2013 yılında 62 TWh’lik bir rakama ulaşmıştır. Bu da ABD’deki elektrik satışının % 1,7’sini temsil etmektedir. Yeşil enerji satışları 2013 yılında % 27 oranında artış göstermiştir (Heeter, Belyeu ve Kuskova-Burns 2014).

Uzlaştırma Nedir ?

Uzlaştırma, gün öncesi piyasası, gün içi piyasası, dengeleme güç piyasası ve enerji

dengesizliğinden doğan alacak ve borç miktarlarının hesaplanmasını kapsar.

Piyasa İşletmecisi (EPİAŞ) tarafından hızlı, güvenilir ve şeffaf bir şekilde gerçekleştirilir.

Piyasa İşletmecisi’nin, toptan elektrik piyasası adına yaptığı bu işlemlerden kâr veya zarar

etmemesi esastır.

Uzlaştırma Bölümleri Nelerdir ?

Piyasa Katılımcıları

Merkezi

Uzlaştırma

Bankası

GÖP Fiyatları,

Katılımcıların GÖP

eşleşme miktarları,

eşleşme fiyatları

Katılımcıların GİP

eşleşme miktarları

ve eşleşme fiyatları

Katılımcılar

tarafından bildirilen

ikili anlaşma

miktarlarını

DGP Fiyatları,

Katılımcı YAL/YAT

Miktarları ve

Fiyatları

Tahmin edilen enerji

üretim/tüketimi ile

gerçekleşen

üretim/tüketim

miktarları

YEKDEM Uzlaştırması

( ), , , , , , , , , , ,t,u ,

1 1

k l

f t u f t b u f t b u f t u f p u

b p

EDM UEVM UEÇM UEİAM GİPM ÖEDM= =

= − + + − +

−+

−

= == == == =

h

d

t

r

rudf

h

d

t

r

rudf

l

p

n

r

l

p

m

r

KEYALMKEYATMSSMSAM1

1

1

,,,

1

2

1

,,,

1 1

ru,p,t,

1 1

ru,p,t,

Uzlaştırma Bölümleri Nelerdir ?

• GünlükGün Öncesi Piyasası

Uzlaştırması

• GünlükGün İçi Piyasası

Uzlaştırması

• AylıkDengeleme Güç

Piyasası Uzlaştırması

• AylıkEnerji Dengesizlikleri

Uzlaştırması

• AylıkYEKDEM Uzlaştırması

Her bir saatte yapılan ticaret için uzlaştırma

yapılır. İşlemler avans tutarına yansıtılır ve

faturada ödenmiş avans olarak kabul edilir.

Her bir saatte yapılan ticaret için uzlaştırma

yapılır. İşlemler avans tutarına yansıtılır ve

faturada ödenmiş avans olarak kabul edilir.

Dengeleme Güç Piyasasında yapılan ticari

işlemlerin sonucu uzlaştırma gerçekleştirilir.

Uzlaştırma aylık faturaya yansıtılır.

Yapılan tüm ticari işlemlerin sonucu (alış/satış)

uzlaştırma gerçekleştirilir. Uzlaştırma aylık

faturaya yansıtılır.

YEKDEM katılımcıları ve tedarikçiler için

YEKDEM kapsamında yapılan üretim karşılığı

bedel ve maliyet hesaplaması yapılır. Uzlaştırma

aylık faturaya yansıtılır.

Günlük GÖP ve GİP Uzlaştırma İşlemleri

• Avans Bildirimleri• Teminat Bildirimleri

• Avans Bildirimleri• Teminat Bildirimleri

Gün Öncesi Piyasası Eşleşme

Miktarları ve Fiyatları

Gün İçi Piyasası Eşleşme

Miktarları ve Fiyatları

Uzlaştırma

Piyasa Katılımcıları

Merkezi

Uzlaştırma

Bankası

(Takas İstanbul)

PYS

! Günlük İşlem

! Saatlik Uzlaştırma

Uzlaştırma Süreçleri (GÖP)

