Prof.dr Jasminka Gradaščević-Sijerčić

„Uvod u radno pravo i pravo socijalne sigurnosti EU“

pristupno predavanje na II ciklusu studija na smjeru Pravo Evropske unije u akademskoj 2016/2017.godini

Sarajevo,14.11.2016.godine

Sadržaj•Uvod i uvodne napomene•Odnos radnog prava i prava socijalne

sigurnosti EU i Vijeća Evrope•Kratki historijski prikaz razvoja•Nadležnosti i metode •Aktuelni izazovi

Evropsko radno pravo Radno pravo Vijeća Evrope-

pravne norme i pravila koja se donose u okviru Vijeća Evrope-

Radno pravo Evropske unije-prvna pravila koja se donose u

pravnom sistemu EU

Radno pravo/zakonodavstvo država na tlu Evrope

Evropska unija500 milijona ljudi – 28* država

države članice Europske unije

Stanovništvo Evropske unije u svjetskim omjerima

Broj stanovnika u milijonima

508

1343

127 143314

EUKina Japan Rusija SAD

1205

Indija

Uvod•Osnovna karakteristika: ciklični razvoj

kao posljedica ekonomske i socijalne dimenzije integracionih procesa;

•Posebno značajnu ulogu imao Sud;•Različiti koncepti i treminologija-

konfuzija.

Šta je radno pravo i pravo socijalne sigurnosti EU

Partikularnost: usmjerenost na ograničena pitanja radnog prava, nesimetričnost, nepotupnost u odnosu na nacionalna

zakonodavstva

Sloboda kretanja radnika (kretanje radnika i članova njihovih porodica; koordinacija sistema socijalne sigurnosti)Socijalna politika (omogućavanje socijalnog razvoja i sprečavanje socijalnog dampinga; zaštita zdravlja i sigurnosti na radu, osiguranje adekvatnih radnih uvjeta : radno vrijeme, kolektivni otkazi, transfer preduzeća, participacija)

Koordinacija ekonomske politike i politike zapošljavanja

Suzbijanja diskriminacije

Šta je radno pravo i pravo socijalne sigurnosti EU

Metode

Hard law: radni uvjeti ,suzbijanje diskriminacije(sekundarno zakonodavstvo)

Soft law: usklađivanje ekonomske politike s politikom zapošljavanja i socijalnog razvoja

1. Odnos radnog prava i prava socijalne sigurnosti EU i Vijeća Evrope

• Izvor u kreiranju socijalne politike EU : (čl.151 UFEU:...imajući na umu temeljna socijalna prava poput onih određenih u Evropskoj socijalnoj povelji ...)

• Povelja EU o temeljnim pravima ima istu pravnu snagu kao Ugovori.

• Prva iz Povelje o temeljnim pravima trebaju biti tumačena u skladu sa Evropskom konvencijom za zaštitu ljudskih prava i temeljnih sloboda. Unija pristupa Evropskoj konvenciji za zaštitu ljudskih prava i temeljnih sloboda. Temeljna prava, kako su zajamčena Evropskom konvencijom za zaštitu ljudskih prava i temeljnih sloboda i kako proizlaze iz ustavnih tradicija zajedničkih državama članicama, čine opća načela prava Unije (čl.6 UEU).

• Evropski sud za ljudska prava i Evropski sud EU: uvažavanje i poštovanje argumenata iznesenih u presudama.

1. Odnos radnog prava i prava socijalne sigurnosti EU i Vijeća Evrope

• Prava iz Povelje EU se primjenjuju samo u području nadležnosti EU,te je za zaštitu temeljnih ljudskih prava i dalje važno pravo Vijeća Evrope,

• Adresati• Vijeće Evrope: instrumenti harmonizacije i

koordinacije međusobnog povezivanja prava država članica (konvencije:EKZLJP,ESP,Evropski zakonik o socijalnoj sigurnosti,Evropska konvencija o socijalnoj i zdravstvenoj pomoći,Evropska konvencija o siocijalnoj sigurnosti..; Evropski sud za ljudska prava (ESLJP)

2.Kratki historijski prikaz razvoja

Vremenski period Izvor

1957-1974 Rimski ugovorProgram socijalne akcije

1974-1986 Jedinstveni Evropski akt

1987-1992 Ugovor iz Maastrichta

1993-1997 Ugovor iz Amsterdama

1999-2001 Ugovor iz NicePovelja o temeljnim pravima EU

2003-20072009-sada

Ugovor i Lisabona*******

1957-1974 Period ekonomske integracijeUgovor o Evropskoj

ekonomskoj zajednici(Rimski ugovor -1957 )

