ustrój polityczny federacji rosyjskiej
DESCRIPTION
Ustrój polityczny Federacji Rosyjskiej. Dr hab. Walenty Baluk, prof. nadzw. Zasady i wartości konstytucyjne. - zasada demokratycznego państwa prawa (art.1) , - zasada federalizmu i republikańskiej formy rządów (art.. 5) , - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Ustrój politycznyFederacji Rosyjskiej
Dr hab. Walenty Baluk, prof. nadzw.
Zasady i wartości konstytucyjne
- zasada demokratycznego państwa prawa (art.1), - zasada federalizmu i republikańskiej formy rządów (art.. 5),- zasada suwerenności narodu oraz prymatu praw i wolności człowieka (art.. 3, 12), - zasada demokracji pośredniej i bezpośredniej (referenda i wybory),- zasada suwerenności Federacji nad jej całym terytorium i prymatu ustawodawstwa federalnego,- zasada równości wobec prawa w tym równości form własności,- zasada państwa opiekuńczego (art.. 7),- zasada podziału władz na wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą (art. 10),- zasada samorządności lokalnej,- zasada pluralizmu politycznego i ideologicznego, państwa świeckiego (art.. 13, 14),- zasada prymatu konstytucji nad wszystkimi aktami prawnymi,- zasada automatycznej inkorporacji prawa międzynarodowego do wewnętrznego porządku prawnego i - zasada szczególnego trybu zmiany Konstytucji.
Ustrój federalny Rosji
Najważniejsze zasady federalizmu FR: - terytorium FR składa się z poszczególnych terytoriów podmiotów federacji; - podmioty federacji są reprezentowane w Radzie Federacji (izbie wyższej); - federalizm rosyjski ma podłoże konstytucyjne, dlatego kompetencje pomiędzy FR a jej podmiotami rozgraniczane są na gruncie prawa; - asymetryczność federacji polega na tym, iż jej podmioty mają różny status konstytucyjny.
W Konstytucji FR można wyróżnić cztery główne zasady państwa federalnego: - integralność terytorialną i nienaruszalność terytorium FR; - równość wszystkich podmiotów FR; - zbudowanie i rozwój FR na zasadach narodowo-terytorialnej i terytorialnej; - suwerennością państwową dysponuje FR a nie jej podmioty.
Konstytucyjny status podmiotów FR
Podmiotem federacji jest podmiot ograniczony prawnie, posiadający cechy państwowości i wchodzący w skład Federacji Rosyjskiej. Podmiot FR posiada następujące cechy: - nie jest suwerenny; - nie dysponuje prawem do secesji;- mieszkańcy poszczególnych podmiotów mają równe i podobne prawa i obowiązki obywatela FR;- równość wszystkich podmiotów FR w stosunku do władzy federalnej;-akta normatywne podmiotów powinny być zgodne z ustawodawstwem federalnym.
Typy podmiotów FR:- Republiki.- Kraj, obwód, miasto o znaczeniu federalnym. - Okręgi i obwody autonomiczne.
Konstytucja przewiduje możliwości zmiany składu FR w przypadku:- przyjęcia z zewnątrz;- zmian wewnętrznych (połączenia istniejących podmiotów; odłączenia się od istniejących podmiotów; przejścia z jednego typu podmiotowości w inny; zmiana statusu podmiotowości).
Restrukturyzacja składu podmiotów FR
FR składała się z 89 podmiotów.Z czego 32 jednostki miały podłoże narodowo-terytorialne:-21 republik, 10 okręgów autonomicznych, 1 obwód autonomiczny- a 57 jednostek charakter terytorialny: 6 krajów, 49 obwodów i 2 miasta o specjalnym statusie.
Obecnie FR składa się z 83 podmiotów:- narodowo-terytorialne (21 republiki, 1 obwód autonomiczny, 4 okręgi autonomiczne)- terytorialne (9 krajów, 46 obwodów i 2 miasta o specjalnym statusie).
