©upòöuõøp bupu töpò - textbooks · pdf file193...

193

©UPÒöuõøP BUPU TÖPÒ

J¸ SÔ¨¤mh ChzvÀ ÁõÌ¢x, u©USÒ÷Í÷¯ CÚUP»¨¤À

Dk£k® J¸ SÊ, ©UPÒ öuõøP¯õS®. ©UPÒöuõøP AvÀ Põn¨£k®

÷ÁÖ£õkPÒ, ö\ÔÄ ©ØÖ® {ø»¯õÚ ußø© BQ¯ÁØÔß

Ai¨£øh°¾® C¨£s¦PøÍ¨ £õvUS® _ØÖa`ÇÀ ©ØÖ® £À÷ÁÖ

{PÌÄPÎß Ai¨£øh°¾® Bµõ¯¨£kQßÓx. BP÷Á J¸ SÔ¨¤mh

©UPÒ öuõøP°ß C¯À¦, ¤Ó¨¦ ©ØÖ® CÓ¨¦ Ãu[PÒ, Á¯x ©ØÖ®

£õ¼Ú¨ £µÁÀ, |hzøu •øÓPÒ, EnÄ ÁÍ®, ©ØÓ `Ì{ø» £s¦PÒ

©ØÖ® Á»ø\ ÷£õuÀ BQ¯ÁØøÓ¨ ö£õ¸zxz wº©õÛUP¨£kQÓx.

CÚ¨ö£¸UP® ©ØÖ® ¤Ó¨¦ Ãu[PÒ, CÓ¨¦ ©ØÖ® CÓ¨¦ Ãu[PÒ ©UPÒ

öuõøP ÁÍºa] ÷ÁPzøuz wº©õÛUP EuÄQßÓÚ. Kº C¯UP BØÓÀ

öPõsh ©UPÒöuõøP, {ø»¯õÚ ÁõÌ|õÒ Põ»zøu²® AvP£m\®

ÁõÇUTi¯ ußø©ø¯²® öPõsi¸US®.

\©a^µØÓ ©UPÒöuõøP¨ £µÁÀ :

Ph¢u 300 BskPÎÀ SÇ¢øuPÒ AvP©õP¨ ¤Ó¢uøu Âh,

CÓ¨¦a \uÃu® SøÓ¢x ÷£õÚ÷u ©UPÒöuõøP¨ ö£¸UPzvØS •UQ¯

Põµn©õP Aø©¢ux. ©UPÒ öuõøP¨ ö£¸UP® £À÷ÁÖ |õkPÎÀ J÷µ

^µõP CÀø». E»Qß J¸ ]» £SvPÎÀ ©UPÒöuõøP ªPÄ® ö£¸Q¯

{ø»²® ÷ÁÖ ]» Ch[PÎÀ ©ÛuºP÷Í CÀ»õu `Ì{ø»²®

Põn¨£kQÓx. ©UPÒ öuõøP¨ £µÁÀ £À÷ÁÖ C¯Ø¤¯ ©ØÖ®

ö£õ¸ÍõuõµU PõµoPÍõÀ £õvUP¨ £kQßÓx. EP¢u um£öÁ¨£® ©ØÖ®

ÁÍ©õÚ ©sÁÍ® öPõsh E»Qß £SvPÒ ©ÛuºPÒ ÁõÌÁuØS

EßÚu©õÚ Ch[PÍõS®. AvPöÁ¨£®, AvPU SÎº, ªS¢u Dµ¨£u®,

ªS¢u öÁmøP, Pµk•µhõÚ ¦Â¨£µ¨¦, ÁÍ©ØÓ ußø© ÷£õßÓ ÷Pk

ÂøÍÂUS® um£öÁ¨£ {ø»PÒ {»Ä® £SvPÒ ©ÛuºPÒ ÁõÇ EP¢u

Ch[PÒ AÀ».

©UPÒ öuõøP¨ ö£¸UP¨ ¦ÒÎÂÁµ B´ÄPÒ : ]» Áõºzøu

ÂÍUP[PÒ

CÚ¨ö£¸UPzvÓß Gß£x SÇ¢øuPøÍ (\¢uvPøÍ)

E¸ÁõUSÁx.

¤Ó¨¦ Ãu® Gß£x J¸ Á¸hzvÀ JÆöÁõ¸ B°µ® ©UPm

öuõøP°¾® {PÌ¢u SÇ¢øuPÒ ¤Ó¨¦ Ãu®

ö©õzu CÚ¨ö£¸UP Ãu® Gß£x J¸ ö£soß CÚ¨ö£¸UP

ÁõÌ|õÒ Põ»zvÀ, A¨ö£soØS¨ ¤ÓUS® SÇ¢øuPÎß \µõ\›

GsoUøP.

194

§ä¯ ©UPÒöuõøP¨ ö£¸UP Ãu® Gß£x CÓ¢x ÷£õS®

©ÛuºPÐUS \©©õP¨ ¤ÓUS® ©ÛuºPÎß GsoUøP.

CÓ¨¦ Ãu® Gß£x J¸ SÔ¨¤mh BsiÀ B°µ® ©ÛuºPÐUS

GÆÁÍÄ ©ÛuºPÒ CÓUQÓõºPÒ GßÓ Ãu®.

ÁÍºa] Ãu[PÒ : ¤Ó¨¦ Ãuzv¼¸¢x CÓ¨¦ ÃuzøuU PÈzuõÀ

QøhUS® C¯ØøP¯õÚ AvP›¨¦.

ö©õzu ÁÍºa] Ãu® Gß£x Em£µÁÀ, öÁÎ¨£µÁÀ, ©ØÖ® ¤Ó¨¦

CÓ¨¦ Ãu[PøÍ EÒÍhUQ¯x.

ÁõÌ|õÒ AÍÄ ©ØÖ® ÁõÊ® Põ»® : Kº CÚ® AvP£m\©õ´ GzuøÚ

BskPÒ ÁõÊ® Gß£x ÁõÌ|õÒ AÍÄ BS®. G¢u J¸ \•uõ¯zv¾®

¤Ó¢u J¸ SÇ¢øu \µõ\›¯õ´ GÆÁÍÄ BskPÒ ÁõÊ® Gß£x ÁõÌ|õÒ

AÀ»x ÁõÊ® Põ»® GÚ¨£k®.

©UPÒ öuõøP¨ ö£¸UP® : Ph¢u ]» ¡ØÓõskPÎÀ uõß

©UPÒöuõøP ªP ÷ÁP©õP AvP›zxÒÍx. 1900 B® Bsk 1.65 ¤À¼¯ß

GßÓ AÍÂÀ C¸¢u ©UPÒöuõøP 1960&À 3.02 ¤À¼¯ß GßÓ

AÍøÁ Aøh¢x, 2000 BsiÀ 6.1 ¤À¼¯ß AÍøÁ Gmi²ÒÍx. BP÷Á

Ph¢u 100 BskUPõ» AÍÂÀ ©UPÒöuõøP AÍÄ |õßS ©h[S

ö£¸Q²ÒÍx. Cx \›zvµzv÷»÷¯ Põn¨£hõu ©õö£¸® ö£¸UP©õS®.

C¢u AvP›¨¦ ©UPÒöuõøP¨ ö£¸UP® AÀ»x ©UPÒöuõøP

öÁiSsk AÀ»x ©UPÒöuõøP ö£õÔ GßÖ AøÇUP¨£kQÓx.

©UPmöuõøP AvP® öPõsh Ch[PÒ

QÇUS B]¯¨£Sv, öuØS B]¯¨£Sv ©ØÖ® ÷©ØS I÷µõ¨¤¯

£SvPÎÀ uõß AvP AÍÂÀ ©UPÒöuõøPa ö\ÔÄ Põn¨£kQÓx.

QÇUS B]¯¨£Sv : ªP AvP AÍÂÀ ©UPÒ öuõøP öPõsh

^Úõ, öPõ›¯õ, Â¯m|õ®, P®÷£õi¯õ, á¨£õß ©ØÖ® C¢÷uõ÷Ú]¯õøÁ

EÒÍhUQ¯x. E»Qß ö©õzu ©UPmöuõøP°À |õßQÀ J¸ £Sv

öPõshx.

öuØPõ]¯¨ £Sv : E»Qß ö©õzu ©UPmöuõøP°À 20% öPõsh

C¢v¯õ, Á[P÷u\®, ª¯ß©õº, £õQìuõß ©ØÖ® ÿ»[Põ BQ¯ |õkPÒ

CvÀ Ah[S®.

÷©ØS I÷µõ¨¤¯ £Sv : I÷µõ¨¤¯ |õkPÒ, ©zv¯uøµUPhÀ

|õkPÒ ©ØÖ® A÷µ¤¯ |õkPÒ, ¤›mjè wÄPÒ öPõsh C¨£Sv

E»Qß ‰ßÓõÁx ö£›¯ ©UPmöuõøP öPõsh £Sv¯õS®.

195

©UPÒ öuõøP¨ ö£¸UPzvØPõÚ Põµn[PÒ :

1800&B® BskUS •ß¦ SøÓ¢u AÍÂÀ ^µØÖ ©UPmöuõøP

ö£¸Q¯uØS¨ ö£›¯®ø©, öuõsøh Aøh¨£õß, umh®ø© ©ØÖ®

]Á¨¦U Põá\À ÷£õßÓ ÷|õ´PÒ AvP©õ´ Ç¢ux Põµn©õS®.

vjöµßÖ ÷uõßÔ, GÀ»õ Ch[PÎ¾® £µÄ® ÷|õ´PÍõÚ øh£õ´k

Põá\À, Põ»µõ, ¤÷ÍU ÷£õßÓøÁ HµõÍ©õÚ E°ºPøÍ¨ £¼ Áõ[QÚ.

£g\•® AiUPi Á¢x ÷£õÚx. E°›°¯À Ai¨£øh°À ÷|õUQÚõÀ,

1800&US •ß¦, ©ÛuÛß C¯ØøP Gv›PÐ® ©ØÓ _ØÖa`ÇÀ

Gvº¨¦PÐ® ©UPÒöuõøPø¯ J¸ \©{ø»U Pmk¨£õmiÀ øÁzv¸¢uÚ

GÚ»õ®. AvP GsoUøP°»õÚ ¤Ó¨ø£, AvP GsoUøP°»õÚ CÓ¨¦

DkPmi¯x.

19&B® ¡ØÓõsk Bµ®¤zu ¤ß,

* £À÷ÁÖ öuõØÖ ÷|õ´PÎ¼¸¢x £õxPõ¨ø£ AÎzu uk¨§]PÒ

* ©¸zxÁa \›zvµzvÀ ÷|õ´Q¸ªU öPõÀ¼ ©¸¢xPÎß (Antiiotic)Psk¤i¨¦

* ÷ÁÍõs öuõÈÀ~m£ •øÓPÎÀ •ß÷ÚØÓ[PÒ, EnÄ

ÁøPPÎÀ •ß÷ÚØÓ[PÒ

* ÷©ßø©¯õÚ _Põuõµ® ©ØÖ® uÛ©ÛuºPÎß _Põuõµ® BQ¯øÁ

CÓ¨¦ Ãuzøu¨ ö£¸©ÍÂÀ SøÓzuÚ. SÔ¨£õPU SÇ¢øuPÎÀ

CÓ¨¦ Ãu® ªPÄ® SøÓ¢ux. ¤Ó¨¦ Ãu® AvP©õP÷Á Ç¢ux.

BP÷Á ©UPÒöuõøP¨ ö£¸UP® uß ö£¸UPUSÔ±mkhß ÁÍºa]

{ø»°À ~øÇ¢ux. CuØSU Põµn® C¯ØøP Gv›PÒ ©ØÖ®

_ØÖa`ÇÀ Gvº¨¦PÒ CÀ»õø©uõß.

©UPmöuõøP¨ ö£¸UP® ©ØÖ® _ØÖa`ÇÀ uõUP[PÒ :

©UPmöuõøP ªP AvP AÍÂÀ ö£¸SÁuõÀ, AvP ÁÍ[PÒ

£¯ß£õk, AvP AÍÂÀ PÈÄPÒ EØ£zv ÷£õßÓøÁPÍõÀ _ØÖa`ÇÀ

«x ö£¸® uõUP® HØ£kQÓx. ö£¸®£õ»õÚ ©ÛuºPÒ u©x ÷uøÁPÐUS

ÂÁ\õ¯zøu÷¯ ¤øÇ¨£õPU öPõskÒÍÚº. ¦v¯ ©¸¢xPÎß

Psk¤i¨£õ¾®, öuõÈØ¦µm]PÍõ¾® CÓ¨¦ Ãu® \›ÄØÖ ©UPÒöuõøP

ö£¸Q¯x. ÂÁ\õ¯zøu¨ ¤øÇ¨£õP |®¤°¸US® ©ÛuºPÎÀ

©UPÒöuõøP¨ ö£¸UP® GÆÂu ÂøÍøÁ HØ£kzx®? I¢x

Ai¨£øh¯õÚ {PÌÄPÎÀ HuõÁx JßÖ £À÷ÁÖ Ãa]À |øhö£Ó»õ®.

196

ÁÍ¸® |õkPÎÀ ©UPmöuõøP¨ ö£¸UPzvß ÂøÍÄPÒ

£h® 5.3&À uµ¨£mkÒÍx.

* u©x SÇ¢øuPmS Cøh÷¯ £sønPøÍ¨ £Qº¢x AÎUP»õ®

AÀ»x J¸ SÔ¨¤mh ChzvÀ ÂøÍa\ø»¨ ö£¸UP

ÂÁ\õ¯zøuz wÂµ¨£kzu»õ®.

* ¦v¯ ÂÁ\õ¯¨ £sønPøÍ HØ£kzu»õ®.

* ÷Áø»UPõP |Pº¨¦Ó[PÐUS ö\À»»õ®.

* Á¸©õÚzvØPõP J¸ ]»º \mhÂ÷µõua ö\¯ÀPÎÀ Dk£h»õ®.

©\ SôÓLÞdÏ ×Xm ùTVWXôm.

* ©UPÒöuõøP ö£¸UP® SÔ¨£õP, ö£sPøÍ²®, SÇ¢øuPøÍ²® £õvUS®.

UdL°u NWôN¬ ùNpY A§L¬l× SuûU - ¾ûULû[ ®û[®dÏm.

©UPÒ öuõøP¨ ö£¸UP®

£søn {»[PÒ ]Ö

xskPÍõP ¤›UP¨£hÀ,

Sk®£[PøÍ ÁõÇ øÁUP

÷£õx©õÚuõP CÀø».

£h® : 5.3. ÁÍ¸® |õkPÎÀ ©UPÒöuõøP AvP›¨£uõÀ HØ£k®

ÂøÍÄPÒ

BÖPÎÀ ©s£iuÀ,

«ß ÁÍ CÇ¨¦,

öÁÒÍ®.

AvP ÂÁ\õ¯®,

©s A›¨¦,

CÚ¨ö£¸UP®

SøÓuÀ.

AvP® «ß¤izuÀ, PhÀ ÁõÌE°›PÒGsoUøPUSøÓuÀ.

ÁÚ Â»[SPøÍ

÷Ámøh¯õhÀ, ÷£õøu

©¸¢x £¯ß£kzxuÀ

©ØÖ® \mh Â÷µõu

£¯ß£õkPÒ.

|Pº¨¦Ó[PÐUSa

ö\À»À, HÌø©

÷|õ´PÒ.

G¾®¦ÖUQ ÷|õ´UPõÚ

Bsmi£¯õiU ÁøPPÒ,

©÷»›¯õ, {÷©õÛ¯õ,

£õÀÂøÚ ÷|õ´PÒ.

Ch® ö£¯ºuÀ,

_ØÖa `ÇÀ APvPÒ

×Xm ùTVoRp ©WfNû]Ls

ÁÚÂ»[SPÒ AÈuÀ,

E°›¯¨ £ÀÁøPø©

AÈuÀ, §ª°ß

um£öÁ¨£ ©õÖ£õk

}º ÁÍ® SøÓuÀ

«ß ÁÍ® CÇ¨¦.

¦v¯ {»[PøÍ

ÂÁ\õ¯zvØS

£¯ß£kzuÀ, PõhÈ¨¦,

}º¨£õ\Ú •øÓ £õv¨¦.

197

E»PÍõÂ¯öÁ¨£ E¯ºÄ &- Psnõi Ãk ÂøÍÄ

(GLOBAL WARMING - GREEN HOUSE EFFECT)

E»PÍõÂ¯ öÁ¨£ E¯ºÄ Gß£x §ª°ß \µõ\› öÁ¨£ AÍÂÀ

HØ£k® AvP›¨ø£U SÔUS®. Cuß ÂøÍÁõ´z um£öÁ¨£ {ø»°À

©õÖuÀPÒ HØ£k®. §ª°ß Áµ»õØÔÀ Ph¢u 4.65 ¤À¼¯ß

BskPÎÀ, §ª°ß öÁ¨£® £»•øÓ AvP›zxÒÍx. BÚõÀ uØ\©¯®

©ÛuÛß ö\¯À£õkPÍõÀ öÁ¨£AÍÄ QkQköÁÚ E¯¸® A£õ¯®

HØ£mkÒÍx. E»Qß uØ÷£õøu¯ \µõ\› öÁ¨£{ø» 590F (150C). Ph¢u

100 BskPÎÀ \µõ\› öÁ¨£® 10F AvP›zux. 2100&® BskÁõUQÀ

öÁ¨£{ø» 2.50F •uÀ 10.40F Áøµ AvP›US® GÚU

PnUQh¨£mkÒÍx. Cuß ÂøÍÁõ´ Avµi ©õØÓ[PÍõÚ PhÀ©mh

AÍÄ E¯ºÄ, ©øÇ ö£õÈÄPÎÀ ©õØÓ®, uõÁµ[PÒ, Â»[SPÒ ©ØÖ®

©ÛuºPÎÀ öÁÆ÷ÁÖ ÁøP¯õÚ uõUP ©õØÓ[PÒ BQ¯øÁ HØ£h»õ®.

Psnõi Ãk Áõ²UPÐ®, Psnõi Ãk ÂøÍÄ®

ÁÎ©sh»zvÀ EÒÍ ]» Áõ²UPÒ `›¯Ûß öÁ¨£zøu EÔg]

A¨£i÷¯ øÁzxU öPõÒÁuõÀ §ª°ß öÁ¨£{ø» E¯ºQÓx. CuØSU

Psnõi Ãk ÂøÍÄ GßÖ ö£¯º. CuØSU Põµn©õÚ Áõ²UPÒ Psnõi

Ãk Áõ²UPÒ GÚ¨£kQßÓÚ. }µõÂ, Põº£ß&øh&BUøék, ø|mµì

BUøék, «÷uß ÷£õßÓøÁ öÁ¨£zøu EÔg] øÁzxU öPõÒÐ®.

CÆÁõ²UPÒ §ª v¸¨¤¯Ý¨¦® APa]Á¨¦ PvºPøÍ EÔg]¨ ¤ß

¤µv£¼US®. CÆÁõÖ ö\´Áuß ‰»®, CÆÁõ²UPÒ, J¸ Psnõi

ÃmiÀ PsnõiPÒ GÆÁõÖ öÁ¨£zøuz uUPøÁzxU öPõÒQßÓÚ÷Áõ,

AÆÁõ÷Ó öÁ¨£zøuz uUPøÁzx¨ §ª°ß öÁ¨£zøuU TmkQÓx.

ö£õxÁõP¨ §ª°À EÒÍ AøÚzx E°›PÎß ÁõÌÄ® C¢uU Psnõi

Ãk ÂøÍøÁa \õº¢xÒÍx. CÆÂøÍÄ CÀø»ö¯ÛÀ §ª SÎº¢x,

Áh x¸Ázv¼¸¢x öußx¸Á® Áøµ §ªø¯¨ £ÛPmiPÒ ‰iÂk®.

BP÷Á Psnõi Ãk ÂøÍÄ §ª°ß ÁõÌÄUS AÁ]¯÷©. BÚõÀ

Psnõi Ãk ÂøÍÄ AvP©õÚõÀ, ÁÇUPzøu Âh¨ §ª AvP©õP

öÁ¨£©øh¯z xÁ[S®. ]ÔuÍÄ öÁ¨£ E¯ºÄ Th ©ÛuºPÒ, uõÁµ[PÒ

©ØÖ® Â»[SPÎÀ uõUPzøu HØ£kzx®.

Psnõi Ãk Áõ²UPÎß ÁøPPÒ

_ØÖ¨¦ÓzvÀ (1) C¯ØøP¯õP÷Áõ AÀ»x (2) ©ÛuÛß

ö\¯À£õkPÍõ÷»õ, Psnõi Ãk Áõ²UPÒ Põn¨£kQßÓÚ. ªP AvP

AÍÂÀ Põn¨£k® Psnõi Ãk Áõ² Põº£ß&øh&BUøék BS®.

G›©ø» öÁizuÀ, Â»[SPÎß _Áõ]zuÀ, uõÁµ[PÒ ÷£õßÓ P›©

ö£õ¸mPøÍ G›zuÀ ©ØÖ® AøÁ ©mQ AÊSuÀ ÷£õßÓ Põµn[PÍõÀ

Põº£ß&øh&BUøék öÁÎ¨£mk Áõ² ©sh»zøu AøhQÓx.

ö£õxÁõP, uõÁµ[PÒ J°fúNodûL«u ‰»® Áõ² ©sh»zvÀ EÒÍ

198

Põº£ß&øh&BUøék ö£¸©ÍÄ APØÓ¨£k®. BÚõÀ ©ÛuºPÒ u®

ö\¯ÀPÍõÀ Áõ²©sh»zvÀ ªP AvP AÍÂÀ Põº£ß&øh&BUøéøh

öÁÎ÷¯ØÖQßÓÚº. {»UP›, ö£m÷µõ¼¯ G›ö£õ¸mPÒ, vhUPÈÄPÒ,

ÁõPÚ[PøÍ KmkuÀ, ªß\õµ® u¯õ›zuÀ, ©µ® ©ØÖ® ©µ¨ö£õ¸mPÒ

G›¨¦ ÷£õßÓ £» ö\¯À£õkPÍõÀ Põº£ß&øh&BUøék AvP©õP

öÁÎ÷¯ØÓ¨£kQÓx. A÷u \©¯® PõkPÒ AÈUP¨£kÁuß Põµn©õP,

JÎa÷\ºUøP°ß ‰»® ©µ[PÒ EÔg]U öPõÒÐ®

Põº£ß&øh&BUøék AÍÄ ö£›x® SøÓ¢x Âmhx.

Áõ² ©sh»zvÀ Põº£ß&øh&BUøék AÍÄ

§ª°ß C¯ØøP¯õÚ •øÓPÒ ‰»® Põº£ß&øh&BUøék

APØÓ¨£k® ÷ÁPzøu Âh, ©ÛuºPÎß ö\¯ÀPÍõÀ Áõ²

©sh»zvÀ ÷\ºUP¨£k® Põº£ß&øh&BUøék AÍÄ ªP AvP®.

1750&B® BsiÀ J¸ ªÀ¼¯ß PõØÖ ‰»UTÖPÎÀ (ppm) 281ppmPõº£ß&øh&BUøék ‰»UTÖPÒ Põn¨£mhÚ. BÚõÀ CßÖ

368ppm Põº£ß&øh&BUøék ‰»UTÖPÒ EÒÍÚ. AuõÁx 31%

AvP›¨¦.

«z÷uß, Põº£ß&øh&BUøéøh Âh 20 ©h[S AvP©õP

öÁ¨£zøu GkzxU öPõÒQÓx. Cx {»UP›, C¯ØøP Áõ² ©ØÖ®

Gsön´ BQ¯øÁ EØ£zv ö\´¯¨£k®÷£õ÷uõ AÀ»x Kº

Chzv¼¸¢x ©ØöÓõ¸ ChzvØS Gkzxa ö\À»¨£k®÷£õ÷uõ,

Áõ²©sh»zvÀ öÁÎ÷¯ØÓ¨ £kQÓx. S¨ø£PÎÀ Põn¨£k® P›©

PÈÄPÒ AÊS® ÷£õx® £_©õkPÒ EnÄ¨ ö£õ¸mPøÍa ö\›US®

÷£õx®, «z÷uß öÁÎ÷¯ØÓ¨£kQÓx. 1750&® BsiØS¨ ¤ß «z÷uÛß

AÍÄ CµmizxÒÍx.

ø|mµì BUøék, Põº£ß&øh&BUøéøh Âh 300 ©h[S

AvP® öÁ¨£zøu EÔg_®. ¦øu£iÁ G›ö£õ¸mPøÍ G›zuÀ ©ØÖ®

£søn ©søn EÊuÀ ÷£õßÓ {PÌÄPÒ ‰»® CÆÁõ²

öÁÎ÷¯ØÓ¨£kQÓx, CRu A[Ü 1750- Ú k Õ 17% A§L¬jÕs[Õ.

A¾ªÛ¯zøu E¸US®÷£õx öÁÎ¨£k® ö£º¦Ð›÷Úm Tmk¨ö£õ¸m

PÒ, ~øµö©zøuPÒ u¯õ›US® ÷£õx E¸ÁõS® øíi÷µõPõº£ßPÒ,

SÎº\õuÚ¨ ö£miPÎÀ £¯ß£kzu¨£k® SÎ¹mk® ö£õ¸mPÍõÚ

S÷Íõ÷µõ ¦Ñ÷µõ Põº£ßPÒ ÷£õßÓ ©ØÓ Áõ²UPÐ® E»PÍõÂ¯ öÁ¨£

E¯ºÄUSU Põµn©õS®. iøµ¦Ñ÷µõªøuÀ \À£º ö£ßmhõ¦Ñøµm

(Trifluoro methyl sulphur penta fluoride) GÝ® J¸ ¦v¯ Áõ²Âß AÍÄ

vkUQk® AÍÂØS Áõ²©sh»zvÀ ªP AvP©õP C¸¨£x 2000&B®

BsiÀ Psk¤iUP¨ £mkÒÍx. C¢u Áõ² A›uõÚ JßÓõP C¸¢uõ¾®,

199

Cx ©ØÓ Psnõi Ãk Áõ²UPøÍ Âh ªP AvP©õP öÁ¨£zøu

EÔg_QÓx. CvÀ PÁø»¨£k®£i¯õÚ ö\´v GßÚöÁßÓõÀ, G¢uÁøP

öuõÈØ\õø»°¼¸¢x CÆÁõ² öÁÎ¨£kQÓx Gß£x CßÚ•®

Psk¤iUP¨£hÂÀø» Gß£xuõß.

E»PÍõÂ¯ öÁ¨£ E¯ºÂÚõÀ HØ£k® ÂøÍÄPÒ

1. PhÀPÒ öÁ¨£©øhÁuõÀ, PhÀ}º ©mh® E¯¸®. EøÓ£ÛPÒ

E¸QU PhÀ}º ©mhzøu ÷©¾® E¯ºzx®. Cuß ÂøÍÁõÀ 21&Áx

¡ØÓõsk •iÂÀ PhÀ}º ©mh® 9 •uÀ 88 ö\.«. Áøµ E¯µ»õ®.

}º©mh E¯ºÂÚõÀ £» |õkPÎß £» £SvPÒ }›À ‰ÌP»õ®.

2. ]» Ch[PÎÀ £¸ÁU Põ»[PÎß AÍÄ ÷©¾® }iUP»õ®.

3. öÁ¨£©õÚ E»P®, ö£õxÁõP AvP Dµ¨£uzøu EshõUS®. AvP

Dµ¨£u® AvP ©øÇ ö£õÈøÁ HØ£kzx®.

4. ¦¯ÀPÒ AvP Á¾¨ö£ØÖ®, AiUPi²® EshõS®.

5. E»Qß ]» £SvPÒ HØPÚ÷Á Ç¨£øu Âh AvP©õP¨ £õø»ÁÚ®

÷£õÀ BP»õ®.

6. £À÷ÁÖ _ÇØ] •øÓPÎÀ PõØÖz wÂµ©õP Ã_®. `ÓõÁÎPÒ ªPÄ®

Pkø©¯õP Ã_®.

7. ÁõÛø»ø¯ •ßÚuõP÷Á \›¯õPU PoUP •i¯õ©À ÷£õS®. ÷©¾®

÷©¾® wÂµ©õS®.

8. w[S°›¨ §a]PÍõ¾® uõÁµ ÷|õ´PÍõ¾® £°ºPÐ® PõkPÐ®

£õvUP¨£k®.

9. ©õÔ¯ _ØÖa`Ç¾USz u®ø©z uPÁø©zxU öPõÒÍ Â»[SPÐ®

uõÁµ[PÐ® ]µ©¨£h ÷Ási°¸US®. Â»[SPÒ x¸Á[PÒ

÷|õUQ²® E¯º¢u Ch[PøÍ ÷|õUQ²® Ch® ö£¯¸®.

10. ]»ÁøPU PõkPÒ ©øÓ¢x ÷£õS®.

11. öÁ¨£a _ÇØ]¯õÀ AvP GsoUøP°À ©ÛuºPÒ ÷|õ´Áõ´¨£kÁº

AÀ»x CÓ¢x ÷£õÁõºPÒ.

12. ©÷»›¯õ, öh[S Põá\À, ©g\Ò Põá\À, ‰øÍUPõá\À ÷£õßÓ

öÁ¨£|õkPÎÀ Põn¨£k® ÷|õ´PÒ E»Qß ©ØÓ £SvPÐUS®

£µÄ®.

E»PÍõÂ¯ öÁ¨£ E¯ºøÁU Pmk¨£kzx® •¯Ø]PÒ

E»PÍõÂ¯ öÁ¨£ E¯ºøÁU Pmk¨£kzu ÇÁÈPÒ EÒÍÚ.

JßÖ, Põº£ß&øh&BUøéøh÷¯õ AÀ»x Põº£ß £Svø¯÷¯õ ÷ÁÖ

G[PõÁx ÷\ªzx øÁzuÀ. CuØSU Põº£ß uÛø©¨£kzxuÀ GßÖ ö£¯º.

Psnõi Ãk Áõ²UPÎß EØ£zvø¯U SøÓzuÀ ©ØöÓõ¸ ÁÈ¯õS®.

200

Põº£ß uÛø©¨£kzuÀ

CuØPõÚ GÎ¯•øÓ, ©µ[PøÍ¨ £µõ©›zu¾®, ¦vuõP

©µ[PøÍ²®, uõÁµ[PøÍ²® ÁÍº¨£x uõß. ©µ[PÒ

Põº£ß&øh&BUøéøh GkzxU öPõsk JÎa÷\ºUøP°ß ‰»® Aøu

Eøhzx, Põº£øÚ¨ ¦x©µ¨ £SvPÎÀ ÷\ªUQßÓÚ. BP÷Á ö£¸©ÍÂÀ

PõkPÒ ÁÍºUP¨£h÷Ásk®. Põº£ß&øh&BUøéøh BÌPh¼÷»õ

AÀ»x Gsön´U QnÖPÎ÷»õ AÀ»x ]» }º{ø»PÎ÷»õ

÷|›øh¯õPa ö\¾zv, Av¼¸¢x u¨¤UP Âhõ©À uÛø©¨£kzu»õ®.

Psnõi Ãk Áõ²UPøÍ öÁÎ÷¯ØÓõu ©õØÖ G›ö£õ¸mPÍõÚ

Aqªß \Uv, `›¯ \Uv, PõØÓõø»a \Uv ©ØÖ® øímµáß G›ö£õ¸Ò

ö\ÀPÒ ÷£õßÓÁØøÓ¨ £¯ß£kzxÁøu²® wÂµ¨£kzu»õ®.

K÷\õß £h»¨ £õv¨¦ (Ozone Layer Depletion)

K÷\õß Gß£x BUêáÛß J¸ ÁiÁ® (O3). Áõ² ©sh»zvß

ìm÷µm÷hõìL¤¯›À (K÷\õ÷Úõì¤¯º) Põn¨£k® K÷\õß,

`›¯Û¼¸¢x öÁÎ÷¯Ö® ¦Ó FuõUPvºPøÍz ukzx, §ª°¾ÒÍ

E°›PøÍU PõUQÓx.

£h® : 5.4. KúNôu Tô§l×

1. öuõÈØ\õø»PÒ, ÃkPÎ¼¸¢x

öÁÎ¨£k® CFC

2. `›¯ JÎ°À CFC£S£hÀ

3. £SUP¨£mh ö£õ¸mPÒ

K÷\õøÚ AÈUS®

4. K÷\õß £ØÔ¯

£¿ß B´Ä

K÷\õß Kº C¯ØøP¯õÚ `›¯zuøh

`›¯Û¼¸¢x öÁÎ÷¯Ö® ªßPõ¢u¨£møh°À Põn¨£k® ¦Ó

FuõUPvºPÒ, ö£¸®£õ»õÚ E°›Ú[PÐUS ö£¸® w[S ÂøÍÂUS®.

201

CuØSU Põµn® CøÁ i.Gß.HøÁ ÷\u¨£kzxÁxz uõß. §ªUS ÷©÷»

Põn¨£k® ìm÷µm÷hõìL¤¯º AkUQÀ K÷\õß AÍÄ 1% SøÓ¢uõ¾®,

§ªø¯ Aøh²® ¦Ó FuõUPvºPÎß AÍÄ ªPÄ® AvP›zx Âk®.

K÷\õ÷Ú CÀø» GßÓõÀ §ªø¯ Á¢uøh²® ¦ÓFuõ PvºPÎß AÍÄ

E°ºPÒ ¯õÄ® AÈ¢x Âk® AÍÄUS AvP©õP ÇUS®. AøÚzx

E°›PÐ® uøµUS Ai°÷»õ AÀ»x Ph¼÷»õ £x[P ÷Ási¯x Á¸®.

ìm÷µm÷hõìL¤¯›À, BUêáß «x `›¯JÎ ö\¯À£mk,

öuõhº¢x ]ÔuÍÄ K÷\õß EØ£zv¯õQU öPõs÷h EÒÍx. A÷u \©¯®

C¯ØøP {PÌÄPÍõÀ K÷\õß ]øuUP¨£kQÓx. ö£õxÁõP K÷\õß

E¸ÁõUP¨£k® AÍÄ®, ]øuUP¨£k® AÍÄ® \©©õP Ç¨£uõÀ,

ÁõÚöÁÎ°À K÷\õÛß ö©õzu AÍÄ {ø»¯õP ÇUS®. BÚõÀ

uÁÖu»õP, ©ÛuÛß uØPõ»a ö\¯À£õkPÒ AøÚzx C¯ØøP

\©ß£õmøh²® ©õØÔÂmhÚ. S÷Íõ÷µõ¦Ñ÷µõ Põº£ßPÒ ©ØÖ®

øím÷µõ S÷Íõ÷µõ¦Ñ÷µõ Põº£ß ÷£õßÓ EØ£zv ö\´¯¨£k®

÷Áv¨ö£õ¸mPÒ, ìm÷µm÷hõìL¤¯›À EÒÍ K÷\õøÚ Ax

EØ£zv¯õS® ÷ÁPzøu Âh AvP ÷ÁP©õPa ]øuzx ÂkQßÓÚ.

K÷\õß ö£õzuÀ : K÷\õß CÇ¨¦ •uß•u¼À AshõºiU

£SvUS ÷©À ìm÷µm÷hõìL¤¯º £Sv°À Psk¤iUP¨£mhx. Áõ²

©sh»zvÀ K÷\õß £h»® ªPÄ® AhºÄ SøÓ¢x ö©¼uõÚ Põn¨£k®

£Sv "K÷\õß ö£õzuÀ' GÚ¨£kQÓx. BÚõÀ Cx Esø©°÷»÷¯ J¸

ö£õzuÀ CÀø». ©ØÓ Ch[PÎÀ EÒÍ K÷\õß AhºøÁ J¨¤k® ÷£õx

ªPÄ® SøÓ¢x, AhºÁØÖ ÇUS® {ø»¯õS®.

x¸Á¨£SvPÎ¼¸¢x K÷\õß & SøÓ¢u PõØÖ, ©ØÓ £SvPÐU

öPÀ»õ® £µÄQÓx. ÷©¾®, ©ØÓ Ch[PÎ¾® ÷|›øh¯õÚ K÷\õß CÇ¨¦®

HØ£kQÓx.