Radno pravo i pravo socijalne sigurnosti

Sloboda kretanja radnika (čl.48 UEEZ)

„Socijalna politika“(čl.117-122 UEEZ)

obaveze država

Evropski socijalni fond ( čl.123-128 UEEZ)

Dio nacionalnog suvereniteta-neintervencija

Koordinacija sistema socijalne sigurnosti(čl.51 UEEZ)

Promicanje boljih uvjeta rada i životnog standarda radnika, jednakost plaća muškaraca i žena za jednak rad. Poboljšale mogućnosti zapošljavanja radnika na zajedničkom tržištu

1974-1986 PROMJENA POLITIKE1968-socijalni

nemiri,nezaposlenost

1974 Program socijalne akcije

Prve Direktive o zabrani diskriminacije na temelju spola

Direktive o: zaštiti na radu; o zaštiti prava radnika u slučaju prijenosa preduzeća, o zaštiti prava radnika u slučaju stečaja poslodavcaOsnov: čl.100 i 235 UEEZ1975 Evropski fond regionalnog razvoja

Radi otklanjanja nepovoljnih socijalnih implikacija ekonomske integracije-potreba harmonizacije radnog prava

D 75/117 –plaća;D76/207-zapošljavanje,stručno obrazovanje,napredovanje i uvjeti rada;D 79/7-javni sistemi socijalne sigurnosti; d 86/378-profesionalni sistemi socijalne sigurnosti;D 86/613-samozaposleni 6 direktivaD 77/187D 80/987

1986-1993Evropski socijalni prostor

1986/1987 Jedinstveni evropski akt

Strategija „minimalne harmonizacije“

1989 Povelja o temeljnim socijalnim pravima radnika i Program ostvarivanja Povelje

Prva bitna reforma Rimskog ugovora: pravni temelji za stvaranje unutrašnjeg tržišta EU, definirane su nove nadležnosti Zajednice kao što su: socijalna politika, ekonomska i socijalna kohezija, istraživanje i tehnološki razvoj, zaštita okoliša, pokrenuta suradnja u oblasti vanjskih poslova, te proširene nadležnosti Evropskog parlamenta i pojednostavljen proces donošenja odluka u Vijeću EU.

1986-1993Evropski socijalni prostor

Donesene direktive iz područja:zaštite na radu, ugovora o raduspecijaliziranih područja zaštite na radu

1992.Ugovor iz Maastrihta

Uspostavljena ekonomsku i monetarna unija (EMU), koja uključuje uvođenje jedinstvene europske valute kojom bi upravljala Europska središnja banka.

Okvirna direktiva 89/391D 92/85 o trudnim radnicamaD 93/104 o radnom vremenuD 94/33 o mladim radnicimaD 91/533 o dokazu ugovora o radu

Uspostavljena Evropska unije sa „tri stupa“. Prvi: Evropska zajdnica, drugi stup: zajednička vanjsku i sigurnosnu politiku, a treći stup policijska suradnja i pravosudna suradnju u kaznenim stvarima. Odluke u okviru prvog stupa donosile se nadnacionalnom metodom (uglavnom su se donosile kvalificiranom većinom), a u okviru drugog i trećeg stupa na temelju jednoglasnosti. Načelo supsidijarnosti i proporcionalnostiGrađanstvo EU

1993-1997Evropski socijalni dijalog

Koordinacija ekonomskih i fiskalnih politika

Jačanje evropskog socijalnog dijaloga Ugovor iz Amsterdama 1997. ( stupio je na snagu 1. maja 1999.)-Sporazum o socijalnoj politici dio Ugovora;-Koordinacija politika zapošljavanja; -Početak razvoj otvorenog metoda koordinacije kao novog oblika intervencije u područje radnih odnosa i socijalne sigurnosti;

Pomak:od zaštite zaposlenika ka zapošljavanju nezaposlenih

Zajednička mometarna politika i euro

D 94/95 o evropskim radničkim vijećima(informiranje i konsultiranje)D96/34 o roditeljskom odsustvu(temelj :sporazum socijalnih partnera)D96/71 o izaslanim radnicimaD 97/80 o teretu dokazivanja u oblasti diskriminacije na temelju spolaD97/81 o radu s nepunim radnim vremenom(temelj: sporazum socijalnih partnera)D99/70 o radu na određeno vrijeme (temelj: sporazum socijalnih partnera)

1999-2001Povezanost ekonomske i

socijalne politikeEvropski socijalni model

Naglašavanje značaja jednakosti spolova(donesene direktive na osnovu Ugovora iz Amsterdama)2000-Lisabonska strategija

do 2010 EU najkonkurentnija,na znanju utemeljena dinamična ekonomija uz postizanje pune zaposlenosti;2000-Povelja o temeljnim pravima EU(207)2001 -Ugovor iz Nice2001 Konvencija o budućnosti Europe

