uzeyir hacibeyli wers+++son layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf ·...

48
ÜZEYİR HACIBƏYLİ BAKI–2014 AZƏRBAYCAN XALQ MUSİQİSİNİN ƏSASLARI Azərbaycan ladlarının öyrənilməsinə dair adaptasiya olunmuş DƏRS VƏSAİTİ

Upload: lytruc

Post on 26-Feb-2018

247 views

Category:

Documents


13 download

TRANSCRIPT

Page 1: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

ÜZEYİR HACIBƏYLİ

BAKI–2014

AZƏRBAYCAN XALQ MUSİQİSİNİN

ƏSASLARI

Azərbaycan ladlarınınöyrənilməsinə dair adaptasiya

olunmuş

DƏRS VƏSAİTİ

Page 2: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün
Page 3: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

Adaptasiyanın tər t ibçis i

TƏRLAN SEYİDOV

Musiqi məktəbləri şagirdləri üçün«Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları», «Solfecio»,

«İmprovizasiya və bəstələmə», «İxtisas aləti», «Ümumi fortepiano»fənlərində Azərbaycan ladlarının öyrənilməsinə dair

adaptasiya olunmuş

DƏRS VƏSAİTİ

ÜZEYİR HACIBƏYLİ

AZƏRBAYCAN XALQ MUSİQİSİNİN

ƏSASLARI

«TƏHSİL»

BAKI–2014

Page 4: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

Üzeyir Hacıbəylinin «Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları»traktatının adaptasiya versiyası musiqi məktəbləri şagirdləri üçün BMA-nın Orta ixtisas musiqi məktəb-studiyasında hazırlanmış və

BMA-nın Elmi Şurasının iclasında təsdiq olunmuşdur (28 oktyabr 2009-cu il tarixli 2 saylı protokol).

Tərt ibçi-redaktor :

Tərlan Seyidov

BMA-nın Orta ixtisas musiqi məktəb-studiyasının bədii rəhbəri və direktoru,Azərbaycan Respublikasının Əməkdar incəsənət xadimi,

sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru, professor

Rəyçi lər :

Ramiz Zöhrabov

BMA-nın Azərbaycan xalq musiqisi tarixi və nəzəriyyəsi kafedrasının müdiri, Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti,

sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru, professor

Rəna Məmmədova

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, AMEA-nın Memarlıq və İncəsənət İnstitutunun

İncəsənət Əlaqələri Şöbəsinin \\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\müdiri, sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru, professor

Ü22 Üzeyir Hacıbəyli. Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları. Musiqi məktəbləri şagirdləriüçün «Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları», «Sol fecio», «İmprovizasiya və bəstə lə mə»,«İxtisas aləti», «Ümumi fortepiano» fənlərində Azərbaycan ladlarının öyrə nil məsinə dairadaptasiya olunmuş dərs vəsaiti. Adaptasiyanın tərtibçisi Tərlan Seyidov. Bakı, «Təhsil»,2014, 48 səh.

4905000000Ü 2014

053

© Azərbaycan RespublikasıMədəniyyət və Turizm Nazirliyi, 2014

© «Təhsil», 2014

Page 5: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

5

Xalqımızın mədəni irsinə yenidən yaranmışmaraq, xüsusən də musiqiçilər tərəfindən bəsləni -lən münasibət məsələsi hal-hazırda xüsusi aktual lıqkəsb edir. İndiki dövrdə etnik şüurun fəallaşdırıl -ması, öz milli mədəni irsinə bəslənilən diqqətbunu təsdiqləyir. Məhz buna görə də ənənəvi xalqmədəniyyəti əsaslarının, mədəni məkanın minillikqavranılma təcrübəsinin və onun gələcək nəsillərəötürülməsi mexanizmlərinin dərk olunması ol duq -ca önəmlidir. Həmin istiqamətdə qanuna tamuyğun olaraq pedaqoji fikir fəallaşır, həmin prob-lematika üzrə təhsil-tərbiyə məsələlərinin effektivhəll yol ları axtarılır. Bu sırada duran ilk önəmliməsə lə lər dən biri – milli musiqi təhsilinin islahatıvə layihələşdirilməsidir ki, burada çoxsəviyyəlitəd ris-tərbiyə prosesində uzun müddətlər ərzindətam şəxsiyyətin formalaşdırılmasına yönəldilənvarislik prinsipləri nəzərdə tutulmalıdır.

