Projekt 2010-08-31

USTAWA

z dnia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2010 r.

o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw1)

Art. 1. W ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, z późn. zm.2) wprowadza się następujące zmiany:

1) w art. 5 pkt 22 otrzymuje brzmienie:

„22) udostępnianie – umożliwianie korzystania z parku narodowego, rezerwatu przyrody lub niektórych ich obszarów i obiektów w celach naukowych, edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych, sportowych, filmowania, fotografowania, a także w celach zarobkowych w zakresie służącym ochronie przyrody;”;

2) w art. 8 uchyla się ust. 3 i 4;

3) po art. 8 dodaje się art. 8a – 8j w brzmieniu:

„Art. 8a. 1.Park narodowy jest państwową osobą prawną.

2. Tworzy się następujące państwowe osoby prawne:

1) Babiogórski Park Narodowy z siedzibą w Zawoi;

2) Białowieski Park Narodowy z siedzibą w Białowieży;

3) Biebrzański Park Narodowy z siedzibą w Osowcu Twierdzy;

4) Bieszczadzki Park Narodowy z siedzibą w Ustrzykach Górnych;

5) Drawieński Park Narodowy z siedzibą w Drawnie;

6) Gorczański Park Narodowy z siedzibą w Porębie Wielkiej;

7) Kampinoski Park Narodowy z siedzibą w Izabelinie;

8) Karkonoski Park Narodowy z siedzibą w Jeleniej Górze;

9) Magurski Park Narodowy z siedzibą w Krempnej;

10) Narwiański Park Narodowy z siedzibą w Kurowie;

11) Ojcowski Park Narodowy z siedzibą w Ojcowie;

12) Park Narodowy „Bory Tucholskie” z siedzibą w Charzykowach;

13) Park Narodowy Gór Stołowych z siedzibą w Kudowie Zdroju;

14) Park Narodowy „Ujście Warty” z siedzibą w Chyrzynie;

15) Pieniński Park Narodowy z siedzibą w Krościenku nad Dunajcem;

16) Poleski Park Narodowy z siedzibą w Urszulinie;

17) Roztoczański Park Narodowy z siedzibą w Zwierzyńcu;

18) Słowiński Park Narodowy z siedzibą w Smołdzinie;

1) Niniejszą ustawą zmienia się: ustawę z dnia 28 września 1991 r. o lasach, ustawę z dnia 21 sierpnia

1997 r. o gospodarce nieruchomościami oraz ustawę z dnia 28 sierpnia 2009 r. Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych. 2)

Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2009 r. poz. 1220,

Nr 157, poz. 1241 i Nr 215, poz. 1664 oraz z 2010 r. Nr 76, poz. 489.

2

19) Świętokrzyski Park Narodowy z siedzibą w Bodzentynie;

20) Tatrzański Park Narodowy z siedzibą w Zakopanem;

21) Wielkopolski Park Narodowy z siedzibą w Jeziorach;

22) Wigierski Park Narodowy z siedzibą w Krzywem;

23) Woliński Park Narodowy z siedzibą w Międzyzdrojach.

Art. 8b. 1. Do zadań parków narodowych w szczególności należy: 1) prowadzenie działań ochronnych w ekosystemach parku narodowego, zmierzających

do: a) zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody

nieożywionej i walorów krajobrazowych, b) przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody, c) odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk

zwierząt lub siedlisk grzybów; 2) udostępnianie obszaru parku narodowego na zasadach określonych w planie

ochrony lub zadaniach ochronnych i w zarządzeniu dyrektora parku narodowego; 3) prowadzenie działań związanych z edukacją przyrodniczą.

2. Parki narodowe mogą prowadzić inną niż określona w ust. 1 działalność, w tym działalność gospodarczą, na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095, z późn. zm.3)), z ograniczeniami wynikającymi z ustawy oraz przepisów odrębnych.

Art. 8c. 1. Organem parku narodowego jest dyrektor parku narodowego.

2. Dyrektor parku narodowego jest powoływany przez ministra właściwego do spraw środowiska, spośród osób wyłonionych w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru, oraz odwoływany przez ministra właściwego do spraw środowiska. W przypadku odwołania dyrektora parku narodowego minister właściwy do spraw środowiska, z dniem odwołania może powierzyć pełnienie jego obowiązków zastępcy dyrektora parku narodowego do czasu powołania dyrektora parku narodowego w drodze naboru, jednak nie dłużej niż na okres 6 miesięcy.

3. Powołanie, o którym mowa w ust. 2, stanowi nawiązanie stosunku pracy na podstawie powołania w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.4)).

4. Stanowisko dyrektora parku narodowego może zajmować osoba, która:

3) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2007 r. Nr 127, poz.

880 i Nr 180, poz. 1280, z 2008 r. Nr 70, poz. 416, Nr 116, poz. 732, Nr 141, poz. 888, Nr 171, poz. 1056 i Nr 216, poz. 1367, oraz z 2009 r. Nr 3, poz. 11, Nr 18, poz. 97, Nr 168, poz. 1323 i Nr 201, poz. 1540. 4)

Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1998 r. Nr 106, poz.

668 i Nr 113, poz. 717, z 1999 r. Nr 99, poz. 1152, z 2000 r. Nr 19, poz. 239, Nr 43, poz. 489, Nr 107, poz. 1127 i Nr 120, poz. 1268, z 2001 r. Nr 11, poz. 84, Nr 28, poz. 301, Nr 52, poz. 538, Nr 99, poz. 1075, Nr 111, poz. 1194, Nr 123, poz. 1354, Nr 128, poz. 1405 i Nr 154, poz. 1805, z 2002 r. Nr 74, poz. 676, Nr 135, poz. 1146, Nr 196, poz. 1660, Nr 199, poz. 1673 i Nr 200, poz. 1679, z 2003 r. Nr 166, poz. 1608 i Nr 213, poz. 2081, z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 99, poz. 1001, Nr 120, poz. 1252 i Nr 240, poz. 2407, z 2005 r. Nr 10, poz. 71, Nr 68/, poz. 610, Nr 86, poz. 732 i Nr 167, poz. 1398, z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 133, poz. 935, Nr 217, poz. 1587 i Nr 221, poz. 1615, z 2007 r. Nr 64, poz. 426, Nr 89, poz. 589, Nr 176, poz. 1239, Nr 181, poz. 1288 i Nr 225, poz. 1672, z 2008 r. Nr 93, poz. 586, Nr 116, poz. 740, Nr 223, poz. 1460 i Nr 237, poz. 1654, z 2009 r. Nr 6, poz. 33, Nr 56, poz. 458, Nr 58, poz. 485, Nr 98, poz. 817, Nr 99, poz. 825, Nr 115, poz. 958, Nr 157, poz. 1241 i Nr 219, poz. 1740 oraz z 2010 r. Nr 105, poz. 655.

3

1) posiada tytuł zawodowy magistra lub równorzędny;

2) jest obywatelem polskim;

3) korzysta z pełni praw publicznych;

4) nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne popełnione przestępstwo lub przestępstwo skarbowe;

5) posiada kompetencje kierownicze;

6) posiada co najmniej 6-letni staż pracy, w tym co najmniej 3-letni staż pracy na stanowisku kierowniczym;

7) posiada wykształcenie i wiedzę z zakresu spraw należących do właściwości dyrektora parku narodowego.

5. W celu przeprowadzenia naboru minister właściwy do spraw środowiska powołuje komisję konkursową w składzie:

1) dwóch pracowników urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw środowiska;

2) przedstawiciel Państwowej Rady Ochrony Przyrody;

3) przedstawiciel rady naukowej właściwego parku narodowego;

4) przedstawiciel marszałka województwa właściwego ze względu na siedzibę dyrekcji parku narodowego.

6. Nabór ma charakter konkursu, w toku którego sprawdzeniu podlegają wiedza i predyspozycje niezbędne do wykonywania zadań dyrektora parku narodowego oraz umiejętności kierownicze.

7. Minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia, sposób ogłaszania, organizację i tryb przeprowadzania naboru oraz zadania i organizację komisji, uwzględniając w szczególności potrzebę sprawnego przeprowadzenia naboru oraz wszechstronnej oceny kwalifikacji kandydatów.

Art. 8d. Dyrektor parku narodowego kieruje działalnością parku narodowego i reprezentuje park narodowy na zewnątrz, w zakresie praw i obowiązków, dokonując wszystkich czynności wynikających z praw i obowiązków określonych w statucie parku narodowego, w ustawie i odrębnych przepisach.

Art. 8e. 1. Parki narodowe są obowiązane uzyskać zgodę ministra właściwego do spraw środowiska na dokonanie czynności prawnej w zakresie rozporządzenia nieruchomościami, w tym do oddania do korzystania innym podmiotom na podstawie umów prawa cywilnego, z wyłączeniem umowy dzierżawy, najmu albo użyczenia, zawieranych na czas nie dłuższy niż 5 lat. W przypadku, gdy po umowie zawartej na czas oznaczony strony zawierają kolejną umowę, której przedmiotem jest ta sama nieruchomość, wymagana jest zgoda organu nadzorującego.

2. Z wnioskiem o wyrażenie zgody, o której mowa w ust. 1 występuje park narodowy, dokonujący czynności prawnej, określając:

1) przedmiot rozporządzenia z wyszczególnieniem danych ewidencyjnych identyfikujących nieruchomość;

2) sposób rozporządzenia;

3) uzasadnienie gospodarcze czynności prawnej;

4) wpływ czynności prawnej na przyrodę parku narodowego;

5) w przypadku zbycia prawa użytkowania wieczystego wartość nieruchomości określoną przez biegłego rzeczoznawcę.

4

3. Czynność prawna dokonana z naruszeniem obowiązku określonego w ust. 1 jest nieważna.

4. Z powództwem o stwierdzenie nieważności czynności prawnej z przyczyn, o których mowa w ust. 1, oprócz osób mających w tym interes prawny może wystąpić minister właściwy do spraw środowiska.

5. Do rozporządzania nieruchomościami przez parki narodowe nie stosuje się przepisów art. 5a – 5c ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 493, z późn. zm.5)).

6. Zbycie prawa użytkowania wieczystego przez park narodowy – państwową osobę prawną, jest możliwe wyłącznie w przypadku bezpowrotnej utraty przez nieruchomość walorów przyrodniczych lub kulturowych i braku jej przydatności dla realizacji celów parku narodowego.

7 Zawarcie umów dotyczących rozporządzania nieruchomościami przez parki narodowe następuje w drodze przetargu.

Art. 8f. 1. Dyrektor parku narodowego realizuje ustalenia planu ochrony lub zadań ochronnych oraz wydaje zarządzenia dotyczące funkcjonowania parku narodowego, w tym określające sposoby korzystania z obszarów parku narodowego w celach naukowych, edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych, sportowych, a także zarobkowych w zakresie służącym ochronie przyrody, filmowania, fotografowania.

2. Dyrektor parku narodowego ma prawo prowadzenia postępowań w sprawach o wykroczenia oraz bierze udział w postępowaniach przed sądami powszechnymi w charakterze oskarżyciela publicznego i wnosi odwołania od postanowień i orzeczeń tych sądów w sprawach o wykroczenia z zakresu ochrony przyrody.

3. Do wykonywania czynności, o których mowa w ust. 2, dyrektor parku narodowego może upoważnić funkcjonariusza Straży Parku.

4. Do dyrektora parku narodowego należą odpowiednio zadania i kompetencje określone w art. 5 ust. 2-4, art. 9 ust. 1 pkt 1 i 3 i ust. 2, art. 14a ust. 1 i 2, art. 26 ust. 3 i 4 oraz art. 35 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435 z późn. zm.6)).

5. Dyrektor parku narodowego współpracuje z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnej w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań określonych w ustawie.

Art. 8g. Minister właściwy do spraw środowiska nadaje parkowi narodowemu, w drodze rozporządzenia, statut określający organizację wewnętrzną parku narodowego, w tym siedzibę parku narodowego, tryb działania jego organów oraz sposób udzielania pełnomocnictw, kierując się potrzebą zapewnienia sprawnego działania parku narodowego oraz właściwej realizacji jego zadań określonych w ustawie.

5) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. Nr 156, poz. 775, z 1997 r. Nr 106,

poz. 673, Nr 115, poz. 741, Nr 141, poz. 943, z 1998 r. Nr 155, poz. 1014, z 2000 r. Nr 48, poz. 550, z 2001 r. Nr 4, poz. 26, z 2002 r. Nr 25, poz. 253, Nr 240, poz. 2055, Z 2004 r. Nr 123, poz. 1291, Nr 99, poz. 1001, Nr 273, poz. 2703, z 2005 r. Nr 183, poz. 1538, Nr 169, poz. 1417, z 2006 r. Nr 107, poz. 721 oraz z 2009 r. Nr 157, poz. 1241 i Nr 206, poz. 1590. 6)

Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2005 r. Nr 157,

poz. 1315, Nr 167, poz. 1399, Nr 175, poz. 1460 i 1462, z 2006 r. Nr 227, poz. 1658, Nr 245, poz. 1775, z 2007 r. Nr 59, poz. 405, Nr 64, poz. 427, Nr 181, poz. 1286, z 2008 r. Nr 163, poz. 1011, Nr 199, poz. 1227 oraz z 2009 r. Nr 18, poz. 97, Nr 42, poz. 340, Nr 69, poz. 595, Nr 92, poz. 753 i Nr 157, poz. 1241.

5

Art. 8h. 1. Park narodowy prowadzi samodzielną gospodarkę finansową, pokrywając z posiadanych środków i uzyskiwanych wpływów wydatki na finansowanie zadań określonych w ustawie, w tym Służby Parku Narodowego oraz kosztów działalności.

2. Podstawą gospodarki finansowej parku narodowego jest roczny plan finansowy.

3. Park narodowy wyodrębnia w planie finansowym:

1) przychody z prowadzonej działalności;

2) dotacje z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego;

3) koszty, w tym:

a) wynagrodzenia i naliczane od nich składki,

b) płatności odsetkowe wynikające z zaciągniętych zobowiązań,

c) zakup towarów i usług;

4) środki na wydatki majątkowe;

5) środki przekazane innym podmiotom;

6) stan należności i zobowiązań na początek i koniec roku;

7) stan środków pieniężnych na początek i koniec roku.

4. Park narodowy sporządza plan finansowy w układzie zadaniowym na rok budżetowy i dwa kolejne lata, w układzie funkcji państwa, zadań budżetowych i podzadań.

5. W rocznym planie finansowym parku narodowego mogą być dokonywane zmiany przychodów i kosztów po uzyskaniu zgody ministra właściwego do spraw środowiska. O dokonanych zmianach należy powiadomić ministra właściwego do spraw finansów publicznych.

6. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy sposób prowadzenia gospodarki finansowej parku narodowego, kierując się potrzebą zapewnienia jednolitego sposobu przeznaczania środków publicznych na realizację zadań parku narodowego określonych w ustawie oraz przestrzegania ładu finansów publicznych.

Art. 8i. 1. Nadzór nad działalnością parków narodowych sprawuje minister właściwy do spraw środowiska.