12:30 13:00 13:30 13:50 14:00 14:30(D+1) 15:00

(D+1) 17:00

Gün Öncesi Piyasası Teklif

Girişi Bitiş Saati

Teklif girişi sonrası, tekliflerin, teminat

durumunun kontrolü

Eşleşen Miktarların ve fiyatların katılımcılara duyurulması ve ticari işlem onaylarına itiraz

edilebilme süreci

İtirazların değerlendirilmesi

Uzlaştırma sonucu duyurulan avansların

Piyasa katılımcıları tarafıdan

son ödeme saati

Uzlaştırma sonucu duyurulan avansların

Piyasa İşletmecisi tarafıdan

son ödeme saati

Nihai eşleştirme miktar ve fiyatlarına göre

uzlaştırma ve teminat hesaplama işleminin

gerçekleştirilmesi

Avans ödemelerinin Merkezi uzlaştırma

bankasına (TAKASBANK) ve piyasa katılımcılarına

duyurulması

PTF ninkatılımcılara duyurulması

Uzlaştırma Süreçleri

1. Gün 6. Gün 10. Gün 11. Gün 12. Gün 15. Gün

Okunan Sayaç Değerlerinin Piyasa

İşletmecisine Bildirilmesi

Veriş-Çekiş Değerlerinin Kontrol Edilmesi ve Gerekli

İtiraz/Düzeltme Başvuruların Yapılması

Ön uzlaştırma bildiriminin PYS

aracılığı ile piyasa katılımcılarına duyurulması

İtirazlarda Dikkate Alınarak Faturaya

Esas Tutarların Belirlenmesi

Nihai uzlaştırma bildiriminin PYS aracılığı ile Piyasa Katılımcılarına

Duyurulması

Uzlaştırma Süreçleri (Fatura)

15. Gün (D) D+ 6. İş Günü D+ 7. İş Günü

Faturaya esas uzlaştırma bildirimi

Piyasa katılımcılarının fatura ödemelerine

ilişkin son günü

Piyasa İşletmecisinin fatura ödemelerine

ilişkin son günü

Faturaya Esas Uzlaştırma Bildirimine Göre Fatura

Düzenlenmesi

İtirazlar ve GDDK İşlemleri

15. Gün (D) D+ 60. Gün D+ 75 Gün D+ 80 Gün

Faturaya esas uzlaştırma bildirimi

Piyasa İşletmecisi tarafından itirazların

değerlendirilerek sonuçlandırılması

İtiraz yapılması;a) Veriş çekiş ölçüm değerlerine itirazb) Fatura, Uzlaştırma, Konfigürasyon değerlerine itiraz

İlgili Dağıtım Şirketi/ Teiaş itirazları değerlendirir ve Piyasa İşletmecisi ile Piyasa

katılımcısına geri bildirimde bulunur

GDDK İşlemleri• Düzeltme yapılan fatura dönemine ilişkin tüm

dengesizlik uzlaştırması işlemleri yeniden yapılır.• Yapılan düzeltme bütün katılımcıların GDDK’sına

yansıtılır.

Enerji Dengesizliklerinin Uzlaştırması

Piyasa katılımcılarının Gün Öncesi Piyasasındaki Sistem Alış/Sistem Satışları, Gün İçi Piyasasındaki Sistem

Alış/Sistem Satışları, Dengeleme Güç Piyasasındaki YAL/YAT’ları, İkili Anlaşma Alış/Satışları ve gerçekleşen

üretim/tüketim değerlerinden ne kadar saptığını gösteren miktar Enerji Dengesizlik Miktarı, bu miktar karşılığında

alacaklı/borçlu olduğu tutar da Enerji Dengesizlik Tutarıdır.

Aşağıdaki formüle göre hesaplanır:

( ), , , , , , , , , , ,t,u ,

1 1

k l

f t u f t b u f t b u f t u f p u

b p

EDM UEVM UEÇM UEİAM GİPM ÖEDM= =

= − + + − +

−+

−

= == == == =

h

d

t

r

rudf

h

d

t

r

rudf

l

p

n

r

l

p

m

r

KEYALMKEYATMSSMSAM1

1

1

,,,

1

2

1

,,,

1 1

ru,p,t,

1 1

ru,p,t,

( ) ( ) = =

−+++−=m

t

n

u

utututfutututff lSMFSGÖFEDMkSMFSGÖFEDMEDT1 1

,,,,,,,, )1(),min()()1(),max()(

NOT: 01.05.2015 tarihinden itibaren k ve l katsayıları 0,03 olarak alınmaktadır.