AshõºiU £Sv°À K÷\õß CÇ¨¤ØSU Põµn[PÒ

Áõ²©sh»zvÀ E¸ÁõS® S÷Íõ›ß ©ØÖ® ¦÷µõªß Tmk¨

ö£õ¸mPÍõÀ uõß K÷\õß ö£õzuÀ HØ£kÁuõP AÔÂ¯À B´ÄPÒ

£h® : 5.5. K÷\õß ö£õzuÀ

202

{¹¤UQßÓÚ. ìm÷µm÷hõìL¤¯›À Põn¨£k® ö©õzuU S÷Íõ›Ý®,

£õv¯ÍÄ ¦÷µõªÝ®, ©ÛuÛß ö\¯À£õkPÍõÀ E¸ÁõQßÓÚ. ÷©¾®

©Ûua ö\¯À£õkPÍõÀ EshõS® S÷Íõ÷µõ ¦Ñ÷µõ Põº£ßPÐ® ÷©÷»

EÒÍ ìm÷µm÷hõìL¤¯¸USa ö\ÀQßÓx.

S÷Íõ÷µõ ¦Ñ÷µõ Põº£ßPÒ AÀ»x L¤µõß Áõ²UPÒ, (Freon gases)¦÷µõªß Tmk¨ ö£õ¸ÒPÒ AÀ»x íõ÷»õßPÒ, ø|mµáß BUøékPÒ

©ØÖ® ªøuÀ ¦÷µõªm BQ¯øÁ ö£¸®£õ¾® Põn¨£k® "K÷\õß

SøÓ¨¦¨ ö£õ¸mPÒ (Ozone Depleting Substances) (ODS) ' BS®.

C¨ö£õ¸mPÒ SÎº\õuÚ¨ ö£miPÒ, L¤ŸéºPÒ, ~øµö£õ¸mPÒ,

öuõÈØ\õø»U Pøµ¨£õßPÒ, w¯øn¨¦U P¸ÂPÒ ©ØÖ® w[S°›U

öPõÀ¼PÒ ÷£õßÓøÁPÎ¼¸¢x HµõÍ©õ´ öÁÎ÷¯ØÓ¨£kQßÓÚ.

K÷\õß CÇ¨¤ÚõÀ HØ£k® ÂøÍÄPÒ

K÷\õß £h» CÇ¨£õÀ AvP¨ ¦ÓFuõ PvºPÒ (SÔ¨£õP¨ ¦ÓFuõ

Pvº b - UVb) §ª°ß £µ¨ø£ Á¢uøhQßÓÚ.

uõÁµ[PÎÀ HØ£k® ÂøÍÄPÒ : ÂøÍa\ø»¨ £õvzxU

PõkPÒ EØ£zvø¯²® £õvUS®.

Â»[SPÎÀ HØ£k® ÂøÍÄPÒ : «ß Sg_PøÍ²® ]Ö

Â»[SPøÍ²® £õvUS®.

©ÛuÝUS HØ£k® _PõuõµU ÷PkPÒ : ÷uõÀ {Óª¨

¦ØÖ÷|õ´PÒ, `›¯ öÁ¨£zuõÀ HØ£k® G›v©õ, Ps£õºøÁU ÷PõÍõÖPÒ,

Ps ¦øµ÷|õ´, ÷|õ´z uøhPõ¨¦¨ £õv¨¦ ÷£õßÓ £» uõUP[PøÍ

HØ£kzx®.

R÷Ç EÒÍ £hzvÀ K÷\õß £h» CÇ¨£õÀ HØ£k® ö£õx ÂøÍÄPÒ

uµ¨£mkÒÍÚ.

K÷\õß £h» CÇ¨£õÀ HØ£k® ö£õx ÂøÍÄPÒ

K÷\õß CÇ¨ø£z ukzuÀ (Hydro Chloro Fluro Carbons) (HCFC)

1 . S÷Íõ÷µõ&¦Ñ÷µõ Põº£ßPÐUS £v»õP

i. øím÷µõ S÷Íõ÷µõ&¦Ñ÷µõ Põº£ßPÒ £¯ß£kzu¨£h

÷Ásk® (AvP©õP¨ £¯ß£kzu¨£mhõÀ CxÄ® K÷\õß

£h»zøu¨ £õvUS®.)

ii. øím÷µõ ¦Ñ÷µõ Põº£ßPøÍ¨ (Hydro fluro carbons) (HFC)£¯ß£kzu»õ®.

203

iii. ¤³m÷hß, ¦÷µõL÷£ß ÷£õßÓ øím÷µõ Põº£ßPøÍ

£¯ß£kzu»õ® (BÚõÀ CøÁ w¨£ØÖ® A£õ¯•®

|a_zußø©²® Áõ´¢uøÁ)

iv. A®÷©õÛ¯õøÁ £¯ß£kzu»õ® (Ga\›UøP²hß

øP¯õÍ¨£h ÷Ásk®).

v. }º ©ØÖ® }µõÂø¯¨ £¯ß£kzu»õ®.

2. K÷\õß £h» CÇ¨¤ØSU Põµn©õ´ C¸US® ö£õ¸ÒPÎß EØ£zv,

£¯ß£õk ©ØÖ® Áõ² ©sh»zvÀ öÁÎ÷¯ØÓ® BQ¯øÁ

SøÓUP¨£h÷Ásk®.

3. CÆ÷Áv¨ ö£õ¸mPøÍ ©Ö_ÇØ]°À Dk£kzu ÷Ásk®.

4. SÎºa \õuÚ¨ö£miPÒ ©ØÖ® SÎºa \õuÚ[PøÍ¨ £Êx £õº¨£vÀ

Áøµ•øÓPøÍ HØ£kzu ÷Ásk®.

5. öÁÎ÷¯ØÖ® SÎ¹miPøÍU øP¨£ØÔ «sk® £¯ß£kzu

÷Ásk®.

6. `›¯ PvºPÎ¼¸¢x uØPõzxU öPõÒÍ ÷Ásk®.

K÷\õß £h» CÇ¨ø£U PsPõozuÀ

CFC’s

K÷\õß

SøÓÄ£kuÀ

ìm÷µm÷hõìL¤¯º

¦Ó FuõUPvº

AvP›¨¦{»a`Ç¼À

£°º £õv¨¦

K÷\õß AvP›¨¦

& i÷µõ¨÷£õìL¤¯º

_Áõ\

÷|õ´PÒ

EnÄ¨

£ØÓõUSøÓ

EhÀ÷|õ´

\õUPøh¨ ö£¸UP®, £µ¨¤¯

÷|õ´PÒ, öÁ¨£ ÷ÁÖ£õkPÒ

`Ç¼À }º

«ßÁÍ®

ªuøÁ

~sq°›PÒ

E»PÍõÂ¯ öÁ¨£

E¯ºÄ

204

¿ 1980&PÎß xÁUPzvÀ AshõºiUPõ £SvUS ÷©À J¸ ö£›¯

K÷\õß ö£õzuø» AÔÂ¯»õÍºPÒ Psk¤izuÚº.

C¨£Sv°À K÷\õß AÍÄ 30% SøÓ¢x Põn¨£mhx.

CUSøÓÄUSU Põµn® S÷Íõ÷µõ ¦Ñ÷µõ Põº£ßPÒ GÚa

\¢÷uQUP¨£mhx.

¿ ¤ß¦ ©UPÒ öuõøP¨ ö£¸UP® öPõsh Áh£SvPÎÀ (ÁhUS

I÷µõ¨£õ, Aö©›UPõ) Cx÷£õßÓ ö£õzuÀ PshÔ¯¨£mhx.

¿ 1987&À ©õsm›¯õ¼À 34 |õkPÒ £[S öPõsh "©õsm›¯õÀ

J¨£¢u®' 20&® ¡ØÓõsiß CÖv°À S÷Íõ÷µõ ¦Ñ÷µõ

Põº£ßPÒ £¯ß£õmøh 50 \uÃu® SøÓ¨£x GßÓ Ehß£õmøh

HØ£kzv¯x.

¿ 1981&À C¸¢uøu Âh 1991&À K÷\õß ö£õzuÀ 13 ©h[SPÒ

ö£›uõQ Âmhuõ´ 1992&À á¨£õß AÔÂ¯»õÍºPÒ

AÔÂzuÚº.

¿ 1990&À »shÛÀ |h¢u ©õ|õmiÀ, ÁÍ¸® |õkPÒ, 2000&B®

BsiÀ S÷Íõ÷µõ ¦Ñ÷µõ Põº£ß £¯ß£õmiØS 100 \uÃuz

uøh Âv¨£uØS JzxU öPõshÚ.

¿ 1991&92&B® BsiÀ ìÃhÛÀ EÒÍ ""I÷µõ¨¤¯ BºUiU

ìm÷µm÷hõìL¤¯º K÷\õß ÷\õuøÚ {ø»¯®'' 500 Q÷»õ Gøh

öPõsh, 800 YûL K÷\õøÚ Bµõ²® ö£õ¸mPøÍ 39

£¿ßPÐUSÒ øÁzx ìm÷µm÷hõìL¤¯¸US AÝ¨¤¯x.

AÁºPÍx B´Ä K÷\õß £h»® 15&20 \uÃu® SøÓ¢xÒÍx

Gß£øuz öu›Âzux. ùNVp ¨ûX«Ûs[ Ïú[ô¬àm

AeÏs[Õ ùR¬VYkRÕ.

PÈÄPÒ ÷©»õsø© (Waste Management)

©ÛuÛß ÁõÌUøP Á\v÷¯õk Cøn¢u £À÷ÁÖ ö\¯ÀPÎÚõÀ

PÈÄPÒ EØ£zv¯õQßÓÚ. AøÚzxU PÈÄPÐ÷© ©õ_PÒ GÚ¨£k®.

AøÁ HuõÁx J¸ ÁÈ°À ©õ_£õmøh EshõUSQßÓÚ. Ai¨£øh°À

PÈÄPÒ \› õÚ •øÓ°À øP õÍ¨£hõuuõÀ PõØÖ, }º ©ØÖ® {»® ©õ_£kQßÓÚ.

©õ_£õk®, ©õ_£kzx® ö£õ¸mPÐ®

©ÛuÛß ö\¯À£õkPÍõÀ ÂøÍ²® PõµoPÍõÀ PõØÖ, }º

©ØÖ® {»® ÷£õßÓ C¯ØøP ÁÍ[PÒ Â¸®£zuPõuuõP ©õÖ® ö\¯À

©õ_£õk GÚ¨£k®.

©õ_£õmøh EshõUS® G¢u¨ ö£õ¸Ð® ©õ_ GÚ¨£k®.

205

PÈÄPÎß ÁøPPÒ

1. E°›¯a ]øuÂØS EÒÍõS® PÈÄPÒ (Bio-degradable Wastes)

C¯ØøP°À ]» PÈÄPÒ ~sq°›PÎß ö\¯À£õkPÍõÀ

£i]øu¨¤ØS EÒÍõQßÓÚ. ÷ÁÍõs PÈÄPÒ, Â»[SU PÈÄPÒ ©ØÖ®

EnÄ £u¨£kzuÀ, ÷uõÀ £uÛkuÀ, CøÇPÒ, uõÒ, ©µ® ÷£õßÓøÁ

EØ£zv¨ ö£õ¸mPÍõPU øP¯õÍ¨£k® ÷£õx EshõS® PÈÄPÒ

BQ¯øÁ CvÀ Ah[S®.

2. E°›¯a ]øuÂØS EÒÍõPõu PÈÄPÒ (Non bio-degradable Waste)

~sq°›PÍõÀ ]øuÄÓõu ö£õ¸mPÒ CÆÁøP°À Ah[S®.

uõxU PÈÄPÒ, _µ[PU PÈÄPÒ, öuõÈØ\õø» PÈÄPÒ, ¤ÍõìiU

ö£õ¸mPÒ, E÷»õP[PÒ ÷£õßÓøÁ C¨¤›ÂÀ Ah[S®.

3. E°›¯a ]øuÂØS EÒÍõS® ©ØÖ® E°›¯a ]øuÂØS EÒÍõPõu

PÈÄPÎß P»øÁ :

CvÀ |Pµõm]U PÈÄPÒ ©ØÖ® öuõÈØ\õø»U PÈÄPÒ Ah[S®.

|Pµõm]U PÈÄPÎÀ £øÇ¯ PõQu¨ ö£miPÒ, |õÎuÌPÒ, ÷\uõµzuõÒPÒ,

ÃnõÚ EnÄ¨ö£õ¸mPÒ, Psnõi, uPµ h¨£õUPÒ, £øÇ¯ E£Pµn[PÒ,

Eøh¢u ö£õ¸mPÒ, ÷uõÀ Põ»oPÒ, xoPÒ ©ØÖ® ¤ÍõìiU ÷£õßÓøÁ

Põn¨£k®. Pmk©õÚ PÈÄPÒ, Amøh¨ö£miPÒ, \õUPøh,

©¸zxÁ©øÚU PÈÄPÒ, £øÇ¯ FºvPÒ ÷£õßÓøÁ²® |Pµõm]U

PÈÄP÷Í. CUPÈÄPÒ ¯õÄ® Aøµzvh ÁiÂ¾®, vhÁiÂ¾®, Aøµz

vµÁ ÁiÂ¾®, P\kPÍõPÄ® ö©ßø©¯õÚ \õ®£»õPÄ® Põn¨£kQßÓÚ.

Chº¨£õk u¸® PÈÄPÎß ÷©»õsø© (Management ofhazardous W aste)

Chº¨£õk u¸® PÈÄPÒ B°µ® BskPÒ B°Ý® A¨£i÷¯

C¸¢x B£zøu ÂøÍÂUS®. PvºÃa_U PÈÄPÒ, E÷»õPU Tmk¨

ö£õ¸mPÒ, P›©UPøµ¨£õßPÒ, Aª» Aìö£ìhõì, P›© \¯øÚkPÒ,

÷|õ´ £µ¨¦® ©¸zxÁ©øÚU PÈÄPÒ, ©ØÖ® £¯ßuµõ©À yUQ

GÔ¯¨£k® ©¸zxÁ E£Pµn[PÒ ÷£õßÓøÁ Chº¨£õk u¸® PÈÄPÒ

BS®. CÁØøÓU øP¯õÍU RÌUPsh •øÓPÒ £¯ß£kzu¨£kQßÓÚ.

1. {»zvÀ {µ¨¦uÀ (Land fills) : CµõqÁ® öuõhº£õÚ

Chº¨£õkPøÍz u¸® PÈÄPÐ® PvºÃa_U PÈÄPÐ® C®•øÓ°À

£õxPõ¨£õP¨ §ªUS Ai°À ÷\ªUP¨£kQßÓÚ. ªPÄ® BÇ©õÚ £x[S

SÈPÎÀ ªP AvP AÍÂÀ PvºÃ_® vÓßöPõsh PÈÄPÒ ÷\ªUP¨£k

QßÓÚ. {»zui°À EÒÍ SÈPÐUSÒ £À÷ÁÖ ÷Áv¨ö£õ¸mPÒ

JßÖhß JßÖ P»¢x SÖUS ÂøÚ°À Dk£hÂhõ©À, AøÁ

uÛzuÛ÷¯ ÷\ªUP¨ £kQßÓÚ. ¤ßÚº CUSÈPÒ PõØÖ¨ ¦P•i¯õu

206

PÎ©s öPõsk ‰h¨£kQßÓÚ. SÈPÐUSÒ }º ~øÇÁx ukUP¨£k

QÓx. SÈ°ÝÒ HuõÁx P]Ä HØ£mhõÀ Aøua ^ºö\´ÁuØSU PõÀÁõ´

Aø©¨¦ HØ£kzu¨£mk, öuõhº¢x CUSÈPÒ PsPõoUP¨£k®.

2. BÌUQnÖ £õ´a\À (Deep well injection) : C®•øÓ°À

xPÒPÒ, xøÍPÒ öPõsh ©s£µ¨¦øh¯ §ª°ß ªP BÇzxÒ, {»zui

}¸US® R÷Ç BÇUQnÖPÒ ÷uõsh¨£k®. CUQnØÔÀ Chº¨£õkPÒ

u¸® §WYdPÈÄPÒ ö\¾zu¨ £kQßÓÚ. CøÁ ©so¾ÒÍ xPÒPÒ

©ØÖ® xøÍPmSÒ ~øÇ¢x Põ»® Põ»©õPz uÛø©¨ £kzu¨£mk

A¨£i÷¯ C¸US®. BÚõÀ ]»\©¯® uøµ°À öÁi¨¦z ÷uõßÔ

CUPÈÄPÒ {»zui }¸hß P»¢xÂk® A£õ¯•® Esk.

3. ÷©Ø£µ¨¤À ‰iøÁzuÀ (Surface impoundments) : ]ÔuÍÄ

÷Áv¯U PÈÄPøÍU öPõsh HµõÍ©õÚ }øµU øP¯õÍ C®•øÓ

£¯ß£kQÓx. C®•øÓ°À uøµ°À ]ÖSÍ[PÒ öÁmh¨£mk

AÁØÔÝÒ vµÁUPÈÄPÒ öPõmh¨£kQßÓÚ. vhUPÈÄPÒ

uøµ¨£µ¨¤À £i¢x ÂkQßÓÚ. }º BÂ¯õQ ÂkQÓx. SÍzvß

uøµ¨£Sv }ºUP]Ä HØ£hõÁsn® |ßS §\¨£mk ÂmhõÀ, }ºUPÈÄPÒ

öuõhº¢x öPõmh¨£k®÷£õx, }º BÂ¯õQÂk®. vhU PÈÄPÒ

uøµ¨£µ¨¤À öuõhº¢x £i¢x Âk®.

4. G›zxa \õ®£»õUPÀ (Incineration) : Chº¨£õk u¸® E°›¯

©¸zxÁU PÈÄPÒ G›UP¨£mka \õ®£»õUP¨£k®. ©Ûu EhÀ PÈÄPÒ,

yUQ¯ GÔ¯¨£k® ©¸¢xPÒ, |a_zußø© öPõsh ©¸¢xPÒ, Cµzu®,

^Ì, Â»[SPÎß PÈÄPÒ, ~sq°›¯À ©ØÖ® E°›¯ öuõÈÀ~m£U

PÈÄPÒ ÷£õßÓ E°› ©¸zxÁU PÈÄPÒ C®•øÓ°À

AÈUP¨£kQßÓÚ.

5. E°›¯z wºÄ (Bioremediation) : Cx uØ÷£õx ªP ÷ÁP©õP¨

£µÂ Á¸® J¸ öuõÈÀ~m£©õS®. ~sq°›PÒ, uõÁµ[PÒ, ÷£õßÓ

E°›¯¨ ö£õ¸mPøÍU öPõsk _ØÖa `Çø»a _zu® ö\´Áx uõß

E°›¯z wºÄ BS®. C¯ØøP°÷»÷¯ Põn¨£k® £õUj›¯õ ©ØÖ®

~sq°›PÒ, PÚ E÷»õP[PÒ ÷£õßÓ PÈÄPøÍa ]øuUP÷Áõ AÀ»x

EÔg]U öPõÒÍ÷Áõ AÀ»x Auß |a_zußø©ø¯U SøÓUP÷Áõ

ö\´QßÓÚ. £» uõÁµ[PÒ ©õ_UPøÍ JØÔ GkzxU öPõÒÍ¨

£¯ß£kzu¨£kQßÓÚ (uõÁµzwºÄ). ©µ¦¨ ö£õÔ°¯À •øÓ ‰»®

ysh¨£k® ~sq°›PÒ (Genetically engineered micro organism (Gems)HµõÍ©õÚ GsoUøP°À E¸ÁõUP¨£mk, AÁØøÓU öPõsk w[Su¸®

AqUPvºPøÍ²®, £õuµ\®, S÷µõª¯®, Põmª¯® ÷£õßÓ PÚ

E÷»õP[PøÍ }UPÄ® £¯ß£kzu¨£kQßÓÚ. â¨µÀ»õ ¤³÷\›¯®

(Gibberella fusarium) GßÓ uõÁµzvß ‰»® \¯øÚkPÒ ]øuUP¨£mkz

w[PØÓuõ´ ©õØÓ¨£kQßÓÚ. "`¨£º£U' (Super bug) GßÖ AøÇUP¨£k®

207

`÷hõ÷©õÚõì (Pseudomonas) £õUj›¯õ £À÷ÁÖ w[S u¸®

Tmk¨ö£õ¸mPøÍ²® GsönÚ PÈÄPøÍ²® ]øuUQßÓÚ.

Chº¨£õhØÓ PÈÄPøÍU øP¯õÐuÀ

vhU PÈÄPÒ ÷©»õsø© (Solid Waste Management)1. _Põuõµ {»USÂ¨¦ (Sanitary Land fills) : {»USÂ¨¦U PÈÄPøÍ

C¯ØøPU SÈPÎ÷»õ AÀ»x ÷uõsh¨£mh £ÒÍ[PÎ÷»õ SÂzx,

AuØS÷©À _zu©õÚ ©nÀ £µ¨£¨£kQÓx. C®©õv›¯õÚ •øÓPÒ,

G¨÷£õx® vÓ¢u SÈPÎÀ PÈÄPøÍU SÂ¨£øu Âh ÷©»õÚøÁ. BÚõÀ

{»zui }º ©õ_£õk HØ£h»õ®, Gß£x C®•øÓ°À EÒÍ J¸ SøÓ£õk

BS®. CÆÁõÖ _Põuõµ {»USÂ¨¦a ö\ú¤ß, AÆÂhzøu AiUPi

÷\õuøÚ ö\´x GÀ»õ® \›¯õP EÒÍuõ Gß£øuz öuÎÁõUQU öPõÒÍ

÷Ásk®. CÆÁõÖ E¸ÁõUP¨£mh _Põuõµ {»USÂ¨¦PÒ «x §[PõUPÒ,

ÂøÍ¯õmk ø©uõÚ[PÒ ÷£õßÓ ö£õÊx÷£õUS A®\[PøÍ E¸ÁõUP»õ®.

2. G›zxa \õ®£»õUSuÀ (Incineration) : |Pµõm]PÎÀ G›zxa

\õ®£»õUS® Eø»PÒ (Incinerators) ‰»® G›¯UTi¯ vhU PÈÄPÒ G›zxa

\õ®£»õUP¨£kQßÓÚ. ]»ÁøP G›¯õu PÈÄPÒ E¸UP¨£kQßÓÚ.

AvPöÁ¨£®, öuõØÖ÷|õÚ Q¸ªPøÍ AÈ¨£uõÀ, _PõuõµU

Ps÷nõmhzvÀ £õºzuõÀ Cx J¸ ]Ó¢u •øÓ¯õS®. C®•øÓ ‰»®

vhUPÈÄPøÍ 80 •uÀ 90 \uÃu® SøÓUP»õ®.

3. «sk® £¯ß£kzuÀ ©ØÖ® ©Ö_ÇØ] •øÓPÒ :

PÈÄPÎ¼¸¢x ©v¨¦ Áõ´¢u ö£õ¸mPøÍ¨ ¤›UP»õ®. ªß\õµ® EØ£zv

ö\´¯»õ®. µ¨£º, Psnõi, uõÒ ©ØÖ® xsk E÷»õP[PÒ ÷£õßÓøÁ

PÈÄPÎ¼¸¢x uÛ÷¯ ¤›zöukzx «sk® £¯ß£kzxÁuØS ©Ö_ÇØ]

GßÖ ö£¯º.

PÈÄz uõøÍ (54% ©Ö£i²® £¯ß£kzu»õ®) «sk® TÇõUQ

Aøu ©Ö_ÇØ]°À Dk£kzv Amøh¨ö£miPÒ ÷£õßÓ

ö£õ¸mPÍõP÷Áõ AÀ»x |ßS Pøµzx, ö\À¾÷»õì ªßPhzuõ¨

ö£õ¸mPÍõP÷Áõ AÀ»x öuõÊ Eµ©õP÷Áõ ©õØÓ»õ®.

PsnõiPøÍ (20% ©Ö£i²® £¯ß£kzu»õ®) |ßS ö|õÖUQ,

ö£õi¯õUQ, ¦xUPsnõi \õ©õßPøÍz u¯õ›UP»õ®, AÀ»x A¢u

ö|õÖUPø» Pmk©õÚ £oPÐUPõÚ Põ[QŸm, Bì£õÀm ÷£õßÓøÁ

u¯õ›UP¨ £¯ß£k® TÇõ[PØPÒ AÀ»x ©n¾US ©õØÓõP¨

£¯ß£kzu»õ®.

]»ÁøP ¤ÍõìiUøP (2.2% «sk® £¯ß£kzu»õ®) E¸UQ,

|øh£õøu Â›¨¦PÍõPÄ®, }º£õá_® SÇõ´PÍõPÄ®, KkPÒ ö\´¯Ä®,

¤ÍõìiU AmøhPÒ u¯õ›UPÄ® £¯ß£kzu»õ®.

E÷»õP[PøÍ (39%) E¸UQ «sk® £¯ß£kzu»õ®.

EnÄU PÈÄPÒ, £sønUPÈÄPÒ (Cø»PÒ, ¦ØPÒ)

÷£õßÓÁØøÓz öuõÊEµ©õP¨ £¯ß£kzu»õ®.

208

£øÇ¯ xoPøÍz xshõUQ, ©Ö_ÇØ]U PõQuz u¯õ›¨¤À

£¯ß£kzu»õ®.

£øÇ¯ h¯ºPøÍz xskPÍõUQ AÀ»x E¸UQa \õø»PÒ ÷£õh¨

£¯ß£kzu»õ®.

PÈÄ}ºa _zvP›¨¦ ©ØÖ® ÷©»õsø© : PÈÄ}ºa _zvP›¨¤À

ªuUS® PÈÄPøÍ }UP EøÓ¯ øÁzuÀ, £i¯øÁzuÀ, ©ØÖ® ÁiPmhÀ;

xº|õØÓ® ©ØÖ® Ásn÷©ØÖ® ö£õ¸mPÒ BÂ¯õÁuØSU PõØ÷ÓØÓ®

ö\´uÀ ©ØÖ® ÷|õ´ HØ£kzx® E°›PøÍU öPõÀ»U S÷Íõ›ß HØÓ®

÷£õßÓ £i{ø»PÒ Esk.

•uÀ{ø» _zvP›¨¦a \õUPøhU PÈÄPøÍa _zvP›UP,

•uÛø» _zvP›¨¦. CvÀ C¯¢vµ ÁiPmhÀ, \À»øh £¯ß£kzuÀ,

£i¯ÂhÀ, Aøuz öuõhº¢x S÷Íõ›ß HØÓ® ö\´uÀ Ah[S®. C®•øÓ

‰»® 50&65% ªuUS® vh¨ö£õ¸mPÒ }UP¨£kQßÓÚ.

Cµshõ® {ø» _zvP›¨¦a _zvP›¨¦ {ø»¯[PÎÀ

£õUj›¯õU PÍõÀ P›© PÈÄPÒ }UP¨£kQßÓÚ. CÆÁõÖ Âh¨£k®

PÈÄPÒ }º{ø»PÎÀ EÒÍ BUêáøÚU SøÓzx Âhõu£i, PõØ÷ÓØÓ®

‰»® BUêáß HØÓ¨£kQÓx. C®•øÓ°À ö£¸®£õ¾®

£õUj›¯õUPÍõÀ EshõUP¨£k® P\kPÒ, J¸ªUP¨£mk J¸ PõØÓØÓ

ö\›¨£õß ‰»® ÷©¾® øP¯õÍ¨£kQßÓÚ.

E°›¯¨ £ÀÁøPø©ø¯ £õxPõzuÀ (E°›¯ £õxPõ¨¦¨

¦P¼h[PÒ)

Aµ_ ©ØÖ® Aµ_\õµõ {ÖÁÚ[PÎß £[S

E°›¯¨ £ÀÁøPø© GßÓõÀ GßÚ?

E°›¯¨£ÀÁøPø© Gß£x, {»®, PhÀ, |ßÜº GÚ AøÚzxa

`Ì{ø» ©sh»[PÎÀ ÁõÊ® E°›Ú[PÎÀ Põn¨£k® ÷ÁØÖø©

©ØÖ® AøÁ A[PzvÚºPÍõP EÒÍ `Ì{ø» ©sh»[PÎß

÷ÁÖ£mh ußø© GÚ¨ö£õ¸Ò öPõÒÍ»õ®. ö£õxÁõP Cx ‰ßÖ

ÁøP¨£k®. ©µ¤¯¨ £ÀÁøPø©, ]ØÔÚ¨ £ÀÁøPø© ©ØÖ® `Ì{ø»

©sh»¨ £ÀÁøPø©.

E°›¯¨£ÀÁøPø© SøÓÁuØPõÚ Põµn[PÒ

1. C¯ØøPU Põµn[PÒ :

CxÁøµ §ª°À ÁõÌ¢u ]Ó¨¤Ú[PÎÀ 99% AÈ¢x ÂmhÚ

Gß£øu¨ ¦øu¨£iÁ B´ÄPÒ öuÎÄ£kzxQßÓÚ. ©Ûuß C¢u

E»QØS Á¸ÁuØS •ßÚ÷µ ö£¸®£õ»õÚ CÚ[PÒ AÈ¢x ÂmhÚ.

]ØÔÚ[PÒ vjº©õØÓ[PÍõ¾®, C¯ØøPz ÷uºÁõ¾® ÷uõßÖQßÓÚ.

209

A÷u •øÓ°À AÈQßÓÚ. 250 ªÀ¼¯ß BskPÐUS •ß, ö£ºª¯ß

Põ»zvÀ HØ£mh J¸ ÷£µÈÂß Põµn©õPU Ph¼À ÁõÌ¢u E°›PÎÀ

‰ßÔÀ Cµsk £[S®, AøÚzxz uõÁµ ©ØÖ® Â»[S Sk®£[PÎÀ

£õv²® AÈ¢xÂmhÚ.

2. ©ÛuÚõÀ HØ£k® AÈÄ :

C¯ØøPU PõkPÒ £sønPÍõPÄ®, ÃkPÍõPÄ®, PøhPÍõPÄ®,

ö£õÊx÷£õUS Ch[PÍõPÄ®, öuõÈØ\õø»PÍõPÄ® ©õØÓ¨£kQßÓÚ.

J¸ Põk AÈUP¨£mhõÀ, AvÀ EÒÍ ©µ[PÒ ©mk®

AÈUP¨£kÁvÀø». A¢ua `Ì{ø» ©sh»zøuz uØPõ¼P©õP÷Áõ,

{µ¢uµ©õP÷Áõ, \õº¢x ÁõÌ¢u ©ØÓ AøÚzxz uõÁµ[PÐ®, Â»[SPÐ®

£õvUP¨£kQßÓÚ AÀ»x AÈ¢x ÂkQßÓÚ.

E°›¯¨ £ÀÁøPø© Hß £õxPõUP¨£h ÷Ásk®?

ÂÁ\õ¯®, }ºÁõÌ E°› ÁÍº¨¦, Â»[S¨ £µõ©›¨¦, PõmkÁÍ®

÷£õßÓ £À÷ÁÖ E°›¯À ¤›ÄPmS E°›¯¨ £ÀÁøPø© •xöP¾®¦

÷£õßÓuõS®. ¦v¯ öuõÈÀ ÁÍºa]PÒ ©ØÖ® AÁØÔÀ ¦xø©¯õUP®

÷£õßÓøÁPmS Ai¨£øh¯õP E°›¯¨ £ÀÁøPø© uõß ÂøµÂÀ

Aø©¯¨ ÷£õQÓx. GvºPõ»zvÀ ¦xÁøP EnÄ, ©¸¢xPÒ ©ØÖ®

©ÛuÛß ©ØÓ ÷uøÁPøÍ²® E°›¯¨ £ÀÁøPø© uõß §ºzv ö\´¯¨

÷£õQßÓx.

AÈ¢xÁ¸® CÚ[PÐ®, K›h {ø» CÚ[PÐ® (endemic)Põ¨£õØÓ¨£h, E°›¯ ÁÍ[PÒ Aøh¯õÍ® Põn¨£h ÷Ásk®.

JÆöÁõ¸ |õmi¾® EÒÍ E°›¯ ªøP¨ £ÀÁøPø© Ch[PÐUS (hotspots) £õxPõ¨¦ •UQ¯zxÁ® AÎUP ÷Ásk®. AÆÁõÖ ö\úõÀ uõß

AÈÂß ÂÎ®¤À EÒÍ ©ØÓ CÚ[PøÍ¯õÁx Põ¨£õØÓ •i²®.

E°›¯¨ £ÀÁøPø© CÇ¨£õÀ HØ£k® ÂøÍÄPÒ

£» CÚ[PÒ HØPÚ÷Á AÈ¢xÂmhÚ. E°›Ú[PÒ AÈ²®÷£õx,

|õ® GßÚ CÇUQ÷Óõ® Gß£x |©US Esø©°÷»÷¯ öu›ÁvÀø». J¸

|õÒ J¸ ªP •UQ¯ E°º CÚzøu |õ® CÇUP»õ®. J¸ SÔ¨¤mh CÚ®

E°÷µõk Ç¢uõÀ uõß ©ØÓ E°›Ú[PÒ Aa`Ì{ø» ©sh»zvÀ

E°÷µõk ÇUP•i²® GßÓ {ø»°À A¢uU SÔ¨¤mh CÚ® AÈ¯

÷|›h»õ®. Euõµn©õP, öÁ¨£UPõkPÎÀ EÒÍ ©µ[PÎß ©Pµ¢ua

÷\ºUøPUS ªPÄ® AÁ]¯©õÚøÁ BºUQm ÷uÜUPÒ. AøÁ AÈ¢uõÀ

Auß öuõhºa]¯õ´ A¢ua `Ì{ø» ©sh»÷© AÈ¢xÂk®. C¢u

CÇ¨£õÀ, AUPõkPÎÀ ÁõÊ® ©ØÓ CÚ[PÒ SøÓ¯÷Áõ, AÈ¯÷Áõ

÷|›k®. ö£õÊx÷£õUS, Pø»²nºÄ ©ØÖ® ÁºzuPŸv¯õÚ CÇ¨¦PÐ®

uÂºUP •i¯õuøÁ¯õQ Âk®.

210

E°›¯¨ £ÀÁøPø© £õxPõ¨¦

|® uø»•øÓUS® Akzx Á¸® uø»•øÓPmS® E°›¯¨

£ÀÁøPø© £õxPõ¨¦®, ©UPÒ ö£¸UPU Pmk¨£õk÷© ö£¸® \ÁõÀPÍõP

Aø©¯¨÷£õQßÓÚ. E°›¯¨ £ÀÁøPø© £õxPõ¨¤ØSU RÌUPsh

vmh[PøÍ¨ ¤ß£ØÓ÷Ásk®.