2. Nadzór, o którym mowa w ust. 1, obejmuje w szczególności:

1) zatwierdzanie rocznych zadań rzeczowych wynikających z planu ochrony lub zadań ochronnych;

2) sporządzanie sprawozdań zbiorczych z działalności parków narodowych;

3) kontrolę funkcjonowania parków narodowych;

4) kontrolę prowadzonej przez parki narodowe działalności gospodarczej;

5) kontrolę realizacji zadań parków narodowych, określonych w ustawie oraz odrębnych przepisach;

6) kontrolę planu finansowego parków narodowych,

7) kontrolę działań dyrektora parku narodowego podejmowanych jako organ ochrony przyrody.

Art. 8j. 1. Przychodami parku narodowego są:

1) dotacje z budżetu państwa:

6

2) dotacje z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, o którym mowa w art. 400 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.7));

3) dotacje z wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, o których mowa w art. 400 ust. 2 ustawy, o której mowa w pkt 3;

4) wpływy z opłat, o których mowa w art. 12 ust. 3;

5) wpływy z opłat pobieranych w związku z działalnością edukacyjną parku narodowego oraz za wstęp do obiektów związanych z tą działalnością;

6) wpływy z tytułu wynajmu pokoi gościnnych lub innych pomieszczeń;

7) wpływy ze sprzedaży produktów drzewnych i niedrzewnych uzyskiwane w ramach realizacji zadań wynikających z planu ochrony, o którym mowa w art. 18 ust. 1, lub zadań ochronnych, o których mowa w art. 22 ust. 1;

8) wpływy ze sprzedaży materiałów edukacyjnych, informacyjnych i naukowych;

9) wpływy ze sprzedaży składników rzeczowych majątku ruchomego;

10) wpływy z tytułu dzierżawy i najmu nieruchomości;

11) wpływy wynikające z prowadzenia działalności rolniczej;

12) wpływy z tytułu udostępnienia informacji;

13) wpływy z opłat za udostępnienie danych o zasobach przyrodniczych, kulturowych i kartograficznych;

14) wpływy z tytułu nawiązek orzeczonych wobec sprawców skazanych za przestępstwa lub wykroczenia przeciwko środowisku;

15) inne niewymienione wynikające z prowadzenia działalności ustawowej oraz prowadzonej działalności gospodarczej.

2. Przychodami parku narodowego mogą być dobrowolne wpłaty, zapisy, darowizny, świadczenia rzeczowe, wpływy pochodzące z fundacji oraz wpływy z przedsięwzięć organizowanych na rzecz ochrony przyrody.

3. Przychodami parku narodowego mogą być środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi, inne niż środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej.

4. Przychodami parku narodowego mogą być dotacje z budżetów jednostek samorządu terytorialnego przeznaczone na realizację zadań związanych z ochroną wartości przyrodniczych lub kulturowych regionu.

5. Park narodowy może zaciągać kredyty i pożyczki do wysokości 60% kwot ujętych w planie finansowym przychodów lub 60% kosztów, za zgodą ministra właściwego do spraw środowiska wyrażonej w drodze decyzji administracyjnej.

6. Przychody, o których mowa w ust. 1 pkt 1-3, przeznaczone są na realizację zadań związanych z ochroną wartości przyrodniczych lub kulturowych regionu.

7) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2008 r. Nr 111, poz.

708, Nr 138, poz. 865, Nr 154, poz. 958, Nr 171, poz. 1056, Nr 199, poz. 1227, Nr 223, poz. 1464 i Nr 227, poz. 1505 oraz z 2009 r. Nr 19, poz. 100, Nr 20, poz. 106, Nr 79, poz. 666, Nr 130, poz. 1070 i Nr 215, poz. 1664).

7

7. Korzyści wynikające ze zwolnienia z opłaty początkowej i opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego nie będą przeznaczane na działalność gospodarczą, a równowartość tych opłat odnoszących się do części nieruchomości, które są wykorzystywane w związku z działalnością gospodarczą parków narodowych, będzie przeznaczana na działalność związaną z ochroną wartości przyrodniczych lub kulturowych parku narodowego.”;

4) uchyla się art. 9;

5) w art. 10:

a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:

„1. Utworzenie parku narodowego, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, zmiana jego granic lub likwidacja następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, które określa jego nazwę, obszar, przebieg granicy, otulinę i nieruchomości Skarbu Państwa nieprzechodzące w użytkowanie wieczyste państwowej osoby prawnej - parku narodowego. Rada Ministrów, wydając rozporządzenie, kieruje się rzeczywistym stanem wartości przyrodniczych obszaru. Likwidacja lub zmniejszenie obszaru parku narodowego następuje wyłącznie w razie bezpowrotnej utraty wartości przyrodniczych i kulturowych jego obszaru.”,

b) uchyla się ust. 3,

c) dodaje się ust. 5a – 5j w brzmieniu:

5a. Prawo pierwokupu może być wykonane w terminie miesiąca od dnia otrzymania przez dyrektora parku narodowego zawiadomienia o treści umowy sprzedaży.

5b. Notariusz sporządzający umowę sprzedaży jest zobowiązany do zawiadomienia dyrektora parku narodowego o treści umowy, stosownie do przepisu ust. 5a.

5c. Dyrektor parku narodowego wykonuje prawo pierwokupu przez złożenie oświadczenia w formie aktu notarialnego u notariusza, o którym mowa w ust. 5b. W przypadku gdyby złożenie oświadczenia u tego notariusza było niemożliwe lub napotykało poważne trudności, może być ono złożone u innego notariusza.

5d. Oświadczenie, o którym mowa w ust. 5c, notariusz doręcza sprzedawcy.

5e. Prawo pierwokupu wykonuje się po cenie ustalonej między stronami w umowie sprzedaży.

5f. Czynność prawna dokonana niezgodnie z przepisami ustawy lub bez zawiadomienia uprawnionego do prawa pierwokupu jest nieważna.

5g. Z powództwem o stwierdzenie nieważności czynności prawnej z przyczyn, o których mowa w ust. 5f, oprócz osób mających w tym interes prawny może wystąpić dyrektor parku narodowego.

5h. Nieruchomości Skarbu Państwa położone w granicach parku narodowego zbędne dotychczasowemu zarządcy, w przypadku wygaśnięcia trwałego zarządu na rzecz jednostki organizacyjnej, na wniosek dyrektora parku narodowego zostają przekazane w użytkowanie wieczyste parków narodowych

5i. Przekazanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości, o których mowa w ust. 5h, jest wolne od podatków i opłat związanych z tym działaniem, a wynikające z niego wpisy do ksiąg wieczystych i ich zakładanie są wolne od opłat. ”

5j. W przypadku, gdy prawo pierwokupu nieruchomości położonej na obszarze parku narodowego, z mocy przepisów odrębnych przysługuje jednocześnie kilku podmiotom, pierwszeństwo w realizacji prawa pierwokupu przysługuje dyrektorowi parku narodowego.”; 6) w art. 12:

a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:

8

„1. Obszar parku narodowego może być udostępniany, w sposób, który nie wpłynie negatywnie na przyrodę w parku narodowym.”,

b) ust. 9 otrzymuje brzmienie:

„9. Opłaty pobierane za wstęp do parku narodowego, o których mowa w ust. 3, w wysokości 15% wpływów za każdy kwartał, przeznacza się na dofinansowanie działalności ratowniczej specjalistycznych organizacji ratowniczych – Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego oraz Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, działających na terenie danego parku narodowego”.

7) w art. 15:

a) w ust. 1 pkt 1 i 18 otrzymują brzmienie:

„1) budowy lub przebudowy obiektów budowlanych i urządzeń technicznych, z wyjątkiem obiektów i urządzeń służących celom parku narodowego albo rezerwatu przyrody;

18) ruchu pojazdów poza drogami publicznymi oraz poza drogami położonymi na nieruchomościach oddanych w użytkowanie wieczyste parku narodowego, wskazanymi przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska;”,

b) w ust. 3 dodaje się pkt 3 w brzmieniu:

„3) celami szkoleniowymi lotnictwa Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w ramach przygotowania do misji poza granicami kraju, w przypadku braku rozwiązań alternatywnych i jeżeli nie spowoduje to negatywnego wpływu na przyrodę parku narodowego.”,

c) dodaje się ust. 3a w brzmieniu:

„3a. Zezwolenie, którym mowa w ust. 3 i 4 wydaje się, w drodze decyzji, na czas określony, nie dłuższy niż 5 lat.”.

d) dodaje się ustępy 6 – 9 w brzmieniu”

„6. Wniosek o wydanie zezwolenia na odstępstwo od zakazów określonych w ust. 1 zawiera w szczególności:

a) imię i nazwisko oraz adres albo nazwę i siedzibę wnioskodawcy,

b) wskazanie zakazów, od których wnioskodawca zamierza uzyskać zezwolenie

na odstępstwo od zakazów,

c) cel wykonania wnioskowanych czynności wraz z uzasadnieniem,

d) opis planowanych czynności,

e) lokalizację wykonywania wnioskowanych czynności,

f) uzasadnienie braku rozwiązań alternatywnych względem planowanego, w przypadku realizacji inwestycji liniowych celu publicznego,

g) opis przewidywanych działań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacje przyrodniczą negatywnych oddziaływań na przyrodę parku narodowego.

7. W zezwoleniu na odstępstwo od zakazów określonych w ust. 1, niezależnie od wymagań wynikających z przepisów ustawy z dnia 14 czerwca 1960 Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.8)) wskazuje się warunki realizacji wynikające z potrzeby ochrony przyrody.

8) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2001 r. Nr 49, poz. 509,

z 2002 r. Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz. 1271, Nr 169, poz. 1387, z 2003 r. Nr 130, poz. 1188, Nr 170,

9

8. Przy zasięganiu opinii, o których mowa w ust. 3 i 4 nie stosuje się art. 106 ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego.

9. Właściwe organy wydają opinię, o której mowa w ust. 3 i 4 w terminie do 30 dni od dnia otrzymania wniosku o wydanie opinii. Opinia wydawana jest w formie pisemnego stanowiska organu zawierającego ocenę wnioskowanych czynności, w odniesieniu do wpływu przedsięwzięcia na przyrodę parku narodowego.

8) w art. 91 dodaje się pkt 2b i 2c w brzmieniu:

„2b) dyrektor parku narodowego;

2c) marszałek województwa,”;

9) uchyla się art. 101 i art. 102;

10) w art. 103 dodaje się ust. 5 w brzmieniu:

„5. Minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia, warunki i sposób wynagradzania pracowników parku narodowego, kierując się charakterem pracy wykonywanej przez pracowników parków narodowych i potrzebą zapewnienia odpowiedniego poziomu wykonywania przez nich zadań.”.

11) dodaje się art. 104a i 104b w brzmieniu:

„Art. 104a. 1. Parki narodowe – państwowe osoby prawne mogą sprzedawać nieruchomości zabudowane budynkami mieszkalnymi i samodzielne lokale mieszkalne, zwane dalej „lokalami”, nieprzydatne tym jednostkom. Lokale sprzedaje się wraz z pomieszczeniami przynależnymi, garażami oraz niezbędnymi do korzystania z nich gruntami.

2. Nie podlegają sprzedaży lokale:

1) niezbędne dla zabezpieczenia bezpłatnych mieszkań dla pracowników parków narodowych, o których mowa w art. 104 ust. 3;

2) których zbycie powoduje powstanie enklawy obcej własności w granicach parku narodowego;

3) znajdujące się w budynkach związanych z zarządzaniem parkiem narodowym.

3. Pracownicy i byli pracownicy parków narodowych mający co najmniej trzyletni okres zatrudnienia w parkach narodowych, z wyłączeniem osób, z którymi stosunek pracy został rozwiązany bez wypowiedzenia z winy pracownika, posiadają pierwszeństwo nabycia lokali, których są najemcami i w których mieszkają.

4. Ustalenie ceny nieruchomości przy sprzedaży, o której mowa w ust. 1, następuje na zasadach określonych w przepisach gospodarce nieruchomościami, z zastrzeżeniem ust. 5.

5 Cena sprzedaży lokalu podlega łącznemu obniżeniu o 6% za każdy rok zatrudnienia w parkach narodowych i o 3 % za każdy rok najmu tego lokalu, jednak nie więcej niż o 95%. Jeżeli osobą uprawnioną jest emeryt lub rencista cena nabycia lokalu jest ustalona na 5 % jego wartości.

poz. 1660, z 2004 r. Nr 162, poz. 1692, z 2005 r. Nr 64, poz. 565, Nr 78, poz. 682, Nr 181, poz. 1524, z 2008 r. Nr 229, poz. 1539 oraz z 2009 r. Nr 195, poz. 1501 i Nr 216, poz. 1676.

10

6. Przepisy ust. 3 i 4 stosuje się również do osób bliskich, pozostałych po pracownikach, które w dniu ich śmierci zamieszkiwały razem z nimi. Przez osoby bliskie rozumie się małżonków oraz wstępnych i zstępnych, a także osoby przysposobione. W razie zbiegu uprawnień do obniżenia należności osób prowadzących wspólne gospodarstwo domowe okresy zatrudnienia tych osób mogą być sumowane, przy czym bonifikata nie może przekraczać 95% ceny sprzedaży lokalu. Uprawnienie to przysługuje tylko przy nabyciu jednego lokalu.

7. Uprawnienie, o którym mowa w ust. 5 przysługuje osobom bliskim również w stosunku do lokalu, którego prawo najmu osoby te uzyskały w zamian za lokal dotychczas zajmowany w dniu śmierci pracownika lub byłego pracownika parków narodowych. Uprawnienie to przysługuje tylko jednej osobie bliskiej i tylko przy nabyciu jednego lokalu.

8. Dyrektor parku narodowego żąda zwrotu kwoty równej udzielonej bonifikacie po jej waloryzacji, jeżeli nabywca lokalu, o którym mowa w ust. 3, 6 i 7, przed upływem 5 lat od dnia jego nabycia zbył ten lokal lub wykorzystał na inne cele niż mieszkalne. Nie dotyczy to zbycia na rzecz osoby bliskiej. Waloryzacji dokonuje się według zasad określonych w przepisach o gospodarce nieruchomościami.

9. Najemcy nieposiadający uprawnień, o których mowa w ust. 3, 6 i 7 mogą nabywać przeznaczone do sprzedaży lokale, które zajmują co najmniej od 3 lat, na podstawie umowy najmu, zawartej na czas nieoznaczony, bez możliwości zastosowania przepisów ust. 5-7.

10. O przeznaczeniu lokali do sprzedaży dyrektor parku narodowego zawiadamia na piśmie osoby, o których mowa ust. 3, 6, 7 i 9, wyznaczając co najmniej miesięczny termin na złożenie pisemnego oświadczenia o zamiarze nabycia lokalu mieszkalnego, liczony od dnia doręczenia zawiadomienia osobie zainteresowanej.

11. Zawiadomienie, o którym mowa w ust. 10, powinno zawierać:

1) cenę rynkową lokalu, wraz z pomieszczeniami przynależnymi i garażami;

2) wartość prawa do gruntu niezbędnego do korzystania z lokalu;

3) przewidywany termin zawarcia umowy sprzedaży lokalu;

4) informację o skutku niezłożenia oświadczenia, o którym mowa w ust. 10.