Struktura podmiotów FR
Zmiany w strukturze federacji
W latach 90 – tych - Specjalny status Moskwy i Sankt-Petersburga - Podział Czeczeno-Inguszskiej Republiki na Czeczeńską i Inguszską - zmiana nazw obwodów: gorkowski - niżnionowogrodzki, kalininski – twerski,
kujbyszewski – samarski
W latach 2000 – nych (na podstawie referendów) - 7 XII 2003 – powołanie Kraju Permskiego (obwodu permski + komipermiacki OA) - 17 IV 2005 – przyłączenie do Kraju Krasnojarskiego tajmyrskiego i ewenkijskiego OA - 23 X 2005 – powołanie Kraju Kamczackiego (obwód kamczacki + koriakski OA) - 16 IV 2006 – przyłączenie do obwodu irkuckiego ust’-ordynskiego buriackiego OA - 11 III 2007 – powołanie Kraju Zabajkalskiego (obwód czityński + aginsko-buriackiego OA)
Zakres działania FR obejmuje (art. 71):
- proces ustawodawstwa federalnego oraz kontrola jego przestrzegania;- ustrój federalny i terytorium FR;- regulowanie i ochrona praw i wolności obywatelskich;- sprawy związane z system państwowych organów władzy federalnej (ust., wyk., sąd.);- federalna własność;- kształtowanie zasad polityki federalnej w dziedzinach rozwoju państwowego,
ekonomicznego, kulturowego i in.;- stanowienie prawnych podstaw jednolitego rynku;- budżet federalny;- federalny system logistyczny;- polityka zagraniczna, handel zagraniczny i kwestie bezpieczeństwa i obronności;- jednolity system wymiaru sprawiedliwości;- federalne prawo kolizyjne;- federalna służba państwowa;- jednolity system miar i standardów;
- odznaczenia państwowe.
Wspólny zakres FR i podmiotów:
- zapewnianie zgodności aktów normatywnych podmiotów z ustawodawstwem federalny;- ochrona praw człowieka , w tym praw małych narodów;- zapewnienie porządku publicznego;- problemów własności;- korzystania z zasobów surowcowych;- oświata i kultura;- ochrona zdrowia i polityka socjalna;- sytuacje nadzwyczajne;- określenie ogólnych zasad polityki podatkowej;- ustawodawstwo: administracyjne, pracy, w sprawach rodziny, rolnych, górnictwa i ochrony środowiska;- sprawy kadrowe wymiaru sprawiedliwości;- określenie ogólnych zasad organów władzy państwowej i samorządu terytorialnego;- koordynowanie kontaktów podmiotów z zagranicą.
Typy aktów normatywnych wydawanych przez FR i podmioty:
- FR (federalne ustawy konstytucyjne i ustawy federalne);
- W zakresie wspólnych kompetencji: ustawy federalne oraz zgodne z nimi ustawy i in. akta normatywne podmiotów;
- W ramach swoich kompetencji podmioty tworzą własne
regulacje (ustawy i in. akta norm.)
Okręgi federalne Rosji
Kompetencje przedstawicieli prezydenta w Okręgach Federalnych (działają od 18 V 2000)
- realizuję wewnętrzną i zagraniczną politykę prezydenta na terytorium OF
- realizuję politykę kadrową prezydenta w OF
- monitoruje i informuje prezydenta co do sytuacji politycznej, społecznej i ekonomicznej w OF
- koordynuje działalność federalnych organów władzy państwowej
- kontroluje przestrzeganie w OF ustawodawstwa federalnego i proponuje prezydentowi wstrzymanie wykonania nie zgodnych z prawe aktów norm.
- opracowuje programy rozwoju społeczno-ekonomicznego
- prowadzi mediacje w sytuacjach konfliktu między organami władzy państwowej a samorządowej
- konsultuje powołanie szefów FSB, MSW w terenie
- wręcza odznaczenia w imieniu prezydenta
(Większość mianowanych wywodziła się ze struktur siłowych)
Prezydent FR
Status prezydenta
• Głowa państwa• Kadencja – 6 lat (od
2012 r., wcześniej 4 lata)
• Ograniczenia – 2 kadencje z rzędu
• Wybory – powszechne i bezpośrednie
Kompetencje Prezydenta FR
- określa podstawowe kierunki wewnętrznej i zagranicznej polityki państwa i reprezentuje go na zewnątrz (podpisuje umowy międzynarodowe, przyjmuje listy uwierzytelniające);- powołuje za zgodą Dumy premiera oraz ma prawo do jego dymisji;- na wniosek premiera powołuje i odwołuje jego zastępców i ministrów federalnych;- ma prawo przewodniczyć obradom rządu;- przedstawia Dumie kandydata na stanowisko prezesa Banku Centralnego FR i składa wniosek o jego odwołanie;- przedstawia Radzie Federacji kandydatów na stanowisko sędziów SK, SN i NSA i Prokuratora Generalnego (wnioskuje o odwołanie PG), powołuje sędziów in, sądów federalnych;- tworzy Radę Bezpieczeństwa FR;- jest zwierzchnikiem sił zbrojnych, zatwierdza doktrynę wojskową i powołuje wyższe dowództwo sił zbrojnych, ogłasza stan wojny (informuje parlament) i stan wyjątkowy;- tworzy własną administrację, powołuje i odwołuje swoich przedstawicieli; -- powołuje i odwołuje korpus dyplomatyczny FR (konsultacje z parlamentem)
Kompetencje Prezydenta FR (cd.)