Əsas problemin bu cür qoyuluşu zamanı mu -si qi təhsili ocaqlarının təhsil sahəsində mütəxəs -sis ləri formalaşdıran, bir kadr kimi hazırlaşdıranstruktur kimi qarşıya qoyduğu ən yeni məsələlər,sözsüz ki, musiqi təhsili sisteminin əvvəlki mər hə -lələrində sınaqdan keçirilmiş yeni, eksperimentaltəhsil metodlarına əsaslanmalıdır. Bu istiqamət dəaparılacaq axtarışlar zamanı müasir təhsil təcrübə -si nin milli musiqi mədəniyyətimizin çoxəsrlikənənələri ilə qovuşmasına arxalanma nəzərdə tu-tulur. Xüsusilə də Üzeyir Hacıbəyli adına BakıMusiqi Akademiyasının Orta ixtisas musiqi mək -təb-studiyasında tələbələrin gələcək pedaqoqlarkimi yetişdirilməsi sahəsində müasir musiqi mə -dəniyyətinin bütün tələblərinə cavab verən zə minvə şərait uzun illər boyu yaradılmışdır. Bu zə mintədris, tərbiyə və folklor kimi kompo nent lə rin bü -töv bir tədrisi-metodik prosesdə birləş di ril mə sinəəsaslanıb, həmin prosesdə yaranan mə sələ vəprob lemlərin eksperimental, yaradıcı surətdə həllolunmasını nəzərdə tutur.

Məktəb-studiyanın yarandığı 1980-ci ildən ar -tıq 35 il keçir. Bütün bu illər ərzində məktəb-stu -di ya nın səmərəli fəaliyyətinin nəticəsi kimi, çap

edil miş proqramları, dərs vəsaitlərini və elmi-me -to dik işlərdən ibarət məcmuələri qeyd edə bilərikki, bun larda şagirdlərin yaradıcı qabiliyyətlərininda ha dolğun və hərtərəfli açılmasına imkan verənkompleks təhsilin innovasiyalı metodları öz əksinitapmışdır.

Müasir musiqi mədəniyyətinin yüksək tələb -lə rinə cavab verən musiqiçilərin formalaşmasındaməktəb-studiyanın təcrübəsi Azərbaycan Res pub -likası Mədəniyyət və Tu rizm Nazirliyi tərəfindənrəsmən bəyənilmişdir. Bü tün yeni metodlar apro ba -siyadan keçirilmiş və ölkənin musiqi təhsili ocaq -larının tədris proq ram la rına tətbiq olun muş dur.

Əlamətdardır ki, məktəb-studiyanın müəllimiM.Tuayevanın «Содержание и формы экс пе ри -мен тальной работы по комплексному обу че ниюучащихся школы-студии Бакинской Mузы каль -ной Aкадемии имени Узеира Гаджибейли» («Üze - yir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akade mi ya sınınməktəb-studiyası şagirdlərinin kompleks tədrisiüzrə eksperimental işin məzmunu və for maları»)mövzusunda dissertasiyası məhz bizim məktəbdəişlənilmiş və tətbiq olunmuş musiqi fənlərinin təd -risi sahəsində innovasiyalı, kompleks metodlarınmənimsənilməsi üzrə müxtəlif növ eksperimentlərəsasında yazılmış və müdafiə olunmuşdur.