12. Pracownicy i byli pracownicy parków narodowych niebędący najemcami lokali przeznaczonych do sprzedaży, mają pierwszeństwo nabycia lokali wolnych (pustostanów), na warunkach określonych w ust. 6.

13. Lokale mogą być zbywane, pod rygorem nieważności, wyłącznie na zasadach określonych w ust. 1-12.

Art. 104b. Pracownik, który nabył lokal mieszkalny na zasadach określonych w art. 104a, bądź na zasadach określonych w ustawie 15 grudnia 2000 r. o zasadach zbywania mieszkań będących własnością przedsiębiorstw państwowych, niektórych spółek handlowych z udziałem Skarbu Państwa, państwowych osób prawnych oraz niektórych mieszkań będących własnością Skarbu Państwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 4, poz. 24 z późn. zm.) po preferencyjnych cenach z zasobu Skarbu Państwa nie może ubiegać się o wypłacanie ekwiwalentu za niewykorzystanie bezpłatnego mieszkania.”

11

Art. 2. W ustawie z dnia 28 września 1991 r. o lasach w art. 4 ust. 2 pkt 1 otrzymuje brzmienie: „1) oddanych w użytkowanie wieczyste parkom narodowym;”. Art. 3. W ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 z późn. zm.9)) art. 83 ust. 3 otrzymuje brzmienie: „3. Nie pobiera się opłat rocznych za nieruchomości oddane w trwały zarząd pod drogi publiczne, parki, zieleńce, ogrody botaniczne, ogrody zoologiczne oraz rezerwaty przyrody.”. Art. 4. W ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1241 i Nr 219, poz. 1706) uchyla się art. 63.

Art. 5. Z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy:

1) parki narodowe będące państwowymi jednostkami budżetowymi, o których mowa w ustawie zmienianej w art. 1, stają się państwowymi osobami prawnymi należności i zobowiązania, w tym nieściągnięte należności i nieuregulowane zobowiązania parków narodowych będących państwowymi jednostkami budżetowymi stają się należnościami i zobowiązaniami parków narodowych będących państwowymi osobami prawnymi;

2) mienie ruchome Skarbu Państwa zarządzane przez parki narodowe będące państwowymi jednostkami budżetowymi, staje się mieniem parków narodowych będących państwowymi osobami prawnymi;

3) umowy zawarte przez parki narodowe będące państwowymi jednostkami budżetowymi zachowują moc do czasu ich wygaśnięcia, z tym że wynikające z tych umów prawa i obowiązki parków narodowych będących państwowymi jednostkami budżetowymi stają się prawami i obowiązkami parków narodowych będących państwowymi osobami prawnymi.

Art. 6. 1. Z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy:

1) nieruchomości będące w trwałym zarządzie parków narodowych będących państwowymi jednostkami budżetowymi zostają z mocy prawa oddane w użytkowanie wieczyste parków narodowych;

2) parkowi narodowemu przysługuje z mocy prawa prawo własności budynków, lokali i innych urządzeń znajdujących się na nieruchomościach, o których mowa w pkt 1;

3) nabycie praw, o których mowa w pkt 1 -2 potwierdza wojewoda w drodze decyzji;

4) decyzje właściwego organu o ustanowieniu trwałego zarządu na rzecz parków narodowych – państwowych jednostek budżetowych, wygasają.

2. Decyzja, o której mowa w ust. 1 pkt 3 stanowi podstawę do dokonania wpisów w księgach wieczystych i w ewidencji gruntów i budynków.

3. Oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości, o których mowa w ust. 1, jest wolne od podatków i opłat związanych z tym działaniem, a wynikające z niego wpisy do ksiąg wieczystych i ich zakładanie są wolne od opłat.

4. Oddanie w użytkowanie wieczyste następuje bez ustanowienia opłaty początkowej, a nabycie własności budynków, lokali i innych urządzeń następuje nieodpłatnie.

9) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2005 r., Nr 130, poz. 1087, Nr 169, poz.

1420, Nr 175, poz. 1459 i Nr 281, poz. 2782, z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i Nr 220 poz. 1600 i 1601, z 2007 r. Nr 69, poz. 468 i Nr 173, poz. 1218, z 2008 r. Nr 59, poz. 369 i Nr 220, poz. 1412, z 2009 r. Nr 19, poz. 100, Nr 42, poz. 335 i 340, Nr 98, poz. 817, Nr 161, poz. 1279 i 1281 i Nr 206, poz. 1590.

12

5. Od państwowych osób prawnych parków narodowych nie pobiera się opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego

6. Dyrektorzy parków narodowych obowiązani są do złożenia wniosku o wpis w księgach wieczystych prawa użytkowania wieczystego na rzecz parków narodowych, w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy

7. W przypadku niedotrzymania terminu, o którym mowa w ust. 6, minister właściwy do spraw środowiska może, w drodze decyzji administracyjnej, nałożyć na dyrektora parku narodowego karę pieniężną do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę otrzymywanego przez dyrektora parku narodowego.

8. Nieruchomości znajdujące się w granicach parków narodowych pozostające w dniu wejścia w życie ustawy we władaniu parków narodowych, niestanowiące własności Skarbu Państwa, stają się z dniem 1 lipca 2011 r. z mocy prawa własnością Skarbu Państwa za odszkodowaniem, z zastrzeżeniem ust. 9.

9. Odszkodowanie, o którym mowa w ust. 8, będzie ustalane i wypłacane według zasad i trybu określonych w przepisach o odszkodowaniach za wywłaszczone nieruchomości, na wniosek dotychczasowego właściciela nieruchomości, złożony w okresie od dnia 1 lipca 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. Po upływie tego okresu roszczenie o odszkodowanie nie przysługuje. Roszczenie o odszkodowanie nie przysługuje również w przypadku, gdy nieruchomość, o której mowa w ust. 8, pozostawała do dnia 30 czerwca 2011 r. w posiadaniu samoistnym parku narodowego nieprzerwanie przez okres co najmniej 30 lat.

10. Odszkodowanie, o którym mowa w ust. 9, w przypadku nieruchomości oddanych na własność parkom narodowym, wypłaca park narodowy, a w przypadku nieruchomości oddanych parkom narodowym w użytkowanie wieczyste, wypłaca Skarb Państwa.

11. Podstawę do ustalenia wysokości odszkodowania stanowi wartość nieruchomości według stanu z dnia 1 lipca 2011 r. przy czym nie uwzględnia się wzrostu jej wartości spowodowanego trwałymi nakładami poczynionymi po utracie władania gruntem przez dotychczasowego właściciela.

Art. 7. Forma ochrony przyrody – parki narodowe utworzone na podstawie dotychczasowych przepisów stają się formami ochrony przyrody - parkami narodowymi w rozumieniu ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

Art. 8. Statuty wydane na podstawie art. 4 ustawy zmienianej w art. 1 zachowują moc do dnia wejścia w życie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 8g tej ustawy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, nie dłużej jednak niż do dnia 30 czerwca 2011r.

Art. 9. 1. Z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy dyrektorzy parków narodowych powołani na tę funkcję na podstawie art. 101 ust. 2 ustawy zmienianej w art. 1, stają się organami parków narodowych.

Art. 10. Do konkursów na stanowisko dyrektora parku narodowego ogłoszonych i nierozstrzygniętych do dnia wejścia w życie ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe.

Art. 11. 1. Z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy pracownicy przekształcanych parków narodowych będących jednostkami budżetowymi stają się pracownikami parków narodowych będących państwowymi osobami prawnymi.

2. Do czasu określenia nowych warunków i sposobu wynagradzania pracowników parków narodowych, o których mowa w art. 1 pkt 10 ustawy, warunki pracy i płacy pracowników przenoszonych do parków narodowych będących państwowymi osobami prawnymi pozostają bez zmian.

13

Art. 12. Do spraw wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy, a niezakończonych decyzją ostateczną stosuje się przepisy dotychczasowe.

Art. 13. Do spraw wszczętych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy dotyczących przebudowy obiektów budowlanych i urządzeń technicznych na obszarach parków narodowych i rezerwatów przyrody stosuje się przepisy dotychczasowe.

Art. 14. Do spraw cywilnych wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy, a niezakończonych prawomocnym orzeczeniem, zastępstwo procesowe parków narodowych pełni Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa.

Art. 15. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2011 r.

14

Uzasadnienie

W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1241), które przewidują likwidację gospodarstw pomocniczych funkcjonujących przy państwowych jednostkach budżetowych – parkach narodowych, zaistniała konieczność przygotowania przepisów, które regulowałyby zmianę formy prawno-organizacyjnej parków narodowych.

Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych nie przewiduje możliwości wykonywania zadań państwowych jednostek budżetowych - parków narodowych przez funkcjonujące przy nich gospodarstwa pomocnicze, ani nie przyznaje im prawa gromadzenia środków finansowych na rachunku dochodów własnych.

Ponadto przekształcenie parków narodowych, będących jednostkami budżetowymi, a pośrednio (z uwagi na wcześniejszą likwidację gospodarstw pomocniczych) także istniejących przy nich gospodarstw pomocniczych, w państwowe osoby prawne umożliwi zatrzymanie dotychczasowych przychodów i etatów przekształcanej jednostki. Projektowane przepisy są również odpowiedzią na istniejące problemy wynikające z dotychczasowego dualizmu w parkach narodowych polegającego na istnieniu jednostki macierzystej i gospodarstwa pomocniczego oraz nakładania się wykonywanych przez nie zadań.

Zgodnie z art. 9 pkt 14 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych do sektora finansów publicznych należą m.in. państwowe osoby prawne tworzone na podstawie odrębnych ustaw. Wybór państwowej osoby prawnej jako nowej formy organizacyjno-prawnej parków narodowych, zapewni możliwość sprawnego funkcjonowania parków narodowych i wykonywania zadań ustawowych. Możliwe będzie przy tym szczegółowe uregulowanie zasad ich gospodarki finansowej. Dzięki przekształceniu parków narodowych w państwowe osoby prawne możliwe będzie zatrzymanie przez nie uzyskiwanych przychodów i ich przeznaczanie na cele ochrony przyrody oraz wartości kulturowych regionu. Jednocześnie podkreślić należy, że wybór instytucji gospodarki budżetowej jako formy organizacyjno – prawnej wiązałby się z koniecznością zlecania parkom narodowym zadań, bowiem zgodnie z art. 23 ustawy o finansach publicznych, jednostka ta tworzona jest w celu realizacji zadań publicznych i odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania. W związku ze zlecaniem zadań trzeba byłoby dodatkowo utworzyć jednostkę, która zajmowałaby się zlecaniem tych zadań i rozliczaniem ich wykonania, co zdecydowanie wpłynęłoby na zwiększenie kosztów wejścia w życie regulacji.

Warto podkreślić, że wraz ze zmianą formy organizacyjno-prawnej nie zmieni się zakres zadań parków narodowych. Istotą projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz o zmianie niektórych innych ustaw jest zapewnienie właściwego funkcjonowania i finansowania działalności parków narodowych.

Obecnie w Polsce funkcjonują 23 państwowe jednostki budżetowe - parki narodowe. Oprócz podstawowej funkcji jaką jest ochrona przyrody, parki narodowe realizują także zadania w zakresie edukacji ekologicznej i nauki, a także udostępniania zasobów przyrodniczych i kulturowych znajdujących się ich obszarze. Skuteczna realizacja zadań parków narodowych oddziaływuje na rozwój gospodarczy regionów, w wielu przypadkach stanowiąc o atrakcyjności turystycznej tych obszarów. Wykonywanie wyżej wymienionych zadań, w sposób umożliwiający utrzymanie zasobów przyrodniczych zgodnie z wymaganiami określonymi w przepisach o ochronie przyrody, wymaga znacznych nakładów finansowych. Roczny koszt funkcjonowania państwowych jednostek budżetowych - parków narodowych (dane za 2008 r.) to ok. 193 300 tys. zł, z czego z budżetu państwa przeznacza się ok. 78 300 tys. zł. Taka kwota pozwala jedynie na finansowanie wynagrodzeń dla pracowników parków narodowych. Działania z zakresu ochrony przyrody, w tym zadania związane udostępnianiem obszarów parków narodowych są finansowane ze środków uzyskiwanych przez gospodarstwa pomocnicze (ok. 80 300 tys. zł) oraz z innych

15

źródeł (np. środki z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej w łącznej kwocie ok. 34 700 tys. zł). Zasadne jest, by parki narodowe, oprócz otrzymywanych dotacji budżetowych, mogły zatrzymywać przychody uzyskane w wyniku prowadzenia własnej działalności i przeznaczać je na pokrywanie kosztów związanych z realizacją zadań określonych w przepisach o ochronie przyrody. Proponowane przekształcenie formy organizacyjno-prawnej parków narodowych w państwowe osoby prawne zapewni możliwość osiągania przychodów z różnych źródeł, co przyczyni się do zwiększenia środków finansowych przeznaczonych na ochronę przyrody na obszarze parków narodowych, oraz będzie skutkować brakiem konieczności nadmiernego zwiększenia kwoty dotacji otrzymywanych z budżetu państwa. Jednocześnie, z uwagi na ograniczoną możliwość uzyskiwania przychodów (ograniczenia związane z koniecznością zapewnienia ochrony przyrody), niezbędne jest, by parki narodowe nadal otrzymywały dotacje z budżetu państwa na realizację zadań w zakresie ochrony przyrody.

W związku z powyższym uznano, iż niewystarczające są regulacje zawarte w art. 63 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych, zgodnie z którymi, w miejsce likwidowanych gospodarstw pomocniczych proponuje się utworzenie instytucji gospodarki budżetowej.

Proponowana w art. 1 pkt 1 projektu ustawy zmiana definicji „udostępnienia” wynika z konieczności jej dostosowania do rzeczywistych potrzeb i działań prowadzonych w parkach narodowych i rezerwatach przyrody. W świetle obowiązującej definicji możliwe jest udostępnienie obszaru parku narodowego lub rezerwatu przyrody również w celach zarobkowych. Nie wskazuje się jednak celów tego zarobkowego udostępnienia, dlatego w nowej definicji określono, że udostępnienie w celach zarobkowych może być realizowane w zakresie służącym ochronie przyrody. Dodatkowo definicję uzupełniono o możliwość udostępniania obszaru parku narodowego i rezerwatu przyrody w celu filmowania i fotografowania. Udostępnienie obszaru parku narodowego lub rezerwatu przyrody może jednak następować wyłącznie w przypadku, jeżeli nie stanowi ono zagrożenia dla przyrody parku narodowego lub rezerwatu przyrody, co wynika z proponowanego w art. 1 pkt 5 projektu ustawy brzmienia art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą”. Uchylenie w art. 8 ust. 3 i 4 ustawy jest konsekwencją przekształcenia parków narodowych w państwowe osoby prawne.

W dodawanych w art. 1 pkt 3 projektu ustawy art. 8a – 8j zawarte są przepisy dotyczące zasad funkcjonowania parków narodowych.