- zarządza wybory do Dumy i ją rozwiązuje, w określonym trybie;- przedkłada projekty ustaw, wydaje dekrety i rozporządzenia, zarządza referendum;- podpisuje lub wetuje uchwalone ustawy;- zawiesza akta normatywne rządu i podmiotów FR sprzeczne z ustawodawstwem FR;- zwraca się do parlamentu z dorocznymi orędziami;- korzysta z procedury rozjemczej w sporach pomiędzy organami władzy federacji i jej podmiotów; - sprawy obywatelstwa, odznaczenia państwowe i stosuje prawo łaski.
Struktura organizacyjna urzędu prezydenta
Składa się z kilku jednostek organizacyjnych a mianowicie :• Rada Bezpieczeństwa FR,• wspólne komisje,• Rada Prezydencka,• doradcy Prezydent,• przedstawiciele i pełnomocnicy urzędu Prezydenta,• szef administracji,• szefowie specjalnych służb,• komisje, komitety i rady urzędu Prezydenta.
Procedura złożenia z urzędu prezydenta
Z inicjatywy 1/3 posłów Dumy powołuje się komisję do zbadania zarzutów o zdradę stanu lub popełnienia ciężkiego przestępstwa.
Uchwała o wysunięciu oskarżeń podejmowana jest większością 2/3 składu Dumy potwierdzona przez Sąd Najwyższy (prawdziwość zarzutów) i Sąd Konstytucyjny (zgodność z procedurą).
Ostateczną decyzję w ciągu 3 miesięcy większością 2/3 podejmuje Rada Federacji.
Parlament - Zgromadzenie Federalne
Zgromadzenie Federalne
Stały organ składający się z dwóch izb:Rady Federacji (wyższej) i Dumy Państwowej (niższej).
Rada Federacji (RF) składa się z przedstawicieli podmiotów FR (po jednym z ramienia organów przedstawicielskich i wykonawczych, 2 od każdego podmiotu).
Duma składa się z 450 deputowanych i wybierana jest na 5 lat (wcześniej na 4 lata).
Izby Zgromadzenia Federalnego obradują oddzielnie, mają własny regulamin i władze, tworzą komitety i komisje.
Powołują Izbę Obrachunkową.
Kompetencje Rady Federacji:
- aprobata zmiany granic wewnętrznych między podmiotami;- zatwierdzanie dekretów prezydenckich o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego;- decyduje w sprawie użycia sił zbrojnych poza granicami FR;- zarządza wybory prezydenckie;- składa z urzędu prezydenta;- powołuje sędziów SK, SN i NSA;- powołuje i odwołuje Prokuratora Generalnego; - powołuje i odwołuje zastępcę przewodniczącego Izby Obrachunkowej i połowę jej składu.
Rada Federacji (cd.)
Na czele Rady Federacji stoi przewodniczący i dwóch zastępców wybieranych przez Izbę. Rada ma dwa rodzaje ciał roboczych: komisje i komitety.Komisje są dwie: mandatowa i regulaminowa.Komitety: - ustawodawstwa konstytucyjnego i wymiaru sprawiedliwości; - bezpieczeństwa i obrony; - budżetu, polityki podatkowej, regulacji finansowych, walutowych i celnych, działalności bankowej; - polityki gospodarczej; - polityki społecznej; - WNP; - spraw międzynarodowych; - polityki rolnej;- nauki, kultury, wychowania, zdrowia i ekologii; - spraw federalnych i polityki regionalnej; -spraw Północy i małych narodów.
Duma Państwowa
Kompetencje: - wyraża zgodę na powołanie przez prezydenta premiera;
- udziela wotum zaufania rządowi;- powołuje i odwołuje prezesa BC FR, Rzecznika Praw Człowieka, IzbyObrachunkowej i połowę jej składu;- uruchamia procedurę złożenia z urzędu prezydenta; - ogłasza amnestie.
