URINARNI SISTEM ČOVEKA

Doc. dr Snežana MarkovićInstitut za biologiju i ekologijuPrirodno-matematički fakultet

Univerzitet u Kragujevcu

URINARNI SISTEM. BUBREŽNA FILTRACIJA� Uloga – filtracija, prečišćavanje krvi, izlučivanje štetnih materija i viška vode putem

urina� Urinarni trakt: dva bubrega, mokra ćna bešika, dva urinovoda (ureter), urinska cev

(uretra)� Uloga bubrega je stvaranje urina; promenom koncentracije i sastava urina održavaju se

konstantni uslovi unutrašnje sredine, ravnoteža telesnih tečnosti – homeostaza; endokrina i metabolička uloga

� Bubreg – kora (nefroni), srž (sabirne cevčice) i karlica (velike i male bubrežne časice)� Nefron - Malpigijevo telašce (glomerul i Boumanova čaura) i tubul (proksimalni,

Henleova petlja i distalni), sabirna cevčica� Stvaranje i tok urina: filtracija arterijske krvi u glomerulu (arterijski kapilari),

reapsorpcija i sekrecija materija u tubulima → sabirne cevčice → male časice → velike čašice → ureter → bešika� Primarna i sekundarna mokraća� Kontrola mokra ćne bešike – puna mokraćna bešika → impulsi u kičmenu moždinu → mozak → impulsi → opuštanje poda karlične duplje, mišića baze trbuha i sfinktera mokraćne bešike → izbacivanje urina kroz uretru

� Bubrežna cirkulacija – 20-25% MVS� Bubrežna arterija i vena, dve kapilarne mreže (glomerularna i peritubularna)� Glomerularna filtracija – ukupni volument filtrirane tečnosti u glomerulima u

jedinici vremena – 180 L/dan� 99% glomerularnog filtrata se vraća u ekstraćelijski prostor tubularnom

reapsorpcijom� Filtracija rastvorenih materija plazme – prolaze molekuli manji od 10 000 Da� Reapsorpcija, sekrecija i ekskrecija� Reapsorpcija glukoze potpuna, kotransport sa Na+, 95% u proksimalnim

tubulima; glikozurija� Reapsorpcija aminokiselina – kotransport sa Na+; oligopeptide razgrađuje

luminalna peptidaza → AK; dipeptidi se transportuju u ćelije tubula; proteini (albumin) se reapsorbuju receptor posredovanom endocitozom i vare se u lizozomima; proteinurija

� Reapsorpcija Na (aktivno/pasivno) i Cl (pasivno) – 65% u proksimalnim tubulima, 25% u H. petlji, oko 10% u distalnom tubulu pod uticajem aldosterona

� Reapsorpcija vode – plazma i glomerularni filtrat=290 mOsm/kg H2O, sekundarana mokraća = 50-1200 mOsm/kg H2O� 65% u proksimalnom tubulu� Silazni deo HP je propusan, a uzlazni deo nepropusan za vodu � Distalni tubul i sabirne cevčice su propusne za vodu pod delovanjem

vazopresina� Recirkulacija uree – 50% filtrirane uree difuzijom i zlazi iz proksimalnog

tubula → ostali delovi nepropusni za ureu → nosači UT1 izbacuju ureu iz sabirnih kanalića u intersticijum → UT2 nosač ubacuje ureu u nishodni krak HP

� Bubreg (i jetra) ima sposobnost izmene endogenih otpadnih produkata i ksenobiotika → vezuju se sa glukuronskom kiselinom, sulfatom, acetatom i glutationom u vidu konjugata → sekrecija u proksimalne tubule

� U proksimalnim tubulima se putem nosača vrši sekrecija organskih katjona i anjona

Homeostaza telesne tečnosti

• Telesna voda – intraćelijska, ekstraćelijska

• Ravnoteža vode – unos (2.5 L/dan), gubitak (mokrenje, disanje, znojenje, defekacija)

• Ubrazano kruženje vode• Žeđ – centar u hipotalamusu• Sadržaj telesne vode/telesna težina =

0.46-0.75• Odeljci tečnosti – 3/5 intraćelijska,

2/5 ekstraćelijska

• Regulacija zapremine telesne tečnosti i osmoregulacija:

1. Osmosenzori u hipotalamusu -mehnizmi žeđi i gladi2. Hormoni – ADH, renin-angiotenzin sistem, aldosteron, ANP (luče ga ćelije pretkomore srca u odgovor na povećanu zapreminu ekstraćelijske tečnosti, ubrzava izbacivanje vode i soli bubregom)3. Bubrežna regulacija acidobazne ravnoteže

• Pritisak diureza – posledica povišenog arterijskog pritiska –dugoročna regulacija krvnog pritiska

� KRVNI PRITISAK� Arterijski pritisak: donji dijastolni i gornji

sistolni� Normalan KP između 80-120 mmHg� Nizak KP ne obezbeđuje dovoljnu

prokrvljenost svih organa� Visok KP može da ošteti krvne sudove i

organe� Nagle promene KP pokreću odgovor

nervnog sistema� Spore, hronične promene KP pokreću

odgovor i regulisane su hormonima� Hormoni: natriureti čki faktor (pretkomore)

– snižava KP; renin, angiotenzin, aldosteron, vazopresin – povećavaju KP

� Hipertenzija

Jukstaglomerularni aparat- jukstaglomerularne ćelije aferentne

arteriole (ćelije koje luče renin i ćelije inervisanesimpatikusom) i eferentne arteriole,

- ćelije makula denze debelog ushodnogkraka Henleove petlje

- jukstaglomerulske mezangijalnećelije

Pad srednjeg arterijskog pritiska (ispod 90 mmHg) → renin pretvara angiotenzinogen→ angiotenzin I → angiotenzinogen II (pod uticajem angiotenzinkonvertuju ćeg enzima) → vazokonstrikcija, centriu hipotalamusu, lučenje ADH, lučenje aldosteronaiz nadbubrega