UYKU UYANIKLIK DÖNGÜSÜ

Dr.Ezgi Tuna Erdoğanİstanbul Tıp Fakültesi

Fizyoloji A.D.

• Uyku tanımı • Uyku Fizyolojisi (uyku evreleri)• Sirkadiyen ritim• Uyku yoksunluğu• İdeal uyku• Uyku ile ilgili bazı hastalıklar• Jet-Lag

NEDEN UYURUZ ?

• İnsan vücudunun normal ve sağlıklı işlemesi için uyku gereklidir.

• Vücut --------pil

UYKU

Pasif

Aktif

İnsan ömrünün 1/3’ i uykuda geçer.

• Bilinçsizlik hali

• Dışardan gelen uyarılara kapalı

• Beyin aktif

• Diğer bilinçsizlik durumlarından ayrıldığı noktalar?

Siklik döngüsü- dışardan gelen uyarılara yanıtsızlığın geri dönebilir olması

Uykuyu başlatan: Beyin Sapı

Hipotalamus (melatonin)

(denge)

UYKU UYANIKLIK

Narkolepsi İnsomnia

UYKUNUN EVRELERİ• NREM (non-rapid eye movement)

1.evre

2.evre (göz hareketleri durur)

3.evre

4.evre Uyku derinliği artar(beyin dalgaları yavaşlar)

Yatak ıslatma, uykuda yürüme

Fonksiyonu tam bilinmiyor, teoriler; metabolizma hızı düşer vücutta glikojen depolanmasına yarar, yavaş beyin dalgaları hafızanın pekiştirilmesi sağlamlaştırılmasına yarar.

• REM (rapid eye movement)

8 saatlik uykuda 4-5 defa

Toplam uykunun %20-25’i

REM ve NREM döngüsü uyku süresince devam eder!

REM dönemi

• Hızlı göz hareketleri

• Göz bebekleri genişler

• Kalp atım hızı artar

• Solunum hızı artar

• Kas seyirmeleri-atmalar

• Beyin dalgaları tıpkı uyanık insandaki gibidir!!

Beyin kan akımı beyin metabolizması

( Görme merkezi RÜYA )

Farklı yaş gruplarında uyku

• Bebekler

14-16 saat uyurlar.

REM toplam uykunun çoğunu kapsar.

(3-4 aylık) Uyanıklıktan doğrudan REMe geçer

Sonrasında uyanıklıktan NREMe geçmeye başlar.

• Yaşlılar

3 ve 4. evre süresi azalır. Daha yüzeyel uyku!

Gece sık uyanırlar. Yatakta geçen süre artar.

Uykuya dalmada zorluk.

UYKUNUN YARARLARI

• Büyüme hormonu salınımı (uyusun da büyüsün!)

• Hafıza ,öğrenme, yaratıcılık

• Bağışıklık sistemi-yara iyileşmesi

SİRKADİYEN RİTİM• 24 saatlik biyolojik değişikliklere denir.

• En önemli sirkadiyen ritim; uyku-uyanıklık

• Vücut saati

• Beyindeki kapı - Hipotalamus

• Anahtar - Işık (yemek saatleri, çalar saat..)

• Gece artan hormonlar; Melatonin, testosteron

büyüme hormonu

Vücut ısısı ile paraleldir. (Gece kuşu?)

İDEAL UYKU• Genç erişkinlerde yaklaşık 7 saat

• Azı da fazlası da zarar!

• Uyanmanın doğal olması önemli

• En önemli faktör zamanlama;

Kişiden kişiye değişir;

Beden ısısı minimuma,melatonin hormonunun maksimuma ulaşması uykunun ikinci yarısında uyanmadan önce olmalı!

UYKU YOKSUNLUĞUFizyolojik etkileri

• Kas ağrıları• Baş dönmesi-mide bulantısı• Ellerde titreme• Baş ağrısı• Sinirlilik• Hafıza problemleri• Obezite, diyabet, hipertansiyon hastalıklarına yatkınlık• Bağışıklık sisteminin çökmesi• Halüsinasyon• Büyüme geriliği• Dikkat eksikliği• Sakarlık• Gün içinde uyuklama (Trafik kazaları, iş kazaları)

Dünya uykusuz kalma rekoru?

İlaçlar- yeme içme -uyku• AlkolREM azalır. Uykululuk hali. Tolerans.Gece sık uyanma -insomnia.

• KafeinUyarıcı, kişiden kişiye değişebilir

• Enerji içecekleri, amfetamin, kokain, metilfenidat (Ritalin) ; uyarıcılar

• Bazı antidepresanlar, antihistaminikler ; hipnotik

• Marul, ayran ; uyku verici

Gece rahat uyumak için neler yapabiliriz?

Uyku İle İlgili Bazı Hastalıklar

• Uyku apne sendromu

• Huzursuz bacak sendromu

• Uyku myoklonisi

• Sirkadiyen ritim uyku bozuklukları (jet-lag, shift work sleep disorder…)

JET-LAG

• Tanım

• Sebebi nedir?

• Belirtileri nelerdir?

• Nasıl mücadele edebilirsin?

• Ne zaman görülür? Hangi yön uçuşlarda görülür?

• Nedeni ne?

Biyolojik saat

Los Angels Yerel saati Londra yerel saati

Kalkış Oc. 29 - 15:50 Oc. 29 - 23:50

Varış Oc. 30 - 02:00 Oc. 29 - 10:00

Yatma zamanı Oc.30 - 14:00 Oc. 29 - 22:00

Doğu-batı yönü tolerans daha zor! Erken yatmak daha zor!

Kırmızı göz uçuşu!

Belirtiler

• Sindirim problemleri

• Başağrısı

• Bitkinlik

• Uyku düzensizliği- uykusuzluk

• İrritabilite

• Depresif durum- dikkat bozukluğu

Tedavi

• Melatonin ; kullanımı zor-kanıtlanmamış etkinliği şüpheli

• Kronobiyoloji; Her gece 3 saate yakın yatış zamanını kaydırma

• Işık terapisi

• Önceden uyku düzenini yavaş yavaş ayarlama

• Günlük aktiviteleri yerel zamana göre ayarlamak

Teşekkürler!