Duma tworzy dwie komisje: mandatową i etyki, a także następujące komitety: - ustawodawstwa i reformy sądownictwa; - pracy i polityki społecznej; - weteranów; - ochrony zdrowia; - oświaty i nauki; - kobiet, rodziny i młodzieży; - budżetu, podatków, banków i finansów; - polityki gospodarczej; - własności, prywatyzacji i działalności gospodarczej; - spraw rolnych; -przemysłu, budownictwa, transportu i energetyki; - surowców naturalnych i ochrony środowiska; - ekologii; - obrony; - bezpieczeństwa; - spraw międzynarodowych; - WNP i więzi z rodakami; narodowości; - spraw federalnych i polityki regionalnej; - samorządu lokalnego; - stowarzyszeń społecznych i organizacji religijnych; - regulaminu i organizacji Dumy; - polityki informacyjnej i łączności; - geopolityki; - konwersji i technologii naukowych; - kultury; - turystyki i sportu; - Północy i Dalekiego Wschodu.
Proces legislacyjny
- ustawy federalne przedkłada się Dumie;- skąd uchwalone większością od ogólnej liczby w ciągu 5 dni trafiają do RF;- ustawa uważa się za przyjętą kiedy głosuje za tym większość od ogólnej liczby deputowanych izby wyższej lub kiedy w ciągu 14 dni nie zostanie ona rozpatrzona;- w przypadku odrzucenia przez RF może być tworzona wspólna komisja obu izb lub Duma obala weto RF większością 2/3;- następnie w ciągu 5 dni przekazuje się prezydentowi;- w ciągu 14 dni podpisuje lub odrzuca;- weto prezydenta pokonuje się większością 2/3 zarówno w Dumie jak w RF.
Prawo inicjatywy ustawodawczej: Prezydentowi; Radzie Federacji, Dumie; Rządowi FR; organom przedstawicielskim podmiotów FR; SK; SN i NSA.
Proces legislacyjny (cd.)
Obligatoryjnemu uchwaleniu przez RF podlegają ustawy federalne w sprawach: - budżetowych; - fiskalnych; - finansowych; - ratyfikacji i wypowiadania umów międzynarodowych; - granic, wojny i pokoju. Tryb uchwalania federalnych ustaw konstytucyjnych.2/3 głosów Dumy i ¾ głosów RF. Prezydent w ciągu 14 dni podpisuje.
Tryb rozwiązania Dumy przez prezydenta:
1) po trzykrotnym odrzuceniu przez Dumę zaproponowanego przez prezydenta kandydata na premiera. Prezydent powołuje premiera i rozwiązuje Dumę.2) po wyrażeniu przez Dumę rządowi wotum nieufności, z którym prezydent zgadza się lub nie. Gdy Duma w ciągu trzech miesięcy ponownie przegłosuje wotum nieufności wobec rządu. Wtedy prezydent dymisjonuje rząd lub rozwiązuje Dumę.3) w przypadku, gdy rząd występuje o wotum zaufania i nie uzyskuje go prezydent podejmuje podobną procedurę w ciągu 7 dni.
Duma nie może być rozwiązana na podstawie art. 117 w ciągu roku od wyborów, w momencie wysunięcia oskarżenia przeciwko prezydentowi, pod czas obowiązywania stanu wojny i wyjątkowego oraz w ciągu pół roku przed upływem kadencji prezydenckiej.
Rząd Federacji Rosyjskiej
Tryb powołania Rządu FR
Władzą wykonawczą jest Rząd FR. Premiera powołuje prezydent za zgodą Dumy.
- wniosek prezydent przedkłada w 2 tygodnie od chwili objęcia urzędu;
- w przypadku dymisji rządu – 2 tygodnie;- od dnia odrzucenia kandydatury 1 tydzień;
Duma rozpatruje wniosek w ciągu 1 tygodnia.Premier w ciągu 1 tygodnia przedkłada skład Gabinetu Ministrów.Tryb działania rządu określa federalna ustawa konstytucyjna.
Duma zatwierdza kandydaturę premiera większością bezwzględną
Kompetencje Rządu:
1) opracowanie i realizacja uchwalonego przez Dumę budżetu;2) realizacja w FR jednolitej polityki finansowej, kredytowej i pieniężnej;3) realizacja w FR jednolitej polityki socjalnej, edukacyjnej, ochrony zdrowia, kultury i ekologii;4) zarządza własnością federalną;5) realizuje politykę zagraniczną, obronną i bezpieczeństwa;6) ochrona praw i wolności obywateli, zapewnienie porządku publicznego i zwalczanie przestępczości.