Enerji Dengesizliklerinin Uzlaştırması

( ), , , , , , , , , , ,t,u ,

1 1

k l

f t u f t b u f t b u f t u f p u

b p

EDM UEVM UEÇM UEİAM GİPM ÖEDM= =

= − + + − +

−+

−

= == == == =

h

d

t

r

rudf

h

d

t

r

rudf

l

p

n

r

l

p

m

r

KEYALMKEYATMSSMSAM1

1

1

,,,

1

2

1

,,,

1 1

ru,p,t,

1 1

ru,p,t,

( ) = =

+−=m

t

n

u

utututff kSMFSGÖFEDMEDT1 1

,,,, )1(),max()(

Örneğin Katılımcı B için; 0

100 110 0-450 210 -360010

EDM= 100 -10 – 450 + 210 + 0 – 360 + 110 + 0 = - 400 MWh

Sistem Yönünün YAL Olması Durumunda,

PTF = 120,00 ₺SMF = 150,00 ₺

EDT= EDM x max( 120, 150)x (1+0,03)

= 400 x 150 x 1,03

= 61.800,00 ₺

Sistem Yönünün YAT Olması Durumunda,

PTF = 120,00 ₺SMF = 80,00 ₺

EDT= EDM x max( 120, 80)x (1+0,03)

= 400 x 120 x 1,03

= 49.440,00 ₺

Enerji Dengesizliklerinin Uzlaştırması

( ), , , , , , , , , , ,t,u ,

1 1

k l

f t u f t b u f t b u f t u f p u

b p

EDM UEVM UEÇM UEİAM GİPM ÖEDM= =

= − + + − +

−+

−

= == == == =

h

d

t

r

rudf

h

d

t

r

rudf

l

p

n

r

l

p

m

r

KEYALMKEYATMSSMSAM1

1

1

,,,

1

2

1

,,,

1 1

ru,p,t,

1 1

ru,p,t,

( ) = =

−+=m

t

n

u

utututff lSMFSGÖFEDMEDT1 1

,,,, )1(),min()(

Örneğin Katılımcı B için; 0

600 300 30-200 100 -360010

EDM= 600 -10 – 200 + 100 + 0 – 360 + 300 - 30 = 400 MWh

Sistem Yönünün YAL Olması Durumunda,

PTF = 120,00 ₺SMF = 150,00 ₺

EDT= EDM x min( 120, 150)x (1-0,03)

= 400 x 120 x 0,97

= 46.560,00 ₺

Sistem Yönünün YAT Olması Durumunda,

PTF = 120,00 ₺SMF = 80,00 ₺

EDT= EDM x min( 120, 80)x (1-0,03)

= 400 x 80 x 0,97

= 31.040,00 ₺

37Dengeden Sorumlu Grup

Dengeden sorumlu taraflar bir araya gelmek suretiyle dengeden sorumlu grup oluşturabilirler. Dengedensorumlu grup adına grup içinden bir dengeden sorumlu taraf, dengeden sorumlu grubun enerji dengesizliğine ilişkin Piyasaİşletmecisine karşı mali sorumluluğunu üstlenir.

KatılımcılarEDM

(MWh)

Katılımcı A (Yenilenebilir Üretim) 150

Katılımcı B (Üretim) -600

Katılımcı D (Tedarik) 840

PTF = 120,00 ₺SMF = 150,00 ₺

( ) = =

−+=m

t

n

u

utututff lSMFSGÖFEDMEDT1 1

,,,, )1(),min()(

( ) = =

+−=m

t

n

u

utututff kSMFSGÖFEDMEDT1 1

,,,, )1(),max()(

Katılımcıların kendi dengeden sorumlu taraf oldukları durum ile Katılımcı D’nin Dengeden sorumlu taraf olduğudurumda;

38Dengeden Sorumlu Grup

EDTA = EDMA x min( 120, 150)x (1-0,03)

EDTA= 150 x 120,00 x 0,97 = 17.460,00 ₺

EDTB = EDMB x max( 120, 150)x (1+0,03)

EDTB= -600 x 150,00 x 1,03 = -92.700,00 ₺

EDTD = EDMD x min( 120, 150)x (1-0,03)

EDTD= 840 x 120,00 x 0,97 = 97.776,00 ₺

KatılımcılarEDM

(MWh)

Katılımcı A (Yenilenebilir Üretim) 150

Katılımcı B (Üretim) -600

Katılımcı D (Tedarik) 840

PTF = 120,00 ₺SMF = 150,00 ₺

1. Duruma göre EDTTOP = 17.460,00 -92.700,00 + 97.776,00= 22.536,00 ₺

2. Duruma göre EDTTOP = 45.396,00 ₺

Fark EDT = 45.396,00 -22.536,00 = 22.860,00 ₺

1. Durum

Dengeden Sorumlu Taraf Olduğunda;