1. E»PÍõÂ¯ £õxPõ¨¦z vmh[PÒ

AøÚzx ©ÛuºPÐUS® ö£õxÁõÚ £õµ®£›¯a ö\õzuõPU P¸v

E°›¯¨ £ÀÁøPø©¨ £õxPõUP¨£h÷Ásk®. AøÚzx CÚ[PÐ®

ÁõÌÁuØS E›ø© ö£ØÖÒÍÚ. §ª •ÊÁx® Põn¨£k® E°›¯

ªøP¨£ÀÁøPø© Ch[PøÍ¨ £õxPõ¨£x Kº •ßÝ›ø© AÎUP¨£h

÷Ási¯ •UQ¯ vmh® BS®. CÆÂh[PÒ AvP GsoUøP°À K›h

{ø» CÚ[PÒ öPõsk®, ÁÇUPzvØS Â÷µõu©õP ªP÷ÁP©õP

ÁõÊªh[PÎÀ ©õÖ£õkPÒ ÷uõßÖ® Ch[PÍõS®. E»P® •ÊÁx®

25 E°›¯ ªøP¨£ÀÁøPø© Ch[PÒ Aøh¯õÍ® Põn¨£mkÒÍÚ.

2. ÷u]¯¨ £õxPõ¨¦z vmh[PÒ

\mh§ºÁ©õÚ |hÁiUøPPÒ, ÁõÈh öÁÎ¨£õxPõ¨¦ ©ØÖ®

ÁõÈh EÒ£õxPõ¨¦ •¯Ø]PÒ, E°›¯¨ £ÀÁøPø©Ä SÔzxU QøhUS®

uPÁÀPøÍ¨ £õxPõzuÀ, AÔÂ¯À ©ØÖ® öuõÈÀ~m£[PøÍ¨

£¯ß£kzxuÀ ÷£õßÓ £À÷ÁÖ |hÁiUøPPÒ C¢v¯ Aµ\õÀ

÷©ØöPõÒÍ¨£mk Á¸QßÓÚ.

E»QÀ EÒÍ 12 E°›¯ ªøP¨£ÀÁøPø© ©sh»[PÎÀ

C¢v¯õÄ® JßÖ. 1994&B® Bsk ÷© ©õu® HØ£kzu¨£mh

""E»PÍõÂ¯ E°›¯¨ £ÀÁøPø© J¨£¢uzvÀ'' (International Conventionon Biological Diversity - (ICBD) C¢v¯õÄ® Kº EÖ¨¤Úº |õk. ""÷u]¯ E°›¯¨

£ÀÁøPø© ö\¯Àvmhzøu'' (National Biodiversity Action Plan) E¸ÁõUQa

ö\¯À£kzua _ØÖa`ÇÀ ©ØÖ® PõkPÐUPõÚ ©zv¯ Aµ_ Aø©a\P®

•¯Ø]PøÍ ÷©ØöPõskÒÍx. Cx £» Aµ_ \õº¢u, Aµ_&\õµõu {ÖÁÚ[

PÎ¾® ©ØÖ® £» uÛ ©ÛuºPÎß EuÂPÍõ¾® ö\¯À£kzu¨£k®.

3. E°›¯ ªS ÁÍ[PøÍ (Biosphere) HØ£kzuÀ

E°›¯ ªSÁÍ[PÒ Gß£x J¸ ]Ó¨£õÚ ÷Põm£õk. CvÀ JßÖ

AÀ»x AuØS ÷©Ø£mh £õxPõUP¨£mh Ch[PÐ®, Aøua `Ì¢xÒÍ

{»[PÐ® {ºÁQUP¨£mk, Auß‰»® E°›PÒ £õxPõ¨¦® C¯ØøP

ÁÍ[PÎß öuõhº¢u £¯ß£õkPÐ® £µõ©›UP¨£k®. IUQ¯ |õkPÒ

\ø£°ß PÀÂ, AÔÂ¯À ©ØÖ® Pø» Aø©¨£õÀ (UNESCO) E»PÍõÂ¯

AÍÂÀ E¸ÁõUP¨£mhx uõß E°›¯ ªSÁÍ® Gß£x. Cx ©Ûuß

211

©ØÖ® E°›¯ ªSÁÍ vmhzvÀ (Man and Biosphere Programme - MAB)£[Sö£Ö® |õkPÒ \©º¨¤US® {¯©Ú[PÒ ‰»® ö\¯À£kzu¨

£kQÓx. MAB Gß£x 1971&B® BsiÀ HØ£kzu¨£mhx. ©ÛuºPmS®,

_ØÖ¨¦ÓzvØS® EÒÍ öuõhº EÓøÁ ÷©®£kzu, AÁØøÓ¨ ö£›uÍÄ®

¦›¢x öPõÒÐ® vÓøÚ²®, AÔøÁ²® AÎ¨£uØPõP HØ£kzu¨£mhx.

E°›¯ ªSÁÍ® MAB &ß J¸ •UQ¯ ø©ÀPÀ»õS®. Cx E»P® •ÊÁx®

QøÍPÒ öPõsk ö\¯À£kQÓx. |Á®£º 2002 •iÂÀ E»P® •ÊÁx®

EÒÍ E°›¯ ªSÁÍzvÀ 95 |õkPøÍa \õº¢u 495 Ch[PÒ C¸¢uÚ.

Kº E°›¯ ªSÁÍ ø©¯zvß £s¦PÒ :

* Cx, ©UPÒ •UQ¯©õP A[P® ÁQUS® J¸ {»®, PhÀ ©ØÖ®

PhØ£µ¨£õS®. Cuß ÷|õUP®, •Ê£õxPõ¨¦ ©ØÖ® wÂµ öuõhº¢u

E°›¯¨ £ÀÁøPø© EØ£zv¯õS®.

* C¯ØøP¯õÚ ©ØÖ® {ºÁQUP¨£k® `Ì{ø» ©sh»[PøÍU

PsPõoUPÄ®, AvÀ B´ÄPøÍ ÷©ØöPõÒÍÄ®, ÷©¾® £°Ø]

ö£ÓÄ® E¸ÁõUP¨£mh ]Ö Aø©¨¦PÒ BS®.

* Cx Aµ]ß öPõÒøP •iÄPøÍ Gk¨£ÁºPÒ, AÔÂ¯À AÔbºPÒ,

{ºÁõQPÒ ©ØÖ® EÒÑº ©UPÒ ¯õÁ¸® J¸[Qøn¢x {»® ©ØÖ®

}øµ ©ÛuÛß ÷uøÁUS HØ£ £¯ß£kzuÄ®, A÷u \©¯® C¯ØøP

•øÓPøÍ²®, E°›¯ ÁÍ[PøÍ¨ £õxPõUPÄ®, ""J¸ ©õv›''

vmhzøu E¸ÁõUSÁx BS®.

* CÖv¯õP, JÆöÁõ¸ E°›¯ ªSÁÍ•®, ußÛaø\¯õÚ JzxøÇ¨¦

©ØÖ® E»öP[S® Põn¨£k® ©UPÎß |»zvØPõP ÁÍ[PøÍ¨

£¯ß£kzxuÀ BQ¯ÁØÔß ]ßÚ©õS®.

C¢v¯õÂß E°›¯ ªSÁÍ[PÒ

uªÌ|õk (1) PhÀ}º ªSÁÍ©õÚ ©ßÚõºÁøÍShõ E°›¯

ªSÁÍø©¯® (2) ©ø» E°›¯ ªSÁÍ©õÚ }»Q› E°›¯ ªSÁÍø©¯®

GßÓ C¸ ªSÁÍ[PÒ öPõsh ]Ó¨ø£¨ ö£ØÖÒÍx.

}»Q› E°›¯ ªSÁÍ® (Nilgiri Bioreserve)

Cuß ö©õzu¨£µ¨¦ 5,520 \xµ Q÷»õ«mhº. Cx uõÁµ E°›¯¨

£ÀÁøPø©ø¯ HµõÍ©õPU öPõskÒÍx. Cx ]ØÔÚ[PÎß EÒ©µ¤¯

£ÀÁøPø©ø¯ £õxPõUPÄ®, ]øu¢x ÷£õÚ `Ì{ø» ©sh»zøu¨

£øÇ¯ C¯ØøP {ø»USU öPõsk ÁµÄ® HØ£kzu¨£mhx.

212

©ßÚõºÁøÍShõ E°›¯ ªSÁÍ® (Gulf of Mannar MarineBioreserve)

AÈ¢x Á¸® CÚ[PÎß {ø» ©ØÖ® E°›¯a ö\ÀÁ[PÎß

ö\ÔÄ BQ¯ÁØøÓ Ai¨£øh¯õPU öPõsk ÷uº¢öukUP¨£mh BÖ

Ch[PÎÀ JßÓõS®. C¢v¯õÂß £õxPõUP¨£mh Ch[PøÍ GvºPõ»

\¢uv¯¸UPõP Põ¨£õØÔ øÁUPz wmh¨£mkÒÍ J¸ ö\¯ÀvmhzvÀ

÷\ºUP¨£kÁuØPõP ©ßÚõºÁøÍShõ E°›¯ ªSÁÍ®

÷uº¢öukUP¨£mkÒÍx. CvÀ 21 ]ÖwÄPÒ Põn¨£kQßÓÚ. 3600 uõÁµ

©ØÖ® Â»[SPÎß "E°›¯À ö\õºUP©õP' Cx P¸u¨£kQÓx.

C¢v¯õÂß ©ØÓ E°›¯¨ ö£¸ÁÍ[PÍõÁÚ

|õUµU (÷©Põ»¯õ), |®u£õ (A¸nõa\»¨¤µ÷u\®), |¢uõ÷uÂ

(Ezvµ¨¤µ÷u\®) {U÷Põ£õº (A¢u©õß ©ØÖ® {U÷Põ£õº wÄPÒ)

_¢uµÁÚUPõkPÒ (÷©ØS Á[P®).

¦¼zvmh® : (Project Tiger) Czvmh® 1973&® BsiÀ

xÁ[Q¯x. £À÷ÁÖ ÁõÈh[PÎÀ Põn¨£k® Jß£x

¦¼¨¦P¼h[PøÍ¨ £õxPõUS® ÷|õUQÀ HØ£kzu¨£mhx. CßÖ,

¦¼ CÚUTmhzøu²®, Auß _ØÖ¨¦Ózøu²® PÁÛzxU öPõÒÍ,

23 ¦¼¨¦P¼h[PÒ |õk •ÊÁx® £µõ©›UP¨£mk Á¸QßÓÚ.

E°›¯¨ £ÀÁøPø© £õxPõ¨¤À Dk£mkÒÍ {ÖÁÚ[PÒ

E°›¯¨ £ÀÁøPø©ø¯ £õxPõUP HØ£kzu¨£mkÒÍ {ÖÁÚ[PÍõÁÚ

1. E»PÍõÂ¯ ÁÚÂ»[S {v¯® & (World Wildlife Fund - WWF)

2. GvºPõ»zvØPõÚ ÁÍ[PÒ & (Resources for the future - RFF)

3. C¯ØøP¨ £õxPõ¨¦ & (The Nature Conservancy)

4. E»P ÁÍ[PÒ {ÖÁÚ® & (World Resources Institute - WRI)

5. C¯ØøP ©ØÖ® C¯ØøP ÁÍ[PøÍ¨ £õxPõUS® E»PÍõÂ¯ PÇP®

& (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources- IUCN)

6. B¨›UP ÁÚÂ»[S ø©¯® & (African Wildlife Foundation - AWF)

7. ©µ¤¯À ÁÍ[PÒ ö\¯À£õk vmh® & (Genetic Resources ActionInternational - GRAIN)

8. £ßÚõmk AÔÂ¯À PÇP® & (International Science Foundation)

9. E°›¨£ÀÁøPø© Buõµzvmh® & (The Biodiversity Support Program- BSP)

213

E°›¯¨ £ÀÁøPø©ø¯¨ £õxPõUP C¢v¯õÂÀ EÒÍ {ÖÁÚ[PÒ

1. uõÁµ ©µ¤¯À ÁÍ[PÐUPõÚ ÷u]¯U PÇP® & ¦xöhÀ¼ (NationalBureau of Plant Genetic Resources in New Delhi)

2. Â»[S ©µ¤¯À ÁÍ[PÐUPõÚ ÷u]¯U PÇP® & P©À (National Bureauof Animal Genetic Resources at Kamal)

3. «ß ©µ¤¯À ÁÍ[PÐUPõÚ ÷u]¯U PÇP® & A»Põ£õz (National Bureauof Fish Genetic Resources in Allahabad.

4. _ØÖa`ÇÀ ©ØÖ® PõkPÐUPõÚ ©zv¯ Aµ_ Aø©a\P® (The UnionMinistry of Environment and Forests)

5. Ámhõµa _Põuõµ ©µ¦ ÁÈPøÍ E°º¨¤US® PÇP® & ö£[PÑº (TheFoundation for the Revitalisation of Local Health Traditions (FRLHT).

6. Â»[SPÐUPõÚ ø©¯® & ö£[PÑº (Centre for Ecological Sciences,Bangalore).

7. C¯ØøPUPõÚ E»PÍõÂ¯ {v¯® & C¢v¯õ (World Wide Fund forNature, India)

8. E°›¯z öuõÈÀ ~m£zxøÓ & C¢v¯ Aµ_ (Department of Biotech-nology, Government of India)

BØÓÀ ö|¸UPi ©ØÖ® Auß _ØÖa`ÇÀ uõUP® (EnergyCrisis and Environmental Impact)

Gv¼¸¢uõÁx EØ£zv¯õS® AÀ»x ÷Áø»¯õP ©õØÓ¨£k®

£s¤øÚ BØÓÀ GÚ Áøµ¯ÖUP»õ®. CßøÓ¯ E»QÀ BØÓ¼ßÔ GxÄ®

C¯[P •i¯õx. BØÓÀ AØÓ ÁõÌøÁ {øÚzxUTh¨ £õºUP C¯»õx.

J¸ |õmiß ÁÍºa], A¢|õmiÀ EØ£zv¯õS® BØÓ¼ß AÍÄ ©ØÖ®

£¯ß£kzu¨£k® BØÓ¼ß AÍÄ Ai¨£øh°À ©v¨¥k

ö\´¯¨£kQÓx. öÁ¨£®, JÎ, ªß\õµ® ÷£õßÓøÁ BØÓ¼ß £À÷ÁÖ

ÁiÁ[PÒ. EØ£zv ö\´¯¨£mk¨ £¯ß£kzu¨£k® BØÓ¼ÚõÀ

_ØÖa`ÇÀ ö£›uÍÄ® £õvUP¨£kQÓx. AvP ©UPÒöuõøP, ÷ÁP©õÚ

öuõÈÀ©¯©õUP®, AvP BØÓÀ EØ£zv, AvP EØ£zv, Pmk¨£õhØÓ

~Pºa] ©ØÖ® _ØÖa`ÇÀ £õv¨¦ BQ¯ CøÁ¯õÄ® JßÖhß JßÖ

öuõhº¦ öPõshøÁ. ¤µa]øÚPÍõP C¸¢u £» ö\¯À£õkPÒ ö©À»

©ÛuS» ÁõÌÂØS ö|¸UPiPÍõP ©õÔ Á¸QßÓÚ.

BØÓÀ £¯ß£õmiß Áµ»õÖ

Bv©Ûuß Psk¤izu •uÀ BØÓÀ öuõÈÀ~m£® ö|¸¨£õS®.

ö|¸¨¤¼¸¢x EshõÚ ©µUP›ø¯ Akzx Á¢u ©ÛuºPÒ

214

£¯ß£kzvÚº. PõØÖ ©ØÖ® }º BØÓ¾® }sh |õmPÍõP÷Á

£¯ß£kzu¨£mk Á¢uÚ. ÷ÁÍõsø©USU PõÀ|øhPÒ ‰»® Qøhzu

uø\ BØÓÀ, Azv¯õÁ]¯ ©õ°¸¢ux. }µõÂ C¯¢vµ® E¸ÁõUP¨£mk

÷©ø»|õkPÎÀ öuõÈØ¦µm] HØ£mhx. A¢|õkPÎÀ ÂÓSPÒ AÍÄ

SøÓ¯z xÁ[Q¯x®, £zöuõß£uõ® ¡ØÓõsiÀ •UQ¯©õÚ BØÓÀ

ÁÍ©õÚ {»UP›US, ©Ûuß ©õÓz xÁ[QÚõß. C¸£uõ® ¡ØÓõsiÀ

{»UP›US¨ £vÀ Gsön´ £¯ß£hz xÁ[Q¯x. Cøu Gkzxa

ö\ÀÁx®, ÷\ª¨£x®, G›¨£x® GÎuõS®. uØ÷£õx £»|õkPÎÀ

ªß\õµ•®, ö£m÷µõ¾® ©ÛuÛß ö£õ Íõuõµ •ß÷ÚØÓzvØS ÂzvmkÒÍÚ.

¦x¨¤UPUTi¯ BØÓÀ ÁÍ[PÐ®, ¦x¨¤UP C¯»õu BØÓÀ

ÁÍ[PÐ®

u[Szuøh°ßÔ öuõhºa]¯õP C¯ØøP°À EØ£zv¯õS® BØÓÀ

ÁÍ[PøÍ¨ ¦x¨¤UPUTi¯ ÁÍ[PÒ GßQ÷Óõ®. Euõµn® : ¦ÂöÁ¨£

BØÓÀ, PõØÖ BØÓÀ, PhÀ Ku BØÓÀ, AqUPvº CønuÀ, `›¯

BØÓÀ, ö£¸[PhÀ BØÓÀ, \õn G›Áõ², E°›¯¨ ö£õ¸sø© BØÓÀ

©ØÖ® Põ´PÔU PÈÄ BØÓÀ ÷£õßÓøÁ.

J¸•øÓ £¯ß£kzu¨£mh¤ß «sk® ¦x¨¤UP •i¯õu BØÓÀ

ÁÍ[PÒ, ¦x¨¤UP C¯»õu ÁÍ[PÒ GÚ¨£kQßÓÚ. Euõµn® : {»UP›,

uõxUPÒ, ö£m÷µõ¼¯®, ÂÓS, C¯ØøP G›Áõ², ©ØÖ® ªß\õµ®

÷£õßÓøÁ. E»QÀ ÁºzuP Ÿv¯õP¨ £¯ß£kzu¨£k® BØÓÀ ‰»zvÀ

95 \uÃu® ö£m÷µõ¼¯®, C¯ØøP G›Áõ² ©ØÖ® {»UP›

£¯ß£kzu¨£kQÓx.

BØÓÀ ö|¸UPi : AvP ©UPÒö£¸UP®, ÷ÁP©õÚ |Pµ©¯©õUP®

©ØÖ® öuõÈÀ ©¯©õUP® ÷£õßÓ PõµoPÍõÀ BØÓÀ ö|¸UPi

HØ£mkÒÍx. 2020&B® BskUSÒ uØ÷£õx E»QÀ EÒÍ

ö£m÷µõ¼¯•® C¯ØøP G›Áõ²Ä® wº¢x Âk® A£õ¯•ÒÍx. Cøua

\©õÎUPU RÌPsh x›u |hÁiUøPPøÍ GkUP÷Ási¯ {º£¢uzvÀ

©Ûuß EÒÍõß.

BØÓÀ ö|¸UPiø¯z uÂºUP GkUP÷Ási¯ |hÁiUøPPÒ

1. G›ö£õ¸Ò ~PºøÁU SøÓzuÀ :

ö©õzu BØÓÀ÷uøÁ°À, ÃkPÎÀ SÎøµU SøÓzx öÁ¨£‰mha

18% \uÃu•®, ÷£õUSÁµzvØS 25% \uÃu•® £¯ß£kzu¨£kQßÓÚ.

CÁØøÓU SøÓUP GkUP ÷Ási¯ |hÁiUøPPÒ :

(A) uØ÷£õxÒÍ Pmih[PÎÀ öÁ¨£zuøh ö£õ¸mPøÍ

Aø©zuÀ, ÷uøÁ¯õÚ ©õØÓ[PøÍ HØ£kzxuÀ (Euõµn©õPU

SøÓ¢u AÍÄ Psnõi uPkPÒ £¯ß£kzuÀ, Cuß ‰»® 33%

BØÓø» ªa\¨£kzu»õ®.)

215

(B) ÷£õUSÁµzxa \õuÚ[PÎß G›ö£õ¸Ò ~PºøÁU SøÓzx

BØÓø»a ÷\ªzuÀ,

(C) ]Ó¢u vÓÝÒÍ ÷£õUSÁµzx ÁõPÚ[PøÍ¨ £¯ß£kzuÀ.

2. ¦v¯ BØÓÀ ÁÍ[PøÍ E¸ÁõUSuÀ :

BØÓÀ ö|¸UPi°ß Põµn©õP, ¦v¯ ©õØÖ BØÓÀ ÁÍ[PÒ,

E¸ÁõUP¨£h ÷Ási²ÒÍx. CøÁ ¦øu¨£iÁ G›ö£õ¸ÐUS |À»

©õØÓõP Aø©²®.

i. PõØÖ BØÓÀ : PõØÖ BØÓÀ C¢v¯õøÁ¨ ö£õÖzuÁøµ¨

ö£¸® •UQ¯zxÁ® Áõ´¢ux. HöÚÛÀ C[S Põn¨£k® }sh

Ph÷»õµ¨£SvPÒ, ©ø»PÒ ©ØÖ® £õø»ÁÚ¨ £µ¨¦PÎÀ, PõØÖ

Bø»PøÍ E¸ÁõUQ, PõØÖ BØÓø»a ]Ó¢u •øÓ°À £¯ß£kzv ªß

EØ£zv ö\´¯»õ®. }÷µØÓ® ö\´¯Ä® •i²®.

PõØÔ¼¸¢x BØÓÀ

PõØÔ¼¸¢x BØÓø»¨ ö£ÖÁx ªPÄ® GÎ¯

öuõÈÀ~m£÷©. PõØÓõø»°ß CÓUøPPÒ «x ÷ÁP©õP Ã_® PõØÖ

÷©õv AÁØøÓa _Ç»a ö\´QÓx. _Ç¾® C¢u C¯¢vµ BØÓÀ

hºø£ßPÐhß CønUP¨£k® ÷£õx ªß\õµzøu EØ£zv ö\´²®

öáÚ÷µmhºPøÍ C¯US®. BP÷Á EhÚi¯õPU PõØÖ BØÓ¼À

C¸¢x, ]ÖPa]ÖP ªß BØÓø»¨ ö£Ó»õ®. C¢v¯ xønU

PshzvÀ EÒÍ AvPU PõØÖ Ã_® £SvPÎ¼¸¢x 20,000MWªß\õµ® u¯õ›UP •i²® GÚU PnUQh¨£mkÒÍx. uªÌ|õk,

Sáµõz ©ØÖ® B¢vµ¨ ¤µ÷u\zvÀ HØPÚ÷Á {øÓ¯ PõØÓõø»PÒ

{ÖÁ¨£mkU PõØÔß BØÓÀ £¯ß£kzu¨£kQßÓx.

PõØÖ BØÓ¼ß {øÓPÒ

1. PõØÓõø»PÒ ‰»® EØ£zv¯õS® ªß\õµzvØS BS®

EØ£zva ö\»Ä ªPÄ® SøÓÄ. J¸ ³ÛmiØS 40 Põ_PÒ

GßÓ AÍÂÀ ªß\õµzøu EØ£zv ö\´¯»õ®.

2. _ØÖa`Ç¾US GÆÂu £õv¨¦® CÀø»

3. j\À BØÓÀ ÷£õ»À»õ©À öuõhº¢x ªß\õµ®

EØ£zv¯õÁuõÀ, ö\´¯¨£k® •u½k ÃnõÁvÀø».

ii. ¦ÂöÁ¨£ BØÓÀ : C¢v¯ ö£¸[PhÀ ©ØÖ® £_¤U £SvPÎÀ

EÒÍ £» wÄ |õkPÎÀ, ¦ÂöÁ¨£ BØÓø»¨ £¯ß£kzx® öuõÈÀ~m£®

ªP÷ÁP©õP¨ £µÂ Á¸QÓx. C¯ØøP°÷»÷¯ Põn¨£k® öÁ¨£}º

216

FØÖPÎÀ Ç¢x öÁÎ÷¯Ö® }µõÂø¯ BØÓ»õP¨ £¯ß£kzxÁx

uõß CzöuõÈÀ~m£®.

BØÓÀ EØ£zvUS öÁ¨£¨ £õøÓPÒ : E»º öÁ¨£¨£õøÓ

(HDR - Hot Dry Rock) öuõÈÀ~m£® C¢v¯õ ÷£õßÓ ¦Â°¯À Aø©¨¦U

öPõsh |õkPmS ªPÄ® EP¢ux. ¦Â°ß Em¦ÓzvÀ, BÇzvÀ

£õøÓPÎÀ öÁ¨£® 200&2500C GßÓ AÍÂÀ EÒÍx. C¨£õøÓPÒ Áøµ

BÌSÇõÚ QnÖPÒ ÷uõsh¨£kQßÓÚ. CUQnÖPÎß EÒ÷Í AvP

AÊzuzvÀ }º £õá\¨£kQÓx. A¨£i¨ £õá\¨£k® }º, £õøÓPmS

Cøh÷¯ EÒÍ SÖQ¯ CøhöÁÎPÎÝÒ ~øÇ¢x `hõQßÓx. ¤ßÚº

C¢}º ÷ÁÖSÇõ´PÒ ‰»® }µõÂ¯õP¨ §ª°ß Ai°¼¸¢x,

¦Â¨£µ¨¤ØSU öPõsk Áµ¨£kQÓx. C¢u }µõÂø¯U öPõsk

hº£ßPøÍ C¯UQ ªßEØ£zv ö\´¯»õ®. ¤ß A¢u }µõÂø¯U

SÎµøÁzx, }µõUQ «sk® BÌxøÍ QnØÖUSÒ ö\¾zv Âh»õ®.

iii. ]Ô¯ }ºªß vmh[PÒ : AøÚzx¨ ¦x¨¤UPÁÀ» BØÓÀ

ÁÍ[PÎÀ, ªPÄ® ©¼ÁõÚ, |®£Pzußø© Áõ´¢uøÁ ]Ô¯ }ºªß

vmh[PÍõS®. PõÀÁõ´PÒ, KøhPÒ ÷£õßÓÁØÔ¼¸¢x _ØÖ¨¦ÓU ÷Pk

HØ£kzuõ©À ªßEØ£zv ö\´¯»õ®. C¯ØøP, C¢v¯õÂØS HµõÍ©õÚ

AÍÂÀ }ºªß BØÓÀPøÍU öPõøh¯õPU öPõkzxÒÍx.

iv. ö£¸[PhÀ BØÓÀ : ö£¸[Ph¼¼¸¢x RÌPsh •øÓPÒ

‰»® BØÓø»¨ ö£Ó»õ®.

1. ö£¸[PhÀ PõØÖ, 2. ö£¸[PhÀ Aø»PÒ, 3. ö£¸[PhÀ Ku[PÒ

(tides), 4. ö£¸[PhÀ }÷µõmh®, 5. ö£¸[PhÀ ¦ÂöÁ¨£®, 6. ö£¸[PhÀ

öÁ¨£BØÓÀ ©õØÓ®, 7. E¨¦zußø© ÷ÁÖ£õkPÒ, 8. PhØ£õ]PøÍ

E°›¯ •øÓ°À ©õØÓÀ.

÷PµÍõÂÀ EÒÍ ÂÈg\® «ß¤i xøÓ•PzvÀ, C¢v¯õÂß

ö£¸[PhÀ BØÓ¼¼¸¢x ªß\Uv u¯õ›¨¦a ö\´²® •uÀ Bø»

E¸ÁõUP¨£mkÒÍx. Cx BskUS 150 MW ªß\õµ® EØ£zv ö\´²®.

PhÀ Ku[PÒ ‰»® BØÓÀ : ö£¸[PhÀ Aø»PÐ®, Ku[PÐ®

HµõÍ©õÚ BØÓø»U öPõskÒÍÚ. Ku[PÎß BØÓÀ ¦x¨¤UP

ÁÀ»uõ²®, _ØÖa`Ç¾USU ÷Pk ÂøÍÂUPõ©¾® Ç¨£uõÀ Cx ªPÄ®

CßÔ¯ø©¯õux BS®. ÷©¾® £¸ÁPõ»a _ÇØ]ø¯ |®¤°¸US® }ºªß

BØÓø» J¨¤k® ÷£õx Cx {ø»¯õÚx. G¨÷£õx® Cv¼¸¢x ªß BØÓÀ

ö£Ó»õ®. PÚhõÂ¾® C¢v¯õÂÀ Pma £Sv°¾® Ku[PÎ¼¸¢x

BØÓÀ ö£Ö® Bø»PÒ Aø©UP¨£mkÒÍÚ. CÆÂ¸ Ch[PÎ¾®

Ku[PÒ \›¯õÚ AÍÄPÎÀ EÒÍÚ.

217

v. `›¯ BØÓÀ : Cx ©ØöÓõ¸ BØÓÀ ÁÍ®. JÆöÁõ¸ Á¸h•®

`›¯Ûhª¸¢x §ªUS 5x1020 Q÷»õ P÷»õ› BØÓÀ QøhUQÓx. E»QÀ

EÒÍ AøÚzx BØÓÀPÐUS® ‰»©õÚ `›¯ BØÓÀ J¸ ¦x¨¤UPÁÀ»

BØÓ»õS®.

`›¯ BØÓ¼ß {øÓPÒ : 1.E»öP[S® QøhUPUTi¯,

_ØÖa `Çø» ©õ_£kzuõu BØÓÀ Cx. 2. JÎa÷\ºUøP ©ØÖ® Psnõi

Ãk ÂøÍÄ BQ¯ {PÌÄPÎß öÁÎ¨£õmiß `Ì{ø» \©ß£õmøh¨

£µõ©›UP Cx EuÄQÓx. 3.£i© G›ö£õ¸mPÍõÚ {»UP›, Gsön´

©ØÖ® Áõ²UPÎÚõÀ HØ£k® _ØÖa`ÇÀ ÷Pk CvÀ HØ£kÁvÀø»..

vi. AqUPvº BØÓÀ

CßøÓ¯ ©ØÖ® |õøÍ¯ E»QØS EP¢u J÷µ ©¼ÁõÚ BØÓÀ,

AqUPvº BØÓÀ uõß. ¦øu¨£iÁ G›ö£õ¸mPÐUS £v»õP C¢u BØÓÀ

£¯ß£k®.

AqUPvº¨ ¤ÍzuÀ : J¸ PÚ©õÚ Aq, {³mµõß ÷©õuÀPÍõÀ

]Ö]Ö xPÒPÍõP¨ ¤›ÁuõÀ, HµõÍ©õÚ AÍÄ BØÓÀ öÁÎ¨£kQÓx.

Cx {øÓÁõP Ç¢uõ¾®, AqUPvºU PÈÄPøÍU PvºÃa_ A£õ¯ªßÔ

GÆÁõÖ øP¯õÒÁx GßÓ ¤µa]øÚ J¸ ö£›¯ SøÓ¯õS®.

AqUPvº CønÄ Gß£x GvºPõ»zvÀ J¸ ]Ó¢u BØÓÀ ÁÍ©õP

ÇUS®. AqUPvº CønÂÀ, i²mj›¯® (2H) ©ØÖ® iøµmi¯® (3H)÷£õßÓ C»SÁõÚ Aq EmP¸UPÒ Cøn¢x J¸ PÚzu {ø»¯õÚ Aq

EmP¸ÁõP ©õÖ®. ÷©¾®, AqUPvº CønÂÚõÀ HØ£k®

ÂøÍö£õ¸mPÍõÀ, PvºÃa_ A£õ¯® GxÄ® ÇUPõx. BP÷Á,

AqUPvº¨ ¤ÍzuÀ •øÓ°À PvºÃa_ A£õ¯zøu GvºöPõÒÐ®

¤µa]øÚ C®•øÓ°À CÀø». £» ¡ØÓõskPÐUS |©US BØÓø»

AÎUP HxÁõP HµõÍ©õÚ C»SÁõÚ I÷\õ÷hõ¨¦PÒ EÒÍÚ. BÚõÀ

xµv¸èhÁ\©õP, C¢u AqUPvº CønÄ ‰»® öuõhº¢x BØÓø»¨

ö£Ö® öuõÈÀ~m£® CßÝ® \›ÁµU Psk¤iUP¨£hÂÀø».

vii. E°ºÁõ² AÀ»x \õn G›Áõ² BØÓÀ (Bio gas or Gobar gas)

E°›¯U PÈÄPøÍU PõØÓØÓ •øÓ°À ©mPa ö\´Áuß ‰»®

CÆÁõØÓÀ ö£Ó¨£kQÓx. C®•øÓ¯õÀ ©õmk \õnzvß G›vÓß 20%

AvP›UQÓx. C®•øÓ°À QøhUS® P›© Eµ® ©õmk \õnzøu Âh 43%

]Ó¢uuõS®. ÷©¾® C¢u Eµ® |õüõ \õº¢u Eµ[PÎß ÷uøÁø¯U SøÓzx

ÂkQÓx. 10m3 E°ºÁõ² BØÓÀ, 6.0m3 C¯ØøP Áõ²ÂØS®, 3.6 ¼mhº

¤³m÷hÝUS®, 7.0 ¼mhº ö£m÷µõ¼¯® AÀ»x 6.1 ¼mhº j\¾US®

\©® GÚU PnUQh¨£mkÒÍx.

218

viii. øímµáß & GvºPõ» BØÓÀ ‰»®

AøÚzx ©õØÖ BØÓÀ ÁÍ[PøÍ²® J¨¤k®÷£õx øímµáß

J¸ ]Ó¢u ©õØÖ BØÓ»õPU P¸u¨£kQÓx. uØ\©¯® EÒÍ

öuõÈÀ~m£[PÒ EuÂ¯õÀ CÆÁõØÓø» AÍÂßÔ EØ£zv ö\´¯»õ®.

ö£m÷µõ¼¯® \õº¢u G›ö£õ¸mPøÍ J¨¤k®ö£õÊx ©Ûua

\•uõ¯zvØSz ÷uøÁ¯õÚ AøÚzx BØÓÀ ÷uøÁPøÍ²® ©¼ÁõPÄ®,

vÓßÁõ´¢uuõPÄ®, øímµáß {øÓÄ ö\´²® GÚU P¸u¨£kQÓx.

÷©¾® _ØÖa`ÇÀ £õv¨¦ G¢u Âuzv¾® HØ£hõx. HöÚÛÀ øímµáß

J¸ |a_zußø©¯ØÓ, øP¯õÐÁuØS GÎø©¯õÚ, £À÷ÁÖ Ch[PÐUS

AÝ¨¤ øÁ¨£uØS KµÍÄ £õxPõ¨£õÚ G›ö£õ¸ÍõS®. øímµáß

AvP£m\¨ ö£õ¸sø© BØÓÀ ÁÍ® (Mass energy content) öPõshx.

J¸ SÔ¨¤mh Gøh A»SUS Auß G›{ø»¯õÀ QøhUS® öÁ¨£®

øím÷µõ Põº£øÚ Âh 2.5 ©h[S®, GzuÚõø» Âh 4.5 ©h[S® «uÚõø»

Âh 6.0 ©h[S® AvP©õS®. ö£m÷µõ¼¯zvß (20&25%) öÁ¨£&C¯¢vµ

BØÓÀ ©õØÖzvÓøÚ Âh Cuß öÁ¨£ C¯¢vµ BØÓÀ ©õØÖzvÓß

(30&35%) AvP©õS®.

_ØÖa`ÇÀ uõUP® :

£À÷ÁÖ BØÓÀ ‰»[PÎß _ØÖa`ÇÀ ÂøÍÄPÒ R÷Ç

uµ¨£mkÒÍÚ.

1. öÁ¨£ BØÓÀ : _ØÖa`ÇÀ ÂÈ¨¦nºÄ HØ£mk Âmh

Ca\•uõ¯zvÀ, öÁ¨£ BØÓÀ Bø»PÎÀ C¸¢x öÁÎ÷¯Ö® ~s

\õ®£À, CO2, SO

2, NO

2 ÷£õßÓøÁ¯õÀ HØ£k® PõØÖ, }º ©ØÖ® ©nÀ

©õ_£õkPÒ HØÖU öPõÒÍzuUPuÀ».