-D 2000/43 o rasnoj diskriminaciji-Okvirna direktiva 2000/78 o zabranidiskriminacije na osnovu religije ili uvjerenja, dobi, invalidnosti, seksualnog opredjeljenja-D 2004/113 o pristupu dobrima i uslugama-D 2006/54 konsolidovane direktive o zabrani diskriminacije na osnovu spola u području rada i zapošljavanja

Otvoreni metod koordinacije glavni metod

Riješenja za „ostatke” nerazjašnjene Ugovorom iz Amsterdama. Međutim, njime se Europsku uniju tek djelomično pripremilo za velika proširenja na istok i jug koja su se dogodila  2004/ 2007.

2003-2007-2009-sada EUstabilan, održiv i

uključiv rast Ugovor iz Lisabona:Ugovor kojim se mijenja i dopunjava Ugovor o Evropskoj uniji i Ugovor o osnivanju Evropske zajednice (2007-2009)EU dobiva pravnu osobnost, nema više „stupova“-dva ugovora:UEU i UFEUPovelja temeljnih prava –snagu kao UgovoriOsim olakšavanja glasanja nema meritornih novosti u poglavljima: „Zapošljavanje“ i „Socijalna politika“.Nova stategija: Europa 2020

Dioba nadležnosti:

1. Isključive nadležnosti EU2.Konkurentne(podjeljene) nadležnosti EU i država članica3.Komplementarne nadležnosti EU i država članica

Prioriteti EU: stalan, održiv i uključiv rast, naglašen koncept fleksigurnosti, mobilnosti radne snage,cjeloživotnog učenja, jačanje socijalnog dijaloga,razvoj održivih sistema socijalne sigurnosti i porezkog osiguranja

EU nakon stupanja na snagu Lisabonskog ugovora

Lisabonski ugovor-Reformski ugovor(2007)

2009

Ugovor o Evropskoj uniji

Ugovor o funkcioniranju Evropske unije

Isključiva nadležnost EU Podjeljena

• Carinska unija• Tržišno natjecanje u svrhu

funkcioniranja unutrašnjeg tržišta

• Monetarna politika za EURO države

• Očuvanje morskih bioloških resursa

• Zajednička trgovinska politika

Unutrašnje tržišteSocijalna politika za aspekte funkcioniranja EUEkonomska, socijalna i teritorijalna kohezijaPoljoprivreda i rabarstvoOkolišZaštita potrošaćaPrometTrans-europske mrežeEnergijaPodručje slobode, sigurnosti i pravdeZajednička pitanja sigurnosti javnog zdravlja

3.Komplementarne nadležnosti EU i država

članica( koordinirajuće,

dopunjujuće politike)Važno

Zaštita i poboljšanje zdravlja ljudiIndustrija Kultura TurizamObrazovanje,stručno obrazovanje, maladi i sportCivilna zaštita Suradnja u upravnim stvarima

-Oblast radnih i socijalnih odnosa –podjeljena nadležnost EU i država

članica;-EU u pravilu koristi direktive“minimalne harmonizacije“;-Posebna obaveza vezana za usklađivanje ekonomske politike, politike zapošljavanja te mogućnost usklađivanja socijalnih politika;-U oblasti radnih odnosa: direktive i otvoreni metod koordinacije-u području socijalne sigurnosti: uredbe, direktive i otvoreni metod koordinacije

Evropsko radno pravo i pravo socijalne sigurnosti u svjetlu više od 50 godina evropskih integracionih

procesa

Temeljne hipoteze•Put od zajedničkog tržišta do

Evropskog socijalnog modela•Socijalno lice ekonomske integracije

Metode reguliranja radnih i socijalnih odnosa u pravu EU

Hard law:I područje rada : prije svega (1) direktive s ciljem „minimalne harmonizacije“ te (2) uredbe/pravila : sloboda kretanjaII područje socijalne sigurnosti: koordinacija sistema socijalne sigurnosti/jednako postupanje na osnovu spola • Evropski socijalni dijalog (sporazumi kroz

direktive i nacionalni sistem kolektivnog pregovaranja)

Metode reguliranja radnih i socijalnih odnosa u pravu EU

•Soft law:I područje zapošljavanja i socijalne politike: prije svega (1) Smjernice politike zapošljavanja upućene svim državama članicama“ te (2)preporuke za države koje se ne pridržavaju Smjernica II otvoreni metod koordinacije: usvajanje najboljih praksa te postizanje većeg stepena približavanja država članica u ostvarivanju ciljeva EU