Bizim tərəfimizdən keçirilmiş dünya təcrü bə -sində analoqu olmayan musiqiçilərin elmi-ifaçılıqmüsabiqələri və konfranslar da diqqətəlayiqdir.Xüsusilə məktəb-studiyanın 30 illik yubileyinəhəsr olunmuş Qara Qarayev adına pianoçularınBi rinci Beynəlxalq elmi-ifaçılıq müsabiqə-kon -fransı böyük rezonans doğurmuşdur. Bu müsa bi -qə-konfrans 2010-cu ili «Mədəniyyətlərin yaxın -laş ması» ili elan edən UNESCO-nun tədbirlərplanına daxil edilmişdir.

Bizim digər işlərimiz sırasında «Azərbaycanbəstəkarlarının əsərləri tədris repertuarında», «Cazmusiqisinin gənc ifaçıları» festivallarının keçi -rilmə sini qeyd etməliyik.

2015-ci ildə Ü.Hacıbəylinin anadan ol ma sının130 illiyinə, onun tərəfindən təməli qo yul muş

G İ R İ Ş

«Mənim bu əsərim Azərbaycan xalq musiqisinin əsas cəhətlərini öyrənmək üçün nəzəri bir vəsait və Azərbaycan

ladları əsasında musiqi yazan bəstəkarlara yaradıcılıq köməyidir».1

Üzeyir Hacıbəyli

1Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları. Bakı: «Yazıçı», 1985, s. 12.

Page 6: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

BMA-nın 95 və məktəb-studiyasının 35 illiyinəhəsr olun muş «Azərbaycan milli lad sistemi gəncmusi qi çi lərin tədris repertuarında» adlı festivalkeçiril mişdir. Bu festival «Üze yir Hacıbəylininelmi sistemi əsasında şagirdlərin milli lad təfək -kü rünün inkişafı Proqramı»nın hə yata keçirilmə -sin də növbəti mərhələ hesab olu nur.

Beləliklə, keçirilən islahatlar nəticəsində mək -təb-studiyanın öz mentaliteti yaranmışdır ki, buda təcrübəçi tələbələri cəlb edən, eksperimentalişə dirənən bir sıra orijinal proqramların yaradıl -ma sına əsaslanır. Həmin proqramlardan sənət şü -nas lıq doktoru, professor Məcnun Kərimovun«Qə dim Azərbaycan musiqi alətləri» fənni üzrəvə sənətşünaslıq namizədi, professor Adilə Yusi -fo vanın «Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları»fənni üzrə müəllif proqramlarını misal çək məkolar.

Nəzəri biliklərin qavranılması şagirdlərin xü -su si və ümumi fortepiano, orkestr və xalq çalğıalət ləri, kamera ansamblı və akkompaniment si -nif lərində ifa etdikləri Azərbaycan bəstəkarlarınınəsərlərinə dair tərtib etdikləri referat və annota si -ya larda ən geniş tətbiqini tapır. Bu biliklərin mə -nim sənilməsi məqsədilə tətbiq olunan ən önəmliüsullardan biri də – 1983-cü ildən etibarən mək -təb-studiyanın müntəzəm olaraq keçirdiyi elmi-ifa çılıq konfransları, müsabiqələri, eləcə də«Azər bay can bəstəkarlarının əsərləri tədris reper -tuarında» devizli festivallardır.

Şagirdlərin dərrakə fəallığının və yaradıcı tə -fəkkürünün bu planda formalaşdırılmasının va cibaspekti kollokviumlardır ki, məktəb-studiyadatədris ilində iki dəfə keçirilir. Kollokviumlar müx -təlif fənlərin öyrənilməsindən qavranılan bilik lə -rin cəmləşdirilməsi məqsədini daşıyır və müxtəliffən lərə, ümummədəni hazırlığa dair məsələlərləya na şı, Azərbaycan ladlarına aid sualları da əhatəedir.