2. }º BØÓÀ : }º \õº¢u ªß Bø»PÒ HØ£kzu¨£k® ÷£õx,

AÆÂh® ÁõÊ® ©UPøÍ¨ £À÷ÁÖ Ch[PÐUS Ch® ö£¯µa ö\´x,

Si¯©ºzu ÷Ási²ÒÍx. Cuß Põµn©õP ©ÛuºPmS HØ£k® HµõÍ©õÚ

¤µa]øÚPÒ uÂµ Czvmhzøu {øÓ÷ÁØÖÁvÀ uõ©u•®, AuØPõS®

ö\»Ä® AvP©õQÓx. ¦vuõPU Pmh¨£k® AønPÍõÀ AÆÂhzvß

`ÇÀ©sh»® £õvUP¨£kQÓx.

3. AqUPvº BØÓÀ : Aq Eø»PÎ¼¸¢x öÁÎ÷¯Ö®

PvºÃa_ }sh Põ»zvØS Chº¨£õkPøÍ HØ£kzv Âk®. öPõv}º

Eø»PÒ HØ£kzxÁuß ‰»® }›À }shPõ»® ]øu¯õ©À Põn¨£k®

AqUPvºPÒ u[Qa ÷\ªUP¨£k® A£õ¯® Esk. Aq Eø»PÎ¼¸¢x

öÁÎ÷¯Ö® öÁ¨£U PÈÄ}º ‰»® HØPÚ÷Á }ºa`ÇÀ ©sh»®

£õvUP¨£mk ÂmhuõPa _ØÖa`ÇÀ BºÁ»ºPÒ TÖQßÓÚº.

A£õ¯Pµ©õÚ AqUPÈÄPøÍ, {»® ©ØÖ® }øµ¨ £õvUPõ Ásn®

§ªUS Ai°À ¦øuUP •i¯õx. (Euõµn®) HØPÚ÷Á HØ£mkÂmh

219

£øÇ¯ ÷\õÂ¯z ³Û¯ÛÀ EÒÍ ö\º÷Úõ¤À AqEø» Â£zx. A¢|Pµ

AÈÄ ©ØÖ® PvºÃa_ A£õ¯[PÒ, ©UPÒ ©zv°À ö£¸® Aa\zøu

HØ£kzv²ÒÍx.

4. `›¯ BØÓÀ : _ØÖa`ÇÀ £õºøÁ°À, `›¯ BØÓø»¨

£¯ß£kzxÁx J¸ £õxPõ¨£õÚ ö\¯Àuõß. B°Ý®, C¢ua `›¯ BØÓÀ

Bø»PøÍ HØ£kzuU PõkPøÍ AÈUPUThõx. `›¯ ö\ÀPÒ

EØ£zv°À £¯ß£k® Põmª¯®, |a_zußø©ø¯²® ¦ØÖ÷|õø¯z

ysk® C¯Àø£²® öPõshx. ]¼UPõÂ¼¸¢x, ]¼UPõøÚ EØ£zv

ö\´²®÷£õx EshõS® Põº£ß&øh&BUøék Áõ² ©sh» öÁ¨£zøu

AvP›zx, Psnõi Ãk ÂøÍøÁ EshõUP»õ®. ]¼UPõß ©õ_PÒ

ö£¸® w[øP ÂøÍÂUS®.

5. ¦øu¨£iÁ G›ö£õ¸mPÒ : {»UP›, Gsön´, ©µ®, \õn®

©ØÖ® ö£m÷µõ¼¯¨ ö£õ¸mPøÍ G›¨£uß ‰»® _ØÖa`ÇÀ

¤µa]øÚPÒ HØ£kQßÓÚ. (1) Põº£ß&øh&BUøék AvP›¨¦®,

Psnõi Ãk ÂøÍÄ® E»PÍõÂ¯ öÁ¨£ E¯ºøÁ HØ£kzxQßÓÚ.

(2) ~s \õ®£ø»U øP¯õÍ, ~s \õ®£À SÈPÒ HØ£kzxÁuõÀ Ax

{»zøu ©õ_£kzxQÓx. (3) ©µ®, ÷ÁÍõs ö£õ¸mPÒ AÀ»x \õnzøu

G›¨£uß ‰»® öÁÎ÷¯Ö® ¦øP¯õÚx _Áõ\ ©ØÖ® ^µn ©sh»a

]UPÀPøÍ HØ£kzx®. Ps, ©ØÖ® ~øµ±µÀ ÷|õ´PøÍ²® EshõUS®.

(4) ø|mµì BUøék, Põº£ß&øh&BUøék ©ØÖ® \À£º&øh&BUøék

÷£õßÓøÁ Aª» ©øÇø¯z ÷uõØÖÂUPU Põµn©õS®.

ÁÖø©²® _ØÖa`Ç¾® (Poverty and Environment)ÁÖø© Gß£x SøÓ¢u£m\ ÁÍ® AÀ»x Á¸©õÚ® CÀ»õv¸zuÀ

BS®. ©Ûuz ÷uøÁPmS AÁ]¯©õÚ \zxnÄ, EøhPÒ, Ãk, _zu©õÚ

}º ©ØÖ® _Põuõµz ÷uøÁPÒ CÀ»õv¸zuÀ ÁÖø©¯õS®. Pkø©¯õÚ

ÁÖø©°ÚõÀ ö£¸® CßÚÀPÒ HØ£mk CÓUP ÷|›k®. ÁÍ¸® |õkPÍõÚ

B¨¤›UPõ, B]¯õ, »zwß Aö©›UPõ, QÇUS I÷µõ¨£õ ÷£õßÓ |õkPÎÀ

ÁõÊ® ªPÄ® ÁÖø©{ø»°À EÒÍ ©UPÒ AßÓõh EnÄ, EøÓÂh®,

©ØÖ® ¤Ó ÷uøÁPÐUPõP AÀ»õkQßÓÚº. AÁºPÒ ö£¸®£õ¾®

\zxnÄUSøÓÄ, öuõØÖ ÷|õ´PÒ, £g\® ©ØÖ® ÷£õºPÍõÀ ÁõkQßÓÚº.

Aö©›UPõ, PÚhõ, á¨£õß ÷£õßÓ |õkPÎ¾®, ÷©ØS I÷µõ¨¤¯

|õkPÎ¾® EÒÍ HøÇ ©UPÒ \zxnÄU SøÓ£õk, ©Ú÷|õ´ AÊzu®,

÷£õøu ©¸¢xPÒ ©ØÖ® SØÓ[PÒ BQ¯ÁØÓõÀ £õvUP¨£kQßÓÚº.

©ÛuºPÎß ÁõÌUøPU÷P ÷PhõP Aø©²® ÷©õ\©õÚ ÁÖø©, •Êø©¯õÚ

ÁÖø© (Absolute Poverty) GßÖ AøÇUP¨£k®. ©ØÓ E»P |õkPÐhß

J¨¤k®÷£õx SøÓ¢u ÁÍ® AÀ»x Á¸©õÚzøuU öPõsh J¸ \•uõ¯®

AÀ»x |õmiß {ø»USz öuõhº¤¯»õÚ ÁÖø© (Relative Poverty)GßÖ ö£¯º. ÁÖø©, EhÀ|»U÷Pk, SøÓÁõÚ \¢uº¨£[PÒ ÷£õßÓøÁ

JßÖhß JßÖ öuõhº¦ öPõsk J¸ uø»•øÓ°¼¸¢x ©ØöÓõ¸

uø»•øÓUSz öuõhºQßÓÚ.

220

ÁÖø©²® _ØÖa`ÇÀ ¤µa]øÚPÐ®

]»º ÁÖø©°ß Põµn©õPa _ØÖa`ÇÀ ]øuÁøhQÓx GßÖ®,

©ØÖ® ]»º _ØÖa`ÇÀ ]øuÄ uõß ÁÖø©US Cmka ö\ÀQÓx GßÖ®

ÂÁõvUQßÓÚº. £» Ch[PÎÀ ©UPÒöuõøP²®, ÁÖø©²® C¯ØøP

ÁÍ[PÒ «x®, _ØÖa`ÇÀ «x® ö£¸® uõUPzøu EshõUQ²ÒÍÚ.

E»Qß £» £õP[PÎÀ _ØÖa`ÇÀ ^º÷Pk (Áõ²©sh»®, }º {ø»PÒ,

©s ©ØÖ® PõkPÒ ÷£õßÓ C¯ØøP¯õÚ _ØÖa`ÇÀPÒ ^º÷PkPÒ)

ÁÖø©UPõÚ J¸ •UQ¯ Põµo¯õP Aø©QÓx. _ØÖa`ÇÀ

¤µa]øÚ¯õÚx EnÄ¨ £ØÓõUSøÓ, _zu©õÚ }º, EøÓÂh[PÒ ©ØÖ®

£» Azv¯õÁ]¯¨ ö£õ¸mPÎß £ØÓõUSøÓ°À ÷£õ´•iQÓx. PõkPÒ,

{»®, PõØÖ, ©ØÖ® }º BQ¯ Ch[PÒ ^º÷Pk AøhÁuõÀ,

CÆÁÍ[PøÍ÷¯ |®¤ ÁõÊ® ©UPÒ CuÚõÀ ö£›x® £õvUP¨£kQßÓÚº.

E»PÍõÂ¯ _ØÖa`ÇÀ ^º÷PkPÒ £» PõµoPÍõÀ HØ£kQßÓÚ.

•UQ¯©õÚ Põµo ©UPÒ öuõøP ö£¸UP•®, {»[PøÍ²® ©ØÓ

ÁÍ[PøÍ²® AÁºPÒ AvP£m\©õ´¨ £¯ß£kzxÁx÷© BS®.

AvP£m\a _ØÖa`ÇÀ ^º÷PmiÚõÀ ÁÖø© HØ£kQÓx.

ÁÖø©ø¯a \›ö\´²® ÁÈPÒ

1. ÂÁ\õ¯zøuz wÂµ¨£kzxuÀ. £_ø©¨¦µm]ø¯ AvP›zuÀ. |ÃÚ

©µ¤¯ ©ØÖ® E°›¯ öuõÈÀ~m£ •øÓPÒ ‰»® £°º EØ£zvø¯¨

ö£¸USuÀ ÷£õßÓ •øÓPÒ ‰»® ußÛøÓÄ AøhuÀ.

2. }º ©ØÖ® {» ÁÍ[PøÍ AvP›zuÀ. £°›hz uSv¯õÚ {»[PÎß

AÍøÁ AvP›zuÀ, }º¨¤›•Pk (watershed) ÷©»õsø© ‰»®

ÁÍ©ØÓ {»[PøÍ ÁÍ•ÒÍ {»[PÍõP ©õØÓÀ ÷£õßÓ

•iÄPøÍU øP¯õÐuÀ.

3. w[S°›PøÍ AÈUP, E°›¯ Pmk¨£õmk •øÓPøÍ¨

£¯ß£kzxuÀ, ÷Áv¯ §a]UöPõÀ¼PÎß £¯ß£õmøhU

SøÓ¨£uß ‰»® }º ©ØÖ® {» ©õ_£õmøhz ukzuÀ.

4. úYûXYônlûT A§L¬dL, ×§V ùRô¯tNôûXLû[Ùm, ùRô¯p

ÖhTeLû[Ùm HtTÓjÕRp.

5. ÁÖø© Gvº¨¦z vmh[PøÍ²®, \‰P¨£õxPõ¨¦z vmh[PøÍ²®

ö\¯À£kzxuÀ.

6. AvP AÍÂÀ Bµ®£a _Põuõµ {ø»¯[PÐ®, ©¸zxÁ©øÚPÐ®,

øPÂh¨£mh ©ØÖ® ÷|õ²ØÓÁºPÐUS AÚõøu ÂkvPÐ®

Aø©zuÀ.

7. Sk®£UPmk¨£õmk •øÓPøÍU Pkø©¯õPa ö\¯À£kzxuÀ.

221

|ßÜº ö|¸UPi²®, ÷©»õsø©²® (Freshwater Crisis andManagement)

©ÛuÛß JÆöÁõ¸ ö\¯¾US®, _zu©õÚ |ßÜº

÷uøÁ¨£kQÓx. ©ØÓ AøÚzxa _ØÖa`ÇÀ PõµoPøÍ Âh |ßÜº

QøhUPUTi¯ A®\® uõß ©ÛuÛß ÁõÈhzøu²®, ©ØÓ

ö\¯À£õkPøÍ²® wº©õÛUQßÓx GÚ»õ®. ©ÛuÝUS EnÁÎUS®

AøÚzx ÷ÁÍõs ö\¯ÀPÐUS® uspº ÷uøÁ¨£kQÓx.

|ßÜº ÁÍ[PÒ

§ª°À QøhUS® }›À 3 \uÃu® uõß |ßÜº.

1. £Û©ø», £ÛUPmi, öÁs£Û : §ª°À QøhUS® ‰ßÖ

\uÃu }›À, |õßQÀ J¸ £[S £Û©ø»PÎ¾®, £ÛUPmiPÎ¾®,

öÁs£Û°¾® Aøh¢x QhUQÓx. AøÁ. AvP E¯µ©õÚ

Ch[PÎ÷»õ AÀ»x {»|kU÷PõmkUS Áh£SvPÎ÷»õ uõß

Põn¨£kQßÓÚ.

2. £Û©ø»US Akzx |ßÜº AvP©õ´U Põn¨£kÁx {»zui }º

ÁiÂÀ uõß. ©s AkUSPÐUS R÷Ç Põn¨£k® uspº ""{»zui

}º ©mh®'' GÚ¨£kQÓx. uspº Aøh¨£mkÒÍ ©nÀ, áÀ¼,

©ØÖ® £õøÓ¨£SvPÒ }º¨£õøÓPÒ GÚ¨£kQßÓÚ.

3. H›PÒ ©ØÖ® SÍ[PÒ : Bsk •ÊÁx® uspøµU öPõsi¸US®

{»zvß÷©À Põn¨£k® ö£¸® £ÒÍ[PÒ H›PÒ BS®. SÍ[PÒ

Gß£øÁ uØPõ¼P©õP÷Áõ, {µ¢uµ©õP÷Áõ BÇ©ØÓ, uspº£µ¨ø£

÷\ªzx øÁzv¸US® £SvPÍõS®. AøÚzx BÖPÒ ©ØÖ®

KøhPøÍ Âh ¡Ö©h[S }øµ H›PÒ öPõsi¸¢uõ¾®,

E»PÍõÂ¯ uspºz ÷uøÁUS AøÁ ªPa]Ô¯ wºÄ uõß.

4. Dµ {»[PÒ : \Pv {»[PÒ, ÷\ÖPÒ, Dµ©õÚ }ºÁÍ•ÒÍ uõÌ{»®,

©ØÖ® \x¨¦{»[PÒ J¸ ]Ô¯, A÷u \©¯® •UQ¯©õÚ £[øP

AÎUQßÓÚ.

|ßÜº £ØÓõUSøÓUPõÚ Põµn[PÒ

1. C¯ØøPU Põµn[PÒ : SøÓ¢u AÍÄ ©øÇ¨ ö£õÈÄ,

öÁ¨£UPõØÖ, ÷£õUøP ©õØÔUöPõÒÐ® BÖPÒ ÷£õßÓøÁ CvÀ

Ah[S®.

2. ©ÛuU Põµn[PÒ : ©UPÒöuõøP¨ ö£¸UP®, ÂøµÁõÚ

|Pµ©¯©õUP®, Bk©õkPÍõÀ AvP ÷©´a\À, £°›k® •øÓPÒ, uÁÓõÚ

222

\õUPøh öÁÎ÷¯ØÖ® vmh[PÒ, AÁ]¯©õÚ EÒÍø©¨ø£a ö\´x

u¸ÁuØS {v¨£ØÓõUSøÓ ÷£õßÓøÁ CvÀ Ah[S®.

3. {»zui }ºU SøÓuÀ : ö£¸®£õ»õÚ |õkPÎÀ

÷ÁÍõsø©US®, Ãmk E£÷¯õPzvØS® Qmhzumh 40 \uÃu® £¯ß£k®

uspº {»zui }º BS®. Qµõ©¨¦Ó[PÎÀ ÁõÊ® ©UPÎÀ 95 \uÃuzvÚº

u©x Si}º ÷uøÁPmS {»zui }øµ÷¯ |®¤²ÒÍÚº. Cøu ªP

AvP©õP¨ £¯ß£kzx® ÷£õx QnÖPÐ®, }º FØÖPÐ® ÁÓsk

ÂkQßÓÚ. H›PÒ, BÖPÒ, \x¨¦ {»[PÒ ÷£õßÓøÁ²® ÁÓsk

ÂkQßÓÚ.

E»Qß ö£¸®£õ»õÚ Ch[PÎÀ {»zuiUSÒ uspºa ö\À¾®

AÍøÁ Âh AvP AÍÂÀ {»zui°¼¸¢x }º EÔg] GkUP¨£kQÓx.

AvP AÍÂÀ Cx |h¢uõÀ {»zui }›ß AÍÄ ©mh® SøÓ²®. {»zui

}º •ÊÁx©õPU SøÓ¢xÂk® A£õ¯® EÒÍx. {»zui }º FØÖPÒ

•ØÔ¾® ÁÓsk ÂmhõÀ, AÁØÔÀ «sk® }º¤iUP B°µUPnUPõÚ

BskPÒ BS®.

4. PhÀ}º Em¦SuÀ : E»Qß £À÷ÁÖ £SvPÎÀ PhÀ}º

£h® : 5.7. {»zui }ºUSøÓuÀ

£h® : 5.8. PhÀ}º Em¦SuÀ

223

Em¦SÁuõÀ |ßÜº {ø»PÒ ©õÔÂkQßÓÚ. {»zui }º FØÖPÒ

ÁÓsk ÂkÁuõÀ, AuÝÒ PhÀ}º £õ´¢x ÂkQßÓx.

5. Kk® BÖPÒ ©øÓuÀ : |ßÜº ö|¸UPiUS ©ØöÓõ¸ Põµn®

AønPÒ ÷£õßÓøÁ Pmh¨£mk Kk® BÖPÒ ‰ÌPiUP¨£kÁx,

AÀ»x }sh ÁÍ©ØÓ PõÀÁõ´PÍõP ©õØÓ¨£kuÀ BS®.

6. BÂ¯õuÀ, JÊSuÀ ©ØÖ® ÁshÀ£iuÀ : |ßÜº H›,

SÍ® ©ØÖ® AønPÎÀ CøÁ |øhö£ÖQßÓÚ.

|ßÜº ÷©»õsø©

¦Â°À QøhUS® }›ß AÍÄ J¸ SÔ¨¤mh AÍ÷Á uõß. AvP

}øµ E¸ÁõUP |®©õÀ GxÄ® ö\´¯ C¯»õx. C¸¨¤Ý® SÔ¨¤mh

Ch[PÎÀ }º Qøh¨£uØS¨ £»ÁÈPÒ EÒÍÚ.

1. ÷©PzvÀ (÷Áv¨ö£õ¸ÒPÒ) yÄuÀ : E»º£Û AÀ»x

ö£õmhõ]¯® A÷¯õøhk xPÒPøÍ }º÷Põzu ÷©P[PÒ «x yÂÚõÀ

]» \©¯® ©øÇ¨ö£õÈÄ HØ£k®.

2. E¨¦}øµU Si}µõUPÀ : |ßÜº AÍøÁ AvP›UP¨

ö£¸[PhÀ }›ß E¨¦zußø©ø¯ }USÁx J¸ ]Ó¢u öuõÈÀ ~m£©õS®.

E¨¦}º APØÖ® ö£¸®£õ»õÚ •øÓPÎÀ AvP©õP¨ £¯ß£kzxÁx

ÁiPmhÀ (BÂ¯õUQ «sk® SÎºÂzuÀ) AÀ»x uø»RÌ \ÆÅk

£µÁÀ (£õv Phzx® J¸ £h»zvß ÁÈ÷¯ PhÀ}øµ ÷ÁP©õPa

ö\¾zx®÷£õx A¨£h»zvß ~sxøÍPÒ }øµ ©mk® öÁÎ÷¯ØÖ®,

ö£¸®£õ»õÚ E¨¦UPøÍ²®, uõxUPøÍ²® ukzx {ÖzvÂk®) BS®.

E¨¦}øµU Si}µõUS® vmh® ªPÄ® ö\»Ä HØ£kzx® vmh® GÛÝ®,

x£õ´, K©õß ©ØÖ® £ðøµß ÷£õßÓ |ßÜ¸US ÷ÁÖÁÈ÷¯ CÀ»õu

|õkPÎÀ HØÖUöPõÒÍ¨£mk |ßS ö\¯À£kQÓx.

3. AønPÒ, }ºz÷uUP[PÒ, PõÀÁõ´PÒ, }ºUSÇõ´PÒ : AønPÒ

÷£õßÓ }ºz÷uUP[PÒ ‰»® AvP©õPU QøhUS® }øµa÷\ªzx, G[öP[S

}ºz ÷uøÁ÷¯õ, A[öPÀ»õ® PõÀÁõ´PÒ, _µ[P[PÒ, uøµ¯iUSÇõ´PÒ

‰»® uspøµ AÎ¨£x ö£õxÁõÚ |øh•øÓ¯õS®.

4. }º¨¤›•Pk (Water shed) ÷©»õsø© : Á›ø\¯õP Aø©¢xÒÍ

]Ö]Ö AønPÒ AÀ»x HµõÍ©õÚ |v}ºU QøÍPÒ BQ¯øÁ uspº

öÁÒÍ©õP ö£¸Q ÃnõPõ©À ÷uUQ øÁUS®. C®©õv›¯õÚ AønPÍõÀ

EshõS® SÍ[PÒ }øµz ÷uUQøÁ¨£xhß ÁÚÂ»[S ¦P¼h[PÍõPÄ®

Aø©²®. ]Ö AønPøÍ EÒÑº BmPøÍ¨ £¯ß£kzvU SøÓ¢u

224

ö\»ÂÀ PmiÂh»õ®, CuÚõÀ ©õö£¸® AønPÎß ÷uøÁø¯z

uÂºUPÄ® •i²®.

5. ©øÇ}ºa ÷\P›¨¦

©øÇ}øµ ÷|›øh¯õP÷Áõ AÀ»x §ªUSÒ ö\¾zv÷¯õ {»zui

}ºÁÍzøu¨ ö£¸USÁ÷u ©øÇ}ºa ÷\P›¨¦ GÚ¨£k®. C®•øÓ ‰»®

{»zui}º AÍÄ £õxPõUP¨£kQÓx. {»zui}º ©mh AÍÄ SøÓÁx

ukUP¨£kQÓx. ÷©¾® Ph÷»õµ¨£SvPÎÀ PhÀ}º {»zvØSÒ ¦SÁx®

ukUP¨£k®. {»zui}º AÍøÁ AvP›UP Pmih[PÎß TøµPÒ «x ÂÊ®

©øÇ}øµa ÷\P›UP»õ®. Pmih[PøÍa _ØÔ²ÒÍ {»zvÀ ÂÊ® }øµ²®

÷\P›UP»õ®. Tøµ«x ÂÊ® }øµ HØöPÚ÷Á EÒÍ vÓ¢u QnØÔ÷»õ

AÀ»x BÌSÇõ´PÎ÷»õ ÷|›øh¯õPa ö\¾zu»õ®. vÓ¢uöÁÎPÎÀ

Põn¨£k® }øµa ÷\ªUP GÎ¯, ]Ó¢u ÁÈPÒ EÒÍÚ.

uªÇP Aµ_ |õmi÷»÷¯ •ß÷Úõi¯õP ©øÇ}ºa ÷\P›¨¦z

vmhzøu A•À£kzv²ÒÍx. JÆöÁõ¸ Ãmi¾® Pmhõ¯©õP ©øÇ}ºa

÷\P›¨¦ Aø©UP÷Ásk® GßÓ EzuµÂøÚ¨ ¤Ó¨¤zxÒÍx.

6. ÷©®£mh ÷ÁÍõs •øÓPÒ

]Ó¢u ÷ÁÍõs •øÓPÐ® PõkPÒ ÁÍº¨¦® }º, KiÃnõÁøuz

ukUS®. AÖÁøh •i¢ux® Gg]²ÒÍ ÃnõÚ £°ºPøÍ A¨£i÷¯

{»zvÀ Âmk øÁ¨£x }º öÁÒÍ©õ´ Ki ÃnõÁøuz ukUS®. \›ÁõÚ

{»¨£SvPÎÀ EÊuø»U SøÓzuÀ, PõkPøÍ AÈzuÀ ÷£õßÓ

|øh•øÓPÍõÀ }º¨¤›Ä •PkPÒ £õxPõUP¨£k®. \x¨¦ {»[PøÍ¨

£õxPõ¨£uß ‰»® {»zui°ÝÒ }º £õ´Áøu²®, C¯ØøP¯õP }øµa

÷\ª¨£x® AvP©õS®.

£h® : 5.9. ©øÇ}ºa ÷\P›¨¦

Ãk

÷©À©õi

©øÇ}º P]ÄU SÈ

QnÖ

225

7. ÃkPÎÀ ÷\ªzuÀ :

ÃkPÎÀ |õ® uØö£õÊx £¯ß£kzx® }›ß AÍøÁ |® ÁõÌUøP

•øÓ°À ]» ©õÖuÀPøÍU öPõsk Á¸Áuß ‰»® ÷\ªUP»õ®. \»øÁ

C¯¢vµ®, £õzvµ[PøÍU PÊÄ® C¯¢vµ[PÒ, SøÓ¢u }øµ¨

£¯ß£kzx® SÎ¯À AøÓa\õuÚ[PÒ ÷£õßÓÁØÓõÀ }º ÃnõÁøuU

SøÓUP»õ®.

8. öuõÈØ\õø»PÎÀ ÷\ªzuÀ :

öuõÈØ\õø»PÎÀ £¯ß£kzu¨£k® usp›À HÓUSøÓ¯

£õv¯ÍÄ, ªß\õuÚ[PøÍ²®, ©ØÓ öuõÈØ\õø» C¯¢vµ[PøÍ²®

SÎºÂUP¨ £¯ß£kQÓx. E»ºU SÎºÂUS® •øÓPøÍ¨ £¯ß£kzxuÀ

‰»® C®•øÓPÎÀ }º ÃnõÁøuz ukUP»õ®. öuõÈØ\õø»U PÈÄ}øµa

_zvP›zx, ©Ö_ÇØ]°À Dk£kzv «sk® £¯ß£kzu»õ®.

}øµa÷\ª¨£vÀ J¸ uÛ©ÛuÛß £[S

RÌUPsh •øÓPÒ ‰»®, uÛ J¸ ©ÛuÚõÀ }øµa ÷\ªUP

•i²®.

l SÎUP E£÷¯õP¨£kzx® }›ß AÍøÁU SøÓUP ÷Ásk®.

l PõºPøÍ²®, C¸\UPµ ÁõPÚ[PøÍ²® AiUPi PÊÁUThõx.

l øPPøÍU PÊÄ®÷£õ÷uõ, £õzvµ[PøÍ PÊÄ®÷£õ÷u, £Àx»US®

÷£õ÷uõ ÷uøÁ°À»õ©À uspºU SÇõ´PøÍz vÓ¢x øÁUPU Thõx.

l Ãmkz ÷uõmhzvÀ AvP }º ÷uøÁ¨£hõ©À EÒÑºa ö\iPøÍ²®,

£õø»ÁÚa ö\iPøÍ²® |mk AÇS£kzu»õ®.

l SøÓ¢u }øµ¨ £¯ß£kzx® SÎUS® \õuÚ[PøÍ²® PÈÁøÓa

\õuÚ[PøÍ²® £¯ß£kzu»õ®.

l ÷uõmh[PÒ, Ãmkz uõÁµ[PÒ BQ¯ÁØÖUS®, PõºPøÍU PÊÁÄ®

©Ö_ÇØ] ö\´¯¨£mh }øµ¨ £¯ß£kzu»õ®.

l JÊQU öPõsi¸US® SÇõ´PøÍa \› ö\´¯»õ®.

226

6. £¯ß£õmk E°›¯À

PõÀ|øh²® Auß £µõ©›¨¦® (Livestock and its Management)

©Ûua\•uõ¯zvß ÷©®£õk C¯ØøP ÁÍzxhß ÷|›øhz

öuõhº¦øh¯x. uõÁµ[PÒ, Â»[QÚ®, {»®, }º ©ØÖ® uõx¨ö£õ¸mPÒ

BQ¯øÁ C¯ØøP ÁÍ[PÎß £SvPÒ BS®. PõÀ|øh ÁÍº¨¦, £õÀ

£søn CøÁ¯øÚzx÷© Qµõ©a `Ì{ø»ø¯ Ai¨£øh¯õPUöPõsk

A[S ÁõÊ® Qµõ©¨¦Ó ©UPÐUS ÷Áø» Áõ´¨¦ HØ£kzv Á¸©õÚzøu

Dmiz u¸£øÁ¯õS®. PõÀ|øh ÁÍºa] Auß £µõ©›¨¦ BQ¯ÁØÔß

÷©®£õmiØPõP C¢v¯ ÷ÁÍõs B´ÄUSÊ©® (Indian Council forAgricultural Research - ICAR), ©õ{» ÷ÁÍõs £ÀPø»UPÇP[PÒ ©ØÖ®

uÛ¯õº B´Ä {ÖÁÚ[PÒ ÷£õßÓøÁ, £» wÂµ B´ÄPøÍ

÷©ØöPõskÒÍÚ. PõÀ|øh ÁÍºa]°À wÂµ CÚUP»¨¦z vmh®

÷©ØöPõshuß ‰»©õP AvP¨ £õÀ öPõkUS® PÓøÁ ©õkPÎß EØ£zv

ö£¸Q²ÒÍx.

£õÀ£søn

£õÀ£søn ÁÍºa]°À ]Ó¢u PõÀ|øh¨ £µõ©›¨¦, £õÀ ÷\P›¨¦,

£õ¾® £õÀ \õº¢u ö£õ¸mPøÍ¨ £u¨£kzxuÀ BQ¯øÁ Ah[S®.

£õÀ£søn ÁÍºa]ö¯ß£x £õÀ EØ£zv²®, £õÀ \õº¢u ö£õ¸mPøÍa

\¢øu°ku¾® BS®.

19 B® ¡ØÓõsiß ¤Ø£õv°À £õÀ£sønz öuõÈÀ~m£®

Av÷ÁP ÁÍºa]°øÚ Aøh¢ux. C¢uU Põ»PmhzvÀ £õÀ PÓ¨£uØPõÚ

¦v¯ •øÓPÐ® |ÃÚa \õuÚ[PÐ® QøhUP¨ö£ØÖÒÍÚ. £_UPÎß £õÀ

u¸® vÓøÚ AvP¨£kzxÁuØPõP Fmha\zx {øÓ¢u ö\¯ØøPz

wÁÚ[PÒ u¯õ›UP¨£kQßÓÚ. CÚ¨ö£¸UPz öuõÈÀ~m£® ©ØÖ®

E°›zöuõÈÀ ~m£® BQ¯ÁØÔß uØPõ»zv¯ ÁÍºa]°ß Põµn©õP AvP

AÍÂÀ £õÀ PÓUS® ¦v¯ CÚU PõÀ|øhPÒ EØ£zv ö\´¯¨ £mkÒÍx.

£õÀ J¸ •UQ¯ ¦µu EnÁõP C¸¨£uõÀ, ö£¸®£õßø©¯õÚ C¢v¯ ©UPÒ

u[PÐUSz ÷uøÁ¯õÚ TkuÀ ¦µuzvØS¨ £õø»a \õº¢v¸UQÓõºPÒ.

•UQ¯ ©õmiÚ[PÐ® AÁØÔß £s¦PÐ®

£õ¿miPÎÀ PõÀ|øhPÒ £õì (Bos) GßÓ ÷£›Úzøua \õº¢uøÁ.

C¢u¨÷£›ÚzvÀ £õì CßiPì (Bos indicus - vªÀ EÒÍx), £õì hõµì

(Bos taurus - --vªÀ AØÓx) ©ØÖ® £õì ¦£õ¼ì (Bos bubalis -G¸ø©)

GßÓ ‰ßÖ ]ØÔÚ[PÒ EÒÍÚ.

C¢v¯õ •ÊÁx® SÔ¨¤mkaö\õÀ»U Ti¯uõP 26 ÁøP ©õmiÚ[

227

PÐ®, 6 ÁøP G¸ø©°Ú[PÐ® Põn¨£kQßÓÚ. £¯ß£õmiß

Ai¨£øh°À PõÀ|øhPÒ ‰ßÖ ¤›ÄPÍõP ÁøP¨£kzu¨£mkÒÍÚ.

AøÁPÍõÁÚ PÓøÁ ©õmiÚ®, Ç E£÷¯õP CÚ® ©ØÖ® ÷Áø» ©õmiÚ®

AÀ»x CÊUS® ©õmiÚ®.

©õmiÚ[PÒ

PÓøÁ ©õkPÒ Ç E£÷¯õP ©õkPÒ CÊøÁ ©õkPÒ

}sh |õmPÐUS £õ¾US®, CÊøÁUS® PõøÍPÒ |ßÓõP

AvP¨ £õÀ u¸® £¯ß£k® Ç£¯ß£õmk CÊUS®. SøÓ¢u

£_UPÒ ÁøP ©õkPÒ. PÓøÁ²ÒÍ £_UPÒ

1. \õîÁõÀ í›¯õÚõ A®›z©íõÀ

2. ]¢v K[÷PõÀ Põ[÷P¯®

3. Qº uõº£õºUPº ©õÀÂ

4. E®£Ía÷\› Põ[öµä ]›

5. Pµß _Âì í¼UPõº

PÓøÁ CÚ[PÒ AÀ»x £õÀ CÚ[PÒ (Milch breeds)

C¢u ÁøP¨ £_UPÒ }sh |õmPÐUS AvP¨ £õø»UöPõkUS®

vÓÝÒÍøÁ. PõøÍPÒ SøÓ¢u CÊUS® vÓÝÒÍøÁ. C¢u CÚ©õkPÒ

vh©õÚ Eh»ø©¨¦®, Á¼ø©¯õÚ PõÀPÐ® öPõshøÁ. E.®. Q›, ]¢v,

\õîÁõÀ ÷£õßÓ CÚ[PÒ. |õ® £õ¾UPõP ÃmiÀ ÁÍºUS® £_UPÒ

SÔ¨¤mkUTÖ® CÚzøua \õº¢uøÁ AÀ». (CÚ®\õµõ©õkPÒ).

1. ]¢v (]Á¨¦a ]¢v, ]Á¨¦U Pµõa])

÷uõØÓ•® £µÁ¾® : C¢u CÚ® Pµõa]ø¯²®, øíuµõ£õzøu²®

\õº¢ux.

uÛzußø© £s¦PÒ : |kzuµ E¸Á•® AÍÁõÚ Eh»ø©¨¦®

öPõshøÁ. öPõ®¦PÒ uizx, £UPÁõmiÀ •øÍzx ©Ê[Q¯ •øÚø¯

£h® : 6.1. ]¢v £_ £h® : 6.2. ]¢v PõøÍ

228

Eøh¯øÁ. Tºø©¯õÚ AÔÄøh¯ •Pz÷uõØÓ® öPõshøÁ. BÌ¢u

P¸g]Á¨¦ {Ó•øh¯øÁ. £_øÁÂhU PõøÍPÒ {ÓzvÀ SøÓ¢x

Põn¨£k®. AÁØÔØSz vªÀ (hump) Esk. SøÓ¢u AÍÂ»õÚ

Põ®¦PÐhß Ti¯ ö£›¯ ©iø¯U öPõshøÁ. ©õkPÒ \õxÁõPÄ®,

AhUP©õPÄ® ÇUS®. PõøÍPÒ \õø» ÷Áø»US®, Á¯À ÷Áø»US®

HØÓ•øÓ°À ^µõP EøÇ¨£øÁ. ]¢v £_UPÒ öÁ¨£zøu²®,

§a]UPiø¯²® uõ[S® vÓÝøh¯øÁ. CÆÂÚ[PÒ C¢v¯õÂÀ SøÓ¢u

ö\»ÂÀ {øÓ¢u£õø» öPõkUS® £_ CÚ©õS®.