W art. 8a wskazano, że parki narodowe są państwowymi osobami prawnymi. Dodatkowo, w art. 8b określono zadania państwowych osób prawnych, uwzględniające zagadnienia związane z ochroną przyrody. Wskazano także, że parki narodowe będą mogły prowadzić działalność, w tym działalność gospodarczą inną niż związaną bezpośrednio z ochroną przyrody (np. wynajem pokoi gościnnych) na zasadach określonych w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, jednakże wyłącznie w zakresie i w formach określonych w ustawie oraz przepisach odrębnych.

W myśl art. 8c organem parku narodowego jest dyrektor parku narodowego. Ponadto, określono zasady wyboru dyrektora parku narodowego, wskazano ministra właściwego do spraw środowiska jako organ powołujący i odwołujący dyrektora parku narodowego, sposób jego powołania, jak również wymagania niezbędne do zajmowania tego stanowiska. W porównaniu z obowiązującą ustawą zmieniono kryteria dotyczące możliwości zgłaszania aplikacji na stanowisko dyrektora parku narodowego. Zrezygnowano z obowiązującego dotychczas ściśle określonego katalogu dotyczącego wykształcenia kandydata, na rzecz wskazania ogólnych wymagań umożliwiających zajmowanie stanowiska, o którym mowa. Powyższe jest konsekwencją wprowadzenia otwartego i konkurencyjnego naboru. Wiedza kandydatów oraz spełnianie określonych wymagań będą podlegały weryfikacji w drodze naboru, który będzie miał charakter konkursu. Sposób ogłaszania, organizację i tryb

16

przeprowadzania naboru oraz zadania komisji, zostaną szczegółowo określone w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw środowiska w sprawie naboru na stanowisko dyrektora parku narodowego, które będzie uwzględniało w szczególności potrzebę sprawnego przeprowadzenia naboru oraz wszechstronną ocenę kwalifikacji kandydatów. Delegację do wydania takiego rozporządzenia zawarto w art. 8b ust. 7.

Określono także, że z dniem odwołania dyrektora parku narodowego minister właściwy do spraw środowiska powierza pełnienie obowiązków dyrektora parku zastępcy dyrektora do czasu powołania nowego dyrektora parku, jednak nie dłużej niż na okres 6 miesięcy. Jest to szczególnie ważne w związku ze zniesieniem powoływania dyrektorów parków narodowych na okres 5 lat jak dotychczas. Dodatkowo, przepis ten pośrednio wyznacza ramy czasowe niezbędne do ogłoszenia i rozstrzygnięcia konkursu na stanowisko dyrektora parku narodowego. Doprecyzowano również, że powołanie, o którym tu mowa jest powołaniem w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.). Zmianie uległ skład komisji powoływanej przez ministra właściwego do spraw środowiska w celu przeprowadzenia naboru na stanowisko dyrektora parku narodowego. W myśl dotychczasowych przepisów, w komisji tej zasiadało dwóch pracowników urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw środowiska, dwóch przedstawicieli Państwowej Rady Ochrony Przyrody oraz przedstawiciel marszałka województwa właściwego ze względu na siedzibę dyrekcji parku narodowego. W projekcie ustawy proponuje się zmniejszenie ilości przedstawicieli Państwowej Rady Ochrony Przyrody do jednej osoby. Jednocześnie w składzie komisji znajdzie się przedstawiciel rady naukowej właściwego parku narodowego, dla którego przeprowadzany jest konkurs na dyrektora. Przedmiotowa regulacja przyczyni się do właściwego sprawdzenia wiedzy z zakresu znajomości specyfiki i uwarunkowań danego parku przez kandydatów na dyrektorów parków narodowych.

W art. 8d zaproponowano regulację, zgodnie z którą dyrektor parku narodowego kieruje działalnością parku narodowego i reprezentuje park narodowy na zewnątrz w zakresie jego praw i obowiązków, dokonując wszystkich czynności wynikających z praw i obowiązków określonych w statucie parku narodowego, w ustawie i odrębnych przepisach.

W celu zapewnienia nadzoru nad właściwym rozporządzaniem nieruchomościami przez parki narodowe oraz zabezpieczenia interesu Skarbu Państwa, w art. 8e wskazano, że dyrektor parku narodowego jest obowiązany uzyskać zgodę ministra właściwego do spraw środowiska na dokonanie czynności prawnej w zakresie rozporządzenia nieruchomościami, w tym do oddania do korzystania innym podmiotom na podstawie umów prawa cywilnego, z wyłączeniem wskazanych wprost w niniejszym przepisie - umowy najmu, dzierżawy albo użyczenia, jeżeli okres, na który są zawierane nie przekracza 5 lat. Jednocześnie w przypadku, gdy po umowie zawartej na czas oznaczony strony zawierają kolejne umowy, których przedmiotem jest ta sama nieruchomość, konieczne jest uzyskanie zgody organu nadzorującego, w tym przypadku ministra właściwego do spraw środowiska. Określenie powyższych warunków pozwoli na prowadzenie nadzoru ministra właściwego do spraw środowiska nad gospodarowaniem nieruchomościami parku narodowego, w szczególności nad zawieraniem ewentualnych uznaniowych umów, które mogą być mało korzystne z punktu widzenia ochrony przyrody w parku narodowym. Należy jednak zauważyć, że w przypadku zawierania umów dzierżawy, najmu albo użyczenia na czas dłuższy niż 5 lat dyrektorzy parków narodowych są obowiązani uzyskiwać zgodę ministra właściwego do spraw środowiska. Dodatkowo, wprowadzono regulację dotyczącą zawartości wniosku o wyrażenie zgody na rozporządzenie nieruchomościami, jak również wskazano podmiot występujący z wnioskiem. Regulacja ta przyczyni się do przyspieszenia procedury, gdyż składający wniosek nie będzie wzywany do jego uzupełniania o brakujące elementy.

Czynność prawna dokonana bez uzyskania wymaganej zgody ministra właściwego do spraw środowiska jest nieważna.

Uznano, iż wystarczające jest wprowadzenie regulacji przewidującej obowiązek uzyskania zgody ministra właściwego do spraw środowiska na dokonanie wskazanych powyżej czynności prawnych. Dlatego też, w art. 8e ust. 4 proponuje się wyłączenie

17

stosowania przepisów art. 5a – 5c ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 493, z późn. zm.) w zakresie rozporządzania nieruchomościami przez parki narodowe. W przedłożonej regulacji zrezygnowano z określania kryterium kosztowego uzyskiwania zgody na rozporządzenie nieruchomościami na rzecz kryterium związanego z ochroną przyrody, poza przypadkami dotyczącymi zbywania prawa użytkowania wieczystego. Rozwiązanie takie jest uzasadnione celem istnienia paków narodowych oraz tym, że prowadzona przez nie działalność nie może wpływać negatywnie na chronione walory przyrodnicze. Jedną z głównych przesłanek przy ocenie zasadności wydania przez ministra właściwego do spraw środowiska zgody na rozporządzenie nieruchomościami na terenie parku narodowego jest wpływ sposobu rozporządzenia (wnioskowanej czynności prawnej) na przyrodę parku narodowego. Kryterium kosztowe, wskazane jako wiodące w przepisach ustawy o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa, z punktu widzenia ochrony przyrody jest nieistotne. Tym samym dokonywanie szczegółowej wyceny nieruchomości (w innym przypadku nie ma możliwości stwierdzenia czy wymagana jest zgoda ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa), jest nieuzasadnione i generuje dodatkowe koszty. W związku z powyższym w przedstawionej regulacji wyłączono w stosunku do parków narodowych zastosowanie przepisów art. 5a – 5c ustawy o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa, powierzając ministrowi właściwemu do spraw środowiska kompetencje do wydawania zgód na rozporządzanie nieruchomościami parków narodowych. Ponadto wprowadzenie kryterium związanego z ochroną przyrody, jako bardziej właściwego zdaniem projektodawcy w odniesieniu do parków narodowych, w tym przypadku mogłoby uniemożliwić właściwą ocenę wniosku. Pozostawienie ww. kompetencji w gestii ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa, wydłużyłoby procedurę uzyskiwania zgód.

Z uwagi na ochronę walorów przyrodniczych i kulturowych przez parki narodowe zbycie prawa użytkowania wieczystego może nastąpić wyłącznie w sytuacji, gdy dana nieruchomość bezpowrotnie utraci walory przyrodnicze lub kulturowe i jest nieprzydatna dla realizacji celów parku narodowego. W pozostałych przypadkach działanie takie byłoby sprzeczne z ideą powołania parku narodowego, stąd zawarto przepis szczególny uniemożliwiający powyższe działanie.

W odniesieniu do wszystkich umów dotyczących rozporządzania nieruchomościami przez parki narodowe, postanowiono, że będą one zawierane w drodze przetargu, co wpłynie na transparentność działania i umożliwi jego kontrolę, jak również może przyczynić się do uzyskania wyższych przychodów z tytułu rozporządzenia nieruchomościami.

Zgodnie z treścią art. 8f dyrektor parku narodowego realizuje ustalenia planu ochrony lub zadań ochronnych oraz wydaje zarządzenia dotyczące funkcjonowania parku narodowego, w tym określające sposoby korzystania z obszarów parku narodowego w celach naukowych, edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych, sportowych, filmowania, fotografowania, a także zarobkowych w zakresie służącym ochronie przyrody.

Ponadto, upoważniono dyrektora parku narodowego do prowadzenia postępowań o wykroczenia oraz udziału w postępowaniach przed sądami powszechnymi w charakterze oskarżyciela publicznego i wnoszenia odwołania od postanowień i orzeczeń tych sądów w sprawach o wykroczenia z zakresu ochrony przyrody. Zgodnie z art. 19 pkt 15 ustawy o gromadzeniu, przetwarzaniu i przekazywaniu informacji kryminalnych oraz o Krajowym Systemie Informatycznym, dyrektorzy parków narodowych są uprawnieni do otrzymywania informacji kryminalnych z Krajowego Centrum Informacji Kryminalnej, w zakresie swoich zadań ustawowych. W związku z tym, że jednym z zadań ustawowych Służby Parków Narodowych jest zwalczanie przestępstw i wykroczeń w zakresie ochrony przyrody, zasadne jest wskazanie, że dyrektor parku narodowego współpracuje z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnej, w zakresie niezbędnym do realizacji ww. celów. Regulacja ta występuje także w aktualnym brzmieniu ustawy o ochronie przyrody.

W art. 8f ust. 4 wskazano, że do dyrektora parku narodowego należą odpowiednio zadania i kompetencje w zakresie określonym we wskazanych przepisach ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435 z późn. zm.). Przedmiotowa

18

regulacja pozwoli na właściwe stosowanie przepisów z zakresu powierzania dyrektorom parków narodowych nadzoru nad lasami niestanowiącymi własności Skarbu Państwa położonymi w granicach parków narodowych (art. 5 ust. 2-4 ustawy o lasach). Jednocześnie uznano, że w odniesieniu do parków narodowych niezasadne jest stosowanie przepisów ustawy o lasach dotyczących ponownego wprowadzania roślinności leśnej (upraw leśnych) w lasach w okresie 5 lat od usunięcia drzewostanu. Działanie takie w miejscach objętych ochroną może być niekiedy niezasadne, a w szczególnych przypadkach niezgodne z celem ochrony danego obszaru parku narodowego (np. w sytuacji odtwarzania siedlisk nieleśnych uprzednio niezasadnie zalesionych). Wyłączone przepisy art. 9 ust. 1 pkt 2 i art. 10 ustawy o lasach odnoszą się do konieczność zwalczania szkodliwych owadów leśnych. Z punktu widzenia ochrony przyrody nie istnieje taka kategoria organizmów, w związku z czym stosowanie tych kryteriów do obszarów objętych najwyższa formą ochrony jest nieuzasadnione. Warto również zauważyć, że w związku z objęciem znacznej części obszarów parków narodowych ochroną ścisłą, która wyklucza jakakolwiek ingerencję w zachodzące procesy przyrodnicze, stosowanie ww. przepisów ustawy o lasach jest niemożliwe, a pozostawienie tej regulacji powoduje sprzeczność przepisów ustawy o lasach i ustawy o ochronie przyrody. Zasadne jest tu przyjęcie, że w pakach narodowych priorytet maja przepisy ustawy o ochronie przyrody, stąd zrezygnowano z obowiązujących dotąd ww. regulacji.

W art. 8g upoważniono ministra właściwego do spraw środowiska do wydania rozporządzenia w sprawie nadania statutu parkowi narodowemu, w którym zostanie określony cel, organizacja wewnętrzna parku narodowego, w tym siedziba parku narodowego, tryb działania jego organów oraz sposób udzielania pełnomocnictw, kierując się potrzebą zapewnienia sprawnego działania parku narodowego oraz właściwej realizacji jego zadań określonych w ustawie.

Zgodnie z art. 8h park narodowy prowadzi samodzielną gospodarkę finansową, pokrywając z posiadanych środków i uzyskiwanych wpływów wydatki na finansowanie zadań określonych w ustawie, oraz kosztów działalności, w tym kosztów ponoszonych na funkcjonowanie Służby Parku Narodowego. Ponadto, określono podstawy gospodarki finansowej parku narodowego, zawartość planu finansowego oraz tryb wprowadzania zmian w planie finansowym. Z uwagi na liczbę parków narodowych oraz częste zmiany planów finansowych (zmienne warunki wykonywania zadań uzależnione od czynników przyrodniczych, np. czynniki atmosferyczne), zrezygnowano z konieczności uzyskiwania opinii sejmowej komisji do spraw budżetu. Powinno to usprawnić procedurę i umożliwić szybkie działanie w przypadku konieczności podjęcia działań, których przewidzenie nie było możliwe ze względu na zmienność warunków. O zmianie planu finansowego będzie powiadamiany minister właściwy do spraw finansów. Jednocześnie ust. 6 tego artykułu upoważnia Radę Ministrów do określenia, w drodze rozporządzenia, szczegółowego sposobu prowadzenia gospodarki finansowej parku narodowego, kierując się potrzebą zapewnienia jednolitego sposobu przeznaczenia środków publicznych na realizację zadań parku narodowego określonych w ustawie o ochronie przyrody oraz przestrzegania ładu finansów publicznych.

W art. 8i wskazano ministra właściwego do spraw środowiska jako organ sprawujący nadzór nad państwowymi osobami prawnymi parkami narodowymi, jak również określono zakres nadzoru. Wskazane enumeratywnie czynności w ramach nadzoru zostały wymienione przykładowo. Minister właściwy do spraw środowiska w ramach realizowanego nadzoru nad parkami narodowymi będzie posiadał uprawnienia do kontroli całokształtu funkcjonowania parków narodowych.

W art. 8j określono szczegółowy katalog przychodów państwowych osób prawnych parków narodowych, jak również warunki zaciągania przez te jednostki kredytów i pożyczek. Jako przychody państwowych osób prawnych zostały wskazane dotacje budżetowe na realizację zadań państwowej osoby prawnej - parku narodowego oraz na realizację innych zadań w zakresie określonym w odrębnych przepisach. Przyznawanie dotacji budżetowych, pomimo przekształcenia parków narodowych w państwowe osoby prawne, utrzymujące się generalnie z własnych przychodów wydaje się jak najbardziej zasadne.