EDMTOP= 150 – 600 + 840 = 390 (MWh)

EDTTOP= 390 x 120,00 x 0,97 = 45.396,00 ₺

2. Durum

39YEKDEM Maliyetlerinin Hesaplanması ve Dağıtılması

== = =

+

=

m

j

j

a

i

n

b

u

k

u

biubi LÜYTOBKURYEKFUEVMYEKTOB11 1 1

,,, )(

= =

= ==m

b

k

u

ub

n

b

k

u

ubi

i

UEÇM

UEÇM

ÖYO

1 1

,

1 1

,,

YEKDEM için Toplam Borç Kalemi

YEKDEM için Toplam Alacak Kalemi

YEKDEM için Ödeme Yükümlülüğü Oranı

Yekdem maliyetleri için hesaplamalar;

ÖYTi = YEKTOB x ÖYOi

Üreticilere Ödenecek Tutar Hesaplaması

Görevli Tedarik Şirketlerine Ödenecek

Tutar Hesaplaması

40YEKDEM Katılımcıları İçin Örnek Hesaplama

Örnek bir hesaplama yapacak olursak;PTF 100 TLSMF 200 TLYEK Destek Fiyatı 7,3 $ cent/ kWhDolar Alış Kuru 3,7 TLYEK Fiyatı ~ 270 TL/MWh

GÖP için 100 MWh lik bir satış teklif edilsin.

Göp Alacak= 100 x 100 = 10.000 TL

GİP için 1 MWh lik bir alım teklif edilsin.

Gip Borç= 1 x 102 = -102 TL

DGP için ;

KEYALM = 20 MWhKEYALT = 20 x 200 = 4.000 TL

1

2

3

41YEKDEM Katılımcıları İçin Örnek Hesaplama

PTF 100 TLSMF 200 TLYEK Destek Fiyatı 7,3 $ cent/ kWhDolar Alış Kuru 3,7 TLYEK Fiyatı ~ 270 TL/MWh

Gerçekleşen üretim 119,74 MWh olursa;

EDM ve EDT;

EDM = -100 + 1 -20 + 119,74 = +0,74 MWhEDT = 0,74 x min(100,200) x 0,97 = 71,78 TL

YEKDEM kapsamında yapılan ücretlendirme,

YEKEBDi= 119,74 x [ (73 x 3,7)- (100x 0,98)] =102 = +20.607,25 TL

4

5

YEKDEM Katılımcısının Aldığı Toplam Ücret;

Toplam = [1]+ [2]+ [3]+ [4] +[5]

Toplam = 10.000 -102 + 4.000 + 71,78 + 20.607,25 = 34.577,03 TL

42

43

European Commodity Clearing (ECC)

European Commodity Clearing (ECC), ticareti gerçekleştirilen kömür, petrol, zirai ürünler, metaller, vb. enerji vediğer ürünleri kapsayacak şekilde fiziki uzlaştırma, finansal uzlaştırma ve faturalamayı içeren entegre operasyonlarıyönetmektedir. ECC, tümüyle EEX’in sahipliğindedir.

Şeffaflık Platformu

Efektif kullanım ve

kullanıcı dostu

➢ EPİAŞ, rekabetçi bir enerji piyasasının temini için taraflar arasında

ayrım gözetmeksizin “şeffaf ve güvenilir” bir şekilde işletmekle

sorumludur.

➢ 1 Nisan 2016 tarihinden itibaren her gün şeffaflık platformunda

Gün Öncesi Piyasası’nda belirlenen piyasa takas fiyatları

“Kesinleşmemiş PTF” olarak yayınlanmaktadır.

➢ Enerji piyasası tarafları arasında fırsat eşitliğinin

sağlanması, bilgi asimetrisinin önlenmesi, doğru referans

fiyatın oluşması hususları enerji piyasası unsurlarının her

yönü ile gelişmesine olanak sağlayacaktır.

➢ Ayrıca, piyasa katılımcıları www.epias.com.tr web sitesinden

günlük bülten kısmından hazırlanan günlük raporlara

ulaşabilmektedirler.

❖ 14 Mart 2016 tarihinde Şeffaflık Platformunun Beta sürümü açılmıştır.

45

TEŞEKKÜRLER