uticaj glogalizacije na reformu obrazovanja 2

8/16/2019 Uticaj Glogalizacije Na Reformu Obrazovanja 2

1/72

INTERNACIONALNI UNIVERZITET U NOVOM

PAZARU DEPARTMAN ZA PEDAGOŠKO-PSIHOLOŠKE NAUKE

UTICAJ GLOBALIZACIJE NA REFORMU OBRAZOVANJA

Master rad

Mentor: Kandidat:Prof. dr Mustafa Fetić

Novi Pazar,2016. godine

Sadržaj

1. UVO ...........................................................................................................................................!

2. U"#$%& '(O)%(#*%$#&+ N% +FO MU O) %*OV%N&%..................................................6


2/72

2.1. ru-tveno istori/s i o viri g o a iza3i/e................................................................................4

2.2. Po/5ovno odre en/e i su-tina g o a iza3ioni7 8ro3esa..........................................................9

2.!. ' o a iza3i/a o razovan/a u istori/s o/ retros8e tivi...........................................................12

2. . O razovne refor5e u us ovi5a g o a iza3i/e.......................................................................1

!. +FO M% O) %*OV%N&% U N+K#M *+M(&%M% U " %N*#$#...................................21

!.1. "ranzi3i/a i ne e so3i/a no e ono5s e 8ro5ene u isto;no/ +vro8i.......................................22

!.2. efor5e o razovan/a u 8ro3esu tranzi3i/e...........................................................................2!

. +FO M% < + N&+'

?. '(O)%(#*%$#&% # )O(ON&


3/72

tranzi3i/i !!6 gra ane 8ostav /eno 5no-tvo zadata a o/e tre a o aviti a o i seu7vatio ora sa 5oderni5 dru-tveni5 de-avan/i5a. &edan od vaAni7 8os ova /este nanivou siste5a o razovan/a, o/i /e tre a o refor5isati i odgovoriti za7tevi5a5oderniza3i/e. U to5 s5is u /e Ministarstvo 8rosvete


4/72

o razovan/a u svetu iz5en/eni7 vrednosti. U stru turi 5odernog dru-tva do- o /e dozna;a/ni7 8ro5ena na/8re u e ono5i/i, 8oto5 u 8o iti3i a zati5 i u u turi, a sve to seref e tova o na 8o iti u o razovan/a, 8a i na sa5 siste5 o razovan/a. Povećan/eotvorenosti dru-tvene stru ture o5ogućeno /e nau;no te7no o- i5 razvo/e5 i sve

zna ;a/ni/o5 8ovezano-ću nau e, o razovan/a, znan/a, sa /edne strane i onoga -to N.&ovanović, O razovan/e u tranzi3i/i !!> 8redstav /a sferu rada. #nte e tua iza3i/o5rada is7odi o razovan/a 8osta/u od ve i e vaAnosti naro;ito za 8rofesiona neo58enten3i/e. "rAi-ni ara ter svets e 8rivrede i n/eno nau;no te7no o- o

ute5e /en/e i5a ao 8os edi3u sve izraAeni/u 8otre u dru-tva, a o za stru;ni5 ta o iza o8-ti5 znan/i5a.

Moć o razovan/a i znan/a u 5oderno5 dru-tvu raste sa novo5 organiza3i/o5,s8e3i/a iza3i/o5 i 8ode o5 rada i sa 8ri5eno5 nau;no te7no o- i7 dostignuća

infor5ati; e ere. O razovan/e 8osta/e /u; za 8o/avu ve i og ro/a novi7 8rofesi/a. Nove 8rofesi/e vr-e s o/nu diferen3i/a3i/u dru-tva.


5/72

isto;na +vro8aH, u o/o/ /e ta/ 8ro3es intenzivni/e za8o;eo 8re 8etnaesta godina.


6/72

3.1. Tra !"#"ja " $%$ &'#"ja( ')$%' '*&%$ +r'*$ $ , "&-' 'j E/r'+"

Posto/e tri indi atora, o/i 8ri i;no do ro ods i ava/u istovre5eni e ono5s i iso3i/a ni 8ad /edne 8o ovine ontinentaH du o o o8adan/e u ruto do5aće5

8roizvodu, inf a3i/a i ve i a neza8os enost.O8adan/e u ruto na3iona no5 8roizvodu ara teristi;no /e za s oro sve ze5 /eisto;ne +vro8e 8os e 19>9. 'odine. # do su ze5 /e na isto u +vro8e, ao na 8ri5er


7/72

5i iona neza8os eni7 -to /e 8ro3es stru tura ni7 8ro5ena u tranzi3ioni5e ono5i/a5a.

3.2. R$ 'r*$ ' ra!'/a ja , +r'#$&, -ra !"#"j$

Na/veći ro/ dru-tava u tranzi3i/i uzi5a u o zir da su osnov za 7ar5oniza3i/usiste5a o razovan/a u +vro8i, u o/u se svi Ae e u /u;iti, o8-te u turne vrednosti,i era na ideo ogi/a i 8riznavan/e svi7 8rava ;ove u, 8a u to5 s5is u i 8rava na

o razovan/a, za sve, odnosno 8rava nao avezno i es8 atno o razovan/e, aoneos8orne o58onente, de5o rats og ustro/stvaH. Po azi se i od toga da seo razovan/e u +vro8i raz5atra ao istins a vrednost savre5ene svets e 8a u to5o viru i evro8s e u ture. "a va ori/enta3i/a is azu/e se, 8re svega, u odnosu 8re5a;ove u ao s o odno/ i stvara a; o/ i;nosti o/a se e ostvaru/e u to u 3e og Aivota."o istovre5eno zna;i da /uds i fa tor i5a ne8ro3en/iv uti3a/ na so3i/a no e ono5s ii so3i/a no u turni razvo/ dru-tva, -to /e u 8ri i;no/ 5eri o8rede /eno organiza3i/o5 iva iteto5 u sferi o razovni7 us uga.

Većina ze5a /a u tranzi3i/i u svo/i5 strategi/a5a razvo/a o razovan/a nasto/i das edi 8re8oru e s8e3i/a ista


8/72

Ne i autori s5atra/u da /e u 3entra no/ i isto;no/ +vro8i već do- o do izvesni7 8ozitivni7 8ro5ena u o asti o razovan/a, od o/i7 se 8ose no u azu/e na s edeće:

de8o itiza3i/a o razovan/a I ra/ rigidne ideo o- e ontro eHJ,ras id sa drAavni5 5ono8o o5 u o razovan/u Iza8o;e o /e osnivan/e 8rivatni7- o aJ,8riznan/e 8rava u;eni3i5a da iza eru o razovni 8utH, odnosno vrstu - o e,de3entra iza3i/a u u8rav /an/u i ad5inistra3i/i.

#a o su ove o3ene u osnovi ta;ne, ne i se s5e o rzo8 eto za /u;iti da su svi 8ro e5i u o asti o razovan/a u isto;no/ +vro8i razre-eni, da su 8osto/eći siste5io razovan/a u 3e osti re onstruisani i transfor5isani i da /e o razovan/e dovo /no

de5o ratizovano, na5en/eno i dostu8no svi5 8oten3i/a ni5 orisni3i5a o razovni7us uga, ez o zira na 8o , godine starosti, rasnu, na3iona nu i vers u 8ri8adnost.az og za ta vo stanovi-te na azi5o u saznan/u da refor5s i 8ro3esi u o asti

o razovan/a u isto;no/ +vro8i ne te u ez o no, ao ni sa 8od/edna i5 intenziteto5, ez o zira na to -to se u refor5u renu o sa s i;ni7 s startni7, 8ozi3i/a.

e; /e o to5e da su tranzi3ione ze5 /e isto;ne +vro8e ira e svo/e o razovne

strategi/e u s adu sa svo/i5 s8e3ifi;ni5 razvo/ni5, e ono5s i5, 8a i 8o iti; i5 8rioriteti5a, o/i će na ovo5 geo8o iti; o5 8rostoru, z og 8rotivure;ne istori/s e 8ros osti, u znatno/ 5eri i u udućnosti o8rede /ivati o razovnu 8o iti u.U ta vi5 o o nosti5a neo87odno /e afir5isati nove 8ristu8e u odnosu na razvita siste5a o razovan/aH, od o/i7 su na/zna;a/ni/i:

iz5ena 3i /eva o razovan/a, na osnovu iz a ansirani7 3i /eva drAave, dru-tva igra ana,8ot8una dostu8nost va itetnog o razovan/a svi5 gra ani5a,izdva/an/e veći7 finansi/s i7 sredstava za siste5 o razovan/a, i n/i7ovoo8ti5a no ori-ćen/e,8ovećan/e va itetnog o razovan/a, u sag asnosti sa ,svets i5 standardi5a, iuna8re ivan/e u8rav /an/a o razovan/e5 u 3i /u 8ovi-en/a n/egove efi asnosti i5o i nosti.

U ze5 /a5a isto;ne +vro8e, u tranzi3i/i, raz i u/u se i 8o o i5u i 8o du ini, 8a

ni/e s u;a/no -to i7 do ri 8oznavao3i refor5s i7 8ro3esa Keri- i )irzea de e na ;etirive i e gru8e:


9/72

1. ore tivne refor5e: I ore 3i/a osnovni7 ara teristi a ,, o5unisti; ogvas8itan/aH 8o iti; e indo trina3i/e, 8re o5ernog 3entra iz5a, 8o ite7iu; ogo razovan/a i s .,

2. refor5e 5oderniza3i/e 8rogra5a i udA eni a, uvo en/e novi7 nastavni75etoda i s .,

!. stru turaine refor5e, o/e se odnose na duAinu studi/a, razvo/ novi7 ti8ovainstitu3i/a, odnosno raz i;iti7 vrsta i nivoa o razovan/a i s .,

. siste5ats e refor5e, o/e 8odrazu5eva/u redefinisan/e u oge drAavede3entra iza3i/u o razovan/a i usag a-avan/e o razovnog siste5a sa za7tevi5a trAi-nee ono5i/e.

"re a na8o5enuti da se ne e od ovi7 8ro5ena, ao -to se 8ri5eću/e u iteraturi rAe i a -e odvi/a/u, ao na 8ri5er 8ro5ene u 8rogra5i5a udA eni3i5a i 8edagogi/i,do su druge o asti 5nogo 8ro e5ati;ni/e: ra3iona iza3i/a ro/a institu3i/a, izgradn/aza ons e regu ative u o asti o razovan/a, redistri u3i/a svo/ine u o asti o razovan/ai redefenisan/e o a ni7 f nansi/a i ad5inistrativne ontro e.

U o8-irno/ ana izi o razovan/a u tranzi3i/i u @rvats o/, riti; i ana izira stan/e u 8og edu 5oderniza3i/e nastave: 5nogo raz7;iti7 8red5eta u sredn/e5 o razovan/u,nag asa na 8asivno/ re8rodu 3i/i znan/a a i ne i na 8ri5eni, s a va itet udA eni a uo/i5a /e 5nogo defini3i/a o/e tre a za8a5titi, a i i 5nogo 8odata aJ i s .

Na s i;ne 8ro e5e u azu/u i autori o/i se ave o razovni5 refor5a5a u u5uni/i uto5 s5is u, insistira se na refor5i nastavni7 8rogra5a u svi5 8red5eti5a i na svi5

nivoi5a o razovan/a, ao i uvo en/u a ternativni7 udz eni a u nastavu. Na on ras8ada


10/72

1J 7u5anisti; i ara ter o razovan/a, sa nag as o5 na o8-te /uds i5vrednosti5a, Aivotu i zdrav /u ;ove a s o odno5 razvo/u i;nosti i dr.,

2J /edinstvo federa nog i regiona nog o razovan/a ,

!J svets i ara ter o razovan/a,

J s o odu i 8 ura iza5 u o raz van/u,

?J de5o ratiza3i/u u8rav /an/a u o razovan/u, odnosno autono5nosto razovni7 ustanova.

Kad /e re; o institu3iona ni5 re-en/i5a u rus o5 siste5u o razovan/a na/vi-e /e iz5ena ao i u drugi5 ze5 /a5a u tranzi3i/i, na nivou sredn/eg o razovan/a. "ri suustanove 8ose no ara teristi;ne gi5nazi/a ao o8-te o razovna - o a, i3e/ na azivi-eg 8rofi nog nastavnog zavoda Iza u;eni e 8os e zavr-enog os5og razredaJ o/io5ogućava rani/i iz or 8rofesi/e, i o8-teo razovana - o a sa 8rodu /eni5izu;avan/e5 8o/edini7 8red5eta.

&edan od raz oga za to na azi se u du o o/ riziH rus e e ono5i/e u 8erioduiz5e u 199!. i 199>. godine, o/a se u ve i o/ 5eri odrazi a i na 8o oAa/ 8rofesiona nog o razovan/a. Nedosta/a a su finansi/s a sredstva, te7ni; a sredstva,udA eni3i i druga iteratura -to se 8ose no negativno odrazi o na osnovno 8rofesiona no o razovan/e, o/e /e sa o ziro5 na n/egov dua ni ara terHne8osredni/e zavisi o od stan/a u 8rivredi, odnosno 8reduzeći5a u o/i5a su u;eni3i

sti3a i 8ra ti;na znan/a ! dana u nede /i.Osnovno 8rofesiona no o razovan/e u usi/i i da /e tra/e od /edne do tri godineIu zavisnosti od toga da i se u8isu/e 8os e zavr-enog 9. i i 11razredaJ i izvodi se u 8reduzeći5a i - o i ia o i5a za7teva da, sa o ziro5 na us oAn/avan/e rada i 8o/avunovi7 zani5an/a,i nastava u ovo5 seg5entu o razovnog siste5a tra/e od ! do ?godina.


11/72

se 8one ad naziva i n/egovi5 5 adi5 rato5H.


12/72

snagaH i 8o o /-a va itet Aivota rus og stanovni-tva, -to se 8os5atra i u fun 3i/iu aAavan/a de5ografs og o8adan/aH ta o ara teristi;nog i za novu usi/u.

U ana iza5a refor5s i7 8ro3esa u o asti o razovan/a u tranzi3ioni5 ze5 /a5a

isto;ne +vro8e 8reov adava o3ena da ni/edna od n/i7 ni/e u 8ot8unosti restru turisa ao razovni siste5. Me uti5, nesu5n/ivo su 8ostignuti odre eni 8ozitivni rezu tati,naro;ito ada /e re; o refor5i 8o/edini7 seg5enata siste5a, u /u;u/ući i sredn/eo razovan/e, o/e /e i o za8ostav /eno u o razovni5 refor5a5a u +vro8i -ezdeseti7 iseda5deseti7 godina. U savre5eno/ eta8i razvit a o razovan/a u +vro8i, odnosno uze5 /a5a u tranzi3i/i, 8ose na 8aAn/a 8rida/e refor5a5a sredn/eg o razovan/a, anaro;ito odnosi5a iz5e u o razovan/a, rada i 8rofesiona ne 8ri8re5eH sadrAa/u i5etoda5a nastave, ao i vas8itni5 5ogućnosti5a - o e. "a o su se stru tura nerefor5e u isto;no/ +vro8i u do ro/ 5eri odnosi e na razvo/ novi7 o razovni7institu3i/a na nivou sredn/eg o razovan/a, a o i se 3entra izovani i rigidnoontro isani siste5 o razovan/a 5odernizovao na osnova5a dru-tveni7 i

individua ni7 8otre a.Me u novi5 ti8ovi5a 8rofesiona ni7 - o a va /a 8ose no 8o5enuti

sveo u7vatno 8rofesiona ne - o eH u Ma ars o/, odnosno integrisane - o eH u=e- o/ e8u i3i za o/e se o8rede /u/e sve vi-e u;eni a.