19

Należy zauważyć, że zgodnie z przepisami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej obowiązkiem państwa jest zachowanie zasobów przyrodniczych będących dziedzictwem narodowym oraz zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego dla obecnego i przyszłych pokoleń. W tej sytuacji właściwy jest wniosek, że budżet państwa winien przeznaczać na ochronę przyrody dotację, umożliwiającą wykonywanie działań ochronnych zapewniających wypełnianie celów konstytucyjnych i ustawowych (ustawa o ochronie przyrody). Otrzymywanie dotacji budżetowej wraz z możliwością zatrzymywania uzyskiwanych przez parki narodowe przychodów powinno zabezpieczyć możliwość sprawnego funkcjonowania parków narodowych, będących najwyższą formą ochrony przyrody w krajowym systemie prawnym, jak również wypełnianie przez te jednostki misji, jaką bez wątpienia jest zachowanie najcenniejszych w kraju walorów przyrodniczych oraz przekazywanie i upowszechnianie wiedzy przyrodniczej w społeczeństwie.

Konieczne jest także wskazanie, że wszystkie parki narodowe w kraju zostały włączone do europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000. Ponadto, dyrektorom parków narodowych powierzono sprawowanie nadzoru nad obszarami Natura 2000, położonymi w całości lub w części na terenie parku narodowego. Powyższe spowodowało znaczne zwiększenie rozmiaru zadań parków narodowych. Nie bez znaczenia jest również fakt, iż wydatki związane z siecią Natura 2000 są pokrywane z budżetu państwa.

Przychodami parków narodowych, według projektu ustawy są także dotacje uzyskiwane z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, na cele związane z ochroną środowiska. Pozostałe wymienione przychody, w obecnie obowiązujących przepisach, stanowią przychody gospodarstw pomocniczych funkcjonujących przy parkach narodowych, będących państwowymi jednostkami budżetowymi. W związku z likwidacją gospodarstw pomocniczych niezbędne jest wskazanie tych przychodów jako przychodów parku narodowego, tak by możliwe było ich osiąganie, zatrzymywanie i przeznaczanie na pokrywanie kosztów związanych z działalnością i realizacją zadań określonych w przepisach o ochronie przyrody.

Wpływy uzyskiwane z opłat za wstęp i udostępnienie parku narodowego (art. 12 ust. 3 ustawy o ochronie przyrody), wynikają wprost z brzmienia przytoczonego przepisu. Prowadzona przez parki narodowe działalność edukacyjna generuje pewne przychody (odpłatność za wstęp do muzeów, ośrodków edukacyjnych, obsługę przewodnicką, sprzedaż materiałów edukacyjnych, informacyjnych, wydawnictw naukowych), których zatrzymanie w parku pozwoli na poszerzanie oferty edukacyjnej i wypełnianie jednego z celów parku narodowego, jakim jest edukacja przyrodnicza społeczeństwa. Dodatkowo przychody te umożliwią utrzymanie i odtwarzanie sieci punktów prowadzących edukację przyrodniczą społeczeństwa.

Część parków narodowych będzie mogła również prowadzić działalność związaną z wynajmem pokoi gościnnych. Działanie to, choć niezwiązane bezpośrednio z ochroną przyrody pozwoli na lepsze poznanie parków narodowych przez społeczeństwo (możliwość zamieszkiwania w parku i spotykania ludzi w nim pracujących), co bezsprzecznie przyczyni się do zwiększenia świadomości przyrodniczej społeczeństwa i zwiększenia poziomu ochrony przyrody w kraju.

Działalność rolnicza w parku narodowym, jest prowadzona wyłącznie w celu ochrony przyrody i dotyczy utrzymania siedlisk nieleśnych (łąki, murawy kserotermiczne, itp.). W związku z koniecznością wykonywania zabiegów ochronnych umożliwiających utrzymania tych siedlisk (m.in. koszenie), możliwe jest otrzymywanie płatności z programów rolnośrodowiskowych, które powinny stanowić przychód parku narodowego. Dodatkowo warto wskazać, że w znacznej części są to siedliska Natura 2000 i konieczność ich utrzymania wynika z przepisów UE. Nie ma więc możliwości zaniechania wykonywania zabiegów ochronnych, jednak ich wykonywanie wymaga uzyskania środków finansowych, które mogą być uzyskiwane z ww. programów.

Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.) wprowadziła możliwość pobierania opłat

20

za udostępnienie informacji o środowisku. Tym samym nie ma przeciwwskazań do umieszczenia wpływów z tego tytułu w katalogu przychodów parku narodowego zwłaszcza, że nie można wykluczyć zaistnienia ww. przychodów.

Dodatkowo wskazano, że przychodami parków narodowych mogą być dobrowolne wpłaty, zapisy, darowizny, świadczenia rzeczowe, wpływy pochodzące z fundacji oraz wpływy z przedsięwzięć organizowanych na rzecz ochrony przyrody, jak również środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi, inne niż środki Unii Europejskiej. Dzięki wprowadzeniu tych przepisów możliwe będzie korzystanie przez parki narodowe ze środków zagranicznych, które pozwalają na realizację wielu projektów służących ochronie przyrody. Z uwagi na fakt, że nie można wykluczyć przekazywania parkom narodowym dotacji przez jednostki samorządu terytorialnego, zostały one również wskazane w katalogu przychodów, które mogą być uzyskiwane przez parki narodowe.

Środki finansowe pochodzące z dotacji budżetowej, dotacji Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, jak również korzyści wynikające ze zwolnienia z opłaty początkowej i opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego, z uwagi na fakt, że mogą zostać uznane za pomoc publiczną, nie będą przeznaczane na działalność komercyjną, tylko na prowadzenie działalności podstawowej związanej z ochroną wartości przyrodniczych lub kulturowych parku narodowego.

Proponowane w art. 1 pkt 4 uchylenie art. 9 ustawy, jest konsekwencją regulacji zawartych w dodawanym art. 8i w projekcie ustawy.

Proponowana zmiana art. 10 ust. 1 ustawy jest spowodowana zmianą zasad władania nieruchomościami Skarbu Państwa przez parki narodowe, które zostaną im oddane w użytkowanie wieczyste. Zgodnie z nowym brzmieniem przepisu, przy tworzeniu nowego parku narodowego lub powiększaniu istniejącego, Rada Ministrów, w rozporządzeniu w tej sprawie, określi nieruchomości Skarbu Państwa, nieprzechodzące w użytkowanie wieczyste parku narodowego. Przepisu tego nie można jednak odnosić do powoływania państwowej osoby prawnej, lecz wyłącznie do powoływania formy ochrony przyrody, jaką jest park narodowy, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie przyrody.

Uchylenie ust. 3 w art. 10 jest spowodowane przekazaniem parkom narodowym nieruchomości w użytkowanie wieczyste. W tej sytuacji bezzasadne jest pozostawianie przepisu o stosowaniu w odniesieniu do nieruchomości położonych w granicach parków narodowych i służących realizacji ich celów zasad dotyczących trwałego zarządu.

Zmiana brzmienia art. 10 ust. 5 jest konsekwencją przyjętej w projekcie ustawy formy organizacyjno-prawnej parków narodowych.

W dodawanych ust. 5a – 5i w art. 10 uregulowano kwestie związane z wykonywaniem prawa pierwokupu nieruchomości przez dyrektora parku narodowego.

W dodawanym ust. 5h w art. 10 ustawy proponuje się wprowadzenie przepisu, zgodnie z którym na wniosek dyrektora parku narodowego nieruchomości będące własnością Skarbu Państwa zbędne dotychczasowemu zarządcy, wobec których wygasa trwały zarząd sprawowany przez inne jednostki organizacyjne, zostają w użytkowanie wieczyste parków narodowych. W świetle obowiązujących przepisów ustawy, parkowi narodowemu przysługuje prawo pierwokupu nieruchomości będących własnością osób fizycznych. Ustawa nie reguluje natomiast zagadnień związanych z nieruchomościami Skarbu Państwa znajdujących się w granicach parków narodowych, w stosunku do których wygasa trwały zarząd ustanowiony na rzecz innych jednostek organizacyjnych, jeżeli nieruchomości te stały się zbędne tym podmiotom do wykonywania ich działalności. W związku z faktem, że w rozporządzeniu Rady Ministrów wskazuje się grunty Skarbu Państwa, które nie przechodzą w trwały zarząd parku narodowego (po zmianie w użytkowanie wieczyste), pojawiają się interpretacje, że jest to stan trwały i nie ma możliwości przekazania tych gruntów w użytkowanie wieczyste parkom narodowym. Zważywszy na fakt, że parki narodowe tworzone są w celu ochrony szczególnie cennej przyrody, zasadne jest, by nieruchomości będące własnością Skarbu Państwa zlokalizowane w granicach parku narodowego, zbędne dla dotychczasowego zarządcy, były przekazywane w użytkowanie

21

wieczyste państwowej osoby prawnej parku narodowego. Dzięki temu będą one mogły służyć celom parku narodowego, a ponadto uniknie się tworzenia enklaw własności innych podmiotów w granicach parku, co przyczyni się do zapewnienia właściwej ochrony przyrody na tym obszarze. Proponuje się również, aby z uwagi na cel istnienia parków narodowych (ochrona przyrody, która jest konstytucyjnym obowiązkiem państwa), oddanie nieruchomości na własność podlegało zwolnieniu z podatków i opłat związanych z tym działaniem, w tym z opłat za wpisy do ksiąg wieczystych.

Proponowane brzmienie ust. 1 w art. 12 ustawy jest konsekwencją zmiany wprowadzonej w definicji „udostępnienia”, jak również dostosowania sposobów udostępnienia obszarów parków narodowych i rezerwatów przyrody do rzeczywistych potrzeb. Wprowadzona regulacja umożliwi udostępnianie obszarów ww. form ochrony przyrody w celach amatorskiego połowu ryb, filmowania i fotografowania oraz w celach zarobkowych w zakresie służącym ochronie przyrody, zgodnie z definicją udostępnienia, w sposób, który oczywiście nie wpłynie negatywnie na ochronę przyrody w parku narodowym. W przepisie tym zrezygnowano ze szczegółowego wskazywania celów udostępniania, jak to ma miejsce w obowiązującej ustawie, ograniczając się do wskazania, że obszar parku narodowego jest udostępniany w sposób, który nie wpłynie negatywnie na ochronę przyrody. Definicja „udostępniania”, jest zawarta w art. 5 pkt 22 ustawy.

Zmiana art. 12 ust. 9 jest konsekwencją likwidacji gospodarstw pomocniczych funkcjonujących przy państwowych jednostkach budżetowych – parkach narodowych. Dotychczas przychody ze sprzedaży biletów wstępu do parku narodowego stanowiły przychody gospodarstw pomocniczych i były przeznaczane na tworzenie infrastruktury turystycznej w tych parkach. Wobec likwidacji gospodarstw pomocniczych przychody ze wskazanej działalności staną się przychodami parków narodowych i będą przeznaczane na realizację celów ustawowych i statutowych tych podmiotów, w szczególności zaś na ochronę przyrody oraz cele dotychczasowe, związane z poprawą jakości infrastruktury turystycznej. Pozostawiono regulację, zgodnie z którą 15 % wpływów za wstęp do parku narodowego za każdy kwartał będzie przeznaczane dla GOPR i TOPR funkcjonujących na obszarze danego parku narodowego.

Proponowana zmiana art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy poprzez uzupełnienie regulacji o „przebudowę obiektów budowlanych” umożliwi skuteczną ochronę przyrody na obszarach parków narodowych i rezerwatów przyrody. Jednocześnie wykreślono pojecie „rozbudowy”, gdyż zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118, z późn. zm.) przez budowę należy rozumieć również rozbudowę, nadbudowę i odbudowę. W trakcie nowelizacji ustawy Prawo budowlane, podczas której wyodrębniono pojęcie przebudowy, niegdyś związane z budową, nie znowelizowano w odpowiednim zakresie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Należy bowiem zauważyć, że prace związane z przebudową mogą również stanowić zagrożenie dla chronionej przyrody, natomiast obowiązujące przepisy wskazanej ustawy nie wprowadzają w tej materii jakichkolwiek ograniczeń. Zmiana pkt 18 jest konsekwencją zmiany formy władania nieruchomościami przez parki narodowe, z trwałego zarządu na użytkowanie wieczyste.

W art. 15 ust. 3 dodano pkt 3 umożliwiający w przypadkach szczególnych przeprowadzanie szkoleń lotnictwa Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w ramach przygotowania do misji poza granicami kraju. Działanie to będzie jednak możliwe wyłącznie w przypadku braku negatywnego wpływu na przyrodę parku narodowego i braku wariantów alternatywnych.

Dodanie, w art. 15 ustawy ust. 6 wynika z konieczności wskazania elementów, jakie powinien zawierać wniosek o wydanie zgody w trybie art. 15 ust. 3 i 4 ustawy. Z uwagi na duże zróżnicowanie obowiązujących zakazów, nie jest możliwe szczegółowe określenie tych elementów, jednak najważniejsze z nich zostały wymienione w proponowanym brzmieniu art. 15 ust. 6. Zmiany te przyczynią się do usprawnienia procedury wydawania zezwoleń, gdyż właściwy organ nie będzie zmuszany do, częstego obecnie, wzywania wnioskodawcy do uzupełnienia wniosku o wydanie zezwolenia o brakujące elementy.

22

Z uwagi na konieczność ochrony przyrody, w treści zezwolenia (decyzji ministra właściwego do spraw środowiska), zasadne jest wprowadzenie możliwości wskazania dodatkowych, oprócz określonych w art. 107 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.), warunków realizacji zezwolenia wynikających z potrzeby ochrony przyrody. Ponadto niezbędne jest określenie terminu na jaki są wydawane zezwolenia, ponieważ wnioskodawca występuje o wydanie zezwolenia na wykonanie określonej czynności, związanej z naruszeniem zakazów, w obszarze chronionym. Wydawanie zezwoleń bezterminowych umożliwia ciągłe naruszanie zakazów, co w przypadku np. zezwolenia na zbiór roślin może doprowadzić do znaczącego ograniczenia populacji danego gatunku.