Təcrübi-eksperimental, metodik və pedaqojiiş növləri arasında «Opera hazırlığı» fakültativsin finin nəzdində otuz il eksperimental olaraq fəa -liyyət göstərən Uşaq Musiqi Teatrının tama şalarıqeyd olunmalıdır. Teatrın repertuarına Azərbaycanvə xarici bəstəkarların – Ü.Hacıbəyli, S.Hacı bə -yov, T.Quliyev, S.İbrahimova, Ş.Çala yev, B.Brit-ten, Q.Qladkov və başqalarının musi qisi əsasındahazırlanmış 30 tamaşa daxildir. Bu tamaşalara xalqmahnı və rəqsləri daxil edilir. Beləliklə, mək təb-stu diyada uzun illər boyu geniş profilli dünya gö rü -şünə ma lik, Azərbaycan xalq musiqi sinin əsas larınısər bəst liklə qavrayan musiqiçilərin hazır lanmasıüçün zəmin və şərait yaradılmışdır.

Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki -şafına yönəldilmiş bütün bu iş növləri onlardaənə nəvi milli musiqi mədəniyyətinə tamamilə ye nimünasibəti, bu mənbəni dərindən və qoru nu la raqöyrənilməsini tərbiyə edir, folklorun və ənənələringələcək nəslə ötürülmə mexanizmlərinin qorun -ma sı, materialın müasir həyata təbii şəkildə daxilolunmasını təmin edir.

Azərbaycanın xalq musiqi mədəniyyəti ənə -nə lərinin öyrənilməsində görkəmli Azərbaycanklassiki Üzeyir Hacıbəylinin elmi irsi əsas tədrismaterialı rolunu oynayır. Onun «Azərbaycan xalqmusiqisinin əsasları» adlı samballı elmi əsəri nəin kihər bir Azərbaycan bəstəkarının, həm də Azər -baycan musiqisini öyrənən hər bir musi qiçininstolüstü kitabıdır. Üzeyir bəyin bu nəzəri əsəri özböyük praktiki əhəmiyyətini bu günədək itirmir.Həmin kitabda Azərbaycan xalq musiqisinin ladsisteminin bütün zənginliyi mü tə şəkkil elmi for-mada, aydın, anlaşıqlı ifadə şəklin də sistemləş di ril miş,Azərbaycan xalq musiqi di linin lad struk turununqanunlarının kamil şə kildə anlanılıb qavranılmasıöz əksini tapmışdır.

Bu traktat əsəri təkcə xalq musiqisinin deyil,bütün Azərbaycan musiqisinin nəzəri əsasları kimidəyərləndirmək olar.

Qeyd edək ki, «Azərbaycan xalq musiqisininəsasları» adlı kitabının yeni nəşri 2010-cu ildəÜzeyir Hacıbəylinin 125 illiyi münasibətilə latınəlifbası ilə çap və elektron dərslik formatında BakıMusiqi Akademiyasının rektoru, Xalq artisti, pro -fes sor Fərhad Bədəlbəylinin rəhbərliyi altında«Musiqi Dünyası» jurnalının yaradıcı qrupu tərə -findən, sənətşünaslıq doktoru, professor TariyelMəmmədovun elmi redaktorluğu ilə həyata keçi -ril mişdir.

Azərbaycan ladlarını öyrənmək üçün daha birmaraqlı nəşr 2010-cu ildə İmina Əliyevanın hazır -la dığı «Azərbaycan musiqisi əsasında lad-intonasi yaeşitmə hazırlığı üzrə praktiki vəsait» adlı dərs lik - dir. Bu nəşrdə hər ladın modeli hazır lan mışdır vəladlara aid testlər verilmişdir.

2012-ci ildə nəşr olunmuş Cəmilə Həsəno va -nın «Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları» fənniüzrə» Azərbaycan musiqisinin məqamları» adlı alimusiqi məktəbləri üçün dərs vəsaiti materiallarlazəngin və tədris üçün olduqca dəyərli kitabdır.