£õÀ EØ£zv : J¸ PÓøÁU Põ»zvÀ 5,443 Q÷»õQµõ® AÍÄUS¨

£õø»U öPõkUPUTi¯ vÓÝøh¯x.

2. Qº: (Pzv¯õÁõ›, _ºv)

÷uõØÓ•®, £µÁ¾® : Qº CÚ® öuß Pzv¯Áõøµa \õº¢u Qº

PõkPÎÀ ÷uõßÔ¯x. P»¨¦ Qº CÚ©õkPÒ £÷µõhõÂ¾®

©íõµõèiµzvÀ ]» £SvPÎ¾® Põn¨£kQßÓÚ.

uÛzußø© £s¦PÒ : C¢u ©õkPÒ G¨÷£õx® J÷µ {Ó©õP

Ç¨£vÀø». CøÁ ö£õxÁõPa ]Á¨£õP÷Áõ, P¸g]Á¨£õP÷Áõ,

öÁsø© P»¢u ]Á¨£õP÷Áõ AÀ»x ]Á¨¦¨ ¦ÒÎPÐh÷Úõ ÇUS®.

EhØPmk ]Ó¨£õP Aø©¢v¸US®. uµ©õÚ Qº CÚ ©õkPÒ P®¥µz ÷uõØÓ®

öPõshøÁ. Cø»PøÍ¨÷£õÀ }sh PõxPøÍ Eøh¯øÁ. AÁØÔß ÁõÀ

}Í©õÚuõPÄ®, \õmøhø¯¨ ÷£õßÖ® Aø©¢v¸US®. PõÀPÒ }Í©õPÄ®

E¸sk vµsk® ÇUS®. ö£›¯©i²® AuØ÷PØÓ Põ®¦PÐ® Esk.

PõøÍ ©õkPÒ £¸zu Eh÷»õk |ßÓõP CÊUS® \Uv Áõ´¢u ©õkPÍõS®.

£õÀ EØ£zv : Qº CÚ¨£_UPÒ AvP¨ £õÀ öPõk¨£øÁPÒ.

\µõ\›¯õP J¸ Qº CÚ¨£_ J¸ PÓøÁU Põ»zvÀ AvP£m\©õP 3715

Q÷»õQµõ® Gøh AÍÂØS¨ £õø»U öPõkUQÓx.

II. Ç E£÷¯õP CÚ[PÒ : (Dual purpose breeds) CÆÂÚ

©õkPÒ £õÀPÓøÁUS®, CÊøÁ ÷Áø»US® £¯ß£kQßÓ vÓø©¯õÚ

©õkPÒ. ö£õxÁõP C¨£_UPÒ {øÓ¯÷Á £õÀ öPõkUQßÓÚ. PõøÍPÒ

vhPõzvµ©õÚuõP, {»® EÊuÀ, Ási CÊzuÀ ÷£õßÓ ÷Áø»PÐUS

£¯ß£kQßÓÚ. Euõµn©õP í›¯õÚõ, K[÷PõÀ CÚ ©õkPøÍU

SÔ¨¤h»õ®.

1. K[÷PõÀ : (ö|À¿º)

÷uõØÓ•® £µÁ¾® : B¢vµ¨¤µ÷u\zv¾ÒÍ ö|À¿º

©õÁmhzøua ÷\º¢u K[÷PõÀ, Sslº, |µ\õµõÆ÷£møh, ÷ÁqöPõshõ

©ØÖ® PskTº BQ¯ Ámh¨£SvPÎÀ Põn¨£kQßÓÚ.

uÛzußø©¨ £s¦PÒ : CøÁ ö£›¯ Eh»ø©¨¦øh¯øÁ

ö£¸®£õ¾® |ßS ÁÍº¢u PõøÍ 700 Q÷»õ Gøh²ÒÍuõPÄ® £_ÁõÚx

400 Q÷»õ Gøh²ÒÍuõPÄ® ÇUS®. K[÷PõÀ CÚ©õkPÒ ö£¸®£õ¾®

229

öÁÒøÍ {ÓzvÀ \õ®£À {ÓzvmkPøÍU öPõshuõP ÇUS®.

Eh®¤ß ~Û¨£SvPÒ P¸g\õ®£À {ÓzøuU öPõsi¸US®.

C®©õkPÎß vªÀ |ßÓõP ÁÍº¢x® ÷|µõPÄ® ÇUS®. öPõ®¦PÒ

PÚ©õÚuõPÄ® Smøh¯õPÄ®, ÷©À÷|õUQ ÁÍº¢x ÁøÍ¢x Põn¨£k®.

PõøÍPÒ EhÀ EÖv÷¯õk Ási CÊUPÄ®, \õø» ÷Áø»US® HØÓøÁ.

B°Ý® CøÁPÒ ÷ÁP® ªPU SøÓ¢u ©õkP÷Í.

EØ£zvz vÓß : £_UPÒ {øÓ¢u £õø»U öPõk¨£øÁ. J¸

PÓøÁUPõ»zvÀ 1,700 ¼¸¢x 3,500 Q÷»õQµõ® Áøµ°¾® £õÀ

öPõkUPUTi¯øÁ.

III. CÊøÁ CÚ[PÒ : (Draught breeds) CÊøÁ CÚ ©õkPÒ

ö£¸®£õ¾® Ási CÊ¨£x, {»® EÊÁx ÷£õßÓ ÷Áø»PÐUS

EuÄÁÚ BS®. AøÁPÒ PmhõÚ Eh¾hß, öuõ´ÁØÓ ÷uõ»ø©¨¦®

öPõshøÁ. PõøÍPÒ Ási CÊUP¨ £¯ß£kQßÓÚ. CÆÂÚ¨ £_

AvP¨ £õÀ öPõkUS® vÓÝøh¯uÀ». A®›u©íõÀ, Põ[÷P¯®, ©õÀÂ,

í¼UPõº ÷£õßÓøÁPÒ C¢v¯õÂ¾ÒÍ •UQ¯ CÊøÁ°Ú ©õkPÍõS®.

1. Põ[÷P¯® (P[P |õk, öPõ[S)

÷uõØÓ•® £µÁ¾® : CøÁ uªÌ|õmiÀ ÷Põ¯®¦zyº AÀ»x

÷PõøÁ ©õÁmhzvÀ, uõµõ¦µ® ÁmhzvÀ, Põ[÷P¯¨ £SvPÎÀ

÷uõßÔ¯x. C¢u CÚ® Ek©ø»¨÷£møh, £À»h®, ö£õÒÍõa] ©ØÖ®

öußÛ¢v¯õÂÀ ÷ÁÖ]» £SvPÎ¾® Põn¨£kQßÓÚ.

uÛzußø©¨ £s¦PÒ : C¢u CÚ ©õkPÒ _©õµõÚ Eh»ø©¨¦®,

P¸®¦ÒÎP÷Íõk Ti¯ öÁsø© {Ó÷©õ AÀ»x \õ®£À {Ó÷©õ EÒÍuõP

ÇUS®. AÁØÔß öPõ®¦PÒ vsø©¯õPÄ® ÷©À÷|õUQ ÁøÍ¢x®

öÁÎ¨¦Ó©õPa \õ´¢x® ÇUS®. uø» ]Ô¯uõPÄ®, {ªº¢u ö|ØÔ

Eøh¯uõPÄ® ÇUS®. AÁØÔß PÊzx }Í® SøÓÁõPÄ®, vh©õPÄ®

Ç¨£÷uõk, AÁØÔß PõxPÒ ]Ô¯ÚÁõPÄ®, Tºø©¯õPÄ® ÇUS®.

AøÁ ªu©õÚ AÍÄÒÍ vª¾®, APßÓ ÷uõÐ®, vh©õÚ PõÀPÐ®,

ö©ßø©¯õÚ ÷uõ¾® ©ØÖ® AÇPõÚ Áõ»ø©¨¦® öPõshøÁ. ]Ô¯

Põ®¦PÐhß Ti¯ ªu©õÚ AÍÄÒÍ ©i²® öPõshøÁ. PõøÍPÒ PiÚ

EøÇ¨¤ØS ªPÄ® EP¢uøÁ.

£h® : 6.3. K[÷PõÀ

230

EØ£zvz vÓß : £_UPÒ SøÓ¢u PÓøÁ \Uvø¯ Eøh¯Ú. J¸

PÓøÁU Põ»zvÀ \µõ\›¯õP CÆÂÚ¨ £_UPÒ 666 Q.Q. Gøh²ÒÍ

£õø»÷¯ u¸QßÓÚ.

2. íÀ¼UPõº CÚ®

÷uõØÓ•® £µÁ¾® : |©x |õmiÀ ö£õxÁõPz öuß ©õ{»[PÎÀ

C¢u CÚ ©õkPÒ ÁÍ¸QßÓÚ. SÔ¨£õP Pº|õhPzv¾ÒÍ íõ\ß, k®Tº

£SvPÒ CÆÂÚ[PÎß ¤Ó¨¤h©õS®.

uÛzußø©U Sn[PÒ : ö£¸®£õ¾® CøÁ \õ®£À {Ó©õPÄ® ]»

÷|µ[PÎÀ |À» P¸ø© {Ó©õPÄ® ÇUS®. ©õkPÒ |kzuµ Eh»ø©¨¦U

öPõshøÁ¯õP ÇUS®. uø»¨£Sv \ØÖ }Í©õPÄ®, |kÂÀ SÈÄhß

Ti¯ ¦øhzu ö|ØÔ²® öPõsi¸US®. ]Ô¯ PõxPøÍU öPõsh AÁØÔß

•P® \ØÖ }Í©õP ÇUS®. }sh öPõ®¦PøÍ²øh¯uõPÄ® ÇUS®.

AÁØÔß }sh öPõ®¦PÒ \ØÖ AÇPõP¨ ¤ß÷ÚõUQ ÁøÍ¢x Auß

~Û¨£Sv°À ÷©À÷|õUQ ÁøÍ¢x Tºø©¯õP ÇUS®. AÁØÔß

vª»õÚx ªu ÁÍºa]ø¯U öPõshuõP ÇUS®. CÆÂÚ ©õkPÒ ]Ô¯

Põ®¦PÐhß ªu©õÚ ©iø¯U öPõshøÁ. í¼UPõº PõøÍPÒ CÊøÁ

÷Áø»US EP¢uøÁ. AøÁ {»zøu EÊÁuØS®, Ási CÊ¨£uØS®

©ØÓ ÷Áø»PÐUS® £¯ß£kQßÓÚ.

EØ£zvzvÓß : CÆÂÚ £_UPÒ SøÓ¢u £õø»U öPõkUPU

Ti¯øÁ¯õS®.

A¯À CÚ ©õkPÒ : AvP¨ £õÀ öPõkUS® ©õkPÒ A¢{¯

|õkPÎ¼¸¢x Á¸Âzx C¢v¯õÂÀ ÁÍºUP¨£kQßÓÚ. CÆÁõÖ

Á¸Âzu ©õkPøÍ |® |õmk CÚzxhß Cønzx ÷©®£õkÒÍ uµ©õÚ

P»¨¤Úzøu öÁØÔPµ©õP E¸ÁõUQ²Ò÷Íõ®. |® |õmiÀ •uß •u»õP

90 BskPÐUS •ß I÷µõ¨¤¯ CÚ ©õkPøÍz u¸Âz÷uõ®. AÁØÔÀ

•UQ¯©õÚ CÚ[PÒ SmøhU öPõ®¦øh¯ A¯ºå¯º ©õkPÒ(Ayreshire) ,öáº] CÚ ©õkPÒ (Jersey), ¤öµÍß _Âì (Brown swiss) CÚ ©õkPÒ,

÷íõÀìjß & L¤Ÿê¯ß (Holstein - Friesean) ÷£õßÓøÁ BS®.

£h® : 6.4. Põ[÷P¯®

231

3. öáº] CÚ® : öáº] ©õkPÒ PÓøÁ°ÚzvÀ ªPÄ® Smøh¯õÚøÁ.

CÆÂÚ ©õkPÒ ö£õxÁõP öÁÒøÍ {Ózv¼¸¢x Ahºzv¯õÚ \õ®£À

{Ó® Áøµ £À÷ÁÖ {Ó[PÎÀ Põn¨£kQßÓx. öáº] ©õkPÒ }sh

Põ®¦PÐhß Ti¯ £õÀ©iø¯U öPõshøÁ. PÓøÁUPõ»¨ £õÀ Dq®

vÓß, 5% öPõÊ¨¦a \Uv öPõsh 4950 Q÷»õ BS®. P÷µõmiß \zx

{øÓ¢xÒÍuß Põµn©õP¨ £õÀ \ØÖ ©g\Ò {Ó©õPU Põn¨£kQÓx.

©ØÓ CÚ©õkPøÍ Âh CÆÂÚU PõøÍPÒ \ØÖ •µmkzuÚ® EÒÍuõP

C¸US®. öáº] CÚ©õkPøÍa ]¢v, í›¯õÚõ CÚ ©õkPÐhß P»¨¤Ú®

ö\´x ¦v¯ P»¨¤Ú ©õkPøÍ E¸ÁõUS® ÷£õx, E¸ÁõÚ P»¨¤Ú

©õkPÒ {øÓ¢u £õø»U öPõkUQßÓÚ. C®©õkPÒ J¸ PÓøÁU Põ»zvÀ

2000 Q÷»õ Áøµ Gøh²ÒÍ £õø»z u¸QßÓ vÓøÚ¨ ö£ØÖÒÍÚ.

ö£õxÁõÚ PõÀ|øh ÷|õ´PÐ® AøÁPÎß Pmk¨£kzu¾® :

PõÀ|øhPÐ® £» ÷|õ´z uõUSuÀPÐUS Em£mhøÁPÍõS®.

B÷µõUQ¯©õÚ PõÀ|øhPÒ, ö£õ¼ÄhÝ®, _Ö_Ö¨£õPÄ®, £Í£Í¨£õÚ

÷uõø»²® öPõsk Põn¨£k®. AøÁPÎhzvÀ \õuõµn¨ £]²®, |À»

EÓUP•® Põn¨£kÁxsk. ©¢u©õÚ B÷µõUQ¯zøuU öPõsh K´ÁØÓ

{ø», J¸ {ø»°À Ehø» øÁzv¸UPõu {ø»ø©, BQ¯ÁØÖhß

SøÓ¢u £õÀ PÓUS® vÓß ÷£õßÓ AÔSÔPÒ PõÀ|øhPÎß

B÷µõUQ¯©ØÓ {ø»UPõÚ AÔSÔPÒ.

öuõØÖ ÷|õ´PÒ (Contagious diseases) : GÎvÀ £»ÁÈPÎÀ

£µÁUTi¯ ÷|õ´PÐUS öuõØÖ ÷|õ´PÒ GßÖ ö£¯º. CzuøP¯ ÷|õ´PÒ

£õUj›¯õ ©ØÖ® øÁµì ‰»÷© ÷uõØÖÂUP¨£kQßÓÚ. BßzµõUì

(Anthrax), ï©÷µâU ö\¨i^ª¯õ (Haemorrhagic septicemia), ©õìimjì

(Mastitis) ©ØÖ® Põ\÷|õ´ ÷£õßÓøÁPÒ £õUj›¯õÂÚõÀ HØ£k®

÷|õ´PÍõS®. øÁµì ‰»©õP¨ £µÁU Ti¯x ©õmh®ø©, PõÀ Áõ´ ÷|õ´

(Foot and mouth disease), ›ßhºö£ìm (Rinderpest) ÷£õßÓ ÷|õ´PÍõS®.

1. BßzµõUì (Anthrax) : C¢÷|õ¯õÚx, β Bßzµõ]ì GßÓ

£õUj›¯õÁõÀ HØ£mk, vjº E°º CÇ¨¤ØSU Põµn©õQÓx.

÷|õ°ß AÔSÔPÒ : AvP EhÀ öÁ¨£{ø» (41 & 41.50C), PÊzx,

©õº¦, £UP £SvPÒ ©ØÖ® Ck¨¦ £SvPÎÀ Põn¨£k® Á¼¯ØÓ ÃUP®

£h® : 6.5. öáº]

232

÷£õßÓ AÔSÔPÒ Esk. C¯ØøPz xÁõµ[PÎß ÁÈ¯õP Cµzu¨ ÷£õUS

HØ£mk, £õvUP¨£mh Â»[S 10 •uÀ 36 ©o÷|µzvÀ CÓUQÓx.

÷|õ´ Pmk¨£kzxuÀ : C¢÷|õ°ØPõÚ, uk¨§]°øÚ 6 ©õu

Á¯x Aøh¢uÄhÝ®, ¤ßÚº BsiØS J¸ •øÓ²® ö\¾zxÁuß ‰»®

ukUP»õ®. ÷©¾® £õvUP¨£mh Â»[QøÚz uÛø©¨£kzv²®, ©õ_

Aøh¢u C¸¨¤hzvß ©õ]øÚ¨ ÷£õUQ²®, CÓ¢u E°›PÎß Ehø»

ªP BÇ©õP¨ ¦øuzx®, C¢÷|õ´ £µÁø»U Pmk¨£kzu»õ®.

2. £_ A®ø© : (Cowpox) : C¢÷|õ´ øÁµ]ß ‰»® £µÂ¨

£_UPÒ ©ØÖ® G¸xPøÍ¨ £õv¨¤ØSÒÍõUSQßÓx.

÷|õ°ß AÔSÔPÒ : SøÓ¢u Aø\÷£õk® ußø©, £õÀ©i ©ØÖ®

£õÀ Põ®¦PÎß ÃUP®, EhÀ öÁ¨£{ø» AvP›zuÀ, \¸©®, £õÀ©i,

£õÀPõ®¦ ÷£õßÓ EÖ¨¦PÎÀ EshõS® öPõ¨¦Í[PÒ, ^ÌPÒ ©ØÖ®

]µ[SPÒ ÷£õßÓøÁPÎÚõÀ, £õÀ _µzu¼ßÔ CÓUPÄ® ÷|›k®.

÷|õ´ uk¨¦ •øÓ : £õvUP¨£mh Â»[QøÚz

uÛø©¨£kzxuÀ, ÂÊ[SÁuØS®, ö\›©õÚzvØS® HØÓ ÁøP°»õÚ

SøÇ¢u EnÄ AÎzuÀ, Q¸ªPøÍ }USQßÓ ©¸¢x Pøµ\¾hß Ti¯

Jzuh[öPõkzuÀ, E¨¦øh¯ ÷£v ©¸¢uÎzuÀ ©ØÖ® ]Ö}º¨ ÷£õUQøÚ

AvP›zuÀ, Põ¯[PøÍU Sn¨£kzx® Q¸ª|õ]Û PÎ®¦PøÍ¨

£¯ß£kzxuÀ ÷£õßÓ ]Qaø\ •øÓPÍõÀ C¢÷|õ°øÚz ukUP»õ®.

Azxhß ©õmk öPõmhøPPøÍa _zu©õP øÁzv¸zu¾® ÷Ásk®.

3. ¦Ó Jmkso ÷|õ´PÒ : (External Parasite diseases) : DUPÒ,

EsoPÒ, ]Ô¯ §a]PÒ, öuÒÐ §a]PÒ ©ØÖ® ÷£ßPÒ ÷£õßÓøÁPÒ

¦Ó JmksoPÍõS®. CÆöÁõmksoPÒ ÷|›øh¯õPU PõÀ|øh

PÎ¼¸¢x Cµzuzøu EÔg] AøÁPÐUS G›a\ø» HØ£kzxQßÓÚ.

Azxhß, CÆöÁõmksoPÒ ©øÓ•P©õP, £õUj›¯õ, øÁµì ©ØÖ®

J¸ ö\À E°›PÒ ÷£õßÓ ~s E°›PÎß ÷|õ´ £µ¨¤PÍõP

ö\¯À£kQßÓÚ.

4. APJmkso ÷|õ´PÒ : (Internal parasitic diseases) : öPõUQ

¦ÊUPÒ, E¸øÍ¨ ¦ÊUPÒ, |õhõ¨ ¦ÊUPÒ ©ØÖ® umøh¨ ¦ÊUPÒ

÷£õßÓ AP JmksoPÒ Áõ¢v, ÷£v ©ØÖ® ]» EhÀ E£õøuPøÍ²®

HØ£kzxQßÓÚ.

£µÁ»ØÓ ÷|õ´PÒ : (Non - contagious diseases)

1. £õÀ Põ´a\À (Milk Fever) :

C¢÷|õ¯õÚx AvP£õÀ EØ£zv°øÚU öPõkUS® £_, ©ØÖ®

G¸ø©PÎÀ, AøÁPÎß Bµ®£¨ £õÀ _µzuÀ {ø»°ß ÷£õx HØ£kQÓx.

CzuøP ÷|õ¯õÚx, PõÀ|øhPÒ Esq® EnÂÀ EÒÍ PõÀ]¯® EnÄ

ö\›zu¼ß ÷£õx uß©¯©õUP¨ £hõø©°ÚõÀ HØ£kÁxhß G¾®¦PÎÀ

uÛ©©ØÓ ußø©ø¯ HØ£kzxQßÓÚ. CµzuzvÀ EÒÍ ^µzvÀ

233

Põn¨£k® PõÀ]¯®, £õì£µì ÷£õßÓ PÛ©[PÒ SøÓ¢x \ºUPøµ

AÍÂøÚ AvP›UPa ö\´QÓx.

÷|õ°ß AÔSÔPÒ : (Symptoms) : |øh°À uk©õØÓ®,

£]°ßø©, \õuõµn EhÀ öÁ¨£{ø»ø¯ ÂhU SøÓ¢x Põn¨£hÀ,

|õizxi¨¦ AvP›zuÀ K´ÁØÓ {ø» ©ØÖ® Auß ÂøÍÁõPa

ö\¯»ØÖU Põn¨£kuÀ ÷£õßÓøÁPÍõS®.

•ßöÚa\›UøP²® •uÀ EuÂ²® : _snõ®¦ }¸hß Ti¯

öÁÀ»zvøÚ, PßÖ DÝÁuØS ]» |õmPÒ •ß£õPÄ®, ª¸xÁõÚ \zuõÚ

GÎvÀ ö\›©õÚ©øh¯U Ti¯ EnÂøÚU PßÔøÚ DßÓ ¤ÓS®

AÎ¨£uß ‰»® £õÀ Põ´a\ø»z ukUP»õ®. £õÀ©i°øÚ öÁxöÁx¨

£õÚ xo°øÚU öPõsk xøhzxa _zu® ö\´Áuß ‰»®, ©õmk

öPõmhøP°ß uøµ £µ¨¤¼¸¢x EshõS® ÷|õ´ Q¸ªPÎß

÷|õ´Áõ´¨¤øÚz ukUP»õ®. £_Âß £õÀ©iPÎß «x _zu©õÚ PõØÔøÚa

ö\¾zxÁx® ©iPøÍ |ßS ¤izx Âku¾® ]Qaø\ •øÓPÍõS®.

2. ©»a]UPÀ : (Constipation) : PiÚ©õÚ |õ¸øh¯ EnÂøÚ

AvP® EsquÀ ©ØÖ® SøÓ¢u AÍ÷Á }º¨ £¸SuÀ, EhØ£°Ø]°ßø©

÷£õßÓøÁPÒ Pkø©¯õÚ ©»a]UP¾USU Põµn©õS®. Cuß ÂøÍÁõP¨

£]°ßø©, Aø\÷£õku¼ßø©, HØ£mkU PõÀ|øhPÒ ©¢u©õPU

Põn¨£k®.

•ßöÚa\›UøP²® •uÀ EuÂ²® : ÷|õ°ÚõÀ £õvUP¨£mh

PõÀ|øhPÐUS, ÷Põxø© uÂk EnÄ AÀ»x A›] ö|õ´ Pg],

}º£ØÖÒÍ PõÀ|øhzwÁÚ® ÷£õßÓ EnÄPøÍ AÎUP ÷Ásk®.

öÁÀ»® AÀ»x E¨¦hß Ti¯ AvP AÍÄ Si}º AÎzuÀ, öÁxöÁx¨

£õÚ ÷\õ¨¦ }º ‰»® ©»UShø»a _zu® ö\´uÀ (GÜ©õ AÎzuÀ) ©ØÖ®

Á°ØÖ¨¦ÓzvøÚ |ßS ÷u´zxÂhÀ ÷£õßÓøÁPÐ® ©ØÓ ]Qaø\

•øÓPÍõS®.

PõÀ|øh CÚ¨ö£¸UPzvÀ ÷©ØöPõÒÍ¨£k® öuõÈÀ~m£®

1. öÁÎ°ÚU P»¨¦ CÚ¨ö£¸UP® : (Out breeding) : ]Ôx

(AÀ»x •ØÔ¾®) ö|¸[Q¯, AÀ»x öuõhº£ØÓ E°›Ú[PøÍ P»¨¦Óa

ö\´Á÷u CÆÁøP CÚ¨ö£¸UP •øÓ¯õS®. CzuøP¯ CÚ¨ö£¸UPzvÀ

Dk£k® E°›PÒ, AøÁPÎß 4 •uÀ 6 uø»•øÓ°»õÚ •ß÷ÚõºPÎß

ö£õxz öuõhº£õÚ £s£ØÓøÁPÍõS®.

2. ¤Ó CÚU P»¨¦ CÚ¨ö£¸UP® : (Cross breeding) : •ØÔ¾®

¤Ó CÚ E°›PÒ JßÖhß JßÖ P»UPa ö\´Á÷u CÆÁøP CÚ¨ö£¸UP

•øÓ¯õS®. CÆÁøP CÚ¨ö£¸UPzvß ‰»®, CuØS •ß¦ AÆÄ°›PÒ

ö£ØÔµõu, ]» Â¸®£zuS¢u ¦v¯ £s¦PøÍU öPõsh ¦v¯ E°›PøÍ

E¸ÁõUP»õ®. CÆÁøP CÚUP»¨¦ •øÓ ‰»® CÚ¨ö£¸UP E°›PÎß

234

K[Q¯ £s¦øh¯ ©µ¦U PõµoPÒ J¸[Qøn¢x AvP ÁÍºa]²®,

Ã›¯•® Eøh •uÀ uÁøn •øÓ°»õÚ P»¨¦ E°›PøÍz ÷uõØÖÂUP»õ®.

3. ö\¯ØøP •øÓ P¸zu›zuÀ : (Artificial insemination) :

ö\¯ØøP •øÓ P¸zu›zuÀ •øÓ¯õÁx, Bs CÚa ö\ÀPøÍ, ö£s

CÚ¨ö£¸UP EÖ¨¤ÝÒ, C¯ØøP •øÓUS ©õÓõPa ö\¯ØøP •øÓ°À

C¯¢vµ EuÂ¯õÀ ö\¾zvU P¸ÄÓa ö\´ÁuõS®. Bs Â¢x ö\À

{øÓ¢u Â¢xz vµÁ® ö\¯ØøP •øÓ°À ÷\P›UP¨£kQÓx. CÆÁõÖ

÷\P›UP¨ £mh Â¢x vµÁzvß J¸ £Sv°øÚa ÷\P›UP¨£mh A÷u

AhºÄh÷Úõ AÀ»x AuøÚa \ØÖ }ºzuÀ ö\´÷uõ ö£s E°›°ß

P¸¨ø£°Ýøh¯ PÊzx (cervix) AÀ»x ~Û¨£Sv°ÝÒ \õuÚ[PÒ

‰»® _Põuõµ •øÓ°À ö\¾zu¨£kQÓx.

ö\¯ØøP P¸ÄÖuÀ •øÓ°ÚõÀ PõÀ|øhPøÍ, CÚ¨ö£¸UPz

vØPõP ©¢øu¯õPa ÷\ºUP ÷Ási¯vÀø». ÷\P›UP¨£mh Â¢x

vµÁ[PøÍ CÚ¨ö£¸UPz öuõhº¦øh¯ ÷|õ´U Q¸ªPÍõÀ £õvUPõu

Ásn® öuõø»yµ Ch[PÐUS Gkzxa ö\ÀÁxhß P¸ÄÖu¼ß

Ãuzøu²® AvP›UP C®•øÓ ö£›x® EuÄQÓx. ÷©¾®,

CÆÁøP°»õÚ CÚ¨ö£¸UPzvÀ, Põ¯©øh¢u ©ØÖ® •vºa]¯øh¢u

©õkPÎhª¸¢x ö£Ó¨£mh Â¢xz vµÁ•® ö\¯ØøP ]øÚ¨£kzu¾US

E£÷¯õP©õP EÒÍxhß, ©µ¤¯À \õº¢u A\õuõµn¨ £s¦PøÍ÷¯õ,

÷|õ°ß PõµnzvøÚ÷¯õ PshÔ¯ Áõ´¨£õP EÒÍx.

£ÓøÁ ÁÍº¨¦z öuõÈÀ : (Poultry)

ÃkPÎÀ ÁÍºUP¨£k® £ÓøÁ CÚ[PÍõÚ ÷PõÈPÒ, Áõzx,

Áõß÷PõÈ ©ØÖ® ^ø©U÷PõÈ •u¼¯ÁØøÓ ÁÍºzx CÚ¨ö£¸UP®

ö\´Á÷u £ÓøÁ ÁÍº¨¦ GÚ¨£k®. ©ØÓ PõÀ|øh ÁøP EnÂøÚ

J¨¤k®÷£õx, ÷PõÈ ÁøP EnÄ uõß ªPa ]Ó¢u Â»[S ¦µu¨ö£õ¸ÍõP

©õØÓ©øh¯U Ti¯uõS®. £ÓøÁPÎß ÁÍº¨¦PÎ÷»÷¯ \õuõµn©õP

AvP AÍÂÀ Â¯õ£õµzvØPõP ÁÍºUPU Ti¯x ÷PõÈ ÁøPPÒ uõß.

ö©õzu¨ £ÓøÁPÒ ÁÍº¨¤À, ÷PõÈPÒ ©mk÷© 90 ÂÊUPõk Chzøu¨

ö£ÖQßÓÚ.

ÁÍº¨¦U ÷PõÈ CÚ[PÒ : (Breeds)£À÷ÁÖ ÁøP¯õÚ ¡ØÖUS® ÷©Ø£mh ÷PõÈ CÚ[PÒ Põn¨

£kQßÓÚ. ©ÛuÝUS¨ £¯ÚÎUPU Ti¯vß Ai¨£øh°À, ÷PõÈPÒ

ÁøP£õk ö\´¯¨£mkÒÍÚ. AøÁPÍõÁÚ CøÓa] CÚ® (Meat type),•møh°Ú® (Egg type) D›Ú ÁøP (Dual type), ÂøÍ¯õmk ÁøP (Gamestype), ©ØÖ® A»[Põµ ÁøP (Ornamental type) BS®. ÷PõÈPÎß CÚz

÷uõßÓÀ (Origin) Ai¨£øh°À, |õßS ö£¸® AßÛ¯ |õmk ÁøP (Exotic)CÚ[PÒ Põn¨£kQßÓÚ. AøÁPÍõÁÚ, Aö©›UPß CÚÁøP, B]¯

235

CÚÁøP, B[Q» CÚÁøP ©ØÖ® ©zv¯ uøµUPhÀ ÁøP BQ¯ÚÁõS®.

Öku®¦[ Ãé kçï åVâ|Â ¼ïVaïÓD káìÂï©Ã|þ[Åª.

I. Aö©›UPß CÚÁøP : (American breeds)

CÆÂÚzvß ö£¸®£õ»õÚ ÷PõÈPÒ CøÓa]UPõPÄ®,

•møhUPõPÄ® ÁÍºUP¨£k® D›Ú ÁøPPÍõS®. ©g\Ò{Ó CÓS

Aø©¨¦, ]P¨¦ {Ó•øh¯ ö\Â ©hÀ Aø©¨¦ ©ØÖ® £Ê¨¦ {Ó Kkøh¯

•møhPøÍ CkuÀ ÷£õßÓ £s¦PøÍ CÆÂÚ E°›PÒ ö£ØÖÒÍÚ.

÷µõm I»sk öµm (Rhode Island Red), ¤øÍö©Íz µõU (Plymouth Rock),{³ íõ®ø\¯º (New hampshire) ©ØÖ® øÁ¯õß÷hõmi (Wyandotte)÷£õßÓøÁPÒ Aö©›UPß CÚÁøP ÁS¨¤À Põn¨£k® ]» •UQ¯

CÚ[PÍõS®.

A. ¤øÍö©Íz µõU : (Plymouth rock) : CÆÂÚ® ªPÄ® £Çø©

Áõ´¢u, ¯õÁ¸® AÔ¢u Aö©›UP ÁøP¯õS®. CÆÂÚ¨ £ÓøÁPÒ

uø»°À JØøÓU öPõsøhø¯²®, }sh BÌ¢u EhÀ Aø©¨¤øÚ²®

öPõshøÁPÍõS®. CÆÂÚ[PÒ ö£›¯ AÍÂ»õÚ •møhPøÍ÷¯

CkQßÓÚ. Cuß CÓS Aø©¨¦PÒ \õ®£À P»¢u öÁsoÓ©õPU

Põn¨£k®. ö£s £ÓøÁPÒ, Bs £ÓøÁPøÍ Âh Ahº{Ó©õPU

£h® : 6.6. ¤øÍ÷©õz µõU ÷PõÈ £h® : 6.7. ¤øÍ÷©õz µõU ÷\ÁÀ

Põn¨£k®. CzuøP¯ {Ó¨£s¦PÎß, EuÂ¯õÀ C¨£ÓøÁPÎß ÷\ÁÀ,

ö£møhU ÷PõÈPøÍ GÎvÀ ÷ÁÖ£kzv AÔ¯»õ®. Azxhß ö£s

£ÓøÁPÎß RÌ PõÀ £Sv°À ö£õxÁõPU P¸ø© {Ó¨ ¦ÒÎPÒ

Põn¨£kÁx® Esk.

g. öÁÒøÍ ¤øÍö©ÍzµõU : (White Plymouth rock) : CÆÂÚ

ÁøPU ÷PõÈ°ß EhÀ •ÊÁx® EÒÍ CÓSPÒ öÁsø© {Ó©õP÷Á

Põn¨£kÁxhß CøÁPøÍa \õuµn©õPU PÔU÷PõÈ (Broiler)EØ£zvUPõP÷Á £¯ß£kzu¨£kQÓx. CÆÂÚ¨ £ÓøÁPÎß ÷\ÁÀ ÷PõÈ

4.3 Q.Q.•®, ö£møhU ÷PõÈ 3.4 Q.Q.•®, CÍ® ÷\ÁÀ ÷PõÈ (Cockeral)3.6 Q.Q.•®, CÍ® ö£møhU ÷PõÈ (Pullet) 2.7 Q.Q. GßÓ AÍÂÀ {ø»¯õÚ

Gøh°øÚ¨ ö£ØÖU Põn¨£kQßÓÚ.

236

II. B]¯ÁøP : (Asiatic breeds) : CÆÁøPø¯a ÷\º¢u

CÚU÷PõÈPÒ B]¯ Pshzøua ÷\º¢uuõS®. CÆÂÚ E°›PÒ £¸©ÚõÚ

G¾®¦PøÍU öPõsh ö£›¯ EhÀÁõQøÚ²®, RÌPõÀ £Sv

CÓSPÐhÝ®, ]Á¨¦a ö\Â ©hø»²® ©g\Ò {Óa\¸© Aø©¨ø£²®

öPõsh £s¦PøÍ¨ ö£ØÖÒÍÚ. CÆÂÚ¨ £ÓøÁPÒ •møhUPõPÄ®,

CøÓa]UPõPÄ® £¯ß£kzu¨£kQßÓÚ. •møhPÎß Kmiß {Ó©õÚx

öÁÎº{Ó® •uÀ Ahº¢u £Ê¨¦ {Ó® Áøµ°À Põn¨£kQßÓÚ.