Na podstawie obowiązującego przepisu art. 15 ust. 3 ustawy minister właściwy do spraw środowiska wydaje zezwolenia na odstępstwa od zakazów obowiązujących na terenie parku narodowego, po zasięgnięciu opinii dyrektora parku narodowego. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądów administracyjnych, w przypadku gdy użyto zwrotu „po uzgodnieniu”, „po zaopiniowaniu”, „po zasięgnięciu opinii”, należy przez to rozumieć współdziałanie wymienionych w przepisie organów, w trybie art. 106 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego. W przypadku wydawania zezwolenia w trybie art. 15 ust. 3 ustawy, współdziałanie organów w trybie art. 106 wskazanej powyżej ustawy wydaje się niezasadne, gdyż opinia dyrektora parku narodowego jest wydawana w drodze zaskarżalnego postanowienia. Na skutek tego dochodzi do wydłużania terminów wydawania zezwoleń, a dodatkowo, w przypadku wniesienia zażalenia na postanowienie opiniujące wydane przez dyrektora parku przez stronę postępowania, organem odwoławczym jest minister właściwy do spraw środowiska, który wydaje opiniowane zezwolenie. Wobec tego, w proponowanym brzmieniu art. 15 ust. 8 ustawy proponuje się rezygnację ze stosowania art. 106 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeksu postępowania administracyjnego, pozostawiając jednocześnie konieczność uzyskania przed wydaniem zezwolenia opinii dyrektora parku narodowego. Zmiana ta przyczyni się do skrócenia terminu wydawania zezwoleń. Analogiczne zmiany zaproponowano w odniesieniu do wydawania zezwoleń na odstępstwa od zakazów w rezerwatach przyrody. Określono również, że właściwe organy wydają opinię, o której mowa w ust. 3 i 4 w terminie do 30 dni od dnia otrzymania wniosku o wydanie opinii, w formie pisemnego stanowiska, zawierającego ocenę wnioskowanych czynności na przyrodę parku narodowego.

Zmiany w art. 91 ustawy, polegające na uzupełnieniu katalogu organów ochrony przyrody o dyrektora parku narodowego wynikają z przepisów projektu ustawy, zgodnie z którymi jest on organem państwowej osoby prawnej - parku narodowego. Ponadto powierzenie dyrektorom parków narodowych sprawowania nadzoru nad obszarami Natura 2000, powoduje konieczność wskazania dyrektora parku narodowego jako organu ochrony przyrody. Pozwoli to na lepsze wykonywania działań ochronnych, w szczególności w odniesieniu do możliwości władczego oddziaływania na podmioty gospodarujące w tych obszarach. Warto także wskazać, że dyrektorzy parków narodowych, w ramach kompetencji przyznanych im przez ustawy szczególne wydają szereg aktów administracyjnych, które ingerują m.in. w prawa właścicielskie. Uzyskanie przez dyrektora parku narodowego statusu organu ochrony przyrody powinno uporządkować te kwestie od strony formalnej. Wskazanie zaś marszałka województwa to konsekwencja przekazania marszałkom województw kompetencji związanych z tworzeniem parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu na podstawie ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianami w organizacji i podziale zadań w administracji publicznej w województwie (Dz. U. Nr 92, poz. 753 z późn. zm.).

Uchylenie art. 101 i art. 102 ustawy wynika z wprowadzenia regulacji zawartych w projekcie ustawy w dodawanych przepisach art. 8a – 8j.

W pkt. 10 projektu ustawy wprowadzono upoważnienie ministra właściwego do spraw środowiska do wydania rozporządzenia określającego zasady wynagradzania pracowników parku narodowego, kierując się charakterem pracy wykonywanej przez pracowników państwowych osób prawnych – parków narodowych i potrzebą zapewnienia odpowiedniego

23

poziomu wykonywanych przez nich zadań. Przyczyni się to także do ujednolicenia zasad wynagradzania pracowników państwowych osób prawnych parków narodowych. Sugestie takie były zgłaszane przez dyrektorów parków narodowych oraz inne podmioty w ramach konsultacji społecznych.

W związku ze zmianą formy organizacyjno-prawnej parków narodowych powodującej przekazanie tym jednostkom z mocy prawa nieruchomości gruntowych w użytkowanie wieczyste oraz prawa własności budynków, lokali i innych urządzeń znajdujących się na wskazanych nieruchomościach, jak również w celu umożliwienia nabywania lokali mieszkalnych przez uprawnione osoby, do ustawy dodano art. 104a określający szczegółowe zasady zbywania lokali mieszkalnych przez parki narodowe.

Wyraźnie wskazane zostały lokale, które nie podlegają sprzedaży. Należą do nich lokale niezbędne dla zabezpieczenia potrzeb parków narodowych wynikających z obowiązku zapewnienia bezpłatnych mieszkań pracownikom, o których mowa w art. 104 ust. 3 ustawy o ochronie przyrody, lokale, których wyzbycie spowodowałoby powstanie enklaw obcej własności w parku narodowym, co mogłoby stanowić zagrożenie dla właściwego wykonywania ochrony przyrody, jak również lokale znajdujące się w budynkach związanych z zarządzaniem parkiem narodowym (np. budynek dyrekcji parku).

Ustalenie ceny sprzedaży nieruchomości następuje na zasadach określonych w przepisach o gospodarce nieruchomościami, z zastrzeżeniem, że uprawnione osoby, szczegółowo wskazane w projekcie, mają prawo do skorzystania z preferencyjnych warunków nabycia lokalu. Jako osoby uprawnione do skorzystania z pierwszeństwa w zakupie lokalu wskazuje się pracowników i byłych pracowników parków narodowych, którzy mają co najmniej trzyletni okres zatrudnienia w parkach narodowych i są najemcami lokalu w którym mieszkają. Jednocześnie możliwość ta nie dotyczy pracowników, z którymi rozwiązano stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika. Uprawnieni mogą także skorzystać z bonifikat w zakupie lokalu określonych w przepisach ustawy. Poza uprawnionymi do nabycia lokalu na preferencyjnych zasadach możliwe będzie również nabywanie lokali przez inne osoby będące najemcami, jednak w tym przypadku nie znajdą zastosowania bonifikaty odnoszące się do pracowników, byłych pracowników, emerytów i rencistów.

W przepisach ustawy określono procedurę zawiadamiania zainteresowanych o możliwości nabycia lokalu, jak również wskazano, że jej ono możliwe wyłącznie na zasadach określonych w niniejszej ustawie, pod rygorem nieważności czynności prawnej.

Jednocześnie w planowanej regulacji zawarto przepis odnoszący się do braku możliwości pobierania ekwiwalentu za niewykorzystywanie mieszkania służbowego przez pracowników, którzy nabyli lokal mieszkalny po cenach preferencyjnych na mocy ustawy lub na mocy ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o zasadach zbywania mieszkań będących własnością przedsiębiorstw państwowych, niektórych spółek handlowych z udziałem Skarbu Państwa, państwowych osób prawnych oraz niektórych mieszkań będących własnością Skarbu Państwa. Wydaje się, że w sytuacji nabycia przez pracownika lokalu mieszkalnego na preferencyjnych warunkach pobieranie ekwiwalentu za niewykorzystywanie bezpłatnego mieszkania służbowego jest bezzasadne, gdyż dochodzi do dublowania przywilejów pracowników, a ponadto powoduje to zwiększone wydatki.

Proponowana w art. 2 projektu ustawy zmiana art. 4 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435, z późn. zm.) ma charakter porządkowy, związany ze zmianą formy władania nieruchomościami Skarbu Państwa przez parki narodowe.

Zmiana art. 83 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami jest konsekwencją zmiany formy władania nieruchomościami przez parki narodowe. W związku ze zniesieniem trwałego zarządu na rzecz tych podmiotów, zasadne jest wyłączenie parków narodowych z brzmienia tego przepisu stanowiącego o zwolnieniu z opłat za korzystanie z trwałego zarządu.

Porządkowy charakter ma proponowane w art. 4 projektu ustawy uchylenie art. 63 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o finansach

24

publicznych, co jest konsekwencją zmiany formy organizacyjno-prawnej parków narodowych w państwowe osoby prawne, a nie instytucje gospodarki budżetowej.

W proponowanym przepisie art. 5 wskazano, iż państwowe jednostki budżetowe jakimi aktualnie są parki narodowe, stają się państwowymi osobami prawnymi. W celu zachowania ciągłości działalności konieczne jest także uregulowanie kwestii należności i zobowiązań przekształcanych podmiotów. Zgodnie z proponowaną regulacją stają się one należnościami i zobowiązaniami państwowych osób prawnych parków narodowych. Mienie ruchome Skarbu Państwa będące w zarządzie przekształcanych państwowych jednostek budżetowych parków narodowych staje się mieniem państwowych osób prawnych parków narodowych i służy do wykonywania działalności ustawowej tych podmiotów.

Zgodnie z art. 51 ustawy o gospodarce nieruchomościami, państwowa osoba prawna, z dniem utworzenia jest wyposażana w nieruchomości niezbędne do prowadzenia działalności. Wyposażenie to polega na przeniesieniu na rzecz państwowej osoby prawnej własności nieruchomości albo oddaniu nieruchomości w użytkowanie wieczyste. W przedłożonej regulacji wskazuje się, że nieruchomości Skarbu Państwa będące dotąd w trwałym zarządzie parków narodowych, z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy zostają oddane z mocy prawa w użytkowanie wieczyste państwowych osób prawnych parków narodowych. Proponowane rozwiązanie daje możliwość zapewnienia ochrony walorów przyrodniczych, pobierania przez parki narodowe pożytków z nieruchomości Skarbu Państwa, ich zatrzymanie i przeznaczanie na realizację zadań określonych w ustawie o ochronie przyrody i odrębnych przepisach. Dodatkowo, zgodnie z przepisami ustawy o gospodarce nieruchomościami, budynki, lokale i inne urządzenia znajdujące się na nieruchomościach gruntowych oddawanych parkowi narodowemu w użytkowanie wieczyste, z mocy prawa zostają oddane tym jednostkom na własność. Nabycie powyższych praw winno być potwierdzone decyzją deklaratoryjną, wydawaną przez wojewodę. Decyzja ta będzie stanowiła podstawę do dokonania wpisów do ksiąg wieczystych oraz w ewidencji gruntów i budynków.

Od państwowych osób prawnych parków narodowych nie pobiera się również opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego. Ustanowienie opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego byłoby znacznym obciążeniem budżetów państwowych osób prawnych parków narodowych, które mogłoby skutkować niemożnością wykonywania niezbędnych działań ochronnych. Przede wszystkim, ustalenie opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego odbywa się w oparciu o cenę nieruchomości, co powoduje konieczność wyceny wszystkich działek we wszystkich parkach narodowych. Działanie to jest wysoce kosztochłonne, a koszty te musiałyby zostać pokryte z budżetu państwa. Nie wydaje się bowiem możliwe by nowopowstałe państwowe osoby prawne parki narodowe były w stanie w pierwszych miesiącach swego istnienia wygospodarować środki finansowe niezbędne do przeprowadzenia tego typu operacji. Ponadto sam proces wyceny nieruchomości jest niezwykle skomplikowany, gdyż trudno właściwie jest ocenić wartość nieruchomości, oceniając ich wartość przyrodniczą, czy tez użytkową. W przypadku działek leśnych w drzewostanach gospodarczych wycenia się zarówno wartość gruntu, jak i drzewostanu na podstawie wartości drewna, zaś na terenie parku narodowego taki sposób wyceny nieruchomości nie wydaje się zasadny, gdyż drzewostany tam występujące podlegają ochronie i nie są przeznaczane do wyrębu. W takim przypadku konieczne byłoby określenie wartości niematerialnych, związanych z ochroną przyrody, co może powodować trudności w praktycznym zastosowaniu.

Dyrektorów państwowych osób prawnych parków narodowych zobowiązuje się do złożenia wniosku o wpis w księgach wieczystych prawa własności w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Jednocześnie w przypadku uchybienia wyznaczonemu terminowi, minister właściwy do spraw środowiska, jako organ nadzorujący działalność państwowych osób prawnych parków narodowych, może na dyrektora parku narodowego ww. podmiotu nałożyć karę pieniężną do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia dyrektora państwowej osoby prawnej parku narodowego. Ponadto, oddanie nieruchomości na własność parkom narodowym jest wolne od podatków i opłat związanych z tym działaniem.

25

W proponowanych przepisach wskazano, iż konieczne jest wygaszenie decyzji o ustanowieniu trwałego zarządu na nieruchomościach Skarbu Państwa będących dotychczas w trwałym zarządzie parków narodowych, co jest w pełni uzasadnione z uwagi na oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste parków narodowych

Proponowane przepisy art. 6 ust. 8 – 11 mają na celu uporządkowanie stosunków własnościowych nieruchomości znajdujących się w parkach narodowych. Przepisy te odnoszą się do nabycia z mocy prawa, prawa użytkowania wieczystego nieruchomości znajdujących się w dniu 1 lipca 2011 r. w faktycznym władaniu parków narodowych. Należy mieć na uwadze, że aktualnie ok. 8500 ha nieruchomości w parkach narodowych posiada nieustalony stan prawny. Nieruchomości te w procesie sukcesji stały się częścią ekosystemów parków narodowych i przyczyniały się do ochrony walorów przyrodniczych, a ponadto w stosunku do nich dawno już została odjęta własność gruntów. Posługiwanie się instrumentami prawnymi umożliwiającymi regulację stanu posiadania, zawartymi w ustawie Kodeks cywilny oraz ustawie o gospodarce nieruchomościami, wymaga kilkunastu lat, aby zakończyć procedury porządkowania stosunków własnościowych. W związku z tym, że podobne przepisy były już przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego z punktu widzenia ich zgodności z Konstytucją RP (art. 73 ustawy z dnia 13 października 1998 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U Nr 133, poz. 872 z późn. zm.)), wydaje się, że możliwe jest także ich zastosowanie w tym przypadku. Celem proponowanych przepisów jest bowiem uporządkowanie stosunków własnościowych przy jednoczesnym określeniu gwarancji zadośćuczynienia interesom właścicieli poprzez przyznanie im, na ich wniosek odszkodowania na zasadach i w trybie określonym w przepisach dotyczących wywłaszczeń. Projektowana regulacja wyłącza odszkodowanie w sytuacji, kiedy parka narodowy był posiadaczem nieruchomości nieprzerwanie przez co najmniej 30 lat. Tego rodzaju unormowanie uzasadnione jest tym, że po takim okresie posiadania, choćby było ono uzyskane w złej wierze, następuje nabycie własności w drodze zasiedzenia na podstawie art. 172 § 2 ustawy Kodeks cywilny.

Propozycje zawarte w powyższych przepisach, aby grunty o nieuregulowanym stanie prawnym stawał się własnością Skarbu Państwa za odszkodowaniem, są w swej istocie wywłaszczeniem z mocy prawa (ex lege). W świetle konstytucyjnego wymogu i dopuszczalności wywłaszczeń, spełniona jest tu także przesłanka „celu publicznego” będąca warunkiem dopuszczalności wywłaszczeń ex lege. Mianowicie, zgodnie z art. 6 pkt 9b ustawy o gospodarce nieruchomościami celem publicznym jest ochrona rzadkich gatunków roślin lub zwierząt. Ponadto celem publicznym wskazanym w ustawie o ochronie przyrody jest tworzenie lub powiększanie parków narodowych.