Üzeyir Hacıbəylinin kitabı üzrə fənnin dahadərin və geniş tədrisi üçün 2012-ci ildə FərhadBədəlbəyli ilə birlikdə tərtib olu nan «Üzeyir Hacı -bəy linin elmi sistemi əsasın da milli lad təfəkkü rü -nün inkişafı proqramı» nəşr olunmuşdur. Proqrammusiqi və incəsənət mək təb lərinin I–XI sinif şa -

6

Page 7: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

7

girdləri və musiqi kollec lə ri nin I–IV kurs tələ -bələri üçün nəzərdə tutul muşdur. Vəsaitdə hərsinif üçün nəzərdə tutulan ladların adları və həminladlarda yazılan Azərbaycan xalq və bəstəkarəsər lərinin siyahısı verilir.

Onu da qeyd edək ki, bu proqramın əsasında2014-сü ildə yeni vəsai t hazırlanıb. Şagirdlər üçüntəqdim olunan çoxcildli dərs vəsaitində Azər bay -can xalq və professional musiqisi ilk dəfə lad sis -tem ləşməsinə məruz qalır. Tədris üçün seçilənmusiqi materialı yeddi əsas milli lada uyğun sə -ciy yələnib. Tərtibçilər sə nət şünaslıq üzrə elmlərdoktoru, professor Cə milə Həsənova, sənətşü nas -lıq üzrə fəlsəfə doktoru, do sent Leyla Zöhrabovavə sənətşünaslıq üzrə fəl sə fə doktoru Aytən İbra -himovadır.

Hazırda təqdim olunan Üzeyir Hacıbəylininfun damental əsəri əsasında adaptasiya olunmuşdərs vəsaiti məktəb-studiya tərəfindən hazırla na -raq musiqi məktəbləri şagirdləri üçün metodikzəmin roluna malikdir.

Məktəb-studiyanın nəşrə hazırladığı dərs və -saitinin əsas məqsədi musiqi məktəb şagird lə ri ninöz milli köklərinə, Azərbaycan xalq sənətininəsaslarına maraq oyadılması, milli musiqi eşitməqabiliyyəti və təfəkkürü sahəsində gen yaddaşınınbərpası və fəallaşdırılmasıdır. Azərbaycan xalqmusiqi mədəniyyəti ənənələrinin öyrənilməsi üzrəaparılan işin bir hissəsi olaraq, ladların nəzəriöyrənilməsi müxtəlif üsullarla öz təcrübi tətbiqinitapır. Həmin problem baxımından Ü.Hacıbəylininkitabının adaptasiya olunmuş materialları əsa sın datərtib olunan dərs vəsaiti xüsusi aktuallıq kəsb edir.

Bu dərs vəsaiti gənc musiqiçilər nəslinin mu -siqi tərbiyəsi və təhsili qarşısında duran bir sırakonkret məsələləri həll etmək məqsədini, xüsusəndə Azərbaycan ladlarının kiçik siniflərdən baş la -yaraq öyrənilməsi üçün əlverişli şəraitin yaradıl -ması məqsədini irəli sürür.

«Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları» kur-sundan əlavə, materialın möhkəmləndirilməsieləcə də bu fənnin solfecio dərslərinə daxil edil mə si,Ü.Hacıbəyli tərəfindən Azərbaycan ladları əsasın dabəstələnmiş melodiyaların imla kimi yazdırıl ması,transponizə edilməsi və s. vasitəsilə həll olun ma -lıdır. Yuxarıda sadalanan not material la rı nın ixti-

sas, ümumi fortepiano dərslərində ifa olun ması daböyük əhəmiyyətə malikdir. Gələcək bəstəkarlarınAzərbaycan ladlarında musiqi bəstə ləməsi baca -rı ğı nın tərbiyəsi baxımından da vacibdir.