Podział resortów
W ramach rządu federacji podstawową strukturą są ministerstwa federalne, które dzielą się na cztery rodzaje:- polityczno-administracyjne: obrony, finansów, sprawiedliwości, spraw wewnętrznych, polityki regionalnej i narodowościowej; spraw zagranicznych, obrony cywilnej;- zarządzania gospodarką narodową: mienia państwowego, paliw i energetyki, gospodarki, przemysłu i handlu, rolnictwa i gospodarki żywnościowej, zasobów naturalnych, energii atomowej, polityki gruntowej, budownictwa oraz gospodarki mieszkaniowej i komunalnej;- oświatowo-socjalne: nauki i technologii, szkolnictwa ogólnego i zawodowego, kultury, zdrowia, pracy i spraw socjalnych;- usługowo-łącznościowe: transportu.
Inne organa władzy wykonawczej
1. komitety państwowe: antymonopolowy, kinematografii; rozwoju obszarów północnych, rezerw państwowych, ochrony środowiska, poligrafii, rozwoju i wspierania drobnej przedsiębiorczości, łączności i informatyzacji, statystyki, celny oraz kultury fizycznej i turystyki;2. komisje federalne: rynku papierów wartościowych oraz energetyczna;3. służby: podatkowa, wywiadu, bezpieczeństwa, lotnicza, archiwalna, drogowa, migracyjna, kontroli walutowej i eksportowej, wojsk kolejowych, leśnictwa, polityki podatkowej, ochrony, upadłości i sanacji finansów, graniczna (weszła w skład FSB od 2003 r.) regulacji naturalnych monopoli w dziedzinie łączności, regulacji naturalnych monopoli w dziedzinie transportu, telewizji i radiofonii;4. agencje: patentów i znaków towarowych, kosmiczna, łączności i informacji rządowej;5. organy nadzoru: górniczy i przemysłowe, bezpieczeństwa jądrowego i radiacyjnego;inne organy: Gabinet Prezydenta FR, Urząd Programów Specjalnych, Komosja Techniczna, Komitet Problematyki Konwencyjnej w Zakresie Broni Chemicznej i
Biologicznej.
System sądownictwa i ochrony prawnej w FR
Sąd Konstytucyjny
- składa się z 19 sędziów wybieranych na czas nieokreślony- wniosek składają: prezydent, Rada Federacji, Duma (lub 1/5
deputowanych dowolnej izby), rząd, SN i NSA, organy władzy ustawodawczej i wykonawczej podmiotów FR.
SK rozstrzyga zgodność z Konstytucją:- aktów normatywnych organów federalnych;- aktów normatywnych podmiotów FR;- umów międzynarodowych;- umów pomiędzy członkami federacji oraz pomiędzy FR a jej
podmiotami.SK rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy wyższych organów
władzy państwowej na poziomie federalnym i jej podmiotów.SK dokonuje wykładni Konstytucji i na podstawie skarg bada czy nie
doszło do naruszenia konstytucyjnych praw i wolności.
Sąd Najwyższy
SN jest najwyższym organem sądowym powołanym do rozpatrywania spraw cywilnych, karnych i administracyjnych.Sąd najwyższy działa w składzie: 1) Kolegium sądowego ds. cywilnych; 2) Kolegium sądowego ds. karnych: 3) Kolegium sądowe wojskowe; 4) Plenum Sądu Najwyższego FR.Wszystkie sądy ze względu na kompetencje dzielą się na:- sądy pierwszej instancji, do których należą organy sądowe wszystkich stopni, wyposażone w kompetencje rozpoznawania spraw i orzekania;sądy drugiej instancji, właściwe do rozpoznawania spraw o charakterze odwoławczym; należą tu wszystkie sądy, poza sądami rejonowymi, występujące jako sądy pierwszej instancji.
Sąd Arbitrażowy i Prokuratura
Sąd Arbitrażowy jest najwyższym organem sądowym powołanym do rozstrzygania sporów gospodarczych.
Prokuratura Prokuratora Generalnego powołuje Rada Federacji na wniosek Prezydenta. Działalność prokuratury przejawia się w dziedzinie zwierzchniego nadzoru nad ścisłym i jednolitym przestrzeganiem prawa w czterech zasadniczych kierunkach: - nadzór ogólny nad realizacją ustaw; - nadzór realizacji ustaw przez organy ścigania i organy śledcze; - nadzór nad przestrzeganiem praworządności przez sądy przy rozpatrywaniu spraw cywilnych, karnych i administracyjnych; - nadzór nad przestrzeganiem praworządności w miejscach pozbawienia wolności.