Unormowanie własności nieruchomości nie pozostaje także obojętne dla interesów faktycznych i prawnych osób, których to dotyczy. Likwidacja parku narodowego lub zmniejszenie jego granic jest możliwe wyłącznie w przypadku bezpowrotnej utraty przez dany obszar wartości przyrodniczych lub kulturowych. Tym samym, z uwagi na prowadzone zabiegi ochronne sytuacja taka jest niemal niemożliwa. Warto także zwrócić uwagę, że w parku narodowym, w celu zachowania walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych ustawodawca wprowadził szereg zakazów stanowiących ograniczenia w wykonywaniu prawa własności. Tym samym całkowicie zasadne jest, by nieruchomości od lat znajdujące się we władaniu parków narodowych stały się własnością Skarbu Państwa i zostały oddane tym jednostkom w użytkowanie wieczyste, w celu wykonywania na nich ochrony przyrody, zgodnie z celem istnienia parku narodowego.

W przepisach przejściowych określono , że formy ochrony przyrody - parki narodowe utworzone na podstawie przepisów dotychczasowych stają się formami ochrony przyrody - parkami narodowymi w rozumieniu ustawy o ochronie przyrody w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

Ponadto, statuty parków narodowych zachowują moc do dnia wejścia w życie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie delegacji ustawowej zawartej w dodawanym art. 8g - w art. 1 pkt 3 projektu ustawy, jednak nie dłużej niż do 30 czerwca 2011 r.

26

Zgodnie z proponowanym art. 11 projektu ustawy, dyrektorzy parków narodowych powołani na tę funkcję na podstawie przepisów dotychczasowych stają się organami państwowych osób prawnych parków narodowych w rozumieniu niniejszej ustawy i pełnią swoje funkcje bezterminowo.

Z uwagi na możliwość prowadzenia konkursów na dyrektorów parków narodowych w trakcie procesu legislacyjnego niniejszej ustawy oraz zmianą przepisów dotyczących tej kwestii niezbędne stało się wskazanie, że do konkursów na stanowisko dyrektora parku narodowego ogłoszonych i niezakończonych do dnia wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.

Proponowana w art. 11 regulacja stanowi, że pracownicy przekształcanych państwowych jednostek budżetowych parków narodowych z dniem wejścia w życie regulacji stają się pracownikami państwowych osób prawnych parków narodowych. Jednocześnie wskazano, że do czasu wprowadzenia nowych zasad wynagradzania pracowników przekształconych jednostek (zgodnie ze zmianą zaproponowaną w art. 1 pkt 10 tej ustawy), obowiązują przepisy dotychczasowe.

Proponowane brzmienie art. 13 projektu ustawy jest konsekwencją zmiany zasad wydawania zezwoleń na podstawie art. 15 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Dlatego też konieczne było wprowadzenie regulacji zgodnie z którą, do spraw wszczętych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, a niezakończonych decyzją ostateczną stosuje się przepisy dotychczasowe. W związku z wprowadzeniem przepisu dotyczącego konieczności uzyskiwania zgody ministra właściwego do spraw środowiska (Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska) na prowadzenie prac związanych z przebudową obiektów budowlanych i urządzeń technicznych na obszarze parku narodowego (rezerwatu przyrody), konieczne stało się wprowadzenie przepisu przejściowego, zgodnie z którym przedsięwzięcia związane z ww. działaniami wszczęte przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy mogą być prowadzone na dotychczasowych zasadach.

Wprowadzono także przepis umożliwiający Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa zastępstwo procesowe za parki narodowe w sprawach cywilnych wszczętych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.

Termin wejścia w życie ustawy jest związany z zakończeniem likwidacji gospodarstw pomocniczych funkcjonujących przy państwowych jednostkach organizacyjnych - parkach narodowych, co ma nastąpić do dnia 31 grudnia 2010 r.

W trakcie prac nad projektem ustawy, z uwagi na pilną potrzebę wprowadzenia regulacji w życie, zrezygnowano z wprowadzania przepisów implementujących dyrektywy w zakresie wydawania odstępstw od zakazów w odniesieniu do gatunków chronionych.

Projekt ustawy nie zawiera przepisów technicznych i nie podlega procedurze notyfikacji w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039 oraz z 2004 r. Nr 65, poz. 597).

Stosownie do art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414 oraz z 2009 r. Nr 42, poz. 337) projekt ustawy został zamieszczony na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Ministerstwa Środowiska. Po jego udostępnieniu nie odnotowano zgłoszeń podmiotów zainteresowanych pracami nad projektem ustawy, wnoszonych w trybie przepisów ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa.

Projekt ustawy nie jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej.

27

Ocena skutków regulacji (OSR)

1. Cel wprowadzenia regulacji W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1241), które przewidują likwidację gospodarstw pomocniczych funkcjonujących przy państwowych jednostkach budżetowych – parkach narodowych, zaistniała konieczność przygotowania przepisów, które regulowałyby zmianę formy prawno-organizacyjnej parków narodowych. Celem wprowadzenia zmian do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220, z późn. zm.) jest nadanie nowej formy prawno-organizacyjnej parkom narodowym. 2. Podmioty, na które oddziałuje niniejszy akt normatywny Wprowadzenie niniejszego aktu normatywnego będzie oddziaływało na następujące podmioty: Ministra Środowiska, Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, regionalnych dyrektorów ochrony środowiska, dyrektorów parków narodowych oraz marszałków województw w zakresie posiadanych przez nie kompetencji, jak również na podmioty i osoby fizyczne wnioskujące o wykonywanie czynności zakazanych w stosunku do zakazów obowiązujących na obszarach parków narodowych i rezerwatów przyrody. 3. Konsultacje społeczne Projekt ustawy został udostępniony na stronie internetowej Ministerstwa Środowiska. Po jego opublikowaniu nie odnotowano zgłoszeń podmiotów zainteresowanych pracami nad projektem ustawy, wnoszonych w trybie przepisów ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169 poz. 1414 z późn. zm.).

W ramach konsultacji społecznych projekt został przesłany do następujących podmiotów:

1. Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej 2. Instytuty:

a) Instytut Badawczy Leśnictwa b) Instytut Botaniki Polskiej Akademii Nauk c) Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk

3. Komitet Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk 4. Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego 5. Marszałkowie województw 6. Organizacje ekologiczne:

a) Centrum Prawa Ekologicznego b) Klub „Gaja” c) Klub Przyrodników d) Liga Ochrony Przyrody e) Polski Klub Ekologiczny f) Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody „Salamandra” g) Stowarzyszenie – Pracownia na rzecz Wszystkich Istot

7. Państwowa Rada Ochrony Przyrody 8. Uczelnie wyższe:

a) Uniwersytet Gdański b) Uniwersytet Jagielloński c) Uniwersytet im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie d) Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu e) Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu f) Uniwersytet Warszawski g) Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie h) Uniwersytet Wrocławski

28

i) Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu j) Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie k) Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie

9. Związki zawodowe działające przy parkach narodowych: a) Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Solidarność b) Związek Leśników Polskich Parków Narodowych c) Związek Zawodowy „Budowlani” d) Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność – 80” e) Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Pracowników Leśnictwa f) Związek Zawodowy Pracowników Tatrzańskiego Parku Narodowego Uwagi zgłosili: 1. Marszałek Województwa Lubelskiego – uwaga nie dotyczyła bezpośrednio

proponowanych regulacji, odnosiła się bowiem do zagadnień związanych z parkami krajobrazowymi, w związku z czym nie została uwzględniona.

2. Tatrzański Park Narodowy – uwagi dotyczyły ujednolicenia proponowanych regulacji dotyczących udostępniania obszaru parku narodowego oraz dublowania przepisów ustawy Kodeks cywilny w zakresie realizacji prawa pierwokupu. Uwagi dotyczące regulacji odnoszących się do udostępnienia obszaru parku narodowego zostały uwzględnione, natomiast uwagi dotyczące realizacji prawa pierwokupu, z uwagi na poczynione zmiany w zakresie wyposażenia państwowych osób prawnych w nieruchomości, stały się częściowo nieaktualne. Należy jednak zauważyć, że wskazywane przez Tatrzański Park Narodowy dublowanie przepisów ustawy Kodeks cywilny jest zamysłem projektodawcy, by kwestię związaną z pierwokupem nieruchomości w parkach narodowych uregulować kompleksowo w jednym akcie prawnym.

3. Krajowa Sekcja Pracowników Parków Narodowych NSZZ Solidarność – propozycja dotycząca powoływania w skład komisji konkursowej mającej na celu przeprowadzenie konkursu na dyrektora parku narodowego przedstawiciela zakładowych organizacji związkowych nie została uwzględniona. Zdaniem projektodawcy nie zachodzi taka potrzeba. Organizacje związkowe działające w danym parku narodowym mają możliwość wnoszenia rekomendacji dla kandydatów, natomiast proponowany skład komisji konkursowej jest wystarczający dla sprawdzenia wiedzy kandydatów niezbędnej do pełnienia funkcji dyrektora parku narodowego. Ponadto wniesione zostały uwagi do regulacji dotyczących kwestii pracowników zatrudnionych w likwidowanych państwowych jednostkach budżetowych parkach narodowych i przenoszonych do tworzonych państwowych osób prawnych parków narodowych. Uwagi te zostały uwzględnione.

4. Związek Leśników Polskich Parków Narodowych - propozycja dotycząca powoływania w skład komisji konkursowej mającej na celu przeprowadzenie konkursu na dyrektora parku narodowego przedstawiciela zakładowych organizacji związkowych nie została uwzględniona. Zdaniem projektodawcy nie zachodzi taka potrzeba. Organizacje związkowe działające w danym parku narodowym mają możliwość wnoszenia rekomendacji dla kandydatów, natomiast proponowany skład komisji konkursowej jest wystarczający dla sprawdzenia wiedzy kandydatów niezbędnej do pełnienia funkcji dyrektora parku narodowego. Ponadto wniesione zostały uwagi do regulacji dotyczących kwestii pracowników zatrudnionych w likwidowanych państwowych jednostkach budżetowych parkach narodowych i przenoszonych do tworzonych państwowych osób prawnych parków narodowych. W związku ze zmianą tych przepisów oraz rezygnacją z wprowadzania poprzednio zaproponowanych regulacji uwagi te stały się bezprzedmiotowe. Odstąpiono od wskazywania wysokości dotacji budżetowej dla państwowych osób prawnych parków narodowych. Kwoty przeznaczone na ten cel będą określane corocznie w zależności od zapotrzebowania parków narodowych wynikającego z planu finansowego, przy tworzeniu ustawy budżetowej na dany rok. Propozycje dotyczące zmiany

29

w art. 104 i 106 ustawy dotyczące Służby Parku Narodowego, wykraczają aktualnie poza zakres przedstawionej regulacji. Ponadto wymagają one kompleksowego opracowania i zmian w szerszym niż zaproponowany zakresie. Z tego powodu nie zostały uwzględnione w projekcie ustawy.

5. Wigierski Park Narodowy - uwagi dotyczące zmian w definicji udostępnienia nie zostały uwzględnione, gdyż zdaniem projektodawcy proponowana regulacja jest wystarczająca dla osiągnięcia założonych celów. Częściowo uwzględnione zostały uwagi dotyczące kompetencji dyrektora parku w odniesieniu do przepisów ustawy o lasach. Niewłaściwe jest jednak stanowisko Parku, że poprzez odniesienie w tej ustawie do „właściciela lasu”, przepis ten nie powinien być stosowany w stosunku do dyrektora parku narodowego. Warto tu zauważyć, że w art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy o lasach przez właściciela lasu rozumie się osobę fizyczną lub prawną będącą właścicielem albo użytkownikiem wieczystym lasu oraz osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej będącą posiadaczem samoistnym, użytkownikiem, zarządcą lub dzierżawcą lasu. Tym samym park narodowy posiadając grunty leśne w trwałym zarządzie staje się właścicielem lasu, o którym mowa w tej ustawie. Uwagi dotyczące wykonywania prawa pierwokupu, w związku z przeredagowaniem przepisów w tym zakresie stały się bezprzedmiotowe. Uwaga dotycząca zapewnienia ciągłości umów zawartych przez likwidowane gospodarstwo pomocnicze jest niezasadna, bowiem w momencie wejścia w życie przedstawionej regulacji zakończony będzie proces likwidacji gospodarstw pomocniczych i wszelkie ich zobowiązania zostaną przejęte przez jednostkę macierzystą, w tym przypadku przez państwową jednostkę budżetową park narodowy. Uwzględniono uwagi dotyczące przepisów odnoszących się do praw pracowników likwidowanych jednostek budżetowych parków narodowych oraz uzupełniono katalog przychodów państwowej osoby prawnej parku narodowego o wpływy z tytułu nawiązek sądowych, zgodnie z przedstawioną propozycją.

6. Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot – propozycja dotycząca pozostawienia państwowych jednostek budżetowych jako docelowej formy organizacyjno-prawnej dla parków narodowych z uwagi na zamysł projektodawcy zmian w tym zakresie nie może zostać uwzględniona. Zmiana formy organizacyjno-prawnej parków narodowych nie spowoduje zmiany w zakresie realizowanych zadań parków narodowych w zakresie ochrony przyrody. Dążenie państwowych osób prawnych parków narodowych do nadmiernego inwestowania na obszarze objętym ochroną nie będzie możliwe z uwagi na zakres nadzoru sprawowanego przez Ministra Środowiska, który zatwierdza do wykonania parkom narodowym zadania ochronne lub plany ochrony. Nie wydaje się również zasadne poprzedzanie zatwierdzenia zadań ochronnych dla parku narodowego strategiczną oceną oddziaływania na obszar Natura 2000. Zadania ochronne z założenia sporządzane są w celu ochrony danego obszaru, tym samym przyjęcie, że mogą negatywnie oddziaływać na dany obszar nie wydaje się właściwe. Uwaga dotycząca zmiany formy współdziałania organów przy tworzeniu nowych parków narodowych lub powiększaniu już istniejących pozostaje generalnie poza zakresem przedstawionej regulacji. Uwzględniono uwagę dotyczącą realizacji prawa pierwokupu nieruchomości na terenie parku narodowego jak również część uwag odnoszących się do nowelizowanego art. 15 ustawy dotyczących przedstawienia oceny oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięć realizowanych na obszarze parku narodowego lub rezerwatu przyrody. Wprowadzono przepis, który wymaga, aby do wniosku o wydanie zezwolenia na odstępstwo od zakazów wskazanych w art. 15 ust. 1 ustawy, w przypadku realizacji inwestycji liniowych celu publicznego inwestor dołączał oceny oddziaływania na środowisko wariantów przebiegu tych inwestycji. W przypadku pozostałych inwestycji regulacje w tym zakresie pozostawiono bez zmian. W związku z rezygnacją ze zmiany art. 15 ust. 3 ustawy uwaga poczyniona w tym zakresie stała się bezprzedmiotowa. Pozostałe przepisy dotyczące regulacji

30

związanych z art. 15 ustawy, odnoszących się do możliwości wstrzymania działań realizowanych wbrew zakazom określony we wskazanym przepisie, jakkolwiek zasadne wymagają kompleksowej regulacji wraz z innymi przepisami dotyczącymi tej materii, co nie jest przedmiotem przedstawionej regulacji. Analogicznie należy odnieść się do propozycji aby dyrektor parku narodowego był uzgadniającym decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach, dla przedsięwzięć realizowanych w parku narodowym i jego otulinie, jak również do wskazania formy wydawania przez dyrektora parku zgody na organizację imprez rekreacyjno-sportowych. Z uwagi na to, iż proponowana zmiana brzmienia art. 83 ustawy znacznie wykracza poza materię przedstawionej regulacji uwaga ta nie została uwzględniona.