U ta vi5 refor5s i5 ostvaren/i5a nazire se 8o u-a/ da se 8o5ire ne5a; oaustri/s i 5ode 8rofesiona ne 8ri8re5e, o/i 8odrazu5eva siste5ats i 8ro3es 8ovezivan/a o razovan/a i i treninga sa 8ose ni5 zanati5aH i ritans i siste5 8rofesiona nog o razovan/a, o/i /e ta o, diza/niran da 8ri8re5i 5 ade /ude za studi/ena viso o- o s i5 institu3i/a5a i 8rofesi/e u /avno/ s uA i i drugi5 8rofesiona ni5

o ast 5a.U refor5s i5 8ristu8i5a siste5i5a o razovan/a u ze5 /a5a u tranzi3i/i ne i

va /a o zane5ariti ni is ustvo, odnosno savete stru;n/a a O+$ a, o/i u azu/u na 8otre u suo;avan/a sa novi5 8otre a5a i izazovi5a savre5enog o razovan/a, uiz5en/eni5 dru-tveno e ono5s i5 i te7no o- i5 o o nosti5a. Me u ovi5izazovi5a na/vaAni/i su s edeći:

efe tivno ori-ćen/e novi7 infor5a3ioni7 i o5uni a3ioni7 te7no ogi/a, aovaAni7 instru5enata 5oderniza3i/e nau;ni7 i o razovni7 instituta,

12


13/72

o ez e ivan/e osnovnog 8rofes ona nog o razovan/a svi5 za8os eni5a, a o i se nado nadio 8revre5eni od aza radni a iz 8ro3esa 8roizvodn/e, ao i 8ri8re5a viso o va ifi ovani7 adrova za 8otre e se tora e ono5i/e, o/i se

u rzano razvi/a/u, interna3iona iza3i/a i 8ro-iren/e trAi-ta rada, -to 8odrazu5eva o razovnu 8ri8re5u o/a će izraziti i druge u ture,8otre a da /n/eg usavr-avan/a de atnosti nau;ni7 i o razovani7 institu3i/a uus ovi5a e stenzivnog i o5uni a3ioni7 te7no og /a.

#z ova vog 8ristu8a refor5i siste5a o razovan/a u ze5 /a5a u tranizi3i/i 8roiz aze na/5an/e dva za /u; a. Prvi, o/i 8ret8ostav /a da savre5eno dru-tvo, s

o ziro5 na n/egov dru-tveno e ono5s i i nau;no te7no o- i na8reda , o;e u/e-iro o o razovanu i do ro o u;enu 8o8u a3i/u odnosno radnu snagu o/a će se a ointegrisati u so3i/a ne a tivnosti i efi asno oristiti na/novi/e infor5a3ione io5uni a3ione te7no ogi/e, i drugi 8ro3es u;en/a u us ovi5a u rzani7 iontinuirani7 de5ografs i7, so3i/a no e ono5s i7 i te7no o- i7 8ro5ena iz azi iztradi3iona ni7 institu3iona ni7 o vira, 8roduAava/ući se su to u ;itavog Aivota, i na ta/na;in do8rinoseći sveu u8no5 na8oru savre5enog dru-tva da istins i izraste udru-tvo ute5e /eno na znan/u, ao itno/ 8ret8ostav3i n/egove na udućnost us5erenerazvo/ne 8o iti e.

Po/ava i de ovan/e nedrAavni7 o razovni7 institu3i/a 8ovezana /e s nizo5fa tora, od o/i7 se naro;ito 8o5in/e,1. ne5ogućnost drAavni7 o razovni7 siste5a u ze5 /a5a u tranzi3i/i da zadovo /enarasta/uće o razovne 8otre e stanovni-tva,

2. ne8odudarnost drAavni7 i dru-tveni7 strategi/a u razvit u o razovan/a,

!. 8otre e da se /udi5a osigura 8ravo na raz i;itost u iz oru o i a o razovan/a iva ifi a3i/a, u s adu sa n/i7ovi5 individua ni5 s onosti5a i interesi5a,

. u /u;ivan/e o razovni7 ustanova u siste5 trAisni7 odnosa, u o5e o razovaneus uge 8osta/u ro a na trAi-tu us uga,

13


14/72

?. 8orast ro/a orisni a o razovni7 us uga o/i svo/e o razovane 8otre e istvara a; e interese nisu 5og i zadovo /iti u o virii5a drAavnog siste5a o razovan/a i

6. 8risustvo strani7 8edago- i7 siste5a u 5nogi5 drAava5a u tranzi3i/i.

)ez o zira na to -to /e otvaran/e nedrAavni7H o razovni7 ustanova u o razovno5 8rostranstvu isto;ne +vro8e i5a o 8oz tivnu u ogu u razvit u siste5a o razovan/a, ta/ 8ro3es /o- uve zaosta/e za stvarni5 8otre a5a tranzi3ioni7 e ono5i/a."ri su osnovna raz oga za ta vu o3enu 8o oAa/a 8rivatnog - o stva u tranzi3ioni5ze5 /a5a isto;ne +vro8e:1. ez o zira na rzi razvo/ 8rivatni7 - o a, ro/ u;eni a u ovi5 institu3i/a5a /o- uve

/e 5a i, ta o da se te u ne8osredno/ udućnosti 5oAe o;e ivati n/i7ova e s8anzi/aC

2. 8rivatne - o e ne i va /a o s7vatiti sa5o ao 8os edi3u de5ono8o iza3i/e ii era rza3i/e siste5a, nego naro;ito ao 8oten3i/a ni ata izator o razovnog siste5a u3e iniC

!. 8rivatne - o e u većini ze5a /a isto;ne +vro8e na/;e-će se osniva/ u ez stvarnoguvida u dugoro;ne o razovne 8otre e tranzi3ioni7 e ono5i/a, 8a /e stoga u udućnosti neo87odno iz eći za5 u o5er3i/a iza3i/e, i istins i integrisati ovuinstitu3iona nu inova3i/u u o razovni siste5 u 3e ini.

Po azeći od ta o izni/ansirani7 o3ena tranzi3ioni7 dru-tava i e ono5i/a u3entra no/ i isto;no/ +vro8i, odnosno n/i7ovi7 o razovni7 siste5a, 5og o i seuo8-teno za /u;iti da o razovne refor5e na to5 8rostoru u 8rote i7 10 do 1?godina, sa 5an/e i i vi-e us8e7a, odgovara/u na izazove trAi-ne 8rivrede i u 8ri i;no/

5eri de5o ratizovanog dru-tva.Pro3es o razovni7 refor5i u isto;no/ +vro8i /o- uve tra/e na -ta 8aAn/u s reće vi-eautora o/i s5atra/u da i refor5s e to ove va /a o us5eriti u ne o i o 8rava3a:

1. dostizan/e o razovnog nivoa o/i će iti e viva entan svets i5 o razovni5standardi5a,

2. usag a-avan/e stru ture i sadrAa/a o razovnog siste5a sa 5e unarodni5nor5a5a i standardi5a,

14


15/72

!. 8odizan/e va iteta o razovan/a na svi5 nivoi5a, ao i afir5a3i/a n/egove5asovnostiH i dostu8nosti, odnosno o razovan/a i u;en/a u to u 3itavogAivota,

. 8odsti3an/e inovators e i stvara a; e u oge o razovan/a u dru-tvenoe ono5s o5 razvo/u ze5 /e i regiona, o/a 8odrazu5eva f e si i an odgovor na 8ro5ene i sti3an/e ta vi7 ve-tina o/e će o5ogućiti uduće u;en/e, odnosnove-tinu i stre5 /en/e u;iti, ve-tinu i stre5 /en/e de/stvovati i ve-tinu i

stre5 /en/e istraAivati i stvarati,?. 8ovezivan/e o razovan/a sa na3iona ni5 i 5e unarodni5 trAi-te5 rada, ao i

u /u;ivan/e o razovni7 institu3i/a u 5e unarodne 8ro/e te i 8rogra5e,6. infor5atiza3i/a o razovan/a, odnosno o5ogućavan/e a -eg 8ristu8a

o razovni5 resursi5a internetaH i drugi5 izvori5a e e trons ogo u;avan/aH, ao i razvi/an/e i -iren/e raz i; ti7 8rogra5a 5u ti5edi/a nogo razovan/a.

Ostvaru/ući ove 3i /eve, nor5e i standarde, o razovni siste5i u drAava5a3entra ne i isto;ne +vro8e i5a/u 8ri i u da 8ot8uni/e do8rinesu zadovo /avan/u a osada-n/i7 ta o i dugoro;ni7 8otre a tranzi3ioni7 dru-tava i e ono5i/a.

adi a ne 8o iti; e, e ono5s e i so3i/a ne 8ro5ene ara teristi;ne za većinu ze5a /a3entra ne i isto;ne +vro8e, u 8os edn/i7 10 do 1? godina itno su se odrazi e nastru turu i sadrAa/ savre5eni7 siste5a o razovan/a. O8rede /ivan/e drAava u tranzi3i/iza trAi-nu 8rivredu i 8 ura isti; u de5o rati/u, odnosno de5o ratiza3i/u dru-tveni7odnosa, da o /e 8ose an i58u s 8reis8itivan/u tradi3iona ni7 i ;esto rigidni7o razovni7 siste5a, o/i nisu i i u stan/u da zadovo /e ni 8otre e sada-n/osti, a /o-5an/e udućnosti.

U svi5 refor5s i5 8ristu8i5a o razovan/u u drAava5a u tranzi3i/i, i 8oredraz i;iti7 rezu tata o/i su ostvareni, za/edni; o /e i o nasto/an/e da se ras ine saideo o- i5 i ad5inistrativni5 za5 a5aH i ograni;en/i5a, da se o razovan/e tra/ni/eugradi u dru-tvene i 8rivredne to ove, i do8rinese a -e5 i ez o ni/e5 u /u;ivan/uu evro8s o i svets o dru-tveno e ono5s o i o razovno 8rostranstvo. % i, intenzitet idu ina 8o iti; i7 i dru-tveno e ono5s i7 8reo raAa/a u drAava5a u tranzi3i/i, i

raz i;it te58o n/i7ovog na8redovan/a 8re5a otvoreno5 dru-tvu i trAi-no/ e ono5i/i,

15


16/72

nisu 5og i da se ne odraze na rzinu usva/an/a i ostvarene rezu tate usvo/eni7o razovni7 strategi/a.

Ma i /e ro/ ze5a /a u isto;no/ +vro8i za o/i su ara teristi;ne siste5ats e

refor5e siste5a o razovan/a, o/e su o osni3a refor5s i7 8ro3esa u e ono5s ina/razvi/eni/i5 de ovi5a za8adne +vro8e.


17/72

Nisu 8ot8uno i-;ez e di e5e o to5e da i /e zadata sredn/o- o s og o razovan/a da 8ri8re5a 5 ade /ude za studi/e na viso o- o s i5 institu3i/a5a i i /e n/egov osnovnizadata da o5 adinu os8oso i za radni Aivot.


18/72

odraAava na on3e83i/u niAeg i vi-eg sredn/o- o s og o razovan/a. U sredn/i5 8rofesiona ni5 - o a5a na/vi-e se oseti a riza tranzi3ioni7 e ono5i/a, /er 8osusta aindustri/a ni/e za ove - o e 5og a da o ez edi ni nov;ana sredstva, niti 8otre ne

5ateri/a e, ao ni 8ra ti;nu nastavu.


19/72

2J Mode on3entrisanog 8rofesiona nog o razovan/a u s8e3i/a ni5 8rofesiona ni5 - o a5a i i 8rofesiona ni5 u;i i-ti5a u o5e na azi5o 5a oo8-teo razovni7 8red5eta 8risutan /e u usi/i i u većini ze5a /a *N .

!J Mode 8oznat 8od nazivo5 dua ni siste5H, ara teristi;an za Ne5a; u, a ii5a sve vi-e 8rista i3a i u drugi5 de ovi5a +vro8e. N/egova /e su-tina u to5e da se- o a i fa ri a nado8un/u/uH u 8ro3esu u;en/a, odnosno da 5 ade oso e sti;us8oso nosti i i ve-tine 8otre ne za odre eni 8osao u fa ri3i, radioni3i, a oratori/i,uredu i i trgovini, a istovre5eno 8o7a a/u stru;nu - o u /edan i i dva dana u sed5i3i.

J K asi;no -egrtovan/e, nau ovan/eH, odnosno ov adavan/e 5a/storstvo5H

Ineo87odni5 radni5 o8era3i/a5a i ve-tina5aJ na radno5 5estu o/e /e ufinansi/s o5 s5is u Iza drAavuJ na//eftini/e.

?J Krat otra/na 8rofesiona na 8ri8re5a 8os e zavr-ene sredn/e - o e, o/a seorganizu/e u 8reduzeći5a i fir5a5a, finansira iz drAavnog udAeta i u fun 3i/i /es5an/ivan/a ro/a neza8os eni7 iz 5 ade 8o8u a3i/e.

U /edno5 drugo5 raz5atran/u ove 8ro e5ati e 8ose na 8aAn/a 8o an/a se5ode i5a 8rofesiona ne 8ri8re5e u Ne5a; o/, Fran3us o/, Eveds o/, +ng es o/ iVe su ao i u &a8anu. Na/vi-e 8rostora u ovo/ ana izi 8osvećeno /e ne5a; o/on3e83i/i 8rofesiona nog o razovan/a, o/a /e, uz odre ene 5odifi a3i/e, 8ri5en/enai u %ustri/i, )e gi/i, (u se5 urgu, @o andi/i i de ovi5a Eva/3ars e u o/i5a se govorine5a; i. 'rinova /e osnovna o3ena da /e ne5a; i dua ni siste5 radno zasnovanH ida /e u to/ ze5 /i dao dosta do re rezu tate. "a vo 5is /en/e de e i drugi autori o/i u

do ro os5i- /eno5 i organizovano5 siste5u 8rofesiona nog o razovan/a u Ne5a; o/na aze itan fa tor n/enog e ono5s og razvit a. rugi autori su, 5e uti5, u di e5i uo/o/ 5eri se dvo/ni siste5 5oAe 8reneti u druge ze5 /e, gde 8osto/e itne raz i e ustatusu iz5e u 5anue ni7 i inte e tua ni7 saznan/a. e; /e o to5e da ne5a; i 5ode 8rofesiona nog 8ri8re5an/a traAi da dru-tvo viso o vrednu/e 5anue ni rad. On ta o etraAi veo5a e stenzivnu oordina3i/u 5e u drAavno5 I/avno5J ad5inistra3i/o5, 8os odav3i5a i sindi ati5aH. 'rin o3en/u/e da /e fran3us i 5ode 8rofesiona ne

8ri8re5e ta o e 8risutan u +vro8i, naro;ito u ze5 /a5a fran3us og govornog

1


20/72

8odru;/a atins e tradi3i/e. On doda/e da fran3us i siste5 o razovan/a 8ro5ovi-ezna;a/ en3i o8edi/s i7 znan/aH i na3iona ne u ture tradi3i/e, i za /u;u/e da /e ta/5ode 8redo5inantno - o s i zasnovanH, s izuzet o5 zanats og siste5a

8rofesiona ne 8ri8re5e."a o i fran3us i autori isti;u da /e siste5 o razovan/a u Fran3us o/

inte e tua isti; i i e itisti; i, odnosno da ga od i u/e izvestan 8rezir u g edan/u nate7ni; e a tivnosti.*a raz i u od 8redo5inantno a ade5s i zasnovanog fran3us og siste5a 8rofesiona nog o razovan/a, eng es i siste5 8rofesiona ne 8ri8re5e 8redstav /aizvestan o58ro5is - o s i zasnovani7H i radno zasnovani7H e e5enata, ao -to su 8o aza e rani/e ana ize O+$ a I19>?J. % i ez o zira na ta ve tvrdn/e, i5a 5i- /en/ada, u novi/e vre5e, eng es i siste5 8rofesiona nog o razovan/a 8o8ri5a od i e- o s i zasnovanogH, uz ne e s8e3ifi;nosti u odnosu na fran3us i siste5

8rofesiona ne 8ri8re5e. e; /e o to5e da /e eng es i on3e8t 8rofesiona nogo razovan/a zasnovan na o58eten3i/a5aH, uz 8otre u sti3an/a su5e ve-tina aoo58eten3i/e za o8-te o razovan/eH.