Gənc musiqiçinin Azərbaycan ladları fənniüçün adaptasiya olunmuş dərs vəsaitindəki materialaşağıdakı ardıcıllıqda təqdim olunur: əvvəl səs -düzümləri, tam və yarım kadanslar, Ü.Hacı bəy lininəsərlərindən gətirilən nümunələr, sonra isə onunxalq musiqisinə aid və əsərinin əlavə his sə sindəgös tərdiyi misallar verilir. Əgər səs dü züm ləri iləkadensiyalar onların yalnız öz quruluş prinsipləribarədə təsəvvür yaradırsa, Ü.Hacı bəy linin bütünlad və onların şöbələrinə aid bəstə lən miş nü mu nə lə riöz qanunauyğun ardıcıllığında düzülərək şagird -lərə muğamın strukturunu anlamaqda kö mək edəbilər. Hazırkı dərs vəsaiti, şüb həsiz ki, respub li ka -mızın musiqi məktəblərinin gündəlik tədris-me -todik təcrübəsində faydalı me todik da yaq ola bilər.

Ümumiyyətlə, gənc musiqiçilərin təhsilininbütün mərhələlərində «folklor komponentinin»daxil edilməsi məktəb-studiyanın eksperimentalfəaliyyətində pozitiv təcrübə kimi özünü göstərir.Məktəb-studiyanın musiqi təhsili proqramları özstrukturu, istiqaməti və məzmunu etibarı ilə kom -plek slidir. Proqramların kompleksliliyi musiqimə də niyyətinin yalnız ayrıca istiqamətlərininməh dud ixtisaslı öyrənilməsinin qarşısını almaq-dan deyil, eləcə də onun xalq musiqi mədəniyyətiilə bir ləş mə si zamanı bütövlülüyünün anlaşıl ma -sından irəli gəlir.

Beləliklə, təhsil məzmunu ilə eksperimentalişin metodik təminatının sıx vəhdəti, eləcə də gə -ləcək professional pedaqoqların hazırlan ma sın davarisliyin həyata keşirilməsi Bakı Musiqi Aka - demiyası və onun eksperimental bazası olan Ortaixtisas musiqi məktəb-studiyasının birgə fəaliy -yəti üçün başlıca məqsəddir. Fərhad Bədəl bəy li nindediyi kimi: «Məktəb-studiya uşaqların mu siqitər biyəsinin təsdiqlənmiş mərkəzinə çevril miş -dir».

Musiqi təhsil ocaqları üçün nəzərdə tutulanbu vəsait Üzeyir Hacıbəylinin 1985-ci ildə «Ya -zıçı» mətbəəsində nəşr edilmiş «Azərbay canxalq musiqisinin əsasları» kitabı üzərində qu -rulmuş və adaptasiya olun muş dur.

Tərlan Seyidov

Page 8: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

8

Page 9: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

9

Page 10: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

10

Page 11: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

11

Page 12: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

12

Page 13: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

13

«Hicaz» (təkrar) [s.74]

Page 14: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

14

H

Page 15: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

15

0,5 - 1 - 1 formulu üzrə qurulmuş və qovuşuq (zəncirvari) üsulda birləşmişüç bərabər tetraxord «Segah» ladının səsqatarını əmələ gətirir.

Bu səsqatarında orta tetraxordun birinci pərdəsi - mi - ladın mayəsidir.Səsqatarının ikinci pərdəsi - do - əsas ton, yəni mayənin

alt tersiyası vəzifəsini görür [s.80].

Page 16: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

16

Page 17: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

17

0,5 - 1 - 0,5 formulu üzrə qurulmuş və ayrı birləşmiş (alt tetraxordun dördüncü pərdəsilə üst tetraxordun birinci pərdəsi arasında artırılmış sekunda intervalıəmələ gəlir) iki bərabər tetraxord «Şüştər»ladının səsqatarını əməmlə gətirir.

Bu səsqatarında üst tetraxordun ikinci pərdəsi - lya - ladın mayesidir.Tamamlayıcı pərdə - mi [s.87-88].

