1

Urząd Miasta Krakowa

Pl. Wszystkich Świętych 3-4, 31-004 Kraków

Osiedle Uzdrowisko Swoszowice

1.Charakterystyka gminy uzdrowiskowej

1.1 Położenie administracyjne

Swoszowice - Osiedle Uzdrowisko Swoszowice położone w województwie małopolskim jest jednym

z najstarszych polskich uzdrowisk. Jego obszar znajduje się na terenie Gminy Miejskiej Kraków

w południowozachodniej części X Dzielnicy Krakowa.1

Graniczy z 4 innymi dzielnicami: południową i wschodnią granicę stanowi granica miasta Krakowa,

od zachodu sąsiaduje z Dzielnicą Dębniki, natomiast od północy z Dzielnicami: Łagiewniki-Borek Fałęcki

i Podgórze Duchackie. Należą do niej osiedla: Swoszowice, Wróblowice, Zbydniowice, Rajsko, Soboniowice

i Kosocice.2

1 Uchwała Nr L/931/16 Rady Miasta Krakowa z dnia 6 lipca 2016 r. w sprawie zmiany Uchwały Nr XLII/737/16 Rady Miasta Krakowa z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie kierunków działania dla Prezydenta Miasta Krakowa w zakresie realizacji Planu Rozwoju dla Osiedla Uzdrowisko Swoszowice 2 Tamże

2

1.2 Położenie geograficzne

Swoszowice z okolicami należą pod względem geograficznym do Pogórza Wielickiego, stanowiącego

najbardziej na północ wysunięty kraniec Karpat. Przez północno-zachodnie obrzeża Osiedla przepływa rzeka

Wilga - prawobrzeżny dopływ Wisły.3

1.3 Specyfika gminy

Obszar Osiedla Uzdrowisko Swoszowice zajmuje powierzchnię 684, 09 ha co stanowi około 28% obszaru

Dzielnicy X Swoszowice.4 Dzielnicę X zamieszkuje 28 176 osób5, a jej Radę tworzy 21 członków.6

1.4 Rys historyczny gminy

Rodowód Swoszowic sięga XIV wieku. W Kodeksie Tynieckim z 1362 r. zamieszczone zostały

pierwsze informacje o wsi podkarpackiej, położonej w pagórkowatej okolicy. W XIV wieku na tych terenach

założone zostały pierwsze kopalnie siarki, których eksploatacja okazała się bardzo dochodowa dla skarbu

państwa.7

Na podstawie przywileju królewskiego Władysława Jagiełły z 1415 r. dla poszukiwań tego cennego

pierwiastka założono gwarectwo górnicze. Była to pierwsza historycznie potwierdzona data związana

z kopalnictwem siarki w Polsce. To również najstarszy przywilej górniczy wydany dla mieszczan krakowskich

i ich towarzyszy na prowadzenie wydobycia siarki oraz innych surowców w Swoszowicach.8

Pierwsze informacje o leczniczych walorach wód siarczanych ukazały się w XVI wieku

w pracy „O Cieplicach" autorstwa Wojciecha Oczko, nadwornego lekarza Stefana Batorego.

Wykorzystywanie ich do kąpieli leczniczych stosowanych w Swoszowicach już w początkach XV wieku,

opisane zostało w "Przewodniku po Uzdrowiskach" z 1878 r.9

3 http://www.swoszowice.diecezja.krakow.pl/pliki/osiedle.htm (dostęp z dnia 31.03.2020 r.) 4 Uchwała Nr L/931/16 Rady Miasta Krakowa z dnia 6 lipca 2016 r. w sprawie zmiany Uchwały Nr XLII/737/16 Rady Miasta Krakowa z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie kierunków działania dla Prezydenta Miasta Krakowa w zakresie realizacji Planu Rozwoju dla Osiedla Uzdrowisko Swoszowice 5 https://www.bip.krakow.pl/?dok_id=121476 (dostęp z dnia 31.03.2020 r.) 6 https://www.bip.krakow.pl/?bip_id=1&mmi=465 (dostęp z dnia 31.03.2020 r.) 7 http://www.swoszowice.diecezja.krakow.pl/pliki/osiedle.htm (dostęp z dnia 31.03.2020 r.) 8 https://swoszowice.org.pl/historia/historia-osiedla-swoszowice/ (dostęp z dnia 31.03.2020 r.) 9 http://www.swoszowice.diecezja.krakow.pl/pliki/osiedle.htm (dostęp z dnia 31.03.2020 r.)