21/72

na8o5enu da /e ta neo87odnost 8ovezana i s izazovi5a infor5a3ionog dru-tva u o/e /e +vro8a snaAno za ora;i a.

Pre5a rus o5 autoru Ne/5atovu dis usi/e o razvo/u 8rofesiona ne 8ri8re5e u

savre5eno/ +vro8i reću se u o viru tri ruga 8itan/a: 8rofesiona ne 8ri8re5e u to u3e og Aivota, va iteta 8rofesiona ne 8ri8re5e i razvo/a univerza ni7 s8oso nosti.Ove dis usi/e naro;ito su 8odsta nute Me5orandu5o5 o doAivotno5 o razovan/u,o/i /e +vro8s a o5isi/a 8ri8re5i a ra/e5 2000. godine, i u o5e /e doAivotnoo razovan/e definisano ao 8ro5i- /ena a tivnost u;en/a, o/a i5a za 3i / 8o o /-an/eznan/a, ve-tina i o58eten3i/a. "er5in o58eten3i/a se od tada, 8o na-e5 5i- /en/u,ne-to ;esće oristi i o8era3iona izu/e u savre5eno/ 8edago- o/ iteraturii dr. "a orus i autor )a/den o o58etentnost o /a-n/ava 8o5oću ne o i o e e5enata:

1. 8revazići u 8rofesiona no5 o razovan/u o nav /an/e znan/aH, odnosnoafir5isati n/egovu organiza3i/u i 8ri5enu,

2. u inuti di tat o /e ta radaH a i ga ne ignorisati,!. afir5isati Hstrategi/u 8ovi-en/a gi8 ostiL, ao 5ogućnost za 8ovećan/e

za8os enosti i is8un/avan/e 8otre ni7 radni7 zadata a,. 8ostaviti na 3entra no 5esto 5e udis3i8 inarno integrisane za7teve, ao

rezu tat o razovnog 8ro3esa,?. ;vr-će 8ovezati nastavne 3i /eve sa situa3i/a5a u svetu rada i6. ori/entisati de atnost u;eni a u o razovno nastavno5 8ro3esu u o viru

8rofesiona ni7 i Aivotni7 situa3i/a.

U ras8rava5a o su-tini i s5is u o58etentnosti neiz eAne su ref e si/e na nov 8o oAa/ ;ove a u 8ro3esu 8roizvodn/e. Ni/e re; sa5e o to5e da /e u us ovi5ainfor5ati; og dru-tva sva i ;ove zna;a/an resurs, već i da /e e e5ent so3i/a neorganiza3i/e, n/ena osnovna vrednost i itan fa tor 8rei5ućstva na trAi-tu rada. #zta vog razu5evan/a 8ro e5a 8roiz azi da se na osnovi 8oten3i/a a i s8oso nosti;ove a izgra u/e strategi/a i stru tura 8roizvodne organiza3i/eH a u do ro/ 5eri io razovni7 institu3i/a, u o/i5a će u;eni3i sta3ati odre ena znan/a a i i iti ori/entisanina Aivot i de atnost u savre5eno5 dru-tvu.

*eer navodi 8et /u;ni7 o58eten3i/a o/i5a se, 8o n/egovo5 5is /en/u, 8rida/e

naro;it zna;a/ u 8rofesiona no5 o razovan/u ze5a /a +vro8s e uni/e:

21


22/72

1. so3i/a na o58eten3i/a, odnosno s8oso nost da se 8reuz5e odgovornost,za/edni; i izna e re-en/e i u;estvu/e u n/egovo/ us8e-no/ rea iza3i/iC to eran3i/a 8re5a raz i;iti5 etno u tura5a i re igiozni5 uveren/i5a i s8re5nost da se

usag ase i;ni interesi sa 8otre a5a uAi7 i -iri7 so3i/a ni7 gru8a i za/edni3aC2. o5uni ativna o58eten3i/a, o/a se is azu/e roz ov adavan/e te7no ogi/o5us5enog i 8is5enog o8-ten/a na raz i;iti5 /ezi3i5a, odnosno rozo58/uters u i internets u 8is5enostC

!. so3i/a no infor5a3iona o58eten3i/a, o/u od i u/e ov adavan/e infor5a3ioni5te7no ogi/a5a i riti; i odnos 8re5a so3i/a ni5 infor5a3i/a5aC

. ognitivna o58eten3i/a, o/a o u7vata s8re5nost ,, a 8osto/ano5 8ovi-en/uo razovnog nivoaH odnosno 8otre u za a tua iza3i/o5 i rea iza3i/o5 i;nog 8oten3i/a aH, ao i s8oso nost za sa5osta nu 8ri5enu novi7 znan/a i u5en/a, i

?. s8e3i/a na o58eten3i/a, o/a se izraAava roz 8ri8re5 /enost za sa5osta nois8un/avan/e 8rofesiona ni7 a tivnosti i zadata a, i os8oso /enost za o3enurezu tata svoga rada.

*eer na8o5in/e da su /u;ne va ifi a3i/e vaAan 8redus ov razvit a /u;ni7o58eten3i/a u 8rofesiona no5 o razovan/u, doda/ući da 8od n/i5a 8odrazu5eva

o8-te 8rofesiona na znan/a, u5en/a i navi e, ao i s8oso nosti i va itete i;nosti,neo87odne za is8un/avan/e radni7 zadata a u iza rano/ 8rofesi/i.K /u;ne va ifi a3i/e 8osta/u /o- itni/e u us ovi5a ve i e 5o i nosti radne snage na5e unarodno5 trAi-tu rada, na -ta se 8ose no u azu/e u stru;no/ iteraturi I% erse 200 J. U ta vi5 o o nosti5a zaista /e neo87odno sag edati a av i va if a3ioninivo tre a o da 8ostigne ontinenta na radna snaga, -to generi-e ne o i oara teristi;ni7 8ristu8a feno5enu /u;ni7 va ifi a3i/aH. "a o % er-e isti;e da

/u;ne va ifi a3i/e 8otre ne sva o5 8o/edin3u i5a/u tri di5enzi/e:1. so3i/a nu di5enzi/u, o/a 8ret8ostav /a o5uni a3ione ve-tine, u /u;u/ući i

8oznavan/e strani7 /ezi a, oo8era3i/u, ao i razu5evan/e so3i/a ni7 uti3a/aradne snage, i dr.,

2. te7no o- u di5enzi/u o/a 8odrazu5eva ognitivnu a tivnost, s8oso noston3e8tua iza3i/e i razu5evan/a 8ro3esa rada zasićenog znan/e5 i

infor5a3ioni5 te7no ogi/a5a, i

22


23/72

!. o razovnu di5enzi/u, o/a se is azu/e roz s8oso nost individue da seu /u;i u nove o razovne a tivnosti, odnosno u n/eno/ os8oso /enosti zasa5oo razovan/e.

#z navedene ana ize 8roiz azi da ni/edna refor5a o razovan/a, o/a /e i58erativdana-n/eg vre5ena, ne i s5e a da zane5ari novu rea nost, uto i o 8re -to /e siste5 8rofesiona nog 8ri8re5an/a u us ovi5a 8os e industri/s og dru-tva 8otre no 8ri agoditi novi5 za7tevi5a.us i 8si7o og *eer 8ose no isti;e da /e ter5in /u;ne va ifi a3i/eH 8oni ao uza8adno/ 8edago- o/ iteraturi, i da i5a sa5osta no zna;en/e, odnosno da ni/e

8ovezan sa odred/eno5 8rofesi/o5H. N/egovo /e 5i- /e /e da /e rus a 8edago- aiteratura su-tins i o ogati a tradi3iona no 8oi5an/e va ifi a3i/e /er /e u rus o5siste5u 8rofesiona nog o razovan/a nag asa na 8ri8re5i s8e3i/a iste -iro og 8rofi a,o/i 8ret8ostav /a integra3i/u ne o i o 8rofesi/a.

Ne i autori s5atra/u da se 8rofesiona no o razovan/e o/e razvi/a i;nostH, ao 8aradig5a 21 ve a ne 5oAe su-tins i razu5eti izvan s o8a 8o/5ova ao -to su:

/u;ne va ifi a3i/e o58eten3i/aH, o58etentnostH, 8rofesiona no vaAna

svo/stva.


24/72

infor5a ni7 o razovni7 a tivnosti odras i7 u o viru integra ne on3e83i/e odoAivotno5 o razovan/u.E o s o u;en/e i o razovan/e ozna;ava de atnost o/a se izvodi u institu3iona ni5

o i3i5a o razovan/a i i5a instru5enta no zna;en/e. Ova o razovna a tivnostorganizu/e se 8o usta /eni5 8rin3i8i5a i o ez e u/e di8 o5u, ste8en i odre enuva ifi a3i/u u 8rofesi/i i stru3i. O razovan/e i u;en/e /e u for5a ni5 o o nosti5asiste5ati;no i u ve i o/ 5eri o7erentno. Nastavni ovo ne8osredno ru ovo en/eu;en/e5, ao i is8iti i o3en/ivan/e, itne su od i e for5a nog u;en/a i o razovan/a.

Nefor5a no u;en/e i o razovan/e rea na /e a ternativa i zna;a/na 8ers8e tiva uo vira s5is eni7 a tivnosti u;en/a. Ono ne za7teva strogu dida ti; u arti u a3i/unastavnog 8ro3esa, -to osigurava razno i e 5ogućnosti za n/egovo 8odsti3an/e iafir5isan/e. Nefor5a no u;en/e i o razovan/e, ao svesna i organizovana a tivnost, uosnovi /e us5ereno na sti3an/e i usva/an/e znan/a, ve-tina i navi a, i vrednosti 8otre ni7 odras i5a za rad, so3i/a ne a tivnosti i 8rivatni Aivot, -to se ;esto nezavr-ava do i/an/e5 8riznati7 di8 o5a i va ifi a3i/a o razovan/e i u;en/eorganizovano u o viru sindi ata i drugi7 udruAen/a, 8o iti; i7 8arti/a, 8a i 8reduzeća, is . U ovo5 o i u o razovan/a i u;en/a 5en/a/u se u oge nastavni a i u;eni a ta o dau;eni3i i5a/u vi-e 5ogućnosti za sa5osta ni radi is azivan/e, do /e nastavni , 8revas7odno, izvor infor5a3i/a, onsu tant, 8osredni iz5e u znan/a i odras i7u;eni a.

#nfor5a no u;en/e i o razovan/e i5a dugu tradi3i/u i stari/e /e od nefor5a nog ifor5a nog u;en/a i o razovan/a. #a o na 8rvi 8og ed aso3ira na nena5erno u;en/e io razovan/e, ova a tivnost 8odrazu5eva i na5erno i nena5erno u;en/e i o razovan/e,

o/e /e 8odsta nuto razvo/e5 te7ni e i te7no ogi/e, o58/utera i softvera, interneta iraz i;iti7 5asovni7 5edi/a.


25/72

Osnovni za /u;a


26/72

novoza8os eni7 8o7a ao /e raz i;ite o i e 8rofesiona nog o razovan/a ios8oso /avan/a u 8reduzeći5a.

U ovi5 o i3i5a o razovan/a izvodi a se a o 8ra ti;na o u a ta o i teori/s i

ursevi, da i za8os eni -to rze i a -e reagova i na iz5en/ene 8otre e 8roizvodn/e.U usi/i, ao i u /o- /edno5 ro/u ze5a /a u tranzi3i/i, /o- uve 8osto/i odre eni ot8or 8re5a asi;no5H o razovan/u na radno5 5estu I/o trainingJ, ez o zira nato -tose ta/ 5ode o u e radne snage 8o azao veo5a efi asni5 u


27/72

Po azeći od novonasta i7 8otre a trAi-ni7 dru-tava i novi7 dru-tvenoe ono5s i7 8ers8e tiva o/e se otvara/u u is o/ udućnosti u 5nogi5 ze5 /a5a utranzi3i/i on3e8irani7 su f e si i ni/i i otvoreni siste5i o razovan/a u o/i5

8rofesiona no o razovan/e do i/a druga;i/e 5esto i u ogu.