, ,

ŞÜŞTƏR

Page 18: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

18

0,5 - 1,5 - 0,5 formulu üzrə qurulmuş üç bərabər tetraxord «Çahargah» ladının səsqatarını əmələ gətirir; bu şərtlə ki,

bunlardan alt tetraxord orta tetraxordla qovuşuq (zəcirvarı)üsulda və orta tetraxord üst tetraxordla ayrı (yanaşı birləşmə) üsuldabirləşsin. Səsqatarının dördüncü pərdəsi birinci oktava - do - ladın

mayesi vəzifəsini görür [s.92-93].

Page 19: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

19

Page 20: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

20

Page 21: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

21

.

Page 22: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

22

Page 23: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

23

Page 24: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

24

«Hümayun» ladında melodiya bəstələrkən müvafiq fəsildə «Şüştər» ladına aid göstərilən qaydalar əsas götürülməlidir.

Birinci cümlə (və yaxud birinci period) adətən birinci «Şüştər»də,cavabverici cümlə ikincisində bəstələnir. Birinci «Şüştər»dən ikinci

«Şüştər»ə keçilərkən, birinci «Şüştər»in aparıcıtonu və ikinci «Şüştər» mayəsinin alttersiyası enharmonikləşdirilir [s.114]

Tərkib (do mayəli ikinci «Şüştər»1Tərkib» kimi) [s.115]

Page 25: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

25

Page 26: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

26

Page 27: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

27

Page 28: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

28

Page 29: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

29

Page 30: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

30

Page 31: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

31

Page 32: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

32

Page 33: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

33

Page 34: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

34

Page 35: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

35

Page 36: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

36

Page 37: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

37

Page 38: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

38

Page 39: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

39

Page 40: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

40

Page 41: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

41

Page 42: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

42

Page 43: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

43

Page 44: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

44

Page 45: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

45

Page 46: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

46

Page 47: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

47

MÜNDƏRİCAT

Tərlan Seyidov. Giriş ........................................................................................................5

ƏSAS LADLAR

Rast....................................................................................................................................8

Şur ...................................................................................................................................11

Segah ...............................................................................................................................15

Şüştər...............................................................................................................................17

Çahargah..........................................................................................................................18

Bayatı-şiraz .....................................................................................................................21

Hümayun .........................................................................................................................23

ƏLAVƏ LADLAR

Çahargah (ikinci növ)......................................................................................................25

Şahnaz .............................................................................................................................29

Sarənc..............................................................................................................................31

XALQ MUSİQİSİ NÜMUNƏLƏRİ ............................................................................33

Page 48: Uzeyir Hacibeyli Wers+++son Layout 1musakademiya.musigi-dunya.az/elmi_neshrler/u_hacibeyli.pdf · Uşaqların mənəvi, ədəbi və bədii-estetik inki - şafına yönəldilmiş bütün

Чапа имзаланмышдыр 24.11.2014. Каьыз форматы 60х84 1/8.Офсет чапы. Физики чап вяряги 6,0. Сифариш 136. Тираж 1000.

«Tяhsil Nяшriyyat-Poliqrafiya» мцяссисясинин мятбяясиндя чап олунмушдур.

Бакы, АЗ 1052, Фятяли хан Хойски кцч., 121A

Тел.:(+994 12) 567-81-28/29; Факс: (+994 12) 567-82-68Е-маил: tahsil _az@yahoo.ъом;

www.tahsil.az

Nəşriyyat redaktoru Aida QuliyevaBədii və texniki redaktoru Abdulla ƏləkbərovKompüter not qrafikası, maket və dizayn Yavər NemətliKompüter tərtibatçısı Mələk ŞimşekKorrektoru Ülkər Şahmuradova

Üzeyir Hacıbəyli

AZƏRBAYCAN XALQ MUSİQİSİNİN ƏSASLARI

Musiqi məktəbləri şagirdləri üçün«Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları», «Solfecio»,

«İmprovizasiya və bəstələmə», «İxtisas aləti», «Ümumi fortepiano»fənlərində Azərbaycan ladlarının öyrənilməsinə dair

adaptasiya olunmuş dərs vəsaiti

Adaptasiyanın tərtibçisi Tərlan Seyidov

Bakı, «Təhsil», 2014.