3

Początki zorganizowanej działalności uzdrowiskowej na tym terenie datowane są na 1811 r.,

kiedy za sprawą profesora Feliksa Radwańskiego zbudowany został pierwszy dom zdrojowy i obiekty

przeznaczone na pokoje mieszkalne dla gości przebywających na leczeniu. W tym samym czasie założony

został również zabytkowy już dziś Park Zdrojowy. 10 W tym okresie Swoszowice stały się również

miejscowością rekreacyjno-wypoczynkową, znaną z licznych atrakcji. Uzdrowisko tętniące życiem

przyciągało nie tylko chorych ale również amatorów rozrywek i wypoczynku. W okresie powstania

listopadowego nastąpił przejściowy okres mniejszego zainteresowania uzdrowiskiem. Od 1859 r. zaznaczył

się jednak ponowny jego rozwój. Zawiązana została wówczas przez dr Józefa Dietla, pioniera balneologii

w Polsce, Spółka Zdrojowisk Krajowych. W 1875 r. powstała linia kolejowa co znacznie usprawniło

komunikację ze Swoszowicami. W okresie I wojny światowej uzdrowisko zostało w znacznym stopniu

zniszczone, ale w latach międzywojennych nastąpiło ponowne ożywienie jego działalności.11

Swoszowice zostały włączone do Krakowa w 1973 r. jako część dzielnicy Podgórze

i pozostawały jej częścią do 1990 r. Wraz z rozbudową osiedla Swoszowice oraz osiedli ościennych: Jugowic,

Opatkowic, Wróblowic, Rajska, Soboniowic, Kosocic i Zbydniowic, stworzono kolejną dzielnicę. Obecnie

pełna nazwa brzmi: Dzielnica X Swoszowice.12

Rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 25 lipca 1973 r. Swoszowice zostały

uznane Uzdrowiskiem. W 1974 r. Rada Narodowa Miasta Krakowa nadała Swoszowicom status Uzdrowiska.

2. Działalność uzdrowiskowa – podstawowe zagadnienia

2.1 Najważniejsze surowce lecznicze

Na terenie uzdrowiska Swoszowice znajdują się udokumentowane, naturalne surowce lecznicze

w postaci wód leczniczych, których dominującymi składnikami mineralnymi oraz składnikami

charakterystycznymi są siarczany i wodorowęglany wapnia i magnezu oraz siarkowodór. Składniki te

oraz ogólna mineralizacja wody (zawierająca się w wartościach 0,26% - 0,28 %) są głównymi czynnikami

aktywnymi, fizjologicznie oddziaływującymi intensywnie na skórę i cały organizm.13

10 https://www.uzdrowisko.krakow.pl/uzdrowisko/historia (dostęp z dnia 31.03.2020 r.) 11 http://www.swoszowice.diecezja.krakow.pl/pliki/osiedle.htm (dostęp z dnia 31.03.2020 r.) 12 https://swoszowice.org.pl/historia/historia-osiedla-swoszowice/ (dostęp z dnia 31.03.2020 r.) 13 Uchwała nr XCIII/2431/18 Rady Miasta Krakowa z dnia 24 stycznia 2018 r. w sprawie przyjęcia i ogłoszenia tekstu jednolitego uchwały Nr LX/784/08 Rady Miasta Krakowa z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie nadania statutu dla Osiedla Uzdrowisko Swoszowice

4

2.2 Właściwości lecznicze klimatu

Uzdrowisko Swoszowice posiada klimat nizinny. Położone w dolinie rzeki Wilgi cechuje się bodźcami

klimatycznymi o różnym natężeniu, w zależności od rodzaju podłoża, pokrycia terenu i stosunków wodnych.

Około 40% dni w roku posiada komfortowe warunki odczuwalne.14

Zgodnie ze świadectwem potwierdzającym właściwości lecznicze klimatu wydanym w 2018 r.

przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Warszawie Państwowy Instytut Badawczy klimat lokalny

charakteryzuje się korzystnymi warunkami do prowadzenia klimatoterapii w zakresie helioterapii, aeroterapii

i kinezyterapii.15

Obszar Swoszowic jest zdecydowanie bardziej korzystny w stosunku do innych części miasta

Krakowa. Brak zakładów przemysłowych oraz większych tego typu obiektów w bezpośrednim sąsiedztwie

sprawia, że obszar uzdrowiska należy do stref leżących poza głównymi kierunkami wiatrów przenoszących

zanieczyszczone powietrze.16

2.3 Lecznictwo uzdrowiskowe

W Swoszowicach znajduje się jedno z najstarszych polskich uzdrowisk. Podstawowym kierunkiem

leczniczym w uzdrowisku jest reumatologia. Kuracja prowadzona jest zgodnie z obowiązującymi i przyjętymi

standardami leczenia balneologicznego i fizjoterapeutycznego w zakresie:

1) chorób reumatologicznych (reumatologia)

2) chorób ortopedyczno-urazowych (ortopedia)

3) osteoporozy

4) chorób układu nerwowego (w tym współistniejących z chorobami narządu ruchu lub

reumatologicznymi)

5) chorób skóry (w tym łuszczyca)17

Na terenie Uzdrowiska Swoszowice działalność lecznicza prowadzona jest przez:

1. Uzdrowisko Kraków Swoszowice Sp. z o. o., w skład którego wchodzą:

14 http://www.igup.pl/wykaz-polskich-uzdrowisk/swoszowice.html (dostęp z dnia 31.03.2020 r.) 15 https://dialogspoleczny.krakow.pl/wp-content/uploads/2018/08/6.-SWO_3.pdf (dostęp z dnia 31.03.2020 r.) 16 http://www.swoszowice.diecezja.krakow.pl/pliki/osiedle.htm (dostęp z dnia 31.03.2020 r.) 17 Uchwała Nr XCIII/2431/18 Rady Miasta Krakowa z dnia 24 stycznia 2018 r. w sprawie przyjęcia i ogłoszenia tekstu jednolitego uchwały Nr LX/784/08 Rady Miasta Krakowa z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie nadania statutu dla Osiedla Uzdrowisko Swoszowice

5

• Szpital Uzdrowiskowy w Swoszowicach

• Zakład Przyrodoleczniczy

• Sanatorium Uzdrowiskowe w Swoszowicach

• Przychodnia Uzdrowiskowa z Poradnią Reumatologiczną

2. Urządzenia lecznictwa uzdrowiskowego - park.18

W strukturach Uzdrowiska Kraków Swoszowice Sp. z o. o. wyspecjalizowane usługi o charakterze

leczniczym świadczy również Centrum Rehabilitacji Swoszowice.

Do podstawowych zabiegów z użyciem naturalnych surowców przygotowywanymi na bazie wód

siarczkowych oraz peloidów należą:

• kąpiele siarczkowe - stosowane w kąpielach są wody siarczanowo-wodorowęglanowo-wapniowo-

magnezowe zawierające wiele innych mikroelementów; głównym czynnikiem aktywnie działającym

jest jon siarczkowy bardzo dobrze wchłaniany przez skórę do wszystkich tkanek organizmu,

zapobiegając niszczeniu tkanek przez procesy zapalne oraz uszkodzeniu naczyń krwionośnych

• zabiegi borowinowe, w tym okłady i kąpiele w zawiesinie borowinowej.

Dla osiągniecia pełnego efektu leczniczego oraz odnowy biologicznej organizmu stosowane są zabiegi

uzupełniające z zakresu:

• hydroterapii - wykorzystującej wodę w celach leczniczych i profilaktycznych w zabiegach takich jak:

- kąpiele perełkowe – forma podwodnego masażu; ruch wody powoduje rozluźnienie napięcia mięśni,

przyspieszone zostaje krążenie krwi, a tym samym uaktywniają się procesy przemiany materii,

odtruwania i oczyszczania całego organizmu

- kąpiele wirowe kończyn górnych i dolnych (masaż wirowy) - powoduje rozluźnienie mięśni,

zmniejszenie obrzęków, zwiększenie krążenia oraz poprawę przemiany materii

- hydromasaż automatyczny - działa korzystnie na organizm, dotlenia go i pomaga

w leczeniu wielu schorzeń

- aquavibron - suchy masaż wykonywany aparatem z drgającą membraną, którą wprowadza

w drgania przepływająca przez aparat woda; działanie i skutek terapeutyczny jest zbliżony do masażu

klasycznego

18 Uchwała Nr XLVI/608/12 Rady Miasta Krakowa z dnia 30 maja 2012 r. w sprawie zmiany uchwały Nr LX/784/08 Rady Miasta Krakowa z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie nadania statutu dla Osiedla Uzdrowisko Swoszowice

6

• fizykoterapii obejmującej zabiegi takie jak:

- światłoterapię - z wykorzystaniem lampy Sollux, lampy Bionik oraz lampy Medisun 700 UVB

311 nm

- ultradźwięki, wśród których wyróżnia się składowe: mechaniczną (mikromasaż), cieplną

i fizykochemiczną

• kinezyterapii - obejmującej całość zagadnień związanych z leczeniem ruchem poprzez różne formy

gimnastyki

• masażu - poprzez odpowiednio dobrane techniki manualne uzyskiwany jest efekt rozluźnienia mięśni,

skóry i tkanek podskórnych; wśród tej formy zabiegu znajdują się między innymi masaże: klasyczny,

relaksacyjny, sportowy, ujędrniający oraz masaż suchy na łóżku wodnym Hydro-Jet

• krioterapii - polegającej na miejscowym schłodzeniu ciała przez kontakt ze strumieniem zimnej pary

azotu. 19

Korzystanie z kąpieli z zastosowaniem wód siarczkowych działa regenerująco na tkankę łączną,

co sprzyja leczeniu chorób reumatycznych, chorób zwyrodnieniowych stawów, a także korzystnie wpływa

w miażdżycy naczyń tętniczych. Sprzyjają również zabiegom odtruwającym np. przy zatruciach ołowiem.