5. GLOBALIZACIJA I BOLONJSKI ;ROCES

as8rave o g o a iza3i/i i n/eno5 uti3a/u na sve to ove dru-tvenog Aivotau;esta e su 8os edn/i7 godina u svetu i od nas, ta o da se s 8ravo5 5oAe za /u;itida ta/ feno5en, 8od o/i5 se razu5e a tranzi3i/a /uds og dru-tva u treći 5i eni/u5H, 8osto/e /u;ni on3e8t 90 i7 godina 8ro- og ve a, odnosno ide/a o/u /e done o

vre5e. Ni/e ret o stanovi-te da g o a iza3i/u va /a razu5eti ao on retan e ono5s io58 e sH s5e-ten u raz i;ite regione i 5esta. ' o a iza3i/a, u isto vre5e, zna;io8adan/e zna;a/a na3iona ne e ono5i/e ao /edinstvene ategori/e. "o se na ne ina;in de-ava u 8os edn/i7 8edeset godina i u o viru raz i;iti7 faza, ta o da se a o5oAe 8ratit to s a /en/a na3iona ni7 e ono5i/a, o/e su sve 5an/e i 5an/e /edinstvene ategori/eH, sa o ziro5 na n/i7ovo suo;avan/e s novi5 o i3i5a

g o a iza3i/e.)ez o zira na izvesne nes8orazu5e u tu5a;en/i5a su-tine i s5is a g o a iza3i/e,odnosno raz i;ita stanovi-ta o n/eni5 ra/n/i5 3i /evi5a i do5eti5a, na o/a o/anai azi5o u 8rofesiona no/ iteraturi, s oro ne8ode /eno /e 5i-i/en/e o to5e dag o a iza3i/a transfor5ise Aivote /udi, a o u nerazvi/eni5 ta o i u na/razvi/eni/i5de ovi5a sveta.U 8ravu su autori o/i isti;u da g o a iza3ioni 8ro3esi nose o /e tivni ara ter i /av /a/u se ao rezu tat e ono5s i7, 8o iti; i7, institu3iona ni7 i so3i/a ni7 8ro5ena

2


28/72

us ov /eni7 radi a ni5 8reo raAa/i5a u 8roizvodno/ sferi 8od uti3a/e5 te7no o- i7 iinfor5a3ioni7 revo u3i/aH.Ova/ feno5en, 8o 5i- /en/u rus og autora Ne;a/eva od i u/u tri univerza na

8ara5etra integra3i/a Io /edin/avan/eJ, trans8arentnost I8ro8ust /ivostJ i 7o5ogenostI/ednorodnostJ. #ntegra3i/a ao 8ara5etarH g o a iza3i/e na/ o /e se is azu/e rozis8o /avan/e /edinstva u raz i;iti5 sfera5a dru-tvene de atnosti. "rans8arentnost va /arazu5eti ao ras8rostiran/e, s o odni 8ro3es i 8reno-en/e o/e 8odsti;u sredstva5asovni7 o5uni a3i/a i trans8ortne te7no ogi/e, a dostiAe5o /e sa5o u us ovi5aodre ene 7o5ogeniza3i/e. @o5ogenost ni/e sa5o us ov g o a iza3i/e, nego /e i n/envaAan 3i / o/i /e 8odrAan ega itarno5 8o iti o5H. @o5ogenost do8rinosi -iren/ude/stva i 8ravi a 5e unarodni7 organiza3i/a, -to u osnovi zna;i 8ri5at 8rava u odnosuna na3iona no 8ravo. Ova/ 8ara5etar 8odsti;e i /ezi 5e unarodnog o8-ten/a, t/.eng es i /ezi , o/i5 govori o o 400 5i iona /udi.=esto se isti;e da g o a iza3i/a, za/edno sa novi5 infor5a3ioni5 te7no ogi/a5a iinova3ioni5 8ro3esi5a o/e one sti5u i-u, izaziva revo u3ionarne 8ro5ene uorganiza3i/i rada, 8roizvodni7 do ara i us uga, odnosi5a 5e u na3i/a5a i ;a o a ni5 u tura5a. %5eri; i autor Karno/ doda/e da i g o a iza3i/a, s o ziro5 nan/ene dve g avne osnove infor5a3i/e ogate znan/e5 i inova3i/e tre a o da i5adu o uti3a/ na o razovan/e.

"a/ uti3a/ se ne oseća u dovo /no/ 5eri, ;a ni ada /e re; o drAava5a o/e suna/vi-e u /u;ene u g o a ne 8ro3ese i infor5a3ionu eru. "a o su nastavne 5etode ina3iona ni i o a ni nastavni 8ragra5i osta i s oro neta nutiH, -to /e te- o razu5eti usvet u sve veće o58/uteriza3i/e nastavnog 8ro3esa. #z toga Karno/ izvodi za /u;a

da i g o a iza3i/a 5og a iti 8revas7odno e ono5s i i na ne o5 nivou 8o iti; ifeno5en, o/i 5an/e dodiru/e davno u oren/ene na3iona ne institu3i/e, ao -to /efor5a ni o razovni siste5.

)ez o zira na nesu5n/iv nau;ni autoritet Karno/a, ne de e 5nogi autori, za o/eni/e s8orna 5e uzavisnost g o a iza3i/e i o razovan/a, a i /e otvoreno 8itan/e o i o /eta/ zna;a/ni 8ro e5 8rou;avan u stru;no/ iteraturi.


29/72

i58 i a3i/a na na3iona ne siste5e o razovan/a, -to /e u 8rote i5 godina5a 8o5a oza8ostav /eno.Oni iznose o3enu da su se ras8rave teoreti;ara iz raz i;iti7 o asti nau e u ne o i o

8os edn/i7 godina ug avno5 us5erava e na uti3a/ g o a iza3i/e na e ono5i/u ina3iona nu drAavu, do /e u ti5 8ristu8i5a 5nogo re e ana iziran n/en uti3a/ nao razovan/e.

5.1. U-"#aj :(' a("!a#"j$ a r$ 'r*, /"&'%': ' ra!'/a ja

< o ziro5 na to da se ter5in g o a iza3i/aH na azi u stan/u ontinuiraneevo u3i/eH odnosno da ga sve vi-e oriste raz i;ite nau;ne dis3i8 ine, 8rirodno /e -to u 8edago- o andrago- i5 izvori5a nai azi5o na o8is ara teristi a g o a iza3i/eHo/e na/vi-e uti;u na o razovan/e.

1J u e ono5s i5 ter5ini5a tranzi3i/a od fordisti; og dru-tva, za o/e /e

ara teristi;no za-tićeno na3iona no trAi-te, 5asovna 8roizvodn/a standardizovani7 8roizvoda, nis e va ifi a3i/e, viso og nadni3eH 5ini5a no usavr-avan/e za većinuradni a i dr., do 8ostfordisti; og dru-tva, u o5e /e 8re5a )raunu i (auderu,nag asa na g o a no/ on uren3i/i 8ute5 inova3i/a, va iteta 8roizvoda,fe si i/ni5 8roizvodni5 siste5i5a, radno/ snazi o/a /e do i a /e na/ o /e 5ogućeo razovan/e i o u u u usavr-avan/u radni a o/e /e na3iona n 8rioritet i s ., u rzanius8on 5e unarodnog 5ar etinga i 8otro-n/e, osetno s5an/en/e za rane za nes5etani 8roto investi3i/a, ro e i radni a i 8re o na3iona ni7 grani3a,

2J u 8o iti; i5 ter5ini5a izvesno gu /en/e na3iona nog suvereniteta i autono5i/e,sa ;i5e ores8ondira u;vr-ćivan/e on3e8ta 8re3izni5 8ravi5a , statuso5, u oga5a io aveza5a,

!J u u turni5 ter5inirna tenzi/a u na;ini5a na o/e g o a iza3i/a do8rinosi

standardiza3i/i i u turno/ 7o5ogeniza3i/i, do istovre5eno 8odsti;e frag5enta3i/uroz us8on o a no us5ereni7 8o reta.

2


30/72


31/72

uti3a/a g o a iza3ion 7 8ro3esa na siste5 o razovan/a. "a o 8o/edini autori isti;u da 8osto/e 5nogi e ono5s i i so3io8o iti3 i raz ozi za 8odsti3an/e i razvi/an/e 8ra seg o a nog o razovan/aH od o/i7 se 8ose no navode s edeći:

1J Pedago- i raz og, i i razvi/an/e svets og nastavnog 8 ana i 8rogra5a, o/i iintegrisao raz i;ite u ture i io sadrAa/no 5nogo raznovrsni/i i ogati/i.

2J )itan argu5ent za g o a iza3i/u o razovan/a, odnosno znan/a /este 5ogu;noststudenata da 8o7a a/u raz i;ite 8rogra5e, oristeći 8ri to5 ra3iona no 8rostor,finansi/e i vre5e, naro;ito u svet u sve veće i -ire 8ri5ene viso i7

te7no ogi/aH u o razovan/u, o/e 8oten3i/a ni5 studenti5a o5oguću/u daste nu znan/a i o gde i i o adaH.

!J "reći raz og za g o a iza3i/u o razovan/a /este da e s8ertizaH 5a og ro/a/udi 5oAe i tre a da ude dostu8na većini, ez o zira na to da i studenti Aive urazvi/eni5 i i nerazvi/eni5 de ovi5a sveta, -to, na 8ri5er, o ez e u/ue e trons i univerzitetiH.

J Nastavni 8 anovi i 8rogra5i su, 8o svo/o/ 8rirodi, g o a nog ara tera inaro;ito su 8ogodni za raz5enu 8rofesionainog adra iz raz i;iti7 ze5a /a.

U /edno5 re evantno5 izvoru na fran3us o5 /ezi u u azu/u se na ne o i o 8rednosti g o a iza3i/e o razovan/a u o asti viso og o razovan/a, 5ondi/a iza3i/ado8rinosi 5o i nosti studenata i di8 o5a3a, -to /e već vi eno na 8ri5eru +U, 8odsti;eraz5enu 8rofesora i studenata iz5e u a ade5s i7 institu3i/a i u rzava 8riznavan/edi8 o5a sa drugi7 Istrani7 univerzitetaJ. #sto /e ta o vaAno -to 5ondi/a iza3i/a, 8on/i7ovo5 5i- /en/u, afir5i-e na8u-tan/e tradi3ionaini7 5ode a o razovan/a Idi8 o5aza sva vre5enaJ, odnosno svo en/e o razovan/a na for5a ne o vire, i izna aAen/enovog o razovnog 5ode a o/i 8odrazu5eva sti3an/e 8er5anentni7 o58eten3i/a snag as o5 na reativnosti, inova3i/a5a i autono5i/i i;nosti. Ne i autori, naro;ito s reću 8aAniu na dve 8ozitivne 8os edi3eH g o a iza3i/e:1J U dana-n/e vre5e 5noge strane o razovne institu3i/e razvi/a/u 5e unarodnoo razovan/e na da /inuH, odnosno 5u ti5edi/a no o razovan/e, ao i on ine edu3ation

Ion a/n o razovan/eJ, u o5e nastavni3i i studenti o5uni3ira/u 8re o 8oste, fa sa,te efona i interneta, i

31


32/72

2J Nov feno5en /e 5e unarodna 5o i nostH institu3i/a i urseva, -to /e 8oznato iao transna3iona no o razovan/eH, odnosno offshore education H u %ustra i/i, adasu studenti s5e-teni u /edno/ ze5 /i, a o razovna institu3i/a u drugo/.

*iguras za8aAa da /e transna3iona no o razovan/eH dra5ati;no 8oras o u 8ro- o/ de adi, 8ose no u +vro8i i &uAno/ %5eri3i, sa 8ovećani5 u;e-će5 institu3i/aiz Ve i e )ritani/e, %ustra i/e i


33/72

5i eni/u5a, ni/e i5una na rizi uti itariz5a. U ta vi5 o o nosti5a traAe sena/efi asni/i na;ini da se one5ogući i i dis3i8 inu/eH o5er3i/a no 8risustvo strani7o razovni7 institu3i/a:

1J o a ne o razovne institu3i/e univerziteti i o edAi, ao 8oten3i/a ni 8artner strani5 o razovni5 institu3i/a5a, 5ora/u is8uniti istroge nau;no nastavne za7teve,a o i se va ifi ova i za ova/ o i saradn/e, i

2J


34/72

;e5u se ao za5ena nudi virtue na za/edni3a, -to naru-ava osnovne 8ret8ostav e zaidentitet i individua nost.

J =etvrti nedostata g o a iza3i/e o razovan/a /e u turnog ara tera i svodi sena 5oguće 8otis ivanie i nesta/an/e tradi3iona ni7 u tura, ao i na5etan/e za8adni7vrednosti i nor5i, -to 5nogi doAiv /ava/ti ao novu o oniza3i/u.

Ku turni argu5ent 8rotiv g o a iza3i/e o razovan/aH IMason 199>J 8o5in/a isu i tu5a;i i, sa raz i;iti7 8ozi3i/a, i drugi autori 8oziva/ući se na 'idensa, onstatu/uda se g o a iza3i/a danas ne 5oAe razu5eti ao vesterniza3i/aH, /er /e tu vise re; ou turno5 8 ura iz5u rus i autori I+rasov i Krav;en oJ 5nogo su riti;ni/i u odnosu

na izvesne i58 i a3i/e toga feno5ena. Ne 8o5in/ući ne8osredno g o a iza3i/u u turei o razovan/a, a i i ne iz azeći u 8ot8unosti iz de o ruga n/ene su-tine i uti3a/a, oniu azu/u na o8asnosti od ugroAavan/a u turne sa5o itnosti i asi5i a3i/e na3iona ni7u tura, odnosno unifi a3i/e i standardiza3i/e u tureH, -to i /edan i drugi ozna;ava/uao u turni i58eri/a iza5H.

# ne i fran3us i autori s reću 8aAn/u na o8asnost od 8o u-a/a na5etan/ag o a ni7 u turni7 o raza3a, -to sva a o ne i va /a o 8ot8uno ignorisati to u stvarizna;i da 5ora5o iti o azrivi da na5 g o a iza3i/a ne 8otre razno i osti o/e 8roiz aze iz na-i7 orena, i o/e 8osto/e 5e u 8o/edin3i5a, tradi3i/a5a i u tura5a. Na ta/ na;in 8ruAa na5 se 8ri i a da u;i5o od drugi7 i sa drugi5a, 8osta/e5oodgovorni i uti;e5o na stvaran/e g o a ne udu;nosti. U us ovi5a ve i e5u uzavisnosti a/a u svetu danas 8osto/i, ez o zira na to da i /e re; o e ono5i/i,u turi i i o razovan/u, sa5o ta av 8ristu8 g o a iza3ioni5 8ro3esi5a ;ini na5 se

ra3iona ni5 i 8ri7vat /ivi5. U s adu sa ta vi5 stanovi-te5 va /a o i sag edati istru turu i organiza3i/u sva og na3iona nog o razovnog siste5a on neće za8ostavitiso8stvenu o razovno u turnu tradi3i/u, a i će iti u 5ogućnosti i da 8odsti;e iafir5i-e 8otre u u;en/a na na/ o /i5 izvori5a i tradi3i/a5a drugi7 u tura i3ivi iza3i/a.

34


35/72

5.2. G(' a("!a#"ja " '(' j&%" +r'#$&

o sada /e )o on/s u de ara3i/u 8ri7vati o i 8ot8isa o ? drAava ia o se unau;ni5 i stru;ni5 rugovi5a /o- vode intenzivne ras8rave o n/eni5 stvarni53i /evi5a i ra/n/i5 do5eti5a. O razovan/e /e neo87odno 8os5atrati u /edno5-ire5 onte stu, o/i 8re azi grani3e /edne ze5 /e odnosno da 5e uzavisnost uraz i;iti5 o asti5a /uds og Aiv /en/a ne 5oAe zao ići ni u turu, ni o razovan/e. oove nove rea nosti izraAava i )o on/s a de ara3i/a, o/o5 /e +vro8a za8o;e a e8o7usiste5ats og 8reo raAa/aH siste5a o razovan/a i vas8itan/a. U )o on/s o/ de ara3i/i

/e definisano ne o i o 3i /eva i 8rioriteta refor5e viso og o razovan/a u +vro8i, a o i do 2010, godine i a us8ostav /ena evro8s a zona viso og o razovan/aH. Naosnovu ana iza ovog do u5enta, ao i ro/ni7, ras8rava o/e su 5u 8osvećene ni/ete- o, 8redstaviti osnovne e e5ente na/sveo u7vatni/e refor5e evro8s og: viso ogo razovan/a od 40 i7 godina 8ro- og ve aH od o/i7 8ose no isti;e5o:

1J Na3ionaini siste5i o razovan/a u o avezi su da 8ri7vate dvoste8eni siste5 studi/a,

u o/i5a /e a a oreat 8rva a ade5s a di8 o5a, o/a se do i/a na on zavr-et aosnovni7 studi/a u tra/an/u od ! do godine, do studi/e drugog ste8ena, o/e vode dodi8 o5e 5astera, tra/u od 1 do 2 godine. "a av 8ristu8 on3e83i/i studi/a us ov /en /esa vi-e raz oga:

aJ trAiste rada i5a 8otre e za adrovi5a raz i;iti7 va ifi a3i/a, J dru-tvo ni/e u 5ogućnosti da finansira ve i i ro/ studenata na o a nivoastudi/a, i3J ve i i ro/ studenata o/i su ste i di8io5u a a oreat i do i i za8os en/e, Ae e 8os e odre enog vre5ena da nastave studi/e o o >0 s8e3i/a istaH -to /e 8ozitivna 8ra sa, o/a /e ne sa5o u tun 3i/i 8ovezivan/a rada i o razovan/a nego i do8rinos ide/io 8otre i ontinuiranog u;en/a.2J Osi5 di8 o5e o zavr-eni5 osnovni5 studi/a5a uveden /e dodata di8 o5iI i8 o5a


36/72

nastavnog 8 ana i 8rogra5a na studi/a5a, odnosno 8ravni5 8ret8ostav a5a naosnovu o/i7 su studi/e rea izovane u i o o/o/ od evro8s i7 ze5a /a,

!JPovi-en/e dosada-n/eg statusa neuniverzitets og se tora o razovan/aH, o/e u5estotra/e ! godine, i 5oAe voditi do sti3an/a di8 o5e a a oreat, odnosno odgovara/ućegna3iona nog nazivaH, ustanov /u/e se izvesna veza iz5e u sredn/eg 8rofesiona nogo razovan/a, o edAa i univerziteta, i otvara 8rostor za 8rev adavan/e izvesneograni;enosti o razovan/a u te7ni u5i5aH.

J #z5ene u stru turi i organiza3i/i do tors i7 studi/a, ao trećeg 3i usa u o on/s o5 8ro3esu, o/i i tre a o da tra/u od. ! do godine o tors e studi/e, o/e

su u 8o/edini5 ze5 /a5a 5oguće i 8os e sti3an/a di8 o5e a a oreata u Ve o/)ritani/i, Ne5a; o/, )ugars o/ i < ova; u tre a o i da 8ro5ovi-uinterdis3i8 inarnost i razvo/ o8-ti7 s8oso nosti i ve-tina, ;i5e se iz azi u susretza7tevi5a -ireg trAista rada 8o )o on/s a de ara3i/a 8o5in/e doAivotno u;en/e, a iga 8o/ednostav /eno Ineta3noJ o8era3iona izu/e I Krediti se ta o e 5ogu stićati onte sti5a niAeg o razovan/a u /u;u/ući doAivotno u;en/e, 8od us ovo5 da ga

8rizna univerzitetJ.

6J Uvo en/e evro8s og siste5a 8renosa i a u5u a3i/e redita odova/ o/i5a se 5ereraz i;iti as8e ti us8e7a studenata u u;en/u, u /u;u/ući auditoran i sa5osta ni radH.

U evro8s o5 siste5u 8renosa i a u5u a3i/e odova a ade5s a godina nosi 60 odova, se5estar !0 odova, a tri5estar 20 odova.Podsti;e se 5o i nost, a o studenata ta o i nastavni a, nau;ni7 saradni a i

ad5inistrativnog oso /a, i 8ose no sti5u i-e 8o7a an/e do8uns i7 urseva uinostrani5 viso oo razovani5 institu3i/a ez nano-en/a -tete n/i7ovi5 statutarni5 8ravi5aH, -to, s o ziro5 na finansi/s e izdat e, 8odrazu5eva 5e udrAavne ugovore idogovore.*agovara se i utvr u/e ontro a va iteta o razovan/a na na3iona no5 nivou, uz tesnusaradn/u sa +vro8s o5 aso3i/a3i/o5 univerziteta. +vro8s o5 aso3i/a3i/o5 institu3i/au viso o5 o razovan/u i +vro8s o5 5reAo5 na3iona ni7 students i7 uni/a. Ovde /e

re; ne sa5o o 8otre i a redita3i/e, t/. 8ostu8 u 8riznavan/a/ odre eni7 o razovni7

30


37/72

8rogra5a i i viso o- o s i7 ustanova od strane odgovara/ući7 o5isi/a na osnovu 8ro3esa va itetat nego i o dostizan/u odgovara/ućeg va iteta u sa5o5 o razovno5 8ro3esuH.

O;ig edno /e da u evro8s o/ stru;no/ /avnosti 8reov adava/u 8ozitivne o3ene o on/s og 8ro3esa, u /u;u/ući i one ze5 /e, ao -to /e na 8ri5er Ve i a )ritani/a uo/i5a univerziteti, sa o ziro5 na efi asnost i f e si i nost o razovan/aH nisuzaosta/a i u odnosu na univerzitete u


38/72

ute5e /iti sa5o na dida ti; o 5etodi; i5 8ret8ostav a5aH od o/i7 /e u osnovisastav /ena i )o on/s a de ara3i/a. Nisu, s8orne 5noge ide/e u )o on/s o/ de ara3i/i, a naro;ito za agan/e da evro8s o

o razovan/e ude on urentni/e na svets o5 trAi-tu rada, da ude atra tivni/eH i dase 8ro5ovi-e -iro5 svetaH. #sto /e ta o vaAno -to se u )o on/s o/ de ara3i/i 8o-tu/eraznovrsnost o razovni7 siste5a na 8odru;/u +vro8eH, odnosno n/ena dru-tveno

8o iti; a, e ono5s a, fi ozofs a, u turna i vers a raznovrsnost a i, na osnovu toga sene 5oAe 8ouzdano za /u;iti da /e to idea an o razovni 5ode , o5e se ni-ta ne i5og o za5eriti ia o s5o svesni ;in/eni3e da i58 e5enta3i/a 5nogi7 n/egovi78rin3i8aH ne te;e ni /ednostavno ni ez 8ote- oća.

)o on/s a de ara3i/a 7ar5onizu/e evro8s e o razovne siste5e, o a -ava5o i nost studenata i 8riznavan/e n/i7ovi7 di8 o5a, i5a vi-estru e 5otive. U ne i5fran3us i5 izvori5a isti;e se da u ta vi5 us ovi5a +vro8a 8osta/e region o/i do i/ana/vi-e strani7 studenata u 3e o5 svetu, a oni su u Fran3us o/ 2002 ;ini i 11, odu u8ne students e 8o8u a3i/e i do azi i su sa svi7 ontinenata uz to, 5nogi će i ostatiu to/ ze5 /i. Na oz i /nost toga izazova, a o u ze5 /a5a u razvo/u, ta o i u drAava5a o/e su uto5 8og edu ne-to da /e od5a e, u azu/e vi-e strani7 autora iz ne o i o raz oga.

1J


39/72

i io on urentan u 3e o5 svetu, a i ne na azi dovo /no raz oga da usi/a 8os u-nos edi savete +vro8eH na8o5in/ući da /e rus i siste5 o razovan/a /edan od na/ o /i7 usvetu, a da su univerziteti i ,,na eta8i g o a iza3i/e duAni izraAavati, 8re svega,

drAavne, na3iona ne intereseH.Pre5a o on/s o5 8ro3esu o/i5 /e +vro8a a3i a izazov usi/iH, ta o da i

sa5o 8retvaran/e ti7 8rin3i8a u AivotH da/e dosto/no 5esto usi/i u svetu znan/a, ao iraz i;ite e ono5s e 5ogućnosti, -to utire 8ut verovan/u da/e o razovan/e s7vaćenoao 8rioritetna sfera i siguran os ona3 u razvo/u, uduće e ono5i/e znan/aH.Pre5a 5i- /en/u rus og so3io oga Ne;a/eva - o a i o razovan/e i5a/u zna;a/nu u oguu 8ro3esi5a g o a iza3i/e /er afir5i-u univerza ne for5e u tureH, -to /e svo/stveno i o on/s o5 8ro3esu on 8odsti3e re onstru 3i/u i usag a-avan/e savre5eni7 siste5ao razovan/a. a o onstatu/e da /e o on/s i 8ro3es, ao 8ro/e at univerza nogo razovan/a idea an 5ode , Ne;a/ev na8o5in/e da ni/edan drAavni siste5 o razovan/au +vro8i ne zadovo /ava sve n/egove 8ara5etre. #z toga 8roiz azi 8otre a izvesnetransfor5a3i/e i 8ri ago avan/a na3iona ni7 o razovni7 siste5a to5 5ode u, -to nezna;i unifi a3i/u i /ednoo raz/eH, /er i se na ta/ na;in izgu io stvara a; i 8oten3i/ana3iona ne, evro8s e i o8-te /uds e u ture.


40/72

%na iza5a g o a iza3 /e i ao 5is i i ao 8ro3esa na/;e-će se isti;e da onaostav /a du o e tragove na sve sfere dru-tvenog Aivota. ' o a iza3ioni 8ro3esi su usavre5eno/ iteraturi na/vi-e ana izirani iz e ono5s e 8ers8e tive, do se ne-to re e

ras8rav /a o o 5e uzavisnosti g o a iza3i/e i drugi7 o asti dru-tveno Aivota. "a o su 8rodu /eni/e ana ize odnosa g o a iza3i/e i o razovan/a za8o;e e ra/e5 90 i7godina, da i u dana-n/e vre5e do i e na intenzitetu. U svi5 ti5 8ristu8i5a,za/edni; o /e stanovi-te da g o a iza3ioni 8ro3esi i5a/u ve i i uti3a/ na o razovan/e ivas8itan/e u 3e ini, odnosno na n/egov siste5 i organiza3i/u.


41/72

u;in/en 8o5a u e ono5s o/ organiza3i/i od 8 anirane a trAi-no/ e ono5i/i. )ezo zira na izvesne ontroverze u tu5a;en/u 8o/5a tranzi3i/aH, u savre5eno/ stru;no/iteraturi 8reov adava stanovi-te da ova/ ter5in ozna;ava 8re az iz /ednog siste5a

dru-tvene organiza3i/e i 8roizvodn/e u ne i drugi, odnosno iz /edne, 8rividno sta i nefaze dru-tvenog razvo/a u drugu, 8oten3i/a no sta i nu.


42/72

8osto/e 8ri i;ne raz i e u n/i7ovo5 dru-tveno e ono5s o5 razvo/u, ao i va itetun/i7ovi7 o razovni7 siste5aH.

U ana iza5a 8o iti; e o8serva3i/e su s oro neiz eAne, /er se refor5s i 8ro3esi u

3entra no/ i isto;no/ +vro8i ;esto 8ovezu/u sa afir5a3i/o5 na3iona ne sa5osvesti is o ode iz ora i od u;ivan/a o so8stveno/ sud ini. "ri su o3ene 8ose noara teristi;ne u 8o/edini5 izvori5a:1J Kon3e8t, 3entra na i isto;na +vro8aH i o razovan/e ref e tu/e or u za 8o iti; i uti3a/ i sa5oidentitet,

2J "ranzi3i/a na ovi5 8rostori5a otvara treći 8o iti3 i 8utH iz5e u a8ita iz5a i

so3i/a iz5a, i!J az i e iz5e u za8adne +vro8e i 3entra ne i isto;ne +vro8e 8risutne su nesa5o u sferi 5oderniza3i/e o razovan/a, u ;e5u ze5 /e u tranzi3i/i osetno zaosta/u,nego i u o ast u ture, -to 8odrazu5eva o58arativnu u turo o- u ana izuH.

Ne i autori o virno defini-u, tri /u;ne 8ro5ene u dru-tvi5a u tranzi3i/i, odzna;a/a za refor5u o razovan/a:

1J u 8o iti; o5 s5is u, 8ro5ene 8odrazu5eva/u re a sa3i/u rani/eg drAavnogu8rav /an/a i ideo o- e ontro e svi7 o asti dru-tvenog Aivota, odnosnode5o ratiza3i/u i 8 ura iza3i/u 8o iti; e s3ene,2J u e ono5s o5 s5is u, 8ro5ene 8odrazu5eva/u 5asovnu 8rivatiza3i/u,u /u;u/ući i se tore o/i su do5inatno i i 8od drAavno5 ontro o5, ao ii era iza3i/u 8os ovni7 a tivnosti, 3ena, trgovine i trAi-ta radne snage, i!J u so3i/a no/ sferi, funda5enta na 8ro5ena /e u novi5 odnosi5a iz5e u drAavei gra ana, o/i5a se otvara 8rostor za raz i;ite a tivnosti i izazove, ez 8aterna iz5adrAave.

*e5 /e 3entra ne i isto;ne +vro8e 8os e ne o i o godina raz i;iti5 ora3i5ana8redu/u 8re5a trAi-no/ e ono5i/i i otvoreno5 i dru-tvu, -to /e u izvesno5 s5is u, 8ovezano i sa ostvarivan/e5 tri e ono5s a i58erativa od ve i og uti3a/a i nao razovan/e:

1J a o /e te ao i o i o /e efi asan io 8re aza sa, 3entra no 8 aniranee ono5i/e na trAi-nu e ono5i/u,

42


43/72

2J a ve /e rezu tate 8ostig a e ono5i/a na8u-ta/ući 8os ovan/e i raz5enuzasnovanu na 8o iti3i, i u /u;u/uć se u g o a no e ono5s o 8os ovan/eH, sao58rativni5 8rednosti5a, i

!J o i o /e us8e-an io 8re aza sa 5asovne 8roizvodn/e na f e si i nu 8roizvodn/u do ara i us uga.

Prvi e ono5s i i58erativ is8un/ava u 5an/o/ i i većo/ 5eri dve trećine ze5a /au tranzi3i/i do su dva druga e ono5s a izazovaH siste5i5a o razovan/a uze5 /a5a u tranzi3i/i 5an/e /asna, a i nedvos5 s eno 8odrazu5eva/u o /e iva itativno druga;i/e o u;enu radnu snagu, -to 5nogi5a u 3entra no/ i isto;no/.+vro8i ni/e dovo /no /asno s5atra/u da oni /o- uve i5a/u do re o razovne

siste5eH."a vo uveren/e os8orava /edno 5e unarodno istraAivan/e o 8is5enostiodras i7 u organiza3i/i O+$ , o/i5 su o u7vaćene ze5 /e iz ove organiza3i/iINe5a; a, Eveds a, Ve i a )ritani/a i


44/72

odgovornost u o asti o razovan/a, a naro;ito n/egovo finansiran/e, na 8ri5er u usi/i,ne5a/u snagu da s8rovode svo/e od u e i za7teve, naro3ito u 8og edu na8 aćivan/a.Pose an 8ro e5 /e ;esta su8rotstav /enost za ons e regu ative o a ne, drAave, i i i

/edne i druge, sa 8ose ni5 a ti5a i de reti5aH, na 8ri5er, u usi/i i drugi5drAava5a *N .

Pose nu 8ote- oću 8redstav /a nedostata Ae /e u 5nogi5 ze5 /a5a u tranzi3i/ida se 8odsta ne 8rivatna ini3i/ativa u o asti o razovan/a. #a o 8rivatne - o e 8osto/eu s oro svi5 ze5 /a5a 3entra ne i isto;ne +vro8e, one /o- nisu o8-te8ri7vaćeneH.)ez o zira na izvesnu rizu drAavni7 siste5a viso og o razovan/a u ze5 /a5a3entra ne i isto;ne +vro8e, a ternativni siste5i o razovan/a, o/i 8odrazu5eva/u 8rivatnu ini3i/ativu, s8oro se razvi/a/u. "a o /e na 8ri5er u usi/i 199! 9 . na ? >viso o- o s i7 institu3i/a studira o 2,? 5i iona studenata I1.62?.000 redovni7J, o/i su>6 svo/i7 tro- ova 8o riva i iz drAavnog udAeta, do /e ro/ studenata na 8rivatni5univerziteti5a, od o/i7 /e 8rvi Mos ovs i 5e unarodni univerzitet osnovan 1991 uodnosu na drAavne zane5ar /iv.

Posto/i o8-ta sag asnost u 8rofesiona no/ iteraturi da /e za us8e-nu tranzi3i/uizuzetno vaAan do ro stru turisan i organizovan siste5 o razovan/a, odnosnoo razovan/a odras i7. # 8ored toga o razovan/e odras i7 u ze5 /a5a 3entra ne i isto;ne+vro8e susreće se sa raz i;iti5 8ote- oća5a, uto i o 8re -to u 5nogi5a od n/i7 ne 8osto/i ni dru-tvena i5a ni infrastru tura o/a i 8ogodova a razvo/u ove zna;a/nedru-tvene de atnosti. #ndi ativno /e da u na/veće5 ro/u ovi7 ze5a /a 8osto/i ve i i ro/ neza8os eni7 5e u o5 adino5 i odras i5a, -to /e, iz5e u osta og, i ao 8os edi3a restru turisan/a 8rivrede 11 u Ma ars o/, 1? u, < ova; o/, 14 u

Po /s o/, a da ni/edna od ovi7 ze5a /a su-tins i ni/e za8o;e a transfor5a3i/u 8reduzeća s7odno do ro 8oznato5 on3e8tu organiza3i/e o/a u;iH. < i;na /e i i /e /o- teAa situa3i/a u ne i5 ze5i/a5a *N , do su u usi/i 5 adi /udi ;ini i 0 odu u8nog ro/a neza8os eni7, -to /e 8os edi3a ra8idnog e ono5s og o8adan/a ite- oća 8ovezani7 sa 8re as o5 na trzi-nu e ono5i/u.

#a o se u na/veće5 ro/u ze5a /a u tranzi3i/i s7vata zna;a/ i vrednost o razovan/aodras i7, 5a o /e ze5a /a u o/i5a su onstituisani 5oderno on3i8irani siste5io razovan/a odras i7. #zvestan 8o5a na to5 8odru;/u u;in/en /e u +stoni/i,

44


45/72

Ma ars o/, Po /s o/ i < oveni/i, 8a i u u5uni/i, gde /e ontinuirano o razovan/e 8riznato ao /u;ni e e5ent /uds og resursa ze5 /eH i n/ene razvo/ne strategi/e.Pre5a ne i5 autori5a, < oveni/a /e /edina od ze5a /a ti isto;no/ +vro8i o/a /e

3entra izovani siste5 o razovan/a odras i7 8rot an ideo o- o5 8ro8agando5za5eni a f e si i ni/i5 organiza3ioni5 re-en/e5 $entar za o razovan/e odras i7, o/idrAava finansira iz udAeta sa 60 Iostata 8o riva/u ugovori5aJ, aone o5er3i/a na organiza3i/aH i5a ne o i o zadata a:

1J -iri infor5a3i/e o o razovan/u odras i7,2J organizu/e 8ri8re5u ru ovodi a3a za rad u 8odni;/u o razovan/a odras i7.!J organizu/e istraAivan/a,J 8odsti;e inova3ionu de atnost, i?J 8odrAava i organizu/e 5e unarodnu saradn/u.

U 5nogo veće5 ro/u ze5a /a u tranzi3i/i nag asa /e na raznorodni5o razovni5 a tivnosti5a, na/;e-će izvan organizovanog siste5a o razovan/aodras i7, ao na 8ri5er u )ugars o/. U )ugars o/ /e /edan od /u;ni7 8ro e5a uo razovan/u odras i7 8re va ifi a3i/a inAen/era i drugi7 s8e3i/a ista u nastavni e. Eto /e zaista 8ozitivan feno5enH, naro;ito u o viru izraAeni7 nasto/an/a u ovo/ ze5 /i da

se os5is i i inovira siste5 8rofesiona nog o razovan/a, a i /e to a8 u 5oru i5ogući7 a tivnosti u o asti o razovan/a odras i7.

U ne i5 drugi5 ze5 /a5a u tranzi3i/i do- o /e do 8ro-irivan/a o razovne 8onudeH roz otvaran/e 8rivatni7 sredn/i7 - o a, o edAa i univerziteta, 8one ad i 8odo ri /e5 3r ve i i 8o/edini7 za8adni7 fonda3i/a. Po/edine od ovi7 institu3i/ao5oguću/u odras i5a 8o7adan/e urseva za8adni7 /ezi a, ao i o58/uters i7 i iznisve-tina -to /e u fun 3i/i 8ro-irivan/a s ro5ne, 8onude u o asti o razovan/a odras i7.

us i autori isti;u da /e na savre5eno/ eta8i razvit a usi/e o razovan/e u tesno/ vezis nau o5 od u;u/uća snaga e ono5s og rasta, 8ovi-en/a efi asnosti i on urentnostie ono5i/e, sti;e se utisa da, u dana-n/i5 us ovi5a, o razovan/e odras i7 u usi/ini/e u dovo /no/ 5eri fa tor 8o iti; e i so3i/a ne transfor5a3i/e. Ovo uto i o 8re -to /eo razovan/e odras i7 u usi/i zaista i5a o i58resivnu 40 godi-n/u istori/uH naro;itou o asti o8is5en/avan/a, o5una nog razvo/a, 8rofesionainog o razovan/a zaraz i;ite se tore e ono5i/e, ao i do8isnog o razovan/a odnosno sa5oo razovan/a.

45


46/72

us i autor Ka in in na8o5in/e da u 8ost o5unisti; o/ i5i nastu8a svo en/eo razovan/a odras i7 sa5e na dve u ogeC

1J da se o ez edi 8rofesiona ni trening us ov /en so3i/a ni5 8otre a5a, i2J da se ot ri/u i razvi/u s8oso ne i darovite individue.

Ne i autori doda/u da /e o razovan/e odras i7 u usi/i 8os e 1991. godine 8osta o 8rofesiona ni/e ori/entsano, odnosno on3entrisano na 8reven3i/u stru tura neneza8os enosti roz o ez e ivan/e 8rogra5a 8re va ifi a3i/e odnosno 8ri8re5iva ifi ovanog 8ersona a za 8rivredu u 8ost o5unisti; o/ usi/i. #z toga se izvodiza /u;a da /e o razovan/e odras i7 u usi/i 8osta o f e si i ni/e i ada8ti ni/e,odgovara/ući na iz5en/ene 8o rete e ono5i/e. Ova/ o8ti5iza5 ne de e 5nogisavre5eni rus i andragozi oni s5atra/u da /e o razovan/e odras i7 u usi/i u ve i o/rizi, odnosno da se na/veći deo a tivnosti na o razovan/u odras i7 o av /a izvano vira organizovanog andrago- og siste5a.

)ez o zira 8a to -to su se u usi/i 8o/avi e i ne e nove andrago- e institu3i/eao -to /e otvoreni univerzitet, o/i /e 1992. i5ao 60:000 studenata, a nasto/e se

osavre5eniti i ve;ern/e - o e, o/e i 8resas e u o razovne 3entre, 8o/edini rus iautori u azu/u na izvesne 8ozitivne, a i i negativne as8e te razvo/a o razovan/aodras i7 u usi/i.Kada/e re; o 8ozitivni5 tenden3i/a5a razvo/a o razovan/a odras i7 u usi/i, 8oznatirus i autor "on anoga/a navodi s edeće:

-ira i raznovrsni/a 8onuda o razovani7 us uga, u /u;u/ući i nova znan/aIdefi3itarnaJ, ao -to su 8rofesi/e 5enadAera, 5ar eto oga, ro era, i dr.transfor5a3i/a 8revazi eni7 stru turaH o razovan/a odras i7 u o /e i 8ri5ereni/e savre5eni5 8otre a5a,-iren/e 3i /eva i us5erenosti o razovan/a odras i7,iz or i stru turisan/e sadrAa/a o razovan/a u s adu s interesi5a i;nosti 8otre a5a odras i7,nasto/an/e da o razovan/e odras i7 8ostane fa tor so3i/a ne ada8ta3i/e iso3i/a ne za-tite ne i7 so3i/a no de5ografs i7 gru8a i Ineza8os eni7, inva ida,de5o i isani7 iz rus e ar5i/e, i dr,J iori-ćen/e savre5eni7 infor5a3ioni7 te7no ogi/a u o razovan/u odras i7.

40


47/72

Kao negativne as8e te razvo/a o razovan/a odras i7 u usi/i "on anoga/a navodi:

zna;a/no s5an/en/e ro/a u;esni a u 8rogra5i5a i o i3i5a o razovan/aodras i7,o5er3i/a iza3i/u 5nogi7 o i a o razovan/a odras i7,s raćivan/e ro ova o u;avan/a i,regiona iza3i/u o razovan/a.

us i autori na8o5in/u da /e ta vo stan/e u o razovan/u odras i7 u usi/inastu8i o ra/e5 90 i7 godina, ao 8os edi3a u u8nog osiro5a-en/a rus og dru-tva,neza8os enosti, 5e una3iona ni7 onf i ata i s .


48/72

o razovan/a odras i7, a o for5a ni7, ta o i nefor5a ni7, o/i sve vi-e do i/a/u nazna;a/u. On se za aAe za izgradn/i ta vog 8odsiste5a o razovan/a odras i7H o5eni/e 3i / da tota no i Aesto o ude 8od u8ravo5 drAaveH, /er /e vaAni/a 8odr- a

drAavni7 stru tura razvit u o razovan/a odras i7 u svi5 n/egovi5 razno i i5vidovi5a i o i3i5aH.# drugi rus i andragozi o8-irno ana izira/u savre5ene tenden3i/e u o razovan/uodras i7 u usi/i. Oni za8aAa/u da /e for5a no o razovan/e odras i7 u usi/isredino5 ?0 i7 godina i5a o strogu stru turu i dvostru u us5erenost: ideo os uI8o iti; e onferen3i/e, 8o iti; i se5inari, i s .J i odvo/eni siste5 8ovi-en/ava ifi a3i/a Iru ovodeći7 radni a, s8e3i/a ista, radni a, i dr.J, -to /e danas na8u-teno.U dana-n/i5 us ovi5a rus og dru-tva u tranzi3i/i ideo o- a us5erenost o razovan/aodras i7 /e sru-enaH, do siste5 do8uns og 8rofesiona nog o razovan/a ne odgovaranovi5 izazovi5a i 8otre a5a. Po-to /e siste5 za8ostavioH 2? stanovni-tva u usi/iI8enzionereJ a i i druge ategori/e ta/ ogro5ni /uds i 8oten3i/a H is azu/e raznovrsneo razovne 8otre e, 8a /e neo87odna 8reori/enta3i/a o razovan/a odras i7 roz novi7for5u a 8er5anentno o razovan/eH.'ro5 ova isti;e da 8oznata ri ati3a O razovan/a u to u 3e og AivotaH 8revas7odnoafir5i-e ide/u o razovan/a odras i7, o/e /e izras o u ,,g avni 5e7aniza5 refor5iH uisto;no/ +vro8i, do u usi/i, 8o n/eno5 5i- /en/u, do i/a sve vi-e nau;nu osnovu.e; /e o to5e da u rus i5 us ovi5a re-en/u raz i;iti7 8ro e5a u o asti o razovan/aodras i7 sve vi-e do8rinosi i nau a, o/a organizu/e i oordini-e ro/na istraAivan/a nato5 8odru;/u. % i uzi5a/ući u o zir izvesnu usitn/enost, 8a i rizu o razovan/aodras i7, i n/egovi7 institu3i/a u usi/i odnosno u *a/edni3i nezavisni7 drAava,

'ro5 ova na te5e /u razra ene Kon3e83i/e o razovan/a odras i7 u *N u azu/e nanove s5erni3e u razvo/u ove zna;a/ne dru-tvene de atnosti na to5 -iro o5 8odru;/u:

1J os5is iti 8ravne osnove o razovan/a odras i7,2J for5irati na3iona ni drAavno dru-tveni siste5 u8rav /an/a o razovan/e5 odras i7,!J 8ro-iriti dostu8nost o8-teg i 8rofesiona nog o razovan/a,

J 8odstaći o razovnu de atnost us5erenu na 8ovi-en/e o8-te u ture i so3i/a ni7a tivnosti,

4


49/72

?J 8o o /-ati us ove i va itet o razovan/a odras i7, 6J o ez editi o /e us ove sa 3i /e5 8rofesiona nog razvit a stru;n/a a u o razovan/uodras i7,

4J usavr-iti 5e7aniz5e fina7siran/a o razovan/a odras i7.>J 8odstaći 5e unarodnu saradn/u u o asti o razovan/a odras i7,9J una8rediti na3iona nu i regiona nu saradn/u u o asti o razovan/a odras i7,10J razviti nove o i e i sadrAa/e o razovan/a odras i7 I5e u u turni di/a og i 8rava;ove a, za-tita Aivotne sredine, sredstva infor5isan/a i nove infor5a3ione te7no ogi/eJi dr.

"ranzi3ioni 8ro3esi i n/i7ove ref e si/e na 5noge o asti dru-tvenog Aivota,u /u;u/ući i o razovan/e odras i7, 8red5et su 8aA /ive ana ize u 8edago- oandrago- i5 izvori5a od nas i u svetu. Prito5 se, uvi a da tu ni/e re; o /ednostrano5 8ro3esu, t/. o uti3a/u ne i7 stru turni7 8ro5ena u ze5 /a5a 3entra ne iisto;ne +vro8e na o razovan/e, a o i se na 8rvi 8og ed 5og o za /u;iti. e; /e, uto5e da su tranzi3i/a i o razovan/e, odnosno o razovan/e odras i7 o58 e5entarni 8ro3esi o/i se 5e uso no 8roAi5a/u i do8un/u/u.


50/72

. OBRAZOVNA INSTITUCIJA U SISTEMU OBRAZOVANJA O7RASLI<

Nastana u8rav /an/a se ne 5oAe ta;no odrediti i verovatno /e star o i o i/uds a vrsta, /er sva a svesna #/uds a de atnost sadrAi u se i ovu dru-tvenu fun 3i/u.O to5e svedo;e i ro/5 5ateri/a ni do azi u o i u egi8ats i7 8ira5ida, drevnene ro8o e i i ines i zid. Ovi o /e ti o/i svo/o5 ve i;ino5 nad5a-u/u vre5e svoganastan a nisu 5og i nastati na8oro5 /edne oso e, već 7i /ada /udi ;i/i /e rad tre a ooordinisati odnosno, ;i/i5 /e rado5 tre a o u8rav /ati.

U8rav /an/e /e deter5inisano ro/ni5 ;inio3i5a, a vrsta institu3i/e o/o5 se

u8rav /a /e sigurno /edan od osnovni7 ;ini a3a. #nstitu3i/a za o razovan/e odras i7 /edeo siste5a o razovan/a odras i7, 8ri ;e5u ne s5e5o za oraviti da /e i siste5o razovan/a odras i7 sa5o 8odsiste5 siste5a o razovan/a i da sa n/i5 ;ini /edan novitota itet.


51/72

;ine s edeće institu3i/e: radni; i, narodni i otvoreni univerzitetiC a turni 3entri, 3entriza u turu i do5ovi u tureC 8re uzeća, odnosno, n/i7ovi 3entri i s uA e zao razovan/eC fonda3i/e, agen3i/e, s uA e, 7u5anitarne organiza3i/eC nau;ne i stru3ne

institu3i/eC 8rofesiona ne i stru;ne aso3i/a3i/e i o i3i o razovan/a za s8e3ifi;ne 8otre e 8ri8adni a vo/s e i 8o i3i/eC univerzitet za treće Aivotno do aC institu3i/e zadru-tvenu rigu o stari5aC 3r vaC 5edi/i o a nog i g o a nog ti8aC 5uze/i, i iote e,;itaoni3e, 8ozori-ta, ios o8i, ga eri/e, u ovi, re rearivni 3entriC i azneno 8o8ravne ustanove. Mnoge institu3i/e u ro/ane u siste5 nefor5a nog o razovan/ai5a/u 8ored o razovne i 5noge druge fun 3i/e, 8a /e radi veće nau;ne 8re3iznostineo87o no da /e i7 asifi ovati na 7o5ogeni/e 8od ategori/e, zasta na5 5oAe 8os uAiti asifi a3i/a o/u /e dao


52/72

o /edin/u/e 8 aniran/e, organizovan/e, vo en/e i ontro u finansi/s i7, fizi; i7,/uds i7 i infor5a3ioni7 resursa 8reduzeća, u 3i /u o ez e ivan/a raz i;iti7 8roizvoda ius uga, 8a s5o se iz5e u ro/ni7 defini3i/a ovoga feno5ena od u;i i za onu o/u /e

dao


53/72

odvi/an/e o razovnog 8ro3esa, /er organizovan/e /e, u vo/o/ su-tini, oordina3i/a/uds i7 i 5ateri/a ni7 resursa. Materi/a ni resursi 5ogu iti veo5a raz i;iti, u

zavisnosti od toga o/u vrstu o razovni7 us uga 8ruAa on retna o razovna institu3i/a.

Ono -to /e za/edni; o svi5 o razovn/i5 institu3i/a5a /e ve i a 8otre a za va itetni5/uds i5 resursi5a, o/i će se ontinuirano usavr-avati, a o i i i u 8ozi3i/i da seao us uge institu3i/e za o razovan/e odras i7 uve nudi na/novi/e, re evantno znan/e,uz 8o5oć na/efi asni/i7 5etoda i te7ni a.

MenadAer 5ora iti o58etentan za ru ovo en/e, a o te7no ogi/o5 8ro3esao razovnog rada, ta o i saradni3i5a za8os eni5a. Ova fun 3i/a 5enadA5enta 5ora in 8ri ago ena sva o5 8o/edin3u u organiza3i/a a i 5ora iti i usag a-ena i sas8e3ifi;ni5 ara teristi a5a 3e og o e tiva, /er /e o e tiv za8os eni7 /udi vi-e odn/i7ovog 8rostog z ira. u ovo en/e institu3i/o5 za o razovan/e odras i7 /esasnovano na so3i/a no/ 5oći o/u 8ruAa 8o oAa/ 5enadAera, a i i na autoritetu sa5eoso e. %utoritet, ao 5oć uti3a/a na efi asni/u organiza3i/u rada s8ada u vaAna 8itan/aru ovo en/a. ,,U 8o/5u autoriteta i58 i3iran /e ne i izvor 5oći i o da /e 5oćzasnovana na znan/i5a i s8oso nosti5a ru ovodio3a i i da /e izraz odre enog statusau 7i/erar7i/i ru ovo en/a. %utoritet 8odrazu5eva 8reras8ode u raz i;ite 5oći uru ovo en/u i organiza3i/i rada - o e. Na/8oAe /ni/e i i o da se autoritet 5enadAerazasniva na znan/i5a, s8oso nosti5a i ara terni5 oso ina5a o/e on 8osedu/e iis8o /ava. Ove ara teristi e, a ne 5oć o/a 8roizi azi iz n/egovog 8o oAa/a u7i/erar7i/i organiza3i/e, i tre a o da udu izvor snage uvaAavan/a ru ovodio3a odstrane saradni a.)ez 8ro3esa ontro e /e ne5oguće da se 8 ano5 8ostav /eni 3i /evi rea izu/u. Kontro a

8redstavi/a siste5 8ovratne s8rege, o/o5 se infor5a3i/e o 8roizvodu Iout8utJ vraća/una u az Iin8utJ i 8orede se sa Ae /eni5 tiraAo5. U o i o /e do- o do dis re8an3i/eiz5e u Ae /enog i ostvarenog 5ora/u se 8reduzeti odre ene 5ere da i se nes ad 8revazi-ao.Fun 3i/a ontro e se sasto/i od a tivnosti 8raćen/a, 5eren/a, eva ua3i/e i ore tivni7a tivnosti.


54/72

na 5a ro nivou. Pod strategi/s i5 5enadA5ento5 se 8o a5/anoviću 8odrazu5evasvesno us5eravan/e razvo/a sva og entiteta u s adu sa n/egovi5 re evantni5 u 8ravi u vi-edi5enziona ni5 o ruAen/e5. Ova/ vid u8rav /an/a 8ret8ostav /a a tivnosti

8 aniran/a, od u;ivan/a, organizovan/a, oordina3i/e, ontro isan/a, n/i7ovi75odifi a3i/a 8ro5ena, a o na strani sa5og entiteta In8r. o58ani/eJ ta o i na stranin/egovog vi-esfernog o ruAen/a.


55/72

8odrazu5eva o /e tivne resurse organiza3iona stru tura o razovne institu3i/e, o /e tirada, sredstva rada i su /e tivne resurse Iza8os eni adrovi, o5uni a3i/a 5e uadrovi5a, stru;nost adrova, i5a i u tura organiza3i/eJ.

Pod e sterni5 o ruAen/e5 se 8odrazu5eva on uren3i/a i stru tura trAi-ta. %na izo5o ruAen/a 8ro3en/u/u se 8rednosti i s a osti organiza3i/e, ao i -anse i 8retn/e izo o ine. MenadAer o razovne institu3i/e, oordini-e odnose iz5e u internog ie sternog o ruAen/a, i vi-e nego i /edna druga oso a /e odgovoran za us8e-ne 8regovore sa o o ino5 odgovara na za7teve 8o azni a, sindi ata za8os eni7, drAavnead5inistrativne, o a ne sa5ou8rave, trAi-ta rada itd., i suo;ava se sa s8o /ni5s5etn/a5a ao -to su rezan/eH udAeta, 8o iti; i onf i ti i i de5ografs e 8ro5ene.

For5u isan/e strategi/e /e 8ro3es o/i o u7vata definisan/e 5isi/e organiza3i/e,s8e3ifi a3i/u 3i /eva i razvi/an/e strategi/e a us5eren /e na razvi/an/e dugoro;ni7 8 anova za efi asno u8rav /an/e 5ogućnosti5a i 8retn/a5a u o ruAen/u. Poa5/anoviću 5isi/a 8redstav /a /edinstvo svr7e 8osto/an/a organiza3i/e i n/enefi ozofi/e. For5u isan/e 5isi/e zna;i stvaran/e dugoro;ne vizi/e. &edna od itni7ara teristi a 5isi/e /e n/ena trAi-na or/enta3i/a. U siste5u o razovan/a odras i7

8osto/e institu3i/e ;i/i su orisni3i us uga na/niAi dru-tveni s o/evi u stan/u izuzetnoizraAene, a i nearti u isane o razovne 8otre e Ineo8is5en/eni odras i, 5argina negru8eJ.

U8rav /an/e institu3i/o5 za o razovan/e odras i7 /e 8ro3es o/i o /edin/u/efun 3i/e 8 aniran/a, organizovan/a, ru ovo en/a i ontro e u 3i /u 8ruAan/a o razovni7us uga. Ove fun 3i/e su 5e uso no zavisne i is8re8 etane a n/i7ovo izvo en/eo5oguću/e us8e-no 8os ovan/e o razovne institu3i/e.


56/72

8otre a, nuAno /e i generisati nove. U8rav /an/e institu3i/o5 za o razovan/e odras i7 /o- vi-e us oAn/ava to -to ova institu3i/a, ao i sve - o e, 8ri8ada tzv. sto7astić i5siste5i5a, -to zna;i da /e od ovi7 organiza3i/a te- o, i i gotovo ne5oguće,

8redvideti 8ona-an/e svi7 stru tura ni7 e e5enata Iu;eni a, nastavni a, te7ni; i7sredstavaJ, /er se 5ogu o;e ivati raz i;ite rea 3i/e na odre ene u8rav /a; e od u e.

MenadAers e fun 3i/e 5oAe5o svesti na odre eni ro/ a tivnosti, i to: fun 3i/u 8 aniran/a na a tivnosti istraAivan/a i a tivnosti 8 aniran/aC fun 3i/u organizovan/a naa tivnosti vezane za o i ovan/e siste5a i a tivnosti o ez e ivan/a resursaC fun 3i/uru ovo en/a na a tivnosti oordinisan/a, instruisan/a i 5otiva3i/e i fun 3i/u ontro ena a tivnosti 8raćen/a, 5eren/a i eva ua3i/e. Ova o raz oAene a tivnosti i se 5og eda /e o8era3iona izovati na istu on retni7 8os ova o/e ne i tre a o da izvr-avadire tno 5enadAer o razovne institu3i/e. "e 8os ove i tre a o da izvr-ava/u n/egovisaradni3i, a i a o /e u o razovni5 ustanova5a ro/ 5enadAera 8rve i sredn/e ini/eizuzetno 5a i, i i i7 uo8-te ne5a, -to zavisi od ve i;ine organiza3i/e, on /e 8ra ti;no 8rinu en da ne e od ti7 a tivnosti izvr-ava. "a o e, da i us8e-no u8rav /aoo razovno5 institu3i/o5, 5ora iti u8oznat sa svi5 navedeni5 8os ovni5 zada3i5a.U8rav /an/e sva o5 organiza3i/o5 8odrazu5eva da 5enadAer 5ora da integrateznan/a iz vi-e o asti: iz organiza3ioni7 i e ono5s i7 nau a, a i i iz o asti o/o5 seinstitu3i/a o/o5 u8rav /a avi. U s u;a/u institu3i/e o/a se avi o razovan/e5odras i7, znan/a iz o asti andragogi/e suconditio sine qua non . "i5 znan/i5a tre adodati i 8oznavan/e 8ravne regu ative o/a za ons i deter5ini-e u8rav /an/einstitu3i/o5."a o e, ne s5e5o za oraviti 8otre u za onstantni5 sa5ousavr-avan/e5 to8

5enadAera. Na nau;ni5 osnova5a zasnovana rea iza3i/a 8o/edini7 fun 3i/a5enadAera 8ret8ostav /a sti3an/e 8ose ni7, s8e3i/a izovani7 znan/a. "re a i5ati u viduda rea iza3i/a 8o/edini7 fun 3i/a u ve i o/ 5eri zavisi i od saradni a s8e3i/a izovani7stru;n/a a za 8o/edine o asti rada, /er 5enadAer /e s8oso an ono i o o i o /e o ose e o u8io saradni e s8oso ne za rea iza3i/u /u;ni7 zadata a. Sustavsko o !a"#!e#!e re$or%e o ra&ova#!a

50


57/72

Pristu8 o razovan/u ao otvoreno5 sustavu ne 8ret8ostav /7a ni odrAavan/e dru-tveneravnoteAe, niti or e za resurse ao uzro 8ro5/ene. Pro5/eni se 8ristu8anevri/ednosno, t/. Kao di/e u sustavs e dina5i e, i a ona 8 anirana i i od n/e do azi o

s8ontano.


58/72

' o a iza3 /a /e re; na-i7 danaH o/a o;ig edno aso3ira na zna;a/ i uti3a/g o a iza3ioni7 8ro3esa u savre5eno5 dru-tvu. O to5e svedo;i ogatstvo iterature inau;nog rada o/i teAi da defini-e g o a iza3i/u, da o /asni n/enu genezu i da raz/asni

o58 e snost e ono5s i7, 8o iti; i7, u turni7 i so3i/a ni7 ontura g o a iza3i/s og 8ro3esa o /av /ene u svetu i od nas. U ta o sveo u7vatno5 i 8rodu /eno5 8ristu8ug o a iza3i/i/ u savre5eno/ 8rofesiona no/ iteraturi ana izira/u se n/eni raz i;itias8e ti i 8os edi3e uti3a/a. "o, 8one ad dovodi do neute5e /enog i 8ogre-nogza /u; a da /e g o a iza3i/a sa5osta na dis3i8 inaH. "a o za ta va tvrdn/u ne 8osto/ini/edna re evantna nau;na 8ret8ostav a.e; /e, naravno, o zna;a/no5 dru-tveno5 feno5enu o/i zavre u/e 5u tidis3i8 inarni

8ristu8 i -iro o teori/s o istraAivan/e sa as8e ta raz i;iti7 dru-tveni7 nau a, a o i sena to/ osnovi sag eda a -irina i du ina g o a iza3ioni7 8ro3esa, i n/i7ovo 8re a5an/e uo asti e ono5i/e, 8o iti e, u ture i o razovan/a."o -to /e g o a iza3i/a na/;e-će on3e8tua izovana u ter5ini5a interna3iona noga8ita a, 8ose no finansi/s ogH, odnosno 8revas7odno e ono5s i 5otivisanaH nezna;i da n/ene 8o iti; e, u turne i i o razovne e s8resi/e 5ogu iti za8ostav /ene,sag edane i ana izirane. ruga;i/e re;eno, zna;i da se 3e ina g o a iza3ioni7 8ro3esane 5oAe razu5eti sa5o iz /edne 8ers8e tive, 5a ar o i o ona i a zna;a/na, odnosnoda su od 8ri iAno istog to i og zna;a/a ana ize 5e uzavisnosti g o a iza3i/e i 8o iti e,u ture i o razovan/a. Prirodno /e -to će5o se u ovo5 radu ne-to vi-e aviti

identifi ovan/e5 razno i og i o58 e snog uti3a/a i g o a iza3i/e na raz i;ite as8e teo razovan/a, ez za8ostav /an/a n/enog -ireg s5is a i zna;a/a.

< i a26:


59/72

"e7no ogi/a 8ro /e tiran/a i uvo en/a 8ro5/ena 5ora ra;unati s ta vi5 ot8ori5ai 8ri5i/eniti odgovara/uću strategi/u 8rido ivan/a za8os eni a u 8rosv/eti za refor5s u 8ro 5/enu.


60/72

Odnos iz5e u o razovan/a odgo/a i n/egove o o ine grafi; i /e 8ri azan nas i a 5a 1! Istr. 1!4J i 1 Istr. 1!>J u 8og av /u O raz vno odgo/ni sustav i n/egovi3i /evi. #z 5e uodnosa o razovan/a i n/egove o o ine, 8ri azano5 na s i a5a,

8roiz azi te5e /ni za on o refor5iran/u o razovno o go/iii7 sustQva: 8ro5/ene uo razovan/u derivat su dru-tveni7 8ro5/ena i u fun 3i/i su n/i7ova u rzavan/a i 8ovećan/a n/i7ove u;in ovitosti. O razovan/e sa5o ne 5oAe 5i/en/ati dru-tvo, 8a ;a ni 5odernizirati vri/ednosti i stavove stanovni-tva, a o osta i ;i5 eni3i so3i/a iza3i /ed/e u/u su8rotno. Ono 5oAe do8rin/eti dru-tveno/ 8iro5/eni sa5o a o /e us a eno s 8ro5/ena5a u drugi5 di/e ovi5a dru-tva. No vri/edi i o rnuto: nere for5iranoo razovan/e i odgo/ u refor5irano5 dru-tvu d/e u/e ograni;ava/uće na us8/e-nost 8ro5/ena u drugi5 di/e ovi5a dru-tva.

RS

1. Fun 3-ona


61/72

Pau -tonT . I1944J navodi 8et faza intera 3i/e dru-tva i - o e u 8ro3esutiravnoteAivan/a n/i7ova odnosa. "o su:

1. o razovna odgo/na 8otre a se /av /a u dru-tvu, 2ii - o aLdo ivazadata zadov0 / iti 8otre i WWWRWRXW

do azi do 8ro5/ene u o razovno/ stru turi radi 8ri agod e novo/ fun 3i/i,

- o a 8ri7vaća novu u ogu,

doga a/u se 8ro5/ene u dru-tvu ao rezu tat novi7 o razovni7 fun 3i/a.

Navedene se faze ne/edna o o;itu/u u 8o/edini5 se ven3a5a 3/e oAivotnogo ra zovan/a. Na/s a i/e /e s dru-tveni5 8ro5/ena5a 8ovezan odgo/ d/e3e Iosi5 us u;a/u revo u3ionarni7 dru-tveni7 8ro5/enaJ. O razovan/e i odgo/ 5 adi7 reagira nadru-tvene 8ro5/ene rAe i sadrAa/no /e s n/i5a ;vr-će 8ovezano. Ut/e3a/ /e dru-tveni7 8ro5/ena na o razovan/e odras i7 na/ne8osredni/i. Mnogi o i3i 8ro fesiona nog, 8o iti; og i o5una nog o razovan/a odras i7 integrirani su u raz vo/ne gos8odars e,organiza3i/s e, u turne i druge 8ro/e te ao n/i7ov integra ni dio /er /e 8ro/e tirana

8ro5/ena oteAana, i i /e ;a ne5oguća, ez odgovara/ući7 8ro5/ena u /udi5a.Kon3e83i/a 8er5anentnog o razovan/a teorets a /e izvedeni3a fun 3iona isti; ogtu5a;en/a o razovan/a.

Konf i tno o /a-n/en/e refor5e o razovan/a

Pre5a onf i tno5 tu5a;en/u, on urents i interesi 8o/edini7 dru-tveni7s u8ina istodo no s8i/e;ava/u i 8oti;u 8ro5/ene u o razovan/u odgo/u i dru-tvu.

o5i nantna dru-tvena s u8ina nasto/i s8ri/e;iti dru-tvenu 8ro5/enu o/a i 5og augro ziti n/ezin 8o oAa/, a 8oti;e 8ro5/ene -to i7 u;vr-ću/u. "o su 8ro5/ene o/e 8ove ćava/u unutarn/u odgo/nu u;in ovitost, van/s u gos8odars u u;in ovitost i do 8rinose zadovo /avan/u o razovni7 o;e ivan/a -to većeg di/e a stanovni-tva.O8or ene dru-tvene s u8ine ta o er nasto/e d/e ovati na 8ro5/ene u o razovan/u us adu sa svo/i5 3i /evi5a. a a o, ta ve su 8ro5/ene ograni;ene n/i7ovo5dru-tveno5 5oći o/u u odre eni5 o o nosti5a 5ogu a tua izirati. o 8ro5/e na uo razovan/u do azi i ao 8os /edi3a dru-tveni7 8ro5/ena o/e su rezu tat is7oda

01


62/72

dru-tvenog su o a. efor5o5 o razovan/a nasto/i se u;vrstiti novous 8ostav /enaras8od/e a dru-tvene 5oći. "o /e oso ito uo; /ivo ad su dru-tvene 8ro5/eneor/enite.

e8rodu 3ionisti; a U oga o razovan/a vi-e se o;itu/e u for5a no5 I- o s o5Jnego nefor5a no5 o razovan/u. "o /e i razu5 /ivo. For5a no /e o razovan/e 8odveći5 nadzoro5 drAave, 8oduzeća i ustanova. Protu7ege5onisti; e 5ogućnostio razovan/a odras i7 su 8a veće u nefor5a no5 o razovan/u -to ga 8rovodeautono5ne dru-tvene i 8o iti; e organiza3i/e, sindi ati, v/ers e, 8rofesiona ne i drugeorganiza3i/a. azu5i/e se, 5ogućnost n/i7ova autono5nog d/e ovan/a ovi si o ti8u

ras8od/e e dru-tvene 5oći u dru-tvu 8a ovisno o to5e 8osto/e i ve i e raz i e ue5an3i8a3i/s o5 d/e ovan/u o razovan/a odras i7 u raz i;iti5 dru-tvi5a.

Uti itarno Ie ono5s oJ o /a-n/en/e refor5e o razovan/a

Uti itarno o /a-n/en/e o razovni7 refor5a /e 8ose an s u;a/ fun 3iona isti; ogo /a-n/en/a. Ono tu5a;i 8ro5/ene u o razovan/u novi5 o razovni5 8otre a5anasta i5 u gos8odars o5 8odsustavu. U 8o iti; i raz5/erno sta i ni5 dru-tvi5a, te u

gos8odars i nerazvi/eni5 ze5 /a5a, za u u8an su dru-tveni razvo/ na/vaAni/e 8ro5/ene u gos8odarstvu. * og toga se 8ro5/ene u o razovan/u stav /a/u u 8r vo5redu u fun 3i/u gos8odars og rasta i razvo/a. Pre5a 8oda3i5a


63/72


64/72

gos8odarstvo5, 8o iti o5 i u turo5 8a 8ro5/ene u ti5 dru-tveni5 seg5enti5aza7ti/eva/u 8ro5/enu o razovan/a i odgo/a. N/egova s8oso nost za 8ro5/enu ovisi 8a o stan/u sustava, t/. o ro/ni5 van/s i5 i unutarn/i5 ogra ni;en/i5a o ;e5u ovisi

izvedivost 8otre ne 8ro5/ene. %na iti; i 8ostu8a izrade studi/e izvedivostirefor5s e 8ro5/ene, ao i te7no ogi/a n/ezine 8ri5/ene, it će. 8odro ni/e 8ri azani uod/e / u V##.?. efor5iran/e o razovno odgo/ni7 sustava, od str. ?9J.

1.1. 7r,9-/$ ')"&-'r"j&%" '%/"r" :(' a("!a#"j$

' o a iza3i/a /e do sada ug avno5 8redstav /ena ao /edan novi feno5en i /edinstven 8ro3es u istori/i ;ove;anstva. Odnos ovog 8ro3esa sa istori/o5 ni/e do 8ot8unosti definisan i u8ravo /e g o a iza3i/a ;esto doAiv /avana ao 8o;eta nove idruga;i/e faze u istori/i ;ove;anstva. Mnogi autori sa 8ravo5 isti;u da /e g o a iza3i/astara ide/a. 00. godine u +vro8i, %zi/i, ao i de ovi5a %fri e. Ona se 8o@o8 insovo5 5i- /en/u, 8ose no og eda u 8re o5 8onovan/u drAavni7 siste5a,finansi/s og rasta, s uA a5a i 5anufa turno/ 8roizvodn/i."a vo stanovi-te de e i drugi autori uz na8o5enu da /e 5oguće govoriti o 8etg o a iza3ioni7 de adaH u o viru 8et 8rote i7 ve ova, od o/i7 sva a 8ovezu/efinansi/s e, o5er3i/a ne, so3i/a ne, u turne i te7no o- e to ove u svetu:

04


65/72

1. Dekada 1 ( # eri/s i us8on 1 90 1?00J. U ov/o/ de adi svet 8osta/e 8oznatza7va /u/ući te7ni; i5 inova3i/a5a, o5er3i/a ni5 strate- i5 na5era5a,naro;ito su8er si e E8ani/e i inovatora Portuga i/e. "o /e vre5e ada se

intezivni/e 8o;in/u -ta58ati n/iga i -ire znan/e i 8is5enost.2. Dekada 2 I)ritans i 5eridi/an 1>>0 1>90J. U ovo/ de adi Ve i a )ritani/a /evodeća i58eri/a na si a o/a /e zao ruAi a svo/e, g o a no ogatstvoH.U ta vo5 razvo/u n/ene 5oderne or8ora3i/e -ire svo/e g o a no ogatstvoH,oristeći 8aro rode i te egraf.

!. Dekada 3. "o /e de ada u o/o/, i8o arni svet 8osta/e stvarnost, -to i ustru/esu;e /avan/e su8ersi a I


66/72

svest o vaAnosti 8rodu /ivan/a veza iz5e u onog -to /e o a no i uda /enoH /o-ta;ni/e, iz5e u o a nog i g o a nog. +r'#$&a

Noe navodi da sva i iznis o/i se razvi/a 5ora iti 8ri8re5 /en da radi sag o a no5 e ono5i/o5H do8rinos to5e, 8o n/egovo5 5i- /en/u da /e i ori-ćen/einterneta, e 5e/ a, ao i video onferen3i/a u o5uni a3i/i sa o58ani/a5a -iro5sveta. Noe za8aAa /o- dve veo5a vaAne tenden3i/e, ao 8os edi3e g o a iza3i/eo razovan/a:1J 8rva /e da sve veći ro/ a5eri; i7 s8e3i/a ista i 5enadAera od azi, sa svo/i5o58ani/a5a, -iro5 sveta -to 8odrazu5eva s8e3ifi;an o razovno u turni treningH

za rad u draga;i/i5 radni5 i Aivotni o o nosti5a, i

00


67/72

2J druga tenden3i/a 8ovezana /e sa sve veći5 uvozo5 radne snage u


68/72

oriste ogi; o a8stra tno 5i- /en/e, di/agnosti u/u 8ro e5e, istraAu/u i 8ri5en/u/uznan/a, 8red aAu re-en/a i o5ogućava/u n/i7ovo ostvarivan/e. "o druga;i/e re;eno,zna;i da su vaAna i azi;na i 8ri5en/ena znan/aH, ti5 8re -to /e u 8os edn/e tri de ade

8roizvedenoH vi-e novi7 nau;ni7 infor5a3i/a, nego u 8os edn/i7 8et 5i eni/u5aH.1

Mnogi 8ro e5i u vezi sa on3e83i/o5 sredn/eg o razovan/a u us ovi5a g o a iza3i/enisu razre-eni. Ni/e re; sa5o o to5e da se zagovara/u raz i;iti 5ode i 8rofesiona nogo razovan/a -iro5 +vro8e, nego ni/e zatvoreni ni 8ro e5 sveo u7vatne - o eH."a o /e ova/ o razovni 5ode H, uveden u 5noge evro8s e siste5e o razovan/a sana5ero5, da se 8rev ada /az iz5e u e itnog i 5asovnog - o ovan/a, sve vi-e 8red5etriti a i os8oravan/a. "o/ - o i 8rigovara se da /e snizi a o razovne standarde, a i i da

/e o5ogući a sve veću nedis3i8 inu 5e u u;eni3i5aH i 8osta a 8 odno t o zasu verzivne ideo ogi/e, -to /e 8ot8uno es5is eno. Otvoreno /e, 5e uti5, 8itan/e, une i5 ze5 /a5a da i i se 5ogao 8o o /-ati va itet nastave u ovi5 - o a5a, a o ione i e /o- 8oAe /ni/a a ternativa u siste5u o razovan/a.

ZAKLJUCAK

Pitan/e u oge i 5oći o razovan/a u 8ostso3i/a isti; i5 ze5 /a5a u dru-tveno/defiren3i/a3i/i /e u8ravno sraz5erno zaAiv /avan/u rea ni7 e o Ku tura 8o isa, god.V### I2011J, r.1?, str. !!? ! 0 !!9 no5s i7 i dru-tveni7 standarda. Postso3i/a isti; eze5 /e se, 5an/e i i vi-e, suo;ava/u sa ro/ni5 izazovi5a i rizni5 situa3i/a5a u5nogi5 o asti5a dru-tvenog Aivota, na 8utu 8restu tuiran/a.


69/72

intenzivno5 8ro3esu a o svo/ins og, ta o i 8rogra5s og 8restu tuiran/a, i5a zarezu tat ve i i ro/ /udi ez 8os a.

Osnovni 8o reta; dru-tvene transfor5a3i/e, dru-tva u tranzi3i/i, 5e u o/i5a /e isr8s o dru- tvo, /esu te7no o- i za7tevi novog do a a i i rea ni dru-tveni us ovi uo/i5a se 8ostso3i/a isti; e e ono5i/e razvi/a/u. Postso3i/a isti; a dru-tva sta i nostus8ostav /a/u u o i o us8e-no razvi/a/u uravnoteAenu s o/nu stru turu. avnoteAuus8ostav /a razvi/ena sredn/a asa.


70/72

veće5 ro/u 5 ade 8o8u a3i/e, nezadovo /stvo5 studenata s8rovedeni5 refor5a5a,nezadovo /stvo5 8rosvetni7 radni a o/i stra7u/u za svo/a radna 5esta. "e- o da se5oAe rea izovati viso ste8en 8rofesiona iz5a i reativnosti 8rosvetni7 radni a o/i se

u rea no5 Aivotu susreću sa nis i5 8 ata5a i sta no5 o8asno-ću da će 8ostatite7no o- i vi-a , us ed ra3iona iza3i/e 5reAe - o a.

LITERATURA

1. % i a ić,


71/72

4. $entre for edu3ationa resear37 and innovation,: Persona ising edu3ation,O+$ . 200?.

>. $aste s, M.,: "7e ise of t7e Net or ed


72/72

26."i8isirović, (/., "ro3i i;ni siste5 studi/a 8re5a o on/s o5 8ro3esu, u)o on/s i 8ro3es i viso o o razovan/e u .V a7ović, )., Vu/si; D ^iv ović, N., Nastavni D izazovi 8rofesiona iza3i/e,+di a, )eograd 200? god.

29.Vu/isićD^iv ović, Pedago- o o razovan/e u;ite /a razvi/an/e vas8itnogon3e8ta, )eograd 200? god.

!0.*aninović, M., O8ća 8ov/est 8edagogi/e, E o s a n/ige. *agre 19>> god.!1.Bin, $. $.,: Ne 8aradig5 for rengineering edu3ation. Net7er ands 200?.

uticaj glogalizacije na reformu obrazovanja 2

Documents