7. Klub Przyrodników – uwaga dotycząca braku zapisanych w projekcie ustawy gwarancji utrzymania na niezmniejszonym poziomie dotacji z budżetu państwa, co może doprowadzić do zwiększonej presji na udostępnianie parku narodowego i uzyskiwanie jak największych przychodów, jak również wykreślenia z katalogu przychodów państwowej osoby prawnej parku narodowego przychodów uzyskiwanych z użytkowania zasobów przyrodniczych nie mogą zostać uwzględnione. Dążenie państwowych osób prawnych parków narodowych do nadmiernego użytkowania zasobów przyrodniczych nie będzie możliwe z uwagi na zakres nadzoru sprawowanego przez Ministra Środowiska, który zatwierdza do wykonania parkom narodowym zadania ochronne lub plany ochrony. Niezasadna jest także propozycja dotycząca wyraźnego wskazania w projekcie, że park narodowy będzie finansowany z budżetu państwa. Zaproponowany do wprowadzenia przepis art. 8j wyraźnie wskazuje, że przychodami państwowej osoby prawnej parku narodowego są dotacje z budżetu państwa na realizację zadań państwowej osoby prawnej parku narodowego określonych w ustawie i wynikających z odrębnych ustawach. Ponadto dotacje z budżetu państwa są wyodrębniane w planie finansowym państwowej osoby prawnej parku narodowego.

Propozycja wprowadzenia przepisu stanowiącego, że dyrektor parku narodowego jest odpowiedzialny za stan przyrody parku narodowego i że realizuje ochronę parku narodowego nie tylko przez formalną realizację zadań ochronnych lub planu ochrony, ale i reagowanie na zagrożenia, monitorowanie skuteczności ochrony oraz inicjowanie w razie potrzeby zmian w planach ochrony lub zadaniach ochronnych nie została uwzględniona, gdyż działania te są już zawarte w przepisach ustawy w odniesieniu do konkretnych potrzeb parku narodowego. Propozycja dotycząca wydawania zarządzeń przez dyrektora parku narodowego i związania go ustaleniami planu ochrony lub zadań ochronnych nie została uwzględniona, ponieważ akty te same z siebie wiążą dyrektora parku narodowego w zakresie swoich ustaleń. Uwaga odnosząca się do rozszerzenia nadzoru ministra właściwego do spraw środowiska nad parkami narodowymi o analizowanie wyników monitoringu przyrody parku narodowego nie została uwzględniona z uwagi na fakt, iż zagadnienia te są przedmiotem analizy przy okazji tworzenia sprawozdań z działalności parków narodowych. Uwaga dotycząca zmiany formy współdziałania organów przy tworzeniu nowych parków narodowych lub powiększaniu już istniejących pozostaje generalnie poza zakresem przedstawionej regulacji. W związku z rezygnacją ze zmiany art. 15 ust. 3 ustawy uwaga poczyniona w tym zakresie stała się bezprzedmiotowa. Pozostałe przepisy dotyczące regulacji związanych z art. 15 ustawy, odnoszących się do możliwości wstrzymania działań realizowanych wbrew zakazom określony we wskazanym przepisie, jakkolwiek zasadne wymagają kompleksowej regulacji wraz z innymi przepisami dotyczącymi tej materii, co nie jest przedmiotem przedstawionej regulacji. Analogicznie należy odnieść się do propozycji proponowanych zmian w obowiązującym art. 5, 12, 20 i 22 ustawy. Uwzględniono uwagi dotyczące ustalania zasad wynagradzania pracowników państwowych osób prawnych parków narodowych oraz zmiany w definicji „udostępniania”.

31

8. Tomasz Nakonieczny - Uwaga dotycząca zmiany formy współdziałania organów przy tworzeniu nowych parków narodowych lub powiększaniu już istniejących pozostaje generalnie poza zakresem przedstawionej regulacji. Nie można uwzględnić także uwagi dotyczącej pozostawienia gospodarstw pomocniczych, bowiem przesłanką wprowadzania zmian do ustawy jest konieczność likwidacji gospodarstw pomocniczych w związku z przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1241)

4. Wpływ regulacji na sektor finansów publicznych, w tym budżet państwa

i budżety jednostek samorządu terytorialnego.

Obecnie park narodowy, zgodnie z art. 8, ust. 3 ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 z późn. zm.), oraz ustawą o finansach publicznych jest państwową jednostką budżetową. Wydatki budżetu państwa na parki narodowe obecnie kształtują się na poziomie 90 mln zł. Dodatkowo dla realizacji celów ustawowych oraz zadań wynikających z ich funkcji parki narodowe korzystają z pozabudżetowych źródeł finansowania. Podstawowym źródłem środków pozabudżetowych, oprócz przychodów gospodarstw pomocniczych,/ 50% - wydatkowane na finansowanie realizacji ustawowych celów i zadań parków narodowych / oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który dofinansowuje ponad 20% zadań Aktualnie widać znaczne zwiększanie się udziału środków unijnych w realizacji działań parków narodowych. Świadczy to o dużej aktywności parków narodowych przy zdobywaniu tych środków. Bez finansowania działalności parków narodowych przez istniejące przy nich gospodarstwa pomocnicze lub dofinansowania parków z budżetu państwa, w podobnym wymiarze udziału gospodarstw pomocniczych, parki narodowe nie byłyby w stanie realizować przypisanych im zadań nawet na minimalnym poziomie.

Wejście w życie niniejszej ustawy spowoduje konieczność uzyskiwania przez parki dotacji z budżetu państwa, na co najmniej takim samym poziomie, przeznaczonej na realizację zadań parków narodowych w zakresie zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów. Przewiduje się, że niezbędne dla właściwego wykonywania ww. zadań, będzie wydatkowanie środków w wysokości ok. 90 mln zł rocznie (tabela ilustruje potrzeby PN w tym zakresie).

Jednostka Podział dotacji z

budżetu państwa

Babiogórski PN 2 022,9

Białowieski PN 5 084,8

Biebrzański PN 5 809,0

Bieszczadzki PN 4 824,7

Drawieński PN 2 848,7

Gorczański PN 3 956,7

Kampinoski PN 10 646,0

Karkonoski PN 5 828,0

Magurski PN 4 232,4

Narwiański PN 1 800,2

Ojcowski PN 2 712,0

PN Bory Tucholski 1 954,7

32

PN Gór Stołowych 3 042,9

PN Ujście Warty 1 560,9

Pieniński PN 2 335,7

Poleski PN 2 855,6

Roztoczański PN 3 735,7

Słowiński PN 3 110,2

Świętokrzyski PN 3 739,2

Tatrzański PN 6 966,8

Wielkopolski PN 3 273,6

Wigierski PN 4 710,3

Woliński PN 2 942,9

RAZEM 89 993,6

Dokładne dane będą określane w toku prac nad przygotowaniem ustawy budżetowej na dany rok, w oparciu o zweryfikowane potrzeby parków narodowych oraz możliwości budżetu państwa.

Z posiadanych danych wynika, że kwota dotacji z budżetu państwa nie jest w stanie zabezpieczyć właściwego funkcjonowania parków narodowych i należytego wykonywania przez te podmioty ustawowych zadań z zakresu ochrony przyrody. Roczne potrzeby parków narodowych (23 jednostki) zamykają się kwotą ok. 195 mln. zł.

Pozostałe środki finansowe (około 100 mln zł) na finansowanie działalności parków narodowych będą pozyskiwane w wyniku wykonywania zadań i prowadzenia działalności, o których mowa w projekcie ustawy. Obecnie część tych środków (63 mln zł) wypracowywana jest przez gospodarstwa pomocnicze działające przy parkach narodowych. Po zmianie formy organizacyjno-prawnej, będą one stanowiły przychód państwowej osoby prawnej parku narodowego.

Ponadto, poza wskazanymi źródłami finansowania (działalność gospodarcza, dotacja z budżetu państwa oraz środki unijne) uzupełnieniem kwoty zapewniającej należyte wypełnianie zadań przez parki narodowe będą dotacje uzyskiwane z innych źródeł, np. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Ponadto wskazać należy, że dochody budżetu państwa zostaną pomniejszone o około 4 mln zł bowiem dotychczasowe dochody budżetu państwa z tytułu (dzierżawy, najemu oraz części zysku gospodarstw pomocniczych) staną się przychodami parku narodowego – państwowej osoby prawnej.

Jednocześnie podkreślić należy, że pojawi się nowe źródło dochodu budżetu państwa, które będą stanowiły podatki z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, w zakresie nieobjętym zwolnieniem przedmiotowym, zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.), jak również podatek od towarów i usług (PN –państwowa osoba prawna stanie się płatnikiem podatku VAT). Wartość ta aktualnie jest trudna do oszacowania. Przewiduje się również, że z tytułu zwolnienia państwowych osób prawnych parków narodowych z opłaty z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości budżet państwa nie będzie ponosił dodatkowych kosztów. Opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości przez państwowe osoby prawne parki narodowe, określona według stawek przyjętych w art. 72 ustawy o gospodarce nieruchomościami wyniosłaby ok. 161 mln zł.

33

Zgodnie ze wskazanym przepisem opłatę roczną ustala się według stawki procentowej od ceny nieruchomości gruntowej. Wysokość stawek procentowych opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego jest uzależniona od celu na jaki nieruchomość gruntowa została oddana w użytkowanie wieczyste. Należy jednak zauważyć, że w przepisie tym nie wskazuje się celu związanego z ochroną przyrody, w związku z czym konieczne byłoby przyjęcie stawki procentowej jak za pozostałe nieruchomości, w wysokości 3% ceny. Przyjmując średnią wartość gruntu rolnego w Polsce (wg danych GUS za III kwartał 2009 r.) na poziomie 16 940 zł/ha, daje to ogólną wartość gruntów w parkach narodowych 5369980 mln zł (średnia cena gruntu 16940 zł * powierzchnia wszystkich parków narodowych 317 tys. ha). Wydaje się jednak, że cena ta jest zaniżona, gdyż nie ustalono dotychczas średniej ceny 1 ha gruntu leśnego, który zważywszy na konieczność wyceny zapasu drewna oraz określenia wartości niematerialnych, związanych z ochroną przyrody, jest wyższy. Oparcie się na danych dotyczących gruntów rolnych wynika z faktu, że są to jedyne wiarygodne dane dotyczące tego zagadnienia. W związku z wprowadzanymi przepisami dotyczącymi uregulowania stanu prawnego nieruchomości na terenach parków narodowych możliwe jest występowanie osób trzecich z roszczeniami o odszkodowania za utracone mienie. Szacuje się, że powyższe może dotyczyć ok. 280 nieruchomości, w tym 228 nieruchomości gruntowych oraz 52 budynków i budowli. Wartość nieruchomości, o których mowa łącznie wynosi ok. 44 061 tys. zł, w tym wartość nieruchomości gruntowych – 36 749 tys. zł, natomiast wartość budynków i budowli – 7 312 tys. zł. Należy jednak zauważyć, że część roszczeń osób trzecich może dotyczyć nieruchomości znajdujących się aktualnie w trwałym zarządzie parków narodowych. Odnosi się to do zwrotu mienia dawnym właścicielom, którzy utracili je na skutek wcześniejszych rozstrzygnięć, np. dekretów o wywłaszczeniu na rzecz Skarbu Państwa. Sytuacja taka ma miejsce np. w Ojcowskim Parku Narodowym, gdzie pozew o zwrot majątku złożyła rodzina Czartoryskich oraz w Roztoczańskim Parku Narodowym – gdzie pozew o zwrot części majątku złożyli spadkobiercy ostatniego ordynata rodziny Zamoyskich. Z uwagi na fakt, że nie jest możliwe dokładne określenie ewentualnej liczby osób ubiegających się o odszkodowania (trudności z ustaleniem spadkobierców), jak również wysokości odszkodowań przyznawanych mocą prawomocnych orzeczeń sądowych, podane wartości mają charakter szacunkowy.

Przedstawiona regulacja nie powinna mieć znaczącego wpływu na budżety jednostek samorządu terytorialnego. Możliwe będzie przekazywanie parkom narodowym przez te jednostki dotacji na wykonywanie działań związanych z ochroną wartości przyrodniczych lub kulturowych regionu, jednakże w związku z fakultatywnym charakterem, trudno oszacować ich wartość. Projekt ustawy nie przewiduje również zmiany przepisów dotyczących podatków od nieruchomości oraz podatku rolnego i leśnego, w związku z czym pozostaje bez wpływu na budżety jednostek samorządu terytorialnego w tym zakresie. Zwolnienie parków narodowych z wnoszenia opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego, z uwagi na fakt, że aktualnie opłaty te nie są pobierane, nie spowoduje utraty przez jednostki samorządu terytorialnego dochodów z tego tytułu. Należy tu również wskazać, że w obecnym stanie prawnym parki narodowe są zwolnione z opłat z tytułu trwałego zarządu, zgodnie z art. 83 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami, w związku z czym jednostki samorządu terytorialnego również przed wejściem w życie przedłożonej regulacji nie uzyskują dochodów z tytułu władania przez parki narodowe nieruchomościami.

Koszty przekształcenia parków narodowych w państwowe osoby prawne parki narodowe kształtować się będą na poziomie 70 tys. zł. (są to dane szacunkowe odnoszące się do wszystkich funkcjonujących parków narodowych). Koszty te składają się m.in. z: kosztów uzupełniającej archiwizacji, wpisów do Krajowego Rejestru Sądowego, zmian w Urzędach Skarbowych, opłat za zmiany NIP i REGON, wymiany pieczątek.

34

Nowe warunki pracy dla pracowników jednostek, z uwagi na ich finansowanie ze źródeł określonych w projekcie ustawy nie spowodują dodatkowego obciążenia dla budżetu państwa.

5. Wpływ regulacji na rynek pracy. Nowa regulacja pozwoli zachować kilkaset miejsc pracy (przeniesienie wszystkich pracowników z przekształcanych jednostek budżetowych) szczególnie w regionach dotkniętych bezrobociem. Dodatkowo, zachowanie w parku narodowym przychodów z prowadzonej działalności stwarza możliwość utrzymania zatrudnienia na obecnym poziomie.

6. Wpływ regulacji na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość,

w tym na funkcjonowanie przedsiębiorstw. Proponowana regulacja nie będzie miała wpływu na konkurencyjność gospodarki, w tym na funkcjonowanie przedsiębiorstw.

7. Wpływ regulacji na sytuację i rozwój regionów.

Parki narodowe oprócz podstawowej działalności polegającej na ochronie przyrody, realizują także zadania w zakresie nauki i edukacji przyrodniczej oraz udostępniają zasoby przyrodnicze i kulturowe znajdujące się na ich terenie. Zachowanie w dobrym stanie zasobów przyrodniczych, jak również ich udostępnianie stanowią o atrakcyjności turystycznej regionu, co jest jednym z czynników rozwoju regionalnego.