Zalety lecznicze wód siarczkowych ze Swoszowic podkreślane są w wielu badaniach naukowych i wskazane

do leczenia licznych dolegliwości, takich jak:

• schorzenia i stany pourazowe narządu ruchu

• choroba zwyrodnieniowa stawów i kręgosłupa

• choroby reumatologiczne

• zapalenia okołostawowe

• osteoporoza

• dna moczanowa

• zaburzenia krążenia obwodowego, choroba Raynauda

• schorzenia reumatologiczne.20

19 https://www.uzdrowisko.krakow.pl/ (dostęp z dnia 31.03.2020 r.) 20 https://www.uzdrowisko.krakow.pl/oferta/zabiegi/kapiele-siarczkowe (dostęp z dnia 31.03.2020 r.)

7

3. Formy świadczonych usług

Z właściwości wód siarczkowych w obiektach uzdrowiskowych na terenie Swoszowic można

skorzystać w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (w sanatorium, szpitalu lub przychodni uzdrowiskowej)

oraz pełnopłatnie w ramach komercyjnych pobytów (np. Leczniczego Pobytu dla Seniora, turnusu

sanatoryjnego lub rehabilitacyjnego).21

4. Turystyka uzdrowiskowa gminy

4.1 Atrakcje turystyczne

Uzupełnienie oferty zabiegów leczniczych dla przebywających w Swoszowicach kuracjuszy stanowią

liczne atrakcje. Bliskość Krakowa oraz dobra komunikacja z tym miastem umożliwia spędzenie wolnego

czasu w dawnej stolicy Polski i uczestnictwo w wielu imprezach kulturalnych.

Ponadto dla turystów dostępne są w okolicy uzdrowiska dodatkowe miejsca wycieczek.

Należą do nich m.in.:

• Mogilany - dwór renesansowy z XV w., siedziba drukarni z 1567 r., w której drukowane były dzieła

Mikołaja Reja. Obecnie w tym miejscu mieści się klasycystyczny pałac z początku XIX w. - ośrodek

konferencyjny Polskiej Akademii Nauk

• Tyniec - Opactwo Benedyktynów, gotycki kościół klasztorny z XV w., romański budynek klasztorny

z gotyckimi krużgankami z XV w., ponadto znajduje się tutaj park geometryczny z XVIII w. z tarasami

• Wieliczka - Kopalnia Soli od XII w. - atrakcja turystyczna rangi światowej, zabytek ujęty listą

Dziedzictwa Światowego UNESCO. Atrakcję stanowią: labirynt komór, wyrobisk i korytarzy, muzeum

Żup Krakowskich oraz zabytkowe kościoły św. Klemensa i św. Sebastiana

• Gaj - kościół zabytkowy z drugiej połowy XV w., rozbudowany w XIX w. oraz budynek dworski

z fundamentami z XVIII w.

• Głogoczów - kościół z 1812 r.

• Lusina - dwór z 1688 r. oraz pozostałości parku zdrojowego z okazałymi, starymi dębami

• Droginia - dwór z XVIII w. oraz park krajobrazowy

• Wrząsowice - dwór z XVIII w., a także zabytkowy park ozdobny i krajobrazowy.22

21 https://www.gazetasenior.pl/dlaczego-warto-skorzystac-z-kapieli-siarczkowych (dostęp z dnia 31.03.2020 r.) 22 https://www.uzdrowisko.krakow.pl/uzdrowisko/atrakcje/atrakcje-turystyczne-w-okolicy-swoszowic (dostęp z dnia 31.03.2020 r.)

8

4.2 Imprezy cykliczne i wydarzenia regionalne

Wśród cyklicznych imprez kulturalnych proponowanych przez uzdrowisko Swoszowice znajdują się:

• Wianki

• Festiwal Kultury Żydowskiej

• Międzynarodowy Festiwal Muzyka w Starym Krakowie

• Festiwal Sacrum-Profanum

• Konkurs Najpiękniejszych Szopek Krakowskich.23

5. Galeria zdjęć

Zdjęcia udostępnione przez Uzdrowisko Kraków Swoszowice Sp. z o.o.

23 http://www.igup.pl/wykaz-polskich-uzdrowisk/swoszowice.html (dostęp z dnia 31.03.2020 r.)

9

10