C¢v¯õÂß ¤µ®©¦zvµõ¨ £ÒÍzuõUQ¼¸¢x öPõsk Áµ¨£mh ¤µ®©õ

(Brahma), öPõa]ß (Cochin), ÁøP, ©ØÖ® ^ÚõøÁa ÷\º¢u ÷»[åõß

(Langshan) ÷£õßÓøÁPÒ CÆÁS¨ø£a \õº¢u ]» •UQ¯ CÚ[PÍõS®.

¤µõ©õ : (Brahma) : CÆÂÚU ÷PõÈPÒ ¯õÄ® £¸©ÚõÚ

Em\mhPzxhß Ti¯ £¸zu EhÀ Aø©¨¤øÚ²®, ªSv¯õÚ EhÀ

CÓSPøÍ²® \›¯õÚ EhÀ ÁÍºa]°øÚ²® öPõshøÁPÍõS®.

£mhõoU öPõsøh, (Peacomb). CÆÂÚU ÷PõÈPÎß •UQ¯ £s£õS®.

¤µõ©õ CÚU÷PõÈPÎÀ öÁÎº{Ó•øh¯ ©ØÖ® Ahº{Ó•øh¯ ö£õxÁõÚ

Cµsk ÁøPPÒ Põn¨£kQßÓÚ.

öÁÎº{Ó ¤µõ©õ : (Light Brahma) : CÆÁøPU ÷PõÈPÒ \õ®£À

{Ó® •uÀ öÁsø© {Ó©õPÄ®, PÊzx CÓSPÒ P¸ø© {Ó® öPõsk®

Põn¨£kQßÓÚ. CøÁPÎß A»S ©ØÖ® PõÀPÒ ©g\Ò {Ó•øh¯x.

¤µõ©õ ÁøP°À, ÷\ÁÀ ÷PõÈPÒ 5.4. Q.Q•®, ö£møhU ÷PõÈ 4.3 Q.Q.•®,

CÍ® ÷\ÁÀ 4.5 Q.Q.•®, CÍ® ö£møhU ÷PõÈ 3.6 Q.Q. GßÓ AÍÂÀ

{ø»¯õÚ Gøh°øÚ¨ ö£ØÖU Põn¨£kQßÓÚ.

Ahº{Ó ¤µõ©õ : (Dark Brahma) : CÆÁøP ÷PõÈPÒ öÁÎºU P¸ø©

{Ó® AÀ»x C¸®¦ \õ®£À {Ó•øh¯uõPÄ®, PÊzx CÓSPÒ £aø\ {Ó®

öPõsk® Põn¨£kQßÓÚ. Ahº{Ó ¤µõ©õÁøP°À ÷\ÁÀ ÷PõÈPÒ 4.9

Q.Q•®, ö£møhU ÷PõÈPÒ 3.9 Q.Q•®, CÍ® ÷\ÁÀ ÷PõÈ 4.0 Q.Q•®,

©ØÖ® CÍ® ö£møhPÒ 3.1 Q.Q. GßÓ AÍÂÀ {ø»¯õÚ Gøh°øÚ¨

ö£ØÖU Põn¨£kQßÓÚ.

£h® : 6.8. ¤µõ©õ ÷PõÈ £h® : 6.9. ¤µõ©õ ÷\ÁÀ

237

III. B[Q» CÚ ÁøP : (English breeds) : CÆÁøP CÚzøua

\õº¢u ÷PõÈPÒ ¯õÄ® C[Q»õ¢x |õmiÀ ÷uõßÔ¯øÁPÍõS®. öÁÒøÍ {Ó

CÓS Aø©¨¦®, Fuõ {Óa ö\ÄÒ ©h¾® CÆÁøP ÷PõÈPÎß

£s¦PÍõS®. ö£¸®£õ»õÚ CÆÁøP ÷PõÈPÒ £Ê¨¦ {Ó Kkøh¯

•møhPøÍ÷¯ CkQßÓÚ. `ö\Uì (Sussex), Bº¨¤[hõß (Orpington),Bìmµõ»õº¨ (Australorp) ©ØÖ® PõºÛè (Corinsh) ÷£õßÓøÁPÒ

CÆÂÚzøua \õº¢u ]» •UQ¯ ÷PõÈPÍõS®.

IV. ©zv¯ uøµUPhÀ CÚ® : Mediterranear breeds : CÆÂÚU

÷PõÈPÒ ©zv¯ uøµUPhÀ £Sv°øÚa _ØÔ²ÒÍ I÷µõ¨¤¯

|õkPÎ¼¸¢x ÷uõßÔ¯øÁPÍõS®. CÆÁS¨ø£a ÷\º¢u ö»Uíõºß

(Leghorn) ©ØÖ® Aß÷PõÛ (Ancone) ÷£õßÓ CÚ® Czuõ¼ |õmøh²®,

ªÚõºUPõ (Minarca) CÚ® ìö£°ß |õmøh²® ÷\º¢uuõS®. CÆÂÚU

÷PõÈPÒ AøÚzx® C÷»\õÚ Ehø»²®, RÌPõÀ £Sv°À CÓSPÍØÖ®

Põn¨£kQßÓÚ. CÆÁS¨ø£a ÷\º¢u ÷PõÈPÒ ¯õÄ® öÁsø© {Ó

Kkøh¯ •møhPøÍ CkÁxhß AøÁPÒ AøhPõ¨£vÀø».

ö»Uíõºß : Leghorn : CÆÂÚU ÷PõÈPÒ C¢v¯õÂÀ ªPÄ®

¦PÌö£ØÓ J¸ ÁºzuP Ÿv°»õÚ CÚ©õS®. CøÁPÎß CÓSPÒ,

öÁsø©, £Ê¨¦ AÀ»x P¸ø© {Ó® öPõshuõPU Põn¨£k®. ÷©¾®

CÆÂÚU ÷PõÈPÒ AøÚzx® E¸ÂÀ ]Ô¯uõPÄ®, Pa]u©õPÄ®

uø»°À JØøÓU öPõsøh²hÝ®, uø»°ß RÌ¨£Sv°À uõi²hÝ®

(wattle) Põn¨£kQßÓÚ. ö»Uíõºß ÷PõÈPÒ ¯õÄ® ö£¸®£õ»õÚ

`Ì{ø»PÎÀ ÁõÌÁuØ÷PØÓÁõÖ ö£õ¸zu©õÚøÁPÍõÚõ¾® AøÁPÒ

ÁÓsh `Ì{ø»°÷»÷¯ AvPa ö\È¨¦hß ÁÍºQßÓÚ. CÆÂÚU

÷PõÈPÒ ÂøµÂÀ •vºa]¯øh¢x 5 AÀ»x 6 ©õu Á¯x Aøh²® ÷£õ÷u

•møh°hz xÁ[QÂkQßÓÚ. GÚ÷Á uõß, CÆÂÚU ÷PõÈPÒ

ö£õ¸Íõuõµ •UQ¯zxÁ® Áõ´¢uuõP C¸¨£÷uõk ÁºzuP Ÿv°»õÚ

£h® : 6.10. ö»Uíõºß ÷PõÈ £h® : 6.11. ö»Uíõºß ÷\ÁÀ

238

÷PõÈ¨£sønPÎÀ AvP® ÁÍºUP Â¸®£¨£kQÓx. CÆÂÚU

÷PõÈPÎß ÷\ÁÀ 2.7 Q.Q•®, ö£møhU ÷PõÈ 2.0 Q.Q•®, CÍ® ÷\ÁÀ

2.3 QQ•® ©ØÖ® CÍ® ö£møhU÷PõÈ 1.8 Q.Q. GßÓ AÍÂÀ {ø»¯õÚ

Gøh°øÚ AøhQßÓÚ.

V. |õmkU ÷PõÈ°Ú[PÒ : (Indigenous breeds of fowl)C¢v¯õÂÀ \õuõµn©õPU Põn¨£k® |õmk¨ ö£møhU ÷PõÈPÎÀ "÷u]'

GßÓøÇUP¨£k® CÚ÷© Sg_ ö£õÔ¨£uØS HØÓ ]Ó¢uöuõ¸

uõ´U÷PõÈ¯õS®. C¢v¯õÂÀ Põn¨£k® ÷PõÈPÎÀ ]» ö»UíõøÚ

Jzv¸¢uõ¾® AøÁPÒ SøÓ¢u GsoUøP°»õÚ •møhPøÍ÷¯

Ck® ußø© öPõshøÁ. ]mhPõ[, A^À, PõµU|õz ©ØÖ® £ìµõ

÷£õßÓøÁPÒ C¢v¯õÂÀ Põn¨£k® |õßS ÁøP¯õÚ |õmkU

÷PõÈPÍõS®.

1. A^À : (Aseel) : CÆÁøPU ÷PõÈPÒ \søh°k® £s¤øÚU

öPõsh J¸ SÔ¨¤hzuUP CÚ©õS®. CøÁPÒ öÁsø© AÀ»x P¸ø©

{ÓzvøÚU öPõsk Põn¨£kQßÓÚ. CÆÂÚ[PÎß

ö£møhU÷PõÈPÒ AvP® •møh°k£øÁ¯õP CÀ»õÂiÝ®, AøÁPÒ

AøhPõ¨£uØS ªPÄ® ]Ó¢uøÁP÷Í. A^À CÚU÷PõÈPÒ ö£¸®£õ¾®

AøÚzx ©õ{»[PÎÀ Põn¨£mhõ¾®, B¢vµõÂÀ uõß ªP AvP

AÍÂÀ EÒÍÚ.

2. ]mhPõ[ : (Chittagong) : CÆÂÚU ÷PõÈPÒ AvP AÍÂÀ

÷©ØS Á[PõÍzvÀ Põn¨£kQßÓÚ. CøÁPÎß CÓSPÒ {Ó®

÷ÁÖ£mkU Põn¨£mhõ¾®, ö£õßÛÓ® ©ØÖ® öÁÎº©g\Ò

{Óa\õ¯ø»÷¯ AvP® ö£ØÖÒÍÚ. ©g\Ò {Ózxhß Ti¯ }sh

A»QøÚ²®, ]Ô¯ ö\Â©hø»²®, ]P¨¦ {Óz uõi²hÝ® Põn¨£k®.

CÆÁøPU ÷PõÈPÒ AvP •møh°k® ußø©ø¯²®, _øÁªUPuõPÄ®

EÒÍÚ.

3. PõµU|õz : (Karaknath) : CÆÂÚU ÷PõÈPÎß CøÓa]PÒ

P¸ø© {Ó® öPõshuõP EÒÍÚ. CÆÁøPU ÷PõÈPÒ ©zv¯ ¤µ÷u\zvÀ

EÒÍ ©ø»a\õv°ÚµõÀ AvP® ÁÍºUP¨£mk Á¸QÓx. CU÷PõÈPÎß

•møhPÒ öÁÎº£Ê¨¦ {Ó® öPõshøÁPÒ. •vºa]²ØÓ ÷PõÈPÎß

CÓSPÒ öÁÒÎ ©ØÖ® yÂ¯ ö£õßÛÓ® •uÀ }»® P»¢u P¸ø© {Ó®

Áøµ°À ÷ÁÖ£mkU Põn¨£kQßÓÚ. CøÁPÎß öPõsøh, uø»USU

RÌzuõi ©ØÖ® |õUS ÷£õßÓ EÖ¨¦PÒ Fuõ {Ózxhß Põn¨£kQßÓÚ.

4. £ìµõ : Busra : CÆÂÚU ÷PõÈPÒ Sáµõz ©ØÖ® ©íõµõèiµõ

÷£õßÓ ©õ{»[PÎß ]» £SvPÎÀ Põn¨£k® ]Ô¯ ©ØÖ® |kzuµ

AÍÂ»õÚ ÷PõÈPÍõS®. AøÁPÒ õÄ® C÷»\õÚ ]ÓSPøÍ²® £µÁ»õÚ

EhÀ {Ó ÷ÁÖ£õmiøÚ²® öPõshøÁPÍõS®.

239

£søn Aø©US® •øÓPÒ :

£ÓøÁPÒ ÁÍº¨¦ uØ÷£õx ¯õÁ¸® |ßS AÔ¢u JßÓõS®.

CzuøP¯ ÁÍº¨¦ •øÓPÒ ÷Áø» Áõ´¨¦UPøÍ HØ£kzx® ÂgbõÚ

Ai¨£øh°»õÚ J¸ öuõÈ»õS®. CzöuõÈÀPÒ Qµõª¯ ö£õ¸Íõuõµ

ÁÍºa]°À •UQ¯ £[QøÚ ÁQUQßÓÚ. £ÓøÁPøÍ ÁÍº¨÷£õ¸US

EhÚi¯õP Á¸Áõ°øÚ Dmh Áõ´¨¦sk. •møhPøÍ²®, CøÓa]ø¯²®

öPõk¨£xhß, £ÓøÁPÎß ÁÍº¨£õÀ ]ÓSPÒ ©ØÖ® Eµ[PÐ®

QøhUQßÓÚ. £ÓøÁPÒ ÁÍº¨¤ß ÷©®£õmiØSU RÌUPsh PõµoPÒ

PÁÚzvÀ öPõÒÍ¨£kQÓx. 1. ]Ô Bµ®£ ‰»uÚ®, 2. |À» uµ® öPõsh

÷PõÈPÒ QøhzuÀ, 3. SÖQ¯ uø»•øÓ CøhöÁÎ EÒÍ CÚ[PÒ,

4. ©ØÓ PõÀ|øhPøÍ J¨¤køP°À £ÓøÁPÎß ÁÍº¨¦ •øÓ Gvº£õºzu

]Ó¢u £»øÚ ÂøµÂÀ AÎzuÀ, 5. £°Ø] ö£ØÓ ÷Áø»¯õmPÒ

Qøh¨£x, 6. •ß÷ÚØÓ©øh¢u ÂgbõÚ •øÓ°»õÚ EnÄ

FmhzvøÚ AÔ¢v¸zuÀ, 7. £µõ©›zuÀ ©ØÖ® _PõuõµU Pmk¨£õk.

ÁÍº¨¦ •øÓ°ß {ø»PÒ : •møhPøÍz ÷uº¢öukzuÀ,

•møhPøÍ AøhPõzx¨ ö£õÔUPa ö\úÀ, ö£õÔzu Sg_PøÍ¨

£µõ©›zuÀ, £søn Aø©zuÀ, ÁÍº¨¦U ÷PõÈPÐUS EnÄ AÎzuÀ

÷£õßÓøÁPÒ ÷PõÈ ÁÍº¨¤ß •UQ¯ ]» {ø»PÍõS®.

¶, •møhPøÍz ÷uº¢öukzuÀ : Sg_ ö£õÔUPa

ö\´ÁuØPõÚ •møhPøÍ, ªPU PÁÚzxhß ÷uº¢öukUP ÷Ásk®.

•møhPøÍz ÷uº¢öukUS® ÷£õx RÌUPõq® ]» SÔ¨¦PøÍ |õ®

PÁÚzvÀ öPõÒÍ ÷Ásk®. 1. •møhPÒ ö\È¨£õP ÇUP÷Ásk®.

2. ªP¨ö£›¯ AÀ»x ªPa]Ô¯ •møhPøÍz uÂºzx uS¢u

AÍÂøÚ²øh¯ •møhPøÍ÷¯ ÷uº¢öukzuÀ ÷Ásk®. 3. öÁÎº¨

£Ê¨¦ {Ó Kkøh¯ •møhPøÍ Âh Ahº £Ê¨¦ {Ó Kkøh¯

•møhP÷Í •ßÚuõP¨ ö£õÔUQßÓÚ. 4. ¦v¯uõP Ch¨£mh

•møhPøÍ÷¯, ö£›x® Â¸®£¨ £kÁxsk.

g, AøhPõzu¾®, Sg_ ö£õ›zu¾® : (Incubation and hatching)

P¸ÄØÓ ö£møhU ÷PõÈ°ß •møhPÒ AøhUPõzu¼ß ÷£õx®,

ö£õ›zu¼ß ÷£õx®, P¸ ÁÍºa]°øÚ AøhQßÓÚ. •ØÔ¾®

E¸ÁõUP©øh¢u ÷PõÈU Sg\õÚx 21&22 |õmPÒ AøhPõzu¾US¨ ¤ÓS,

•møh°¼¸¢x ö£õ›¢x öÁÎÁ¸QßÓx. CUPõ»zvß ÷£õx •møhPÒ

Auß ÁÍºa]US EP¢u öÁ¨£®, Dµ® ©ØÖ® |À» PõØ÷Óõmh®

BQ¯ÁØøÓ¨ ö£Ó÷Ásk®. ÷©ØTÔ¯ EP¢u `Ì{ø»U PõµoPÐhß

¦v¯uõP Ch¨£mh •møhPøÍU Sg_PÒ ö£õ›US® Áøµ øÁzx¨

£µõ©›zu÷» AøhPõzuÀ (Incubation) Gß£uõS®.

AøhPõzu¼À C¯ØøP¯õÚ AøhPõ¨¦ (Natural incubation) ©ØÖ®

ö\¯ØøP AøhPõ¨¦ (Artificial Incubation) GÚ ÇÁøP Esk. C¯ØøP

240

AøhPõ¨¤À •møhPÒ ¯õÄ® uõ´U÷PõÈ°ß £µõ©›¨¤ØSm£m÷h

Põn¨£k®. ÷©¾® SøÓ¢u GsoUøP°»õÚ •møhPøÍ÷¯

ö£møhU÷PõÈ AøhPõUS®. ö\¯ØøP AøhPõ¨¤À •møhPøÍ

AøhPõ¨¦ ö£mi°À (Incubator) øÁzx, Sg_ ö£õ›¨£uØ÷PØÓ \›¯õÚ

`Ì{ø»PøÍ HØ£kzu¨£kQÓx. C¯ØøP AøhPõ¨¦ •øÓ°øÚ Âh,

ö\¯ØøP AøhPõ¨¤À AvP GsoUøP°»õÚ •møhPøÍ AøhPõUPa

ö\´¯»õ®.

Ö, ÷£oPõzuÀ : (Brooding)

ö£õ›zu CÍ® ÷PõÈUSg_PøÍ |õßS •uÀ BÖ Áõµ® Áøµ

£µõ©›zx {ºÁQzu÷» ÷£oPõzuÀ Gß£uõS®. AøhPõzuø»¨ ÷£õ»÷Á,

Sg_PøÍ ÷£oUPõzu¼¾®, C¯ØøP ©ØÖ® ö\¯ØøP •øÓPÒ Esk.

C¯ØøP •øÓ ÷£oUPõzu¼À K›¸ |õmPÒ Á¯xøh¯ Sg_PÒ (Day -Old - chicken) uõ´÷PõÈ°ß £µõ©›¨¤À C¸US® ö\¯ØøP •øÓ¨

÷£oUPõzu¼À, öÁ¨£{ø» Pmk¨£kzu¨£mh Sg_ ÁÍº¨¦¨

ö£mi°ÝÒ (Brooder) øÁzx¨ £õxPõUP¨£k®.

Sg_PÒ ÁÍºzu¾USz ÷uøÁ¯õÚ PõµoPÒ :

öÁ¨£{ø» : ö£õÔUP¨£mh Sg_PøÍ AøhUPõ¨¦¨

ö£mi°ÝÒ _©õº 36 ©o÷|µ® øÁzv¸¢x ¤ßÚºa ö\¯ØøP¯õÚ Sg_

ÁÍº¨¦¨ ö£miUS ©õØÓ÷Ásk®. Sg_ ÁÍºzu¼ß ÷£õx •uß ‰ßÖ

|õmPÐUS ÷uøÁ¯õÚ EP¢u öÁ¨£{ø»¯õÚx 330c BS®. ¤ßÚº C¢u

öÁ¨£{ø»°øÚ 210 c öÁ¨£{ø» Aøh²® Áøµ ÁõµzvØS 30c GßÓ

AÍÂÀ SøÓzx Áµ÷Ásk®.

PõØ÷Óõmh® : (Ventilation) : ÁÍ¸® CÍ® Sg_PÎß

B÷µõUQ¯©õÚ |À» ÁÍºa]USz y´ø©¯õÚ PõØ÷Óõmh® ªPÄ®

•UQ¯©õS®. \›¯õÚ PõØ÷Óõmhªßø©°ÚõÀ, Põº£ß & øh & BUøék,

A®÷©õÛ¯õ ©ØÖ® }µõÂPÒ JßÖ ÷\º¢x ~sq°›PÎß ÷|õ´

uõUSu¾US EÖxøn¯õQÓx.

Sg_ ÁÍº¨£Pzvß uøµ CøhöÁÎ : ÷PõÈUSg_PøÍa

\›¯õP ÁÍº¨£uØS¨ ÷£õx©õÚ uøµ CøhöÁÎ°øÚ Aø©zuÀ

÷Ásk®. J¸ ÷PõÈU Sg_USU SøÓ¢u AÍÄ 500 \.ö\.«. £µ¨¤»õÚ

uøµ CøhöÁÎ AÎzuÀ |À»x. CÀø»ö¯ÛÀ, Sg_PÎß Tmh

ö|›\À Põµn©õPU Sg_PÎøh÷¯ SßÔ¯ ÁÍºa]°øÚ²® ©ØÖ®

AøÁPÒ uß CÚ Fß EsoPÍõP (Cannibalistic) ©õÖ® {ø»°øÚ²®

Aøh¯UTk®.

S¨ø£PÒ : Sg_ ÁÍº¨£Pzvß uøµ¨£Sv°ß ÷©À£µ¨¤À

£µ¨¤U Põn¨£k® øÁU÷PõÀ, A›] EªPÒ, ©µzxPÒPÒ

÷£õßÓøÁPøÍU Sg_ ÁÍº¨£Pzvß S¨ø£PÒ (Litter) GÚ»õ®. CzuøP¯

241

S¨ø£PøÍ ÁÍº¨£Pzvß uøµ÷©À 5 •uÀ 7.5 ö\.«. Áøµ ui¨¤ØSU

S¨ø£ £kUøP¯õP AuøÚ¨ £µ¨¤ E»º¢u {ø»°À øÁzv¸UP¨

£h÷Ásk®.

JÎ : Sg_PÎß ÁÍº¨£PzvÝÒ ÷|õÚQ¸ªPÒ ~øÇ¯õÁsn®

£õxPõUP, AøÁPÎÝÒ |ßS JÎ Fk¸Ä©õÖ Aø©zuÀ ÷Ásk®.

\©©õÚ JÎ £µÁ¼ÚõÀ Auß ‰»® QøhUS® øÁmhªß D°ß

EuÂ¯õÀ ÁÍ¸® Sg_PÒ |À» ÁÍºa]°øÚ AøhQßÓÚ.

~, £ÓøÁ ÁÍº¨£P® Aø©zuÀ : (Housing of Poultry) :

vÓ¢uöÁÎ £ÓøÁPÎß ÁÍº¨£P÷© |® |õmiÀ ]Ó¨£õPU Põn¨£kQÓx.

ÁÍºUP¨£k® £ÓøÁPøÍ, `›¯JÎ, ©øÇ, ©ØÖ® öPõßÖsoPÒ

(Predators) ÷£õßÓ PõµoPÎ¼¸¢x £õxPõzx AøÁPÐUSa ]Ó¢u

ÁÍº¨¤h Á\v°øÚ AÎ¨£÷u CÆÁÍº¨£P Aø©¨¤ß •ußø©

÷|õUP©õS®. £ÓøÁ ÁÍº¨£P©õÚx ]Ó¢u PõØ÷Óõmh Á\v°øÚ¨

ö£ØÔ¸UP ÷Ásk®. ÷Põøh°À SÎºa]¯õPÄ®, SÎºPõ»[PÎÀ

ªu©õÚ öÁ¨£zxhÝ® Aø©zxU öPõÒÍ ÷Ásk®. £ÓøÁPÎß

ÁÍº¨£Pzvß uøµ¨£Sv¯õÚx Dµ® HØ£hõ©¾® ©ØÖ® G¼PÒ

~øÇ¯õ©¾®, öÁi¨¦PÒ CÀ»õ©¾®, GÎvÀ _zu® ö\´x }sh

|õmPÐUS E£÷¯õP¨£kzu Ti¯ ÁøP°¾® ÇUP ÷Ásk®.

2. ÁÍºUS® £ÓøÁPÎß EnÅmh® :

ÁÍ¸® £ÓøÁPÎß EnÅmh©õÚx, £ÓøÁPÒ ÁÍº¨¤À J¸

•UQ¯ A[P©õS®. ÷PõÈPÐUS AÎUP¨£k® EnÁõÚx ÷£õv¯ AÍÄ

}º, Põº÷£õøím÷µm, ¦µu¨ ö£õ¸ÒPÒ, öPõÊ¨¦PÒ, øÁmhªßPÒ ©ØÖ®

uÛ©[PÒ ÷£õßÓÁØøÓ¨ ö£ØÔ¸UP ÷Ásk®. ©UPõa÷\õÍ®, £õº¼,

÷\õÍ®, ÷Põxø©, Gsøn¨ ¤snõUS, A›] ÷£õßÓ EnÄPøÍ²®

J¸ vmh©õÚ AÍÂÀ AÎUP»õ®.

£ÓøÁ ÁÍº¨¤ß E£ö£õ¸mPÒ : (Poultry byproducts)

£ÓøÁPÐ® Auß E£ö£õ¸mPÐ® GÎvÀ

AÊPUTi¯øÁPÍõS®. GÚ÷Á, CøÁPøÍ¨ £USÁ¨£kzxuÀ,

£u¨£kzxuÀ ÂØ£øÚ ö\úÀ ÷£õßÓ ö\¯ÀPÎÀ AvPU PÁÚ®

ö\¾zv, EØ£zv ö\´÷Áõº, £u¨£kzx÷Áõº ©ØÖ® ~Pº÷Áõº

÷£õßÓÁºPÎß |»øÚ¨ £õxPõUP ÷Ásk®. £ÓøÁPÎß CøÓa]PøÍ¨

£USÁ¨£kzu¨£k® ¤›ÂÀ, ‰»¨ö£õ¸mPÍõÚ Cµzu® }UP¨£mh,

]ÓSPÒ, uø» ©ØÖ® PõÀ £SvPÒ PÈÄPÍõP öÁÎ÷¯ÖÁxsk. Sg_

ö£õ›¨¤ß ÷£õx Põn¨£k® ÁÍ©ØÓ •møhPÒ CÓ¢u P¸USg_PÒ

÷£õßÓøÁPÐ® ö£õ›¨£Pzv¼¸¢x öÁÎ÷¯Ö® PÈÄPÍõS®.

÷PõÈPÎß ÁÍº¨£PzvÀ £ÓøÁPÎß Dµ©õÚ Ga\[PÐ® (Wet droppings)PÈÄPÍõP AvP AÍÂ÷»÷¯ Põn¨£kÁxsk. CzuøP¯ £ÓøÁPÎß

242

ÁÍº¨£Pzvß E£ö£õ¸mPøÍ¨ £USÁ¨ £kzu»õ¾®, £¯ß£kzu»õ¾®,

£ÓøÁ ÁÍº¨¤ß EØ£zv ö\»øÁU SøÓ¨£xhß Auß PÈÄ¨

ö£õ¸mPøÍ APØÓ¨£kÁvÀ Põq® ¤µa]øÚø¯²® ÷£õUQ ©õ_£õmiß

B£zvøÚU SøÓUP»õ®. £ÓøÁPÎß CzuøP¯ E£ö£õ¸mPøÍ

£USÁ¨£kzv CÓS EnÄ (Feathermeal), £ÓøÁ ÁÍº¨¤ß E£ö£õ¸Ò

EnÄ (Poultry by product meal), ö£õ›¨£Pzvß E£ö£õ¸Ò EnÄ (Hatcheryby products meal) •møh KmknÄ (Egg shell meal), AÀ¦ªß xPÒPÒ

©ØÖ® E»µa ö\ú Eµ¨ö£õ¸mPÒ ÷£õßÓøÁPÍõP E¸ÁõUP •¯Ø]PÒ

÷©ØöPõÒÍ¨£mkÒÍÚ.

«ß ÁÍº¨¦ (PISCICULTURE)

"}º ÁõÌ E°› ÁÍº¨¦' GßÓ ¤›Âß J¸ A[P® uõß "«ß ÁÍº¨¦'

GÚ¨£k® ¤ì]PÀa\º BS®. «ß ÁÍº¨ø£, "Pmk¨£kzu¨£mh {ø»PÎÀ

ö£õ¸Íõuõµ •UQ¯zxÁ® Áõ´¢u «ßPøÍ¨ £sønPÎÀ ÁÍºzuÀ' GßÖ

Áøµ¯ÖUP»õ®.

«ßÁÍºzuÀ J¸ »õ£® Dmk® öuõÈÀ. «ßPÒ ªS¢u Fmha\zxU

öPõshøÁ; GÎvÀ ö\›UP¨£k® ¦µu[PøÍ²® (Azv¯õÁ]¯©õÚ

Aª÷Úõ Aª»[PÍõÚ ø»]ß ©ØÖ® ªzv÷¯õÚß AvP©õÚ

Põn¨£k®), PõÀ]¯®, £õì£µì, Ç®¦, ÷\õi¯®, ö£õmhõ]¯®, ©UÜ]¯®,

P¢uP® ÷£õßÓ uõxUPøÍ²® A ©ØÖ® D øÁmhªßPøÍ²®,

B÷µõUQ¯zvØS EP¢u öPõÊ¨¦PøÍ²® AøÁ öPõskÒÍÚ.

öPõ»ìmµõÀ JÊ[S£õmøh \› ö\´¯Ä®, Cu¯zvß B÷µõUQ¯zøu

÷©ßø©¨£kzuÄ®, EuÄ® £À§›u©ØÓ öPõÊ¨¦ Aª»[PÎß

(Polyunsaturated fatty acids) ‰»[PÍõP «ßPÒ vPÌQßÓÚ. ÷Áø»

Áõ´¨¦PøÍ E¸ÁõUSÁuß ‰»® J¸[QønUP¨£mh Qµõ©¨¦Ó

ÁÍºa]US® «ß ÁÍº¨¦ EuÄQßÓx.

«ß ÁÍºzuÀ :

«ß ÁÍºzuÀ Gß£x ö\õ¢u Á¸©õÚ® AÀ»x »õ£zvØPõP

«ßPøÍ¨ £sønPÎÀ ÁÍº¨£x BS®. AøÁ ÁÍºUP¨£k® Chzøu¨

ö£õÖzx AÁØøÓ |ßÜº «ß ÁÍº¨¦, PÈ•P}º «ß ÁÍº¨¦, E¨¦ }º

AÀ»x PhÀ}º «ß ÁÍº¨¦ (Mariculture) GÚ ÁøP¨£kzu»õ®.

ÁÍº¨¤ØS¨ £¯ß£kzu¨£k® «ßPÎß £s¦PÒ :

ÁÍº¨¤ØS¨ £¯ß£kzx® «ßPøÍz ÷uº¢öukUS® ÷ÁøÍ°À,

RÌPsh £s¦PøÍ AøÁ öPõskÒÍÚÁõ GÚU PshÔ¯ ÷Ásk®.

1. ÁÍ¸® ÷ÁP® : SøÓ¢u Põ»zvÀ ö£›¯ AÍÂØS ÁÍ¸®

«ßPÒ EP¢uøÁ. (G.Põ.) Põº¨¦PÒ.

243

P¸¨¦ ÁõÁÀ

öPÐzv

©zv (A) \õøÍ

PõÚõ[öPÐzv

£h® : 6.12. uªÌ|õmiÀ QøhUS® EnÄ «ßPÒ

244

2. um£öÁ¨£ {ø»US HØ£ uPÁø©Ä : £sønPÎÀ EÒÍ

um£öÁ¨£ {ø»USz u®ø©z uPÁø©zxU öPõÒÐ® vÓß öPõshuõ´

«ßPÒ C¸UP ÷Ásk®.

3. uõ[SuÀ : C¯Ø¤¯, ÷Áv¯ £s¦PÍõÚ }›ß BUêáß,

E¨¦zußø©, öÁ¨£® ÷£õßÓøÁPÎÀ HØ£k® HØÓ CÓUP[PøÍz uõ[QU

öPõÒÐ® C¯À¦ öPõsi¸UP ÷Ásk®.

4. ö\¯ØøP EnøÁ HØÖU öPõÒÐuÀ : SøÓ¢u ChzvÀ

AvP GsoUøP°À ÁÍºUP ÷|›k®÷£õx ö\¯ØøP¯õPz uµ¨£mh

EnøÁ²® «ßPÐUSz uµ÷Ási¯x Á¸®. A®©õv›¯õÚ EnøÁ

Eh÷Ú HØÖU öPõÒÐ® C¯À¦ «ßPÐUS ÷Ásk®.

5. Gvº¨£õØÓÀ : ö£õxÁõ´ HØ£k® ÷|õ´PÒ, JmksoPÎß

uõUSuÀ ÷£õßÓÁØøÓ GvºUS® Gvº¨£õØÓÀ öPõsi¸UP ÷Ásk®.

6. ÷Psø©¨£õ[S ©ØÖ® Jzv¯À¦ : £À÷ÁÖ ÁøP¯õÚ

«ßPøÍ J÷µ SÍzvÀ ÁÍºUS® ÷£õx, AøÁ JßøÓ JßÖ uõUPõ©À,

JØÖø©¯õP ÁõÊ® C¯À¦ öPõsi¸zuÀ ÷Ásk®.

7. ©õØÖzvÓß : SÔ¨¤mh AÍÄ EnøÁ GkzxU öPõsk,

Aøu AvP£m\ «Ûß ©õª\©õ´ ©õØÖ® vÓß öPõsh «ßPÒ

Â¸®£zuUPøÁ.

8. ~Pº÷Áõ›ß Â¸¨£® : ©ÛuÛß «ß÷uøÁ ChzvØS Ch®

©õÖ£kQÓx. BP÷Á |õ® ÁÍºUS® «ßPÒ AÆÂh[PÎÀ ÁõÊ® ©ÛuºPÒ

Â¸®¦Áuõ´ C¸UP ÷Ásk®, AÀ»x SÔ¨¤mh ~Pº÷Áõ¸UPõP

ÁÍºUP¨£h ÷Ásk®.

C¢v¯õÂÀ ÁÍºUP¨£k® «ß CÚ[PÒ :

Põº¨¦PÒ, §øÚ «ßPÒ, ÂµõÀPÒ, v÷»¨¤¯õ, ÷£õßÓøÁ

•UQ¯©õÚ ÁÍº¨¦ «ßPÍõS®.

C¢v¯õÂß ÁÍº¨¦ «ßPÒ :

C¢v¯ ö£¸® Põº¨¦PÒ :

Põº¨¦PÒ (öPsøh)

Pm»õ Pm»õ (Pm»õ) (Catla Catla)

»õ¤÷¯õ öµõQmhõ (÷µõS) (Labeo rohita)

]ºøµÚõ ªºPõ»õ (ªºPõÀ) (Cirrhina mirgala)

öÁÎ|õmk (^Úõ) Põº¨¦PÒ (Exotic Carp)

]¨ŸÚì Põº¨¤÷¯õ (ö£õxÁõÚ Põº¨) (Cyprinus carpio)

]Ô¯ Põº¨¦PÒ :

»õ¤÷¯õ £õmhõ (£õmhõ) (Labeo bata)

245

§øÚ «ßPÒ : (öPÐzv)

ÁÀ»õ÷Põ Bmk (|ßÜº _Óõ : ÁõøÍ)

ªìhì Kº (öPÐzv «ß)

QÍõ›¯ì £mµõUPì (©Sº) (Clarius batrachus)

•µÀPÒ AÀ»x £õ®¦zuø\PÒ (ÂµõÀ)

\ßÚõ ìmøµ÷¯mhì (÷PõkPÒ öPõsh £õ®¦zuø») (ChannaStriatus)

§úXl©Vô: J›÷¯õS÷µõªì ö©õ\õ®¤UPì (â÷»¤ öPsøh)

(Oreochromis mosambicus)

ÂøÍ¯õmk «ßPÒ (SÎº}º «ßPÒ) :

1. möµÍmkPÒ (Á›ø\ : \õÀ÷©õÛ£õºªì)

\õÀ÷©õ öP´ºmÚ› (öµ°ß÷£õ möµÍm)

PhÀ}º «ßPÒ :

»õmhì PõÀPõ›£º (½£õì AÀ»x PõUA¨; öPõkÁõ) (LatesCalcarifer)

•QÀ ö\¨£õ»ì (\õ®£À •À»m, "©høÁ') (Mugil Cephalus)

\Úõì \Úõì (£õÀ «ß) (Chanos Chanos)

C¢u EnÄ «ßPøÍz uÂµ, öÁÎ|õkPÎÀ ö£›x® »õ£«mkz

u¸® A»[Põµ «ßPøÍ¨ ö£›uÍÄ® ÁÍº¨£uØPõÚ Áõ´¨¦PÐ® EÒÍÚ.

Øku¤ï«\Vª Àì clö káì©ÃV_ ¶]ï éVÃD ~â|k>uz xçÅBVª

záD ¶ç\Ý>_, Ã«V\öÝ>_, ÃVmïVÝ>_ ¶kEB\VzD.

«ß SÍ[PÎß ÁøPPÒ :

«ß £sønU SÍ[PÎÀ £À÷ÁÖ Aø©¨¦PÒ Põn¨£k®.

|õØÓ[PõÀ SÍ®, ÁÍº¨¦U SÍ®, EØ£zvUSÍ®, ¤›zuÀSÍ® ©ØÖ®

CÚ¨ö£¸UPU SÍ® ÷£õßÓøÁ AøÁ. J¸ «ß £søn°À RÌPsh

\uÃu Ch[PøÍ AøÁ BUQµªzxU öPõsi¸US®.

|õØÓ[PõÀ SÍ® & 3%

ÁÍº¨¦USÍ® & 11%

EØ£zvUSÍ® & 60%

¤›¨¦USÍ® & 1%

CÚ¨ö£¸UPUSÍ® & 25%

|õØÓ[PõÀ SÍ® BÇ® SøÓ¢x®, ©ØÓ SÍ[PÒ KµÍÄ

BÇzxhÝ® Põn¨£k®. ö£›¯ EØ£zv SÍ[PÎÀ }›ß AÍÄ 2 •uÀ

246

3 «mhº E¯µ® Áøµ £µõ©›UP¨£k®. £õxPõ¨¦UPõP «ß £sønø¯a

_ØÔ J¸ ÷Á¼ Aø©UP»õ®.

SÍzøu B¯zu® ö\úÀ :

«ß ÁÍº¨¦US •ß¦ SÍzøu AuØPõÚ B¯zu[PÎÀ Dk£kzu

÷Ásk®.

1. uUP `Ç¼À øÁzuÀ : (Conditionings)ÇÁõµ[PmSU SÍzvß uøµ¨£µ¨¤À KµkUSa _snõ®ø£U

(PõÀ]¯® øímµõUøék) £µ¨£÷Ásk®. Cx ©soß Aª»z

ußø©ø¯ }UQ, Â¸®£zuUP¨ ¦Â ÷Áv¯ _ÇØ]PøÍ EshõUQ,

÷uøÁ¯ØÓ ©s E°›PøÍU öPõßÖ Âk®.

Ç Áõµ[PmS¨ ¤ß ö©xÁõPz uspøµ EÒ÷Í Âmkz

÷uøÁ¯õÚ BÇzvØS {µ¨£÷Ásk®. öÁ¨£®, BUêáß AÍÄ, Põµ

Aª»zußø© (pH), P»[PÀ ußø©, PiÚzußø©, Põµzußø© ©ØÖ®

ªuøÁ E°›PÒ ÁÍºa] ÷£õßÓ uµUPmk¨£õmk AÍÃkPÒ (Parameters)÷\õvUP¨£mk AøÁ¯õÄ® ÷uøÁ¨£k® AÍÄ EÒÍÚÁõ Gß£øuU

PshÔ¢u ¤ßÚ÷µ SÍzvÀ «ßPøÍ Âh÷Ásk®.

2, EµªhÀ :

_snõ®¦ Cmh 15 |õmPÐUS ¤ß, «Ûß EnÄ E°›PøÍz

uõÁµ ªuøÁ E°›PÒ ©ØÖ® ~s ©ØÖ® ö£›¯ Â»[S ªuøÁ E°›PÒ)

ÁÍº¨£uØPõP EµªhÀ ÷Ásk®. Ax P›© Eµ©õP÷Áõ AÀ»x ÷Áv¯

Eµ©õP÷Áõ ÇUP»õ®. P›© Eµ[PÒ ]Ö}µõP÷Áõ AÀ»x ø|mµáß {øÓ¢u

\õUPøh }µõP÷Áõ, ©õmk\õn®, £ßÔ \õn®, ÷PõÈ \õn®, ©ØÖ® £_¢uõÒ

Eµ®, P®÷£õìm, ¦snõUS •u¼¯ÚÁõP÷Áõ ÇUP»õ®. P›© Põº£ß

SøÓÁõ´ Ç¢uõÀ, J¸ öíU÷h¸US 2&3 hß ©õmka\õn® SÍzvÀ

Ch÷Ásk®. J¸ öíU÷h¸US 5000 Q÷»õ ÷PõÈa\õn® CmhõÀ Â»[S

ªuøÁ E°›PÒ EØ£zv HµõÍ©õ´ ÇUS®. ÷Áv°¯À Eµ[PøÍ¨

£¯ß£kzxuÀ, ©soÀ Põn¨£k® £õì£µì ©ØÖ® ø|mµáøÚ¨

ö£õ¸zx ÷ÁÖ£k®.

|ßÜº SÍ[PÐUS ö£õxÁõPa ]£õ›_ ö\´¯¨£k®. ø|mµáß

£õì£µì ö£õmhõ]¯® (NPK) AÍÄ 18:10:4 BS®. KµÍÄ ÁÍ©õÚ ©s

öPõsh SÍzvØS 200 Q/öí/Á¸h® GßÓ AÍÂÀ ³›¯õøÁ²® 450Q/

öí/Á¸h® GßÓ AÍÂÀ A÷©õÛ¯® \À÷£møh²® P›© EµzvØS

Akzukzx Ch»õ®.

«ß £sønø¯ ÷©»õsø© ö\úÀ :

«ßÁÍº¨¦U SÍ[PÎÀ PÁÛUP¨£h ÷Ási¯ ªP •UQ¯©õÚøÁ

EnÄ®, }›ß uµ•® BS®. ÷©¾®, Âh¨£k® «ßSg_PÎß uµ®,

247

C¸¨¦a ö\´²® AÍÄ ©ØÖ® ©ØÓ ÷©»õsø© |hÁiUøPPÒ «ß

EØ£zv ö\´¯¨£k® AÍøÁz wº©õÛUS®.

}›ß uµzøu JÊ[S¨£kzxuÀ Gß£x öÁ¨£ AÍøÁ 25&350CUSÒ

øÁzv¸zuÀ, }›À Pøµ¢xÒÍ BUêáß, pH (6.5 - 9.0) PiÚzußø©,

P»[PÒ ußø© ©ØÖ® ªuøÁ E°› ÁÍº¨¦ ÷£õßÓÁØøÓa \›¯õÚ

AÍÂÀ øÁzv¸zuÀ BS®.

EnÅmh® :

C¯ØøP¯õÚ EnøÁz uÂµ, ö£¸®£õ»õÚ ÁÍº¨¦ «ßPÒ

ö\¯ØøP¯õÚ EnøÁ GkzxU öPõÒÐ®. ö£õxÁõP, ö\¯ØøP¯õÚ

EnÂÀ 30&40% ¦µu®, 5&10% öPõÊ¨¦, 50&60% Põº÷£õøím÷µm, 5%US®

SøÓÁõÚ ö\À¾÷»õì, 10% uspº, ÂmhªßPÒ ©ØÖ® uõx ö£õ¸mPÒ

Põn¨£k®. EnÄ PÁÍ[PøÍ E¸ÁõUS® ÷£õx uõÁµ ©ØÖ® Â»[S¨

ö£õ¸mPøÍ¨ £¯ß£kzu»õ®. «ßPÔ, CÓõÀPÔ, ÷\õ¯õ¥ß EnÄ,

£mk¨¦Ê ¤³¨£õ, ÷Põxø©, ©µÁÒÎU QÇ[S, Â»[SPÒ

öÁmh¨£ku¼À QøhUS® PÈÄPÒ, A›]zuÂk, usp›¾ÒÍ

PøÍPÒ, ¦snõUS ÷£õßÓøÁ ]Ó¢u ‰» EnÄ¨ ö£õ¸mPÍõS®.

ÁÇUP©õ´ C¢v¯ ÂÁ\õ°PÒ ö£¸® öPsøh «ßPÐUS

A›]zuÂmøh²®, ¦snõUøP²® EnÁõPU öPõk¨£º. ÂµõÀ,

öPÐzv «ßPÒ ÷£õßÓ ©õª\Eso (Carnivours) «ßPÐUS, £¯ß£hõu

PÈÄ «ßPøÍ EnÁõPz uµ»õ®. ö£›¯ «ßPÐUS Auß EhÀ Gøh°À

2% I vÚ•® xøn {øÓÄ EnÁõPz uµ÷Ásk®.

ÁÇUP©õÚ |øh•øÓ ÷©»õsø©²®, ÷|õ´PÐ® :

}›ß AÍÄ¸UPøÍ Bµõ´uÀ, }øµ ©õØÖuÀ, PõØ÷ÓØÓ®, ^µõÚ

EnÅmh®, CÓ¨ø£U PÁÛzuÀ, ÷|õ´ AÔSÔPøÍU PshÔuÀ

÷£õßÓøÁ J¸ }º ÁõÌ E°› ÁÍº¨¦U SÍzvÀ ÷©ØöPõÒÍ¨£h ÷Ási¯

ÁÇUP©õÚ |øh•øÓPÍõS®. ÷|õ´PÒ øÁµìPÍõ÷»õ,

£õUj›¯õUPÍõ÷»õ, ¦Ó Jmkso AÀ»x AP JmksoPÍõ÷»õ

HØ£h»õ®.

uªÌ|õmiß EnÄ «ßPÒ(Edible fishes of Tamilnadu)

I. |ßÜº «ßPÒ :

|ßÜº «ßPÎÀ, ]¨›Û£õºªì Á›ø\ø¯a \õº¢u Põº¨¦PÒ,

AønUPmk¨ £SvPÒ, BÖPÒ ©ØÖ® ÁÍº¨¦U SÍ[PÎÀ Põn¨£k®

ö£›¯ öuõSv¯õS®. CYt±tÏ Yô«p TtLs CpûX. ùRôiûPl

TtLs EiÓ.

248

1. C¢v¯ ö£¸® Põº¨¦PÒ (öPsøh «ß)

A. Pm»õ Pm»õ (Pm»õ) : APßÓ EhÀ, ö£›¯uø», ÷©À÷|õUQ¯

uÛzxz öuÎÁõ´z öu›²® Enº CøÇPÒ AØÓ EukPÒ, 14 •uÀ 16

xk¨£õøÓPÒ öPõsh APßÓ •xS¨£UPz xk¨¦ BQ¯øÁ Pm»õøÁ

Aøh¯õÍ® Põn EuÄ® £s¦PÒ BS®. ö£›¯, ö\ÄÒ ¤xUPzøu¨

£¯ß£kzvU SÍzvß £µ¨¤¾ÒÍ Â»[S ªuøÁ E°›PøÍ CøÁ

EsqQßÓÚ. GÛÝ® ]Ô¯ «ßPÒ (15 & 20 ª.«.) Â»[S ©ØÖ® uõÁµ

ªuøÁ E°›PøÍ Esq®. Cx AvP£m\©õ´ 1.8 « (45 Q÷»õ) }Í®

Áøµ ÁÍ¸®. C¢v¯ ö£¸® öPsøhPÎÀ Cx ªP ÷ÁP©õ´ ÁÍ¸®

«ß BS®. ÁÍºUP¨£k® ÷£õx •uÀ Á¸h® 35&45 ö\.«.®, Qmhzumh

1.5 & 2.0 Q÷»õ Gøh²® öPõsi¸US®. CµshõÁx Á¸h® CÚ¨ö£¸UP®

ö\´²® uSv ö£Ö®.

B. ÷»¤÷¯õ ÷µõQmhõ (÷µõS) : AøÚzx Põº¨¦PÎ¾® Cx

uõß AvPa _øÁ ªS¢ux GÚU P¸u¨£kQÓx. Cx J¸ Tºø©¯õÚ ]Ô¯

£h® : 6.15. Pm»õ

£h® : 6.16. ÷»¤÷¯õ ÷µõQmhõ

249

£h® : 6.17. ]ºøµÚõ ªºPõ»õ

uø»ø¯²®, CøÇ ÂÎ®¦ öPõsh RÌ Eumøh²® öPõshx. •xS¨

£UPxk¨¤À 12&13 QøÍPÒ öPõsh xk¨£øÓPÒ Põn¨£k®. ]Á¨¦

Ásn ö\vÀPÒ öPõsi¸US®. C®«øÚ Aøh¯õÍ® Põn

C¨£s¦PÒ EuÄ®. CøÁ }›ß ø©¯ AkUS¨ £Sv°À EÒÍ uõÁµ

ªuøÁ E°›, uõÁµ xPÒPÒ AÀ»x }ºzuõÁµ[PÒ AÊS® £SvPÒ

BQ¯ÁØøÓ Esq®. Ç¨¤Ý® ]Ö«ßPÒ, Â»[S ªuøÁ E°›PøÍ

Esq®. Cx ÁÍ¸® AvP£m\ AÍÄ 1«. Cx KµÍÄ ÷ÁP©õ´ ÁÍ¸®

«ß. •uÀ Á¸h® Cuß ÁÍºa] 35&40 ö\.«. }Í® 900 Q Gøh¯õS®.

C). ]ºøµÚõ ªºPõ»õ (ªºPõÀ) : }sh EhÀ, ]Ô uø», Tºø©¯õÚ

•Pøµ, •ß •øÚUSa \ØÖ R÷Ç Põn¨£k® ö©ßø©¯õÚ Euk öPõsh

Áõ´, 12&13 QøÍzu xk¨£øÓPÒ öPõsh •xS¨£UPz xk¨¦, ÷»\õÚ

ö£õßÁsna \õ¯À öPõsh £Í£ÍUS® öÁsø©¯õÚ EhÀ C®«Ûß

Aøh¯õÍ® Põn EuÄ® £s¦PÍõS®. CøÁ uøµ¨£µ¨¤À EÒÍ AÊS®

P›© ©ØÖ® uõÁµ ö£õ¸mPøÍ Esq®; Ç¨¤Ý® Cuß «ßSg_PÒ

Â»[S ªuøÁ E°›PøÍ÷¯ Esq®. Cx ÁÍ¸® AvP£m\ }Í® 0.9

«. •uÀ Á¸h® 30 ö\.«. }Í® (700 Qµõ® Gøh) ÁÍ¸®.

D). §øÚ «ßPÒ (Á›ø\ : ø\¿›£õºªì & "öPÐzv')

: CøÁ ÁÎ©sh»zvÀ EÒÍ PõØøÓ ÷|›øh¯õPa _Áõ]US® vÓß

ö£ØÓ E°º «ßPÒ BS®. }¸US öÁÎ÷¯ CÁØÓõÀ AvP ÷|µ® ÁõÇ

•i²®; BP÷Á CÁØøÓ }sh yµzvØS E°¸hß öPhõ©À |À»

{ø»°À Gkzxa ö\À» •i²®. Eh¼À ö\vÀPÒ Qøh¯õx. ÷©À

©ØÖ® RÌ uõøhPÒ JÆöÁõßÔ¾® Ç÷áõi }sh Enº CøÇPÒ

Põn¨£kQßÓÚ. }m]¯øh¯ •i¯õu uõøhPÒ öPõsh Áõ°À £ØPÒ

Põn¨£k®. ö£¸®£õ»õÚ «ßPÒ öPõßÖ vß£øÁ. u® CÚzøu÷¯

öPõßÖ vßÝ®. SÍzvÀ EÒÍ ]Ö«ßPÒ Em£h AøÚzx

E°›PøÍ²® Esq®.

E). •µÀPÒ AÀ»x £õ®¦z uø»PÒ (Á›ø\ : \ßÛ£õºªì

& ÂµõÀ«ß) : ~Pº£ÁºPÒ AvP©õ´ Â¸®¦® C®«ßPÒ PõØøÓa

250

_Áõ]¨£øÁ. }sh, E¸øÍ ÁiÁ EhÀ, umøh¯õÚ uø», ö£›¯

}m]¯øh²® Áõ BQ¯øÁ CÁØøÓ Aøh¯õÍ® Põn EuÄ® £s¦PÍõS®.

•µÀPøÍ QnÖPÎ¾®, BÖ, ©ØÓ SmøhPÎ¾® ÁÍºUP»õ®.

F). \ßÚõ ©¹¼¯ì (§u£õ®¦zuø») : CÆÂÚzvß

•xS¨£UP ©ØÖ® ©»¨¦øÇz xk¨¦PÒ, •mPÎßÔ }sk Põn¨£k®.

1.2 « GßÓ AvP£m\ }ÍzvØS ÁÍ¸®. CÁØøÓ v÷»¨¤¯õ «ßPÐhß

÷\ºzxU SÍ[PÎÀ ÁÍºUP»õ®. v÷»¨¤¯õÂß CÍ® Sg_PÒ CÁØÖUS

EnÁõP Aø©²®.

G). \. ìmøµ÷¯mhì (÷Põimh £õ®¦zuø» AÀ»x

ö£õxÁõÚ •µÀPÒ) : Eh¼À ÷PõkPÒ Põn¨£k®. 90 ö\.«. Áøµ ÁÍ¸®.

H). v÷»¨¤¯õ (Á›ø\ : ö£º]£õºªì) K›÷¯õS÷µõªì ö©õ\õ®¤Pì

(v÷»¨¤¯õ, â÷»¤ öPsøh) : B¨¤›UPõÂß QÇUSU PhØPøµ¨

£Sv°¼¸¢x 1952&® Bsk C¢v¯õÂØSU öPõsk Áµ¨£mh J¸

öÁÎ|õmk «ß Cx. Cx •ß•øÚ°À •mPÒ öPõsh •xS¨ £UPz

xk¨ø£²®, ¤ß •øÚ°À ö©ßø©¯õÚ •xS¨£UPz xk¨ø£²®

öPõsi¸US®. C®«ßPÎÀ Cµsk ©õu[PÎ÷»÷¯ CÚ¨ö£¸UP •vºa]

Á¢x Âk®. J¸ Á¸hzvØSU Qmhzumh Gmk •øÓ CøÁ CÚ¨ö£¸UP®

ö\´²®. ö£s «ßPÒ u® Áõ°À •møhPøÍ øÁzx¨ £õxPõUS®.

II. PÈ•P }º «ßPÒ :

CøÁ u® ÁõÌ|õÎß ö£¸® £Svø¯ }›¾® (Backwaters) ©õ[¹Æ

(Mangrooves) \x¨¦ {»U SmøhPÎ¾®, Ph÷»õµ® EÒÍ }ºz

÷uUP[PÎ¾® PÈUQßÓÚ. CøÁ \Úõì \Úõì (£õÀ«ß), \õ®£À

•À»mPÒ (©høÁ), ö£ºÀ ì£õmkPÒ (P›«ß), Ê£õì (öPõkÁõ)

½¨Ÿ®PÒ ÷£õßÓøÁ¯õS®.

III. PhÀ}º «ßPÒ :

uªÌ|õk PhØ£Sv°À EÒÍ EsnzuS¢u «ßPÎÀ

S¸zöu¾®¦ «ßPÐ®, G¾®¦ «ßPÐ® Ah[S®.

G»õì÷©õ ¤µõ[Q÷¯mhõ & _Óõ ©ØÖ® ì÷PmkPÒ S¸zöu¾®¦

«ßPÍõS®.

G¾®¦ «ßPÒ :

(i) £õ®L¨µmPÒ (ÁÆÁõ) (ii) C¢v¯ ©õUµÀPÒ (PõÚõß öPÐzv)

(iii) ëº«ß (Ág]µ® AÀ»x ö|´«ß) (iv) lÚõ (v) §uUPhÀ ö£ºa,

(vi) Pµõ[QmPÒ (£õÓ«ß) (vii) ›¨£ß «ßPÒ (viii) §øÚ «ßPÒ (öPÐzv)

(ix) umøh «ßPÒ (|õUS «ß) (x) \õºøhßPÒ (©zv«ß)

251

©¸zxÁa ÷\õuøÚa \õø» öuõÈÀ ~m£[PÒ

(MEDICAL LAB TECHNIQUES)

÷|õ´PøÍ }UP EuÄ® ©¸zxÁU Pø»°À, ÷|õø¯U PshÔu¾®

(Diagnosis) ]Qaø\²® (Treatment) Ç •UQ¯ A®\[PÍõS®. ÷|õ´

PshÔuÀ Gß£x, ÷|õ°ß ußø©ø¯ Aøh¯õÍ® Põs£x AÀ»x

wº©õÛ¨£x, ]Qaø\ Gß£x ÷|õø¯ HØ£kzx® Põµoø¯ }USÁuØPõÚ

Sn¨£kzx® •øÓPÍõS®. ©¸zxÁa ÷\õuøÚa \õø»°ß ÷\õuøÚPÒ

©¸zxÁºPÐUS ÷|õø¯a \›¯õPU PshÔ¯Ä®, AuØPõÚ ]Qaø\ø¯z

uµÄ® EuÄQßÓÚ.

1. ìöhöuì÷Põ¨ (Stethescope)

J¸ ìöhöuì÷Põ¨ Cu¯zvß J¼PøÍ²®, (\ü[PÒ) PõØøÓ

EÒÎÊUS® ÷£õx®, öÁÎ°k® ÷£õx® ~øµ±µÀ ©ØÖ® _Áõ\¨£õøuPÒ

HØ£kzx® J¼PøÍ²®, Á°ØÖ¨ £Sv°ß C¯UP (Movements)J¼PøÍ²® ÷Pm£uØS EuÄ® E£Pµn® BS®. Eh¼À SÔ¨£õP G¢u

ChzvÀ ]UPÀPÒ EÒÍÚ Gß£øuz öu›¢x öPõsk ÷|õ´PøÍU

PshÔ¯ Cx ªPÄ® E£÷¯õP©õÚ \õuÚ® BS®. ìöhöuì÷Põ¨ø£

ì¤U÷©õ©õ÷Úõ «mh¸hÝ® ÷\ºzx¨ £¯ß£kzu»õ®. 1855&B® Bsk

•uÀ Ç ö\Â (Binaural) ìöhöuì÷Põ¨ Psk¤iUP¨£mhx. |ÃÚ

ªßÚq \õº¢u ìöhöuì÷Põ¨¦PÒ ªPÄ® xÀ¼¯©õÚ \õuÚ[PÒ BS®.

Eh¼À EøhPÒ Ao¢v¸¢uõ¾®, _ØÖ¨¦Ó® ªPÄ® Cøµa\¾hß

Põn¨£mhõ¾® Th, J¸ ÷|õ¯õÎ°ß Cu¯® ©ØÖ® ~øµ±µÀPÎß

J¼PøÍz öuÎÁõPU ÷PmP CøÁ EuÄ®. uõ°ß Á°ØÔ¼¸US® P¸Âß

Cu¯ J¼ø¯U Th C¢u ªßÚq ìöhöuì÷Põ¨¦PÍõÀ ÷PmP C¯¾®.

£¯ßPÒ :

1. Cu¯zvß \õuõµn (»¨&h¨) J¼PøÍ²®, A\õuõµn J¼PøÍ²®

Psk¤iUPÄ®, Cu¯ ÁõÀÄPÎß £oPÒ ^º÷Pk Aøh¢uõÀ

AøuU PshÔ¯Ä® ìöhöuì÷Põ¨ EuÄ®.

£h® : 6.18. ìöhöuì÷Põ¨

252

2. {÷©õÛ¯õ, ~øµ±µÀ Gj©õ (Edema) ÷£õßÓ £õv¨¦PÒ EshõS®

÷£õx, ~øµ±µÀPÎÀ EÒÍ vµÁ[PøÍU PshÔ EuÄ®. ¤µõ[Qiì,

¦Ñøµmiì ÷£õßÓ _Áõ\ £õøu ÷|õ PøÍU PshÔ EuÄ®.

3. \õuµnU ShÀ £õøuPÎß C¯UPzøu AvP©õá ö\¯À£k®

ShØ£õøuPÎÀ C¯UPzxh÷Úõ, SøÓÁõPa ö\¯À£k®

ShØ£õøuPÎß C¯UPzxh÷Úõ J¨¤mkU PshÔ¯ CøÁ EuÄ®.

2. ì¤U÷©õ ©õ÷Úõ«mhº (Sphygmomanometer)Cµzu AÊzuzøuU PshÔ¯ EuÄ® E£Pµn® ì¤U÷©õ©õ÷Úõ

«mhº. Cx, ì¤U©ì (Sphygmus) GßÓ Q÷µUP Áõºzøuø¯²® (CuØSz

xi¨¦' GßÖ ö£õ¸Ò) AÔÂ¯À (C¯Ø¤¯À) Áõºzøu¯õÚ ©õ÷Úõ«mhº

Gß£øu²® Cønzx E¸ÁõUP¨£mhx.

u©Û Cµzu AÊzu® Gß£x, C¢u CµzuU SÇõ´PÐUSÒ Kk®

Cµzu®, CµzuU SÇõ´PÎß _ÁºPÎÀ HØ£kzx® AÊzu©õS®. Cu¯a

_ÇØ]US (Cardiac cycle) HØ£, u©Û°À HØ£k® Cµzu AÊzu® ÷ÁÖ£k®.

Cu¯® J¸ uhøÁ _¸[S® ÷£õx®, Â›Áøh²® ÷£õx® |øhö£Ö®

{PÌa]PÎß öuõS¨ø£ Cu¯a _ÇØ] GÚ Áøµ¯ÖUP»õ®. _¸[SuÀ

Gß£x "]ì÷hõÀ' (Systole) GßÖ®, Â›ÁøhuÀ "h¯ì÷hõÀ' (Diastole)GßÖ® AøÇUP¨£kQÓx. öÁsm›UQÒ _¸[S® ÷£õx Chx,

öÁsm›UQÒ Cµzuzøuz u©ÛUSÒ ÷ÁP©õ´¨ £õá_®. A¨÷£õx

AÊzu® J¸ Ea\zøu Aøh²®. CuØS "]ì÷hõ¼U' AÊzu® GßÖ

ö£¯º. Cu¯® Â›Áøh²® ÷£õx AÊzu® ÷ÁP©õÚ SøÓ¢x, J¸ ªPU

SøÓ¢u {ø»ø¯ Gmk®. CuØS "h¯ì÷hõ¼U' AÊzu® GßÖ ö£¯º.

Cµzu AÊzu® Gß£x, \Ø÷Ó Cu¯® £õá_® Cµzuzvß ÷ÁP®

©ØÖ® AÍøÁ²®, \Ø÷Ó ~su©ÛPÎß (Arterioles) _ÁºPÎÀ EÒÍ

uø\PÒ _¸[S® {PÌøÁ²® \õº¢xÒÍx. EhØ£°Ø], PÁø», BºÁ®,

Enºa] Á\¨£hÀ, yUP® ÷£õßÓ \©¯[PÎÀ Cµzu AÊzu® ©õÖ®.

Ç¨¤Ý®, öuõhº¢x AÀ»x AiUPi Cµzu AÊzu® AvP›zuÀ

(øí¨£º öhßåß) J¸ ©ÛuÝUS ©õµøh¨¦, ìm÷µõU, ]Ö}µP¨ £õv¨¦

uÂµ ÷©¾® £» EhÀ |»USøÓ£õkPøÍ²® EshõUS®. J¸ ©Ûuß

K´ÁõP EÒÍ {ø»°À uõß G¨÷£õx® Cµzu AÊzuzøu AÍUP

÷Ásk®.

\õuõµn Cµzu AÊzu AÍÄ 120/80mm Hg BS®. CvÀ "120' Gß£x

]ì÷hõ¼U AÊzuzøu²® "80' Gß£x h¯ì÷hõ¼U AÊzuzøu²®

SÔUS®.

ÇÁøP ì¤U÷©õ ©õ÷Úõ«mhºPÒ EÒÍÚ. 1. ©õ÷Úõ«mhº ÁøP

2. iâmhÀ (|ÃÚ) ÁøP.

253

£¯ßPÒ :

1. Cµzu Kmhz ußø©ø¯²®, Cu¯® ö\¯À£kÁøu²® PshÔ¯

ì¤U÷©õ ©õ÷Úõ«mhº EuÄ®.

2. øí¨£º öhßåß GßÓ AvP Cµzu AÊzu {ø»ø¯²®,

øí¨÷£õ öhßåß GßÓ SøÓÁõÚ Cµzu AÊzu {ø»ø¯²® PshÔ¯

ì¤U÷©õ ©õ÷Úõ«mhº EuÄ®.

3. ï÷©õ ø\m÷hõ«mhº

uS¢u }ºzu¾US¨ ¤ß, Cµzua ö\ÀPøÍ GsqÁx ï÷©õ

ø\m÷hõö©m› GßÖ®, Cµzua ö\ÀPøÍ Gsn EuÄ® E£Pµn®

ï÷©õø\m÷hõ«mhº GÚÄ® AøÇUP¨£k®. ï÷©õø\m÷hõö©m›ø¯¨

£¯ß£kzv ]Á¨£qUPÒ, ¤Íõmö»mkPÒ, D\÷Úõ¤ÀPÒ ÷£õßÓøÁ

Gsn¨£kQßÓÚ. uØPõ»zvÀ £õUj›¯õ, Dìm AÀ»x £õ]PÒ,

÷£õßÓÁØøÓ GsnÄ® CøÁ £¯ß£kQßÓÚ.

ï÷©õ ø\m÷hõ«mhº & P¸Â ÂÍUP® :

J¸ ï÷©õø\m÷hõ «mhº, Gsq® AøÓPøÍ²®, Aøu

‰kÁuØPõÚ Psnõi ‰iø¯²® (Coverglass), }ºUS® ¤¨£mkPøÍ²®

öPõsi¸US®. £À÷ÁÖ ÁøP Gsq® AøÓPÒ QøhUQßÓÚ.

•ß÷ÚØÓ¨£mh {³£õº, L£õUì÷µõåßuõÀ BQ¯ Cµsk® ÷\õuøÚa

\õø»PÎÀ ö£õxÁõ´¨ £¯ß£kzuU Ti¯ Gsq® AøÓPÍõS®.

Cµzuzv¾ÒÍ Cµzu £YlTqUPøÍ²® (RBC), öÁÒøÍ¯qUPøÍ²®

(WBC) A¨£i÷¯ Gsn •i¯õx. \© AÍÄÒÍ (Jzu) A¯ÛPÒ öPõsh

vµÁ[PÒ (Isotonic solutions) öPõsk •u¼À Cµzu® }ºUP¨£h ÷Ásk®.

RBC }ºUS® vµÁ® ÷í¯®ì (Hayemis) vµÁ® GÚ¨£k®.

WBC UPøÍ }ºUP hºUì (TURKS) vµÁ® AÀ»x hõ´ìéõß vµÁzøu¨

£¯ß£kzu»õ®.

£h® : 6.19. ì¤U÷©õ ©õ÷Úõ«mhº

£h® : 6.20. Cµzu AÊzuzøu

AÍÄ ö\´²® •øÓ

300

260

220

180

140

100

280

240200180

120

80

40

Cµ¨£º ø£

\›£kzx® v¸S

AÍÄ÷PõÀ

©õ÷Úõ«mhº

•P¨¦ SÇõ´

Cµ¨£º SÇÀö£mi

E÷»õPU öPõUQ

PõØÓøh¨£õß

100120 80

100

150

80

0

254

ö©õzua ö\ÀPÎß GsoUøP PÚªÀ¼«mh›À SÔ¨¤h¨£k®.

Jzu A¯Û vµÁ® ö\ÀPøÍ Eøh¯õ©À £õxPõUS®. WBC I

Gsq®÷£õx, CzvµÁ® ]Á¨£q ö\ÀPøÍa ]øuzxÂmk, {³UÎ¯ì

öPõsh WBC ö\ÀPøÍ GsqÁuØS HxÁõP øÁzv¸US®. Cµzua

ö\ÀPøÍ GsqÁuØSa ]øµ Cµzu® £¯ß£kzu¨£kQÓx.

©ÛuºPÎÀ RBCUPÎß \›¯õÚ AÍÄ RÌÁ¸©õÖ :

Bs : 4.5 & 5.9 ªÀ¼¯ß / PÚ ª.«

ö£s : 4.1 & 5.1 ªÀ¼¯ß / PÚ ª.«

¤ÓUS® ÷£õx : 4.0 & 5.6 ªÀ¼¯ß / PÚ ª.«.

©ÛuºPÎÀ WBC UPÎß \›¯õÚ AÍÄ RÌÁ¸©õÖ :

ö£›¯ÁºPÒ : 4,500 & 11,000 / PÚ ª.«.

]ÖÁºPÒ : 10,000 & 25,000 / PÚ ª.«.

©¸zxÁ •UQ¯zxÁ® :

1. Cµzua ]Á¨£qUPÒ SøÓÁx AÜª¯õøÁU (Cµzua ÷\õøP)

SÔUS®.

2. Cµzua ]Á¨£qUPÒ AvP›¨£x £õ¼ø\zwª¯õ C¸¨£øuU

SÔUP»õ®.

£h® : 6.23. Gsq® AøÓPÒ

£h® : 6.21. Gsq® AøÓ°ß

•ß ©ØÖ® £UP Aø©¨¦ £h® : 6.22. Cµzu ]Á¨¦ ©ØÖ®

öÁÒøÍ¯qUPøÍ Gsq® ¤¨ö£mkPÒ

öÁÒøÍ¯q

]Á¨£q AøÓPÒ

{³£õº AøÓ

Cµzua ]Á¨£q ¤¨ö£m

öÁÒøÍ¯q ¤¨ö£m

255

3. {ø»¯ØÓ WBC GsoUøP AvP›¨¦ £õUj›¯õ öuõØøÓU SÔUS®.

4. öuõhº¢x, A\õuõµn WBC GsoUøP AvP›¨¦ ¾Rª¯õøÁU

(Cµzu¨ ¦ØÖ÷|õ´) SÔUP»õ®.

4. ]Ö}ºa \ºUPøµ B´Ä (Urine sugar analysis)

]Ö}øµ Bµõ´Áx (C¯Ø¤¯À, ÷Áv¯ ©ØÖ® ~s÷nõUQ

B´ÄPÒ) ]Ö}µõ´Ä (³›Úø»]ì & Urinalysis) GÚ¨£k®. Cx J¸

÷|õ¯õÎ°ß ö£õxÁõÚ EhÀ|»® £ØÔ¯ •UQ¯©õÚ SÔ¨ø£z u¸®.

]Ö}µõ´Ä :

1. ]Ö}µP® ©ØÖ® ]Ö}µP¨ £õøu°ß ußø©PøÍU PshÔ¯Ä®,

2. ÁÍº]øu ©õØÓU ÷PõÍõÖPÒ ©ØÖ® Eh»ø©¨¦ EÖ¨¦U ÷PõÍõÖPÒ

BQ¯Ú£ØÔz öu›¢x öPõÒÍÄ® EuÄ®.

h¯õ£jì : (\ºUPøµ Â¯õv) ©ØÖ® ©g\Ò Põ©õø» (Jaundice)÷£õßÓ ÷PõÍõÖPøÍU PshÔ¯ SÐU÷Põì, Rm÷hõß ö£õ¸mPÒ,

¤¼¹¤ß ©ØÖ® ²÷µõ¤¼÷Úõáß ÷£õßÓøÁPøÍa ÷\õuøÚa

ö\´¯÷Ásk®.

]Ö}øµa ÷\P›zuÀ, ÷\ªzuÀ

]Ö}º 95 \uÃu® }øµ²®, «v¨ £SvUS ³›¯õ, ³›U Aª»®,

Q›¯õiÛß, ÷\õi¯®, ö£õmhõ]¯®, S÷Íõøµm, PõÀ]¯®, £õì÷£mkPÒ

÷£õßÓÁØøÓ²® öPõskÒÍx. ]Ö}øµ J¸ E»º¢u _zu©õÚ £õzvµzvÀ

÷\P›zx, GÆÁÍÄ ÂøµÁõP •i²÷©õ, AÆÁÍÄ ÂøµÁõP Bµõ¯

÷Ásk®. SÐU÷Põøéa ÷\õvUP, ]Ö}º ÷\P›UP¨£mh 2 •uÀ 3 ©o

÷|µzvØSÒ B´Ä ÷©ØöPõÒÍ¨£mhõÀ |À»x.

\ºUPøµ B´Ä :

uõªµ® (Copper) ÷£õßÓ PÚ E÷»õP[PøÍa \ºUPøµ E¯º¢u

BUêPµn {ø»°¼¸¢x SøÓ¢u {ø»USU SøÓUS® vÓß

ö£ØÖÒÍuõÀ, AøÁ ö£õxÁõ´U SøÓUS® (Reducing) ö£õ¸mPÒ

GÚ¨£k®. Euõµn©õPa \ºUPøµ }»Ásn S¨›U \À÷£møh (uõªµ

\À÷£m) ]Á¨¦ S¨µì \À÷£mhõP SøÓUS®. ]Ö}›À Põn¨£k®

SøÓUS® ö£õ¸mPÒ SÐU÷Põì, »õU÷hõì, ¤µU÷hõì, Põ»U÷hõì,

ö£s÷hõ_PÒ _U÷µõì ÷£õßÓøÁPÍõS®. ]Ö}›À HµõÍ©õÚ SøÓUS®

ö£õ¸mPÒ Põn¨£mhõ¾® SÐU÷Põøé AÍÂhÀ ªP •UQ¯©õÚx.

HöÚÛÀ AøÁ øí¨£º QøÍ^ªU (AvPa \ºUPøµ AÍÄ) {ø»ø¯U

SÔUS®.

SÐ÷Põêß •UQ¯zxÁ® :

\õuõµna ]Ö}›À ]ÔuÍÄ SÐU÷Põì Põn¨£k®.

]Ö}µP[PÎÀ S÷Íõ©¸»ì £Sv ]Ö}øµ ÁiPmkQÓx. ~s SÇõ´PÒ

256

AÁØøÓ «sk® EÔg]U öPõÒQßÓÚ. J¸ SÔ¨¤mh AÍÄUS÷©À

]Ö}›À SÐU÷Põì Põn¨£mhõÀ AÁØøÓ ~sSÇõ´PÍõÀ EÔg\

C¯»õx. AvP©õÚ SÐU÷Põì ]Ö}›À Põn¨£k®. C¢{ø»US

"QøÍU÷Põë›¯õ' (Glycosuria) GßÖ ö£¯º. QøÍU÷Põë›¯õ

Psk¤iUP¨£mk øí¨£º QøÍ^ª¯õ, (AvPa \ºUPøµ) Ç¨£x EÖv

ö\´¯¨£mhõÀ, "h¯õ£iì ö©¼mhì' GÝ® |õÒ£mh \ºUPøµ Â¯õv

Ç¨£x EÖv ö\´¯¨£kQÓx. C¢{ø»°À 280ª. ÷©õÀ/¼ SÐU÷Põì

]Ö}›À Põn¨£k®. Cx Põº÷£õøím÷µm, ¼¨¤mkPÒ (öPõÊ¨¦)

©ØÖ® ¦µu ÁÍº]øu ©õØÓ[PÎÀ HØ£mkÒÍ ÷PõÍõÖPøÍU SÔUS®.

]Ö}µP SÐU÷Põøé £s£i¨£øh¯õÚ (Qualitative) •øÓ°¾®,

AÍÂhÀ (Quantitative) •øÓ¯õ¾® ÷\õvzxU PshÔ¯¨ £¯ß£k® J¸

£s£i¨£øh¯õÚ ÷\õuøÚ ö£ÛiUm ÷\õuøÚ¯õS®. ]Ö}›¾ÒÍ

\ºUPøµ AÍøÁU PshÔ¯¨ £À÷ÁÖ AÍÂhÀ ÷\õuøÚPÒ EÒÍÚ.

AøÁ JÆöÁõßÖ® JÆöÁõ¸ uzxÁzvß Ai¨£øh°À

E¸ÁõUP¨£mhøÁ. AÁØÔÀ ]» ö£ÛiUm ÷\º© (Reagent) •øÓ,

SÑU÷Põì BUê÷hì •øÓPÒ, 0 & öhõ¾iß •øÓ ÷£õßÓøÁ. ]Ö}ºa

\ºUPøµPøÍU PshÔ¯ J¸ ªPa]Ó¢u •øÓ "ö©À¼¯ AkUS

S÷µõ©m÷hõQµõ¤' (Thin layer chromatography) BS®. Cµzua \ºUPøµ

AÍÄPøÍU PshÔ¯a \«£U Põ»zvÀ iâmhÀ SÑ÷Põ«mhº


5. D.].â. & G»Um÷µõPõºi÷¯õQµõ® (ECG - Electrocardiogram)

G»Um÷µõPõºi÷¯õQµõ® (D.].â) Gß£x Cu¯a _ÇØ]°ß ÷£õx,

Cu¯zvÀ HØ£k® ªßvÓß ©õØÓ[PÎß BÁn® BS®. Cx Eh¼ß

÷©Ø£µ¨¤¼¸¢x £vÄ ö\´¯¨£kQÓx. D.].â.ø¯¨ £vÄ ö\´¯ EuÄ®

E£Pµn® G»Um÷µõPõºi÷¯õQµõ® BS®. D.].â.°À Põn¨£k®

Aø»PÒ Cu¯® _¸[SÁuõÀ HØ£kÁx AÀ»; Cx ªßÚõØÓÀ vø\

©õØÓzuõÀ (Depolarization) HØ£kÁuõS®. Cu¯zuø\ _¸[Pz xÁ[S®

•ßÚ÷µ, ªßÚõØÓÀ vø\ ©õØÓ Aø» •u¼À ÷uõßÖQÓx.

J¸ ~s G»U÷µõ«mhº öPõsk Áõ»º, 1887&À •u¼À Cu¯zvß

ªß BØÓø»¨ £vÄ ö\úõº. BÚõÀ J¸ EÖv¯õÚ PõÀÁ÷Úõ«mhº

öPõsk D.].â.ø¯ £vÄ ö\´¯»õ® GßÓ G´¢÷uõÁÛß B´Ä uõß

|ÃÚ G»Um÷µõPõºi÷¯õ Qµõ® ÁÍºÁuØSU Põµn©õ´ Aø©¢ux. CuØPõP

G´¢÷uõÁÝUS 1924&À ÷|õ£À £›_ ÁÇ[P¨£mhx.

J¸ \õuõµn D.].â.°À I¢x Aø»PÒ Põn¨£k®. AøÁ

Chª¸¢x Á»©õP P, Q, R, S ©ØÖ® T GßÓ GÊzxPÍõÀ SÔUP¨£k®.

CvÀ P, R ©ØÖ® T Aø»PÒ ÷©À ÷|õUQ²® (÷|º©øÓ Aø»PÒ) Q©ØÖ® S Aø»PÒ RÌ÷|õUQ²® (Gvº©øÓ Aø»PÒ) Põn¨£k®.

257

D.].â . & 'PQRST' Aø» :

Cu¯zysk Âø\ (impulse) (•uÛø» ÷£ì÷©UPµõÚ ø\Úì

Px¨¤À xÁ[S®, Cu¯® ÁÈ¯õP¨ £õ²® ÷£õx ªß÷Úõmh® (Electriccurrent) Cu¯zøua `Ì¢xÒÍ v_UPÎ¾® £µÄ®. CvÀ ]ÔuÍÄ

ªß÷Úõmh® Eh¼ß ÷©Ø£µ¨¦US¨ £µÄ®. Cu¯zvß Gvºvø\PÎÀ

÷uõ¼ß «x G»Um÷µõkPøÍ øÁzuõÀ, C¢u ªß÷Úõmh® EshõUS®

ªß vÓøÚ¨ £vÄ ö\´¯ •i²®. C®©õv› ö\´¯¨£k® £vÄPmS

G»Um÷µõPõºi÷¯õ Qµõ® (D.].â. AÀ»x D.÷P.â) GßÖ ö£¯º.

P Aø» :

Cx B›UQÎÀ ÷uõßÖ® Hm›¯ (B›UQÒ) Aø»¯õS®. Cx

ªßÚõØÓÀ vø\©õØÓ®, B›UQÒPÎÀ £µÄÁuõÀ EshõQÓx. Cuß

Põ» AÍÄ 0.1 ÂÚõi; Cx B›UQÒ _¸[Pz xÁ[S•ß {PÌQÓx. Cuß

Ãa_ (Amptitude) Qmhzumh 0.1 •uÀ 0.3 « ÷ÁõÀm BS®. P Aø»

Ea\UPmhzøu Aøh²® ÷£õx Cu¯zysk Âø\ ø\Ý & B›US»õº

Px¨ø£ AøhQÓx. B›UQÒ ö\¯À£õmøhU PshÔ¯ P Aø» EuÄ®.

Q, R ©ØÖ® S Aø»PÒ :

P Aø» •i¢ux®, \© ªßÚõØÓÀ (Isoelectric) CøhöÁÎ

EshõQÓx. CuØPkzx QR ©ØÖ® S Aø»PÒ xÁ[SQßÓÚ. Q Aø»

Gß£x RÌ÷|õUQ¯ ]Ô¯ Gvº©øÓÄ ÁøÍÁõS®. Cx ö£¸®£õ¾®

öuÎÁõP¨ ¦»¨£hõx. Cx B›UQÒ Cøha_Á›À |øhö£Ö® ªßÚõØÓÀ

vø\ ©õØÓzøuU SÔUS®. R Aø» Gß£x J ö£› ÷©À÷|õUQ ÷|º©øÓ

ªß EøÓUP®¤ 1

ªß EøÓUP®¤ 2

ªß EøÓUP®¤ 3

£h® : 6.24. D.].â.°ß ªß EøÓUP®¤PÐhß & ©Ûuß

258

Aø»¯õS®. S Aø» Gß£x ]Ô¯ Gvº©øÓ Aø». R ©ØÖ® S Aø»PÒ

öÁsm›UQÒ vø\°À |øhö£Ö® ªßÚõØÓÀ vø\ ©õØÓzøuU

SÔUS®. QRS Tmiß Põ»AÍÄ 0.08 ÂÚõi; Ax ö£¸®£õ¾® 0.1

ÂÚõiUSÒ C¸US®. R Aø»°ß \µõ\› Ãa_ Qmhzumh 1 ª÷ÁõÀm

BS®. QRS Tmiß ©õÖ£õkPÎ¼¸¢x HµõÍ©õÚ ÷|õ´PÒ SÔzu

uPÁÀPøÍ¨ ö£Ó•i²®.

T Aø» :

S Aø»ø¯z öuõhº¢x J¸ \©ªßÚõØÓÀ CøhöÁÎ Põn¨£k®.

Cuß ¤ß T Aø» xÁ[S®. Cx öÁsm›UQÎÀ |øhö£Ö® ªßÚõØÓÀ

«ÒøÁU (Repolarization) SÔUS®. Cx J¸ AP»©õÚ Aø», Cuß Põ»

AÍÄ 0.27 ÂÚõi; Ãa_ 0.15 •uÀ 0.5 ª÷ÁõÀm BS®.

£h® : 6.25. D.].â. & Áøµ£h®

£h® : 6.26. K´Ä {ø»°À D.].â.

P®¨³mhm ÷hõ÷©õQµõ¤ (PoÛ FkPvº EÒuÍ¨ £h•øÓ & (CT)AÀ»x PoÛ Fha_a \õº¢u FkPvº EÒuÍ¨£h •øÓ & CAT)(Computed Tomography - CT or Computerized Axial Tomography - CAT)

{Ç¾Ö (Imaging) öuõÈÀ ~m£® AÀ»x C¯¢vµ¨ £õºøÁ ©¸zxÁ

E»QÀ ö£¸® ¦µm]ø¯a ö\´xÒÍx. Cuß ‰»® ©¸zxÁºPÍõÀ, •UQ¯

EÖ¨¦PøÍ¨ £õºUPÄ® Aøh¨¦PøÍ (Blocks) Aøh¯õÍ® PõnÄ®,

v_UPÎß ÷uøÁ¯ØÓ ÁÍºa]ø¯U PshÔ¯Ä®, ÷|õ´ AÔSÔPøÍ

AÖøÁ ]Qaø\°ßÔU PshÔ¯Ä® •iQÓx.

259

6. P®¨³mhm ÷hõ÷©õQµõ¤ ÷uº¢uõµõ´uÀ : (CT Scan)P®¨³mhm ÷hõ÷©õQµõ¤ (CT) AÀ»x CAT ÷uº¢uõµõ´uÀ Gß£x

J¸ iâmhÀ PoÛ°ß £¯ß£õmøh²®, _Ç¾® GUì÷µ Aø©¨ø£²®

JßÓõ´ Cønzx, Eh¼ß £À÷ÁÖ EÖ¨¦PÒ ©ØÖ® £õP[PÎß SÖUS

Áõmk {Ç¾ÖUPÒ AÀ»x ""xskPøÍ'' (Slices) E¸ÁõUSÁx BS®.

~øµ±µÀ, PÀ½µÀ, ]Ö}µP®, Pøn¯®, Ck¨ö£¾®¦ £SvPÒ, ‰øÍ,

G¾®¦ ©ØÖ® CµzuU SÇõ´PÒ BQ¯ EÖ¨¦PÎß "xskPøÍ' Cuß

‰»® ö£ØÖ Bµõ¯ •i²®.

©ØÓ {Ç¾Ö öuõÈÀ~m£[PøÍ J¨¤k® ÷£õx CT °ß ÷©ßø© õÚ

£¯ß£õkPÒ :

£À÷ÁÖ {Ç¾Ö öuõÈÀ ~m£[PøÍ J¨¤k® ÷£õx CTöuõÈÀ~m£®, ö©ßø©¯õÚ v_, G¾®¦ ©ØÖ® CµzuU SÇõ´PÒ

¯õÁØøÓ²® Cønzx {Ç¾Ö u¸® uÛzußø©ø¯U öPõshx.

Euõµn©õP ÁÇUP©õ´¨ £¯ß£k® uø»°À GkUP¨£k® GUì÷µ

{Ç¾ÖÂÀ, P£õ»zvß Ahº¢u G¾®¦ Aø©¨¦PøÍ ©õzvµ÷©

Põn•i²®. uø»°À ö\´¯¨£k® GUì÷µ Bg]÷¯õQµõ¤ ‰»® uø»

©ØÖ® PÊzx ©mk÷© Põmh¨£k®! ö©ßø©¯õÚ ‰øÍzv_ öu›¯õx.

Põ¢u AvºÁø»¨ ö£¸UP® (Magnetic Resonance - MR) {Ç¾Ö,

ö©ßø©¯õÚ v_øÁ²®, CµzuU SÇõ´PøÍ²® Põmk® ªPa]Ó¨£õÚ

£oø¯a ö\´²®; BÚõÀ, CuÚõÀ G¾®¦ Aø©¨¦PÎß öuÎÁõÚ

Â£µ[PøÍz uµ C¯»õx. uø»°À ö£Ó¨£k® CT {Ç¾ÖUPÒ ©õzvµ÷©

ö©ßø©¯õÚ v_UPÒ, ‰øÍ°ß SÈPÒ ÷£õßÓ EÒÐÖ¨¦ Aø©¨¦PÒ,

‰øÍ°ß \õ®£À ©ØÖ® öÁsø©¯õÚ Aø©¨¦ (Matter) ÷£õßÓÁØøÓ

©¸zxÁºPÒ Bµõ EuÄQÓx. ©¸zxÁºPÒ u® ÷uøÁU÷PØ£ ö©ßø© õÚ v_Âß

{Ç¾ÖøÁ÷¯õ, G¾®£ø©¨¤ß {Ç¾ÖøÁ÷¯õ, CµzuU SÇõ´PÎß

{Ç¾ÖøÁ÷¯õ ÷uº¢öukzxU PoÛ°ß vøµ°À öPõsk Á¢x

Bµõ¯»õ®. Qmhzumh Eh¼ß G¢u J¸ £Sv°ß SÖUS öÁmhø©¨¤ß

{Ç¾Ö "xsk'PøÍ²® CT ¯õÀ uµ •i²®.

CT °ß £¯ßPÒ :

1. ¦ØÖ÷|õø¯U PshÔ²® •øÓUS CT J¸ Âø» ©v¨£ØÓ \õuÚ®.

Cx ~øµ±µÀ, PÀ½µÀ ©ØÖ® Pøn¯¨ ¦ØÖ ÷|õ´PøÍU PshÔ¯

AiUPi £¯ß£kzu¨£kQÓx.

2. Cu¯ ÷|õ´PÒ, ÷©õ\©õÚ ìm÷µõUSPÒ, ìm÷µõUøP HØ£kzx®

CµzuU SÇõ´ ÷|õ´PÒ, uø\ AÊPÀ (Gangrene) AÀ»x ]Ö}µPU

÷PõÍõÖ ÷£õßÓÁØøÓU PshÔ¯ CT {Ç¾ÖUPÐ®, CTBg]÷¯õQµõ¤²® ö£›x® £¯ß£kQßÓÚ.

260

3. Bìi÷¯õ÷£õ÷µõ]ì GÝ® G¾®¦ \õº¢u ÷|õ²ØÓÁºPÎß

G¾®¦PÎÀ EÒÍ uõx¨ ö£õ¸mPÎß AhºøÁU PshÔ¯

EuÄQÓx.

4. ¦Ó Avºa]¨ ¦s (Trauma) ©ØÖ® EÖ¨¦PÎÀ CµzuU P]Ä HØ£k®

÷|õ¯õÎPmS CT |ßS £¯ß£kQÓx.

5. PõxPÎß Em£SvPøÍ²®, G¾®¦ EmSÈPøÍ²® (Sinuses) Bµõ¯

CT |ßS EuÄQÓx. EÒ Põx ©ØÖ® G¾®¦ EmSÇõ´PÒ ö©ßø©¯õÚ

v_ Aø©¨¦PÍõ¾®, ªP ~so¯ G¾®¦PÍõ¾® BÚøÁ. G¾®¦

EmSÈPÎÀ ÷uõßÖ® ]Ö PÇø»PÒ, PmiPÒ ÷£õßÓÁØÔß

{Ç¾ÖUPøÍ ÷uõØÖÂUP CT J¸ ]Ó¢u \õuÚ®. ÷©¾® EmPõvß

]Ö G¾®¦PÎÀ HØ£k® ]øuÄ ÷£õßÓ ÷|õ´PøÍU PshÔ¯Ä®

CT EuÄQÓx.

6. CT EuÂ²hß |øhö£Ö® v_}UP B´Ä (Biopsy) ©ØÖ® Eh¾USÒ

SøÓ¢u AÍ÷Á Fk¸Â |øhö£Ö® ]Qaø\ ÷£õßÓøÁPmöPÀ»õ®

CT uõß Ai¨£øh¯õS®. ¦ØÖ÷|õ´ ]Qaø\UPõÚ Pv›¯UP

©¸zxÁzøuz vmhªh¾US® CT {Ç¾ÖUPÒ Ai¨£øh¯õP

Aø©QßÓÚ. ÷©¾® ¦ØÖ÷|õ´ ]Qaø\, ¦ØÖ÷|õÚ PmiPøÍ

GÆÁõÖ Sn¨£kzxQÓx Gß£ÚÁØøÓz öuõhº¢x PsPõoUPÄ®

CT EuÄQÓx.

7. Gs÷hõì÷Põ¨¤ (»õ¨µõì÷Põ¨¤) öuõÈÀ~m£[PÒ

(Endoscopy (Laproscopy) Techniques) :

EhØSÈ°ß Em£Svø¯÷¯õ AÀ»x £ÒÍ[PÒ öPõsh

EÖ¨ø£÷¯õ (G.Põ : EnÄUSÇÀ, Cøµ¨ø£) J¸ SÖP»õÚ, ÁøÍ²®

ußø© öPõsh JÎø¯U Phzx® CøÇPÒ öPõsh E£Pµn©õÚ

Gs÷hõì÷Põ¨ öPõsk Bµõ´ÁuØS Gs÷hõì÷Põ¨¤ GßÖ ö£¯º.

\«£U Põ»® Áøµ, ¡ÓõskPmS •ß÷£ E¸ÁõUP¨£mh E£Pµn[PøÍU

öPõsk |hzu¨£k® AÖøÁ ]Qaø\ •øÓ uõß ©¸zxÁ E»QÀ

|øh•øÓ¯õP Ç¢x Á¢ux; BÚõÀ C¨÷£õx ÷|õ¯õÎPmS J¸ ¦v¯

©õØÖ •øÓ QøhzxÒÍx.

£À÷ÁÖ EÖ¨¦PÎÀ AÖøÁ ]Qaø\ ö\´¯, Gs÷hõì÷Põ¨¤ J¸

ªPU SøÓ¢u AÍ÷Á Eh¼ÝÒ ~øÇUP¨£k® •øÓ¯õS®. ÁÇUP©õá

ö\´¯¨£k® AÖøÁ ]Qaø\°À QøhUS® £»ßPÒ CvÀ Qøhzuõ¾®,

C®•øÓ°À Á¼SøÓ¢x, ÷ÁP©õ´ ÷|õ°¼¸¢x «sk ÷|õ¯õÎPÒ

©QÌa]¯øhQßÓÚº. C®•øÓUS ©¸zxÁ©øÚ°À Psi¨£õÚ AÝ©v

öuõhº¢u wÂµ PsPõo¨¦ ÷£õßÓøÁ ÷uøÁ°Àø». ©¸zxÁ©øÚPmS

öÁÎ°¾® Th C®•øÓPøÍ¨ £¯ß£kzv {Áõµn® ÷uh»õ®.

261

Gs÷hõì÷Põ¨¤ •øÓ°À ©¸zxÁ©øÚPÎÀ B®¦»ß_PÐUSÒ

Ç¢x ]Qaø\ö£Ø÷Óõ ªPU SøÓ¢u Põ»zvÀ ÃmiØSz v¸®£»õ®

AÀ»x £o¯õØÓa ö\À»»õ®.

Gß÷hõì÷Põ¨¤ ÁøPPÒ :

1. ¤µõ[÷Põì÷Põ¨¤ : ‰a_USÇÀ, ~øµ±µÀPÎß QøÍPÎÀ

ö\¯»õØÖÁx.

2. ÷Põ»÷Úõì÷Põ¨¤ : ö£¸[ShÀ ©ØÖ® Sh¼À |øhö£ÖÁx.

3. PõÀ÷£õì÷Põ¨¤ : ¦nº¦øÇ, ö£s CÚ EÖ¨¦PÎÀ

ö\¯»õØÖÁx.

4. ]ì÷hõì÷Põ¨¤ : ]Ö}º¨ø£, ]Ö}ºU SÇõ´PÒ P¸¨ø£

~øÇÁõ°À, BsPÎÀ ¦÷µõì÷hm

_µ¨¤ BQ¯ Ch[PÎÀ |øhö£ÖÁx.

5. Põìm÷µõì÷Põ¨¤ : EnÄUSÇÀ, Cøµ¨ø£ ©ØÖ® Sh¼À

ö\¯»õØÖÁx

6. »õ›[÷Põì÷Põ¨¤ : SµÀÁøÍ°À ö\¯»õØÖÁx

7. ¦µõU÷hõì÷Põ¨¤ : ©»UShÀ ©ØÖ® ]U©õ´m ö£¸[Sh¼À

ö\¯»õØÖÁx

8. öuõµ÷Põì÷Põ¨¤ : ©õº¦Á› (Pleura), ©õº¦ Á› CøhöÁÎ

PÒ, ~øµ±µÀ Cøh°uÌ (Mediastrinum)©ØÖ® ö£›Põºi¯zvÀ ö\¯»õØÖÁx.

9. »õ¨µõì÷Põ¨¤ : Cøµ¨ø£, PÀ½µÀ, ©ØÓ EÒÐÖ¨¦PÒ,

£÷»õ¨¤¯ß SÇõ´ ÷£õßÓ ö£s

CÚ¨ö£¸UP EÖ¨¦PÒ BQ¯ÁØÔÀ

ö\¯»õØÖÁx.

10. Bºzµõì÷Põ¨¤ : ‰mk (Knee) ÷£õßÓ £SvPÎÀ

ö\¯»õØÖÁx.

8. ö\¯ØøP ÷£ì ÷©UPº (Artificial Pacemaker)Cu¯® ^µõP, \›¯õÚ AÍÂÀ xiUP EuÄÁuØPõPz ÷uõ¾US Ai°À

~øÇzx øÁUP¨£mh J ]Ô £õmh›¯õÀ C¯[PUTi ªßÚq \õuÚ÷©

ö\¯ØøP ÷£ì ÷©UPº BS®. Cu¯zvß C¯ØøP¯õÚ ÷£ì ÷©UPº x›u©õá

ö\¯À£mk Cu¯zøuz ysi Âhõ©À ÇUS® ÷£õ÷uõ AÀ»x Cu¯zvß

ªß PhzuÀ Aø©¨¤À uøhPÒ Põn¨£mk, C¯ØøP¯õÚ ÷£ì

÷©UP›¼¸¢x öÁsm›UQÒPmS ªß yshÀ £µÄÁx ukUP¨£k®

÷£õ÷uõ, ö\¯ØøP¯õÚ ÷£ì ÷©UPº Cu¯zøuz ysk®.

262

Cu¯zvß C¯ØøP¯õÚ ÷£ì ÷©UPº

Cu¯zyshÀ xÁ[S® Ch©õÚ Á»x B›UQÎß Á»x _Á›À

Aø©¢xÒÍ ø\ÚìPx¨¦ (ø\÷Úõ Hm›¯À Px¨¦) (1.5 ö\.«. }Í®,

3 ª.«. AP»® öPõsh uø\) uõß £õ¿miPÎß Cu¯zvß C¯ØøP¯õÚ

÷£ì ÷©UPº BS®.

J¸ ö\¯ØøP¯õÚ ÷£ì ÷©UP›ß £õP[PÒ :

J¸ ÷£ì ÷©UP›À öáÚ÷µmhº ©ØÖ® Á¯ºPÒ BQ¯ C¸£SvPÒ

Põn¨£k®. öáÚ÷µmh›À uõß ÷£mh›²® C¯zxi¨ø£ JÊ[S¨£kzx®

uPÁÀPÐ® ÷\ªzx øÁUP¨£mi¸US®. Á¯ºPÒ öáÚ÷µmh›¼¸¢x

QÍ®¤a ]øµ ÁÈ÷ ö\ßÖ Cu¯zvÀ ö\õ¸Q øÁUP¨£mkÒÍÚ. Á¯ºPÒ

ÁÈ÷¯ ö\À¾® ªßyshÀ Cu¯zøuz xiUPa ö\´²®. ö£¸®£õ»õÚ

÷£ì ÷©UPºPÒ ¼zv¯® ÷£mh›PÍõÀ BÚøÁ. £õmh›PÒ 7 •uÀ 8

Á¸h[PÒ ö\¯À£k® CÁØøÓ ©¸zxÁºPÒ AiUPi ÷\õvzx, ÷uøÁ¯õÚ

÷£õx ©õØÖÁõºPÒ. öáÚ÷µmhºPÒ xÁUPU Põ»[PÎÀ ö£›¯

ÁiÁzxhß Põn¨£mhÚ. BÚõÀ uØ÷£õx ªPa ]Ô¯uõ´ 30 Qµõ®

Gøh²hß EÒÍÚ.

Bm÷hõ AÚø»\º (uõÛ¯[Q £S¨£õ´ÂPÒ) (Auto analyser)

÷|õ´PøÍ²®, SøÓ£õkPøÍ²® PshÔ¯ EuÁÄ®, ]Qaø\ø¯

÷©Ø£õºøÁ°hÄ®, HµõÍ©õÚ ÷\õuøÚPÒ, ©¸zxÁa ÷\õuøÚa

\õø»PÎÀ ÷©ØöPõÒÍ¨£kQßÓÚ. ©UPÒ öuõøP ö£¸UP®, ÷|õ´PÒ

AvP›¨¦ ÷£õßÓ Põµn[PÍõÀ ÷\õuøÚ •øÓPÒ HµõÍ©õ´

÷©ØöPõÒÍ¨£kQßÓÚ. {øÓ¯ ©õv›PÐUPõÚ ÷\õuøÚ •iÄPøÍ

ÂøµÁõP¨ ö£ÓU øPPÍõÀ ö\´¯¨£k® •øÓPøÍ ©õØÓ ÷Ási¯

{º£¢u® HØ£kQÓx. CuØS ©õØÓõP Bm÷hõ AÚø»\ºPøÍ¨

£¯ß£kzu»õ®. CÁØÔß EuÂ¯õÀ {øÓ¯ ÷\õuøÚPøÍ ÂøµÁõPÄ®,

ªPzxÀ¼¯©õPÄ® ö\´¯ C¯¾®. •iÄPÎß uµzøu¨ £µõ©›UP, vmh¨

ö£õ¸mPÒ (HØPÚ÷Á AÍÄ öu›¢u ©õv›PÒ) JÆöÁõ¸ ÷\õuøÚ

©õv›PÐhÝ® ÷\õuøÚ ö\´•øÓPmS Em£kzu¨£k®.

Bm÷hõ AÚø»\›ß ÷©ßø©PÒ :

1. øPPÍõÀ ö\´¯¨£k® •øÓø¯ J¨¤k® ÷£õx xÀ¼¯® AvP®.

2. SøÓ¢u Põ»zvÀ HµõÍ©õÚ ©õv›PøÍa ö\´•øÓ¨£kzu»õ®.

3. J÷µ \©¯® Cµsk AÀ»x £»ÁøP ÷\õuøÚ ö\´•øÓPøÍa

ö\´¯»õ®.

4. PnURkPÒ ÷uøÁ¨TP®pûX.

263

Bm÷hõ AÚø»\›ß SøÓ£õkPÒ :

A. ]Ô¯ GsoUøP°»õÚ ©õv›PmS EP¢ux AÀ».

B. G¨÷£õuõÁx Bm÷hõ AÚø»\º E£Pµn[PÎÀ £Êx HØ£h»õ®.

C. E£Pµnzøu C¯[P øÁzuÀ. £µõ©›zuÀ ©ØÖ® £Êx}UPÀ

÷£õßÓøÁPmPõP¨ £o¯õÍºPmS¨ £°Ø] AÎUP ÷Ásk®.

D. AøÁ Âø» E¯º¢uøÁ.

Bm÷hõ AÚø»\µõÀ £S¨£õ¯¨£k£øÁ :

SÐU÷Põì, ¦µu®, AÀ¦ªß, Q›¯õiÛß, Cµzu ³›¯õ, ø|mµáß

(BUN) ÷\õi¯®, ö£õmhõ]¯®, S÷Íõ›ß, iµõßì Aª÷Úì, »õUiU

iøím÷µõâ÷Úì, ¤¼¸¤ß, PÛ© £õì÷£m, PõÀ]¯®, öPõ»ìmµõÀ,

³›U Aª»®, £õì£÷hìPÒ, ø£Põº£÷Úm ÷£õßÓÁØøÓ Bm÷hõ

AÚø»\º EuÂ¯õÀ £S¨£õ´Ä ö\´x AÁØÔß AÍøÁU Psk ¤iUP»õ®.

÷uÜ ÁÍº¨¦ (APICULTURE)

÷uÜUPÒ \‰P Aø©¨¦øh¯, £À¾¸öPõsh, Tmh©õP ÁõÊ®

§a]°Ú[PÍõS®. ÷uÜUPÒ, £¯ÚÎUPU Ti¯ ÷ußö©ÊøP²® AvP

\Uv Áõ´¢u xøn EnÄ¨ö£õ¸ÍõP ÂÍ[S® ÷uøÚ²® |©US

AÎUQßÓÚ. ÁºzuP Ÿv°À, AvP AÍÂÀ ÷uøÚ EØ£zv ö\´ÁuØPõPz

÷uÜUPøÍ¨ £µõ©›zx ÁÍºUS® öuõÈ÷» ÷uÜ ÁÍº¨¦ GßÖ

AøÇUP¨£kQÓx. Cz÷uÜ ÁÍº¨¦ •øÓ }shPõ»©õP÷Á C¢v¯õÂÀ

£ÇUPzvÀ C¸¢x Á¸QÓx. ÷uÜUPÎß E°›¯À, £ÇUP•øÓPÒ,

AøÁPÎß ÷|õ´PÒ ©ØÖ® AøÁPøÍ¨ £µõ©›US® •øÓ £ØÔ

AÔ¢v¸zuÀ ÷uÜ ÁÍº¨¦z öuõÈ¾US ªPÄ® CßÔ¯ø©¯õux. ÷uÜ

ÁÍº¨¦ J¸ E»PÍõÂ¯ ÷ÁÍõsø© •¯Ø]¯õS®. ÷uÜUPÒ ÷uøÚ

EØ£zv ö\´Áxhß, §US® uõÁµ[PÎøh÷¯ ©Pµ¢ua ÷\ºUøP

HØ£kÁuØS® EuÂ ö\´QßÓÚ.

÷uÜUPÎß E»PÍõÂ¯ £µÁÀ AÁØÔß £À÷|õUS E£÷¯õPz

ußø© ©ØÖ® AÁØøÓ¨ £µõ©›zu¼À Põn¨£k® GÎø© ÷£õßÓøÁPÒ

J¸[Qøn¢x ÷uÜ ÁÍº¨¦ J¸ C¯ØøP¯õÚ ÷ÁÍõsø©z

xønzöuõÈ»õP £» ÁÍ¸® |õkPÎÀ ö\´¯¨£kQÓx.

÷uÜ ÁÍºzu¼ß |ßø©PÒ :

1. ÷uÜ ÁÍº¨¤ØSU SøÓ¢u AÍÄ öuõÈÀ ~m£÷© ÷uøÁ¨£kQÓx.

2. ÷uÜ ÁÍºzu¼ß Ai¨£øh ~qUP©õÚx PØÖU öPõÒÁuØS

GÎø©¯õÚx.

264

3. CuøÚ Aø©¨£uØS Bµ®£zvÀ SøÓ¢u AÍÄ •u½÷h

÷uøÁ¨£kQÓx.

4. Bs, ö£s, Á¯x •vº¢÷uõº, CøÍbºPÒ GÚ AøÚÁµõ¾® £[S

öPõÒÍ •i²®.

5. _¯÷Áø» Áõ´¨¤øÚ AÎUQÓx.

6. •u½miØ÷PØ£ ÂøµÁõÚ £»øÚz u¸® Áõ´¨¦.

7. SøÓÁõP ]Ô¯ {»¨£µ¨÷£ ÷£õx©õÚx.

8. `Ì{ø»÷¯õk Jzx¨÷£õS® ÁÍº¨¦ •øÓ.

9. ÷uÜUPÎß ©Pµ¢ua ÷\ºUøP°ß ‰»©õP EnÄ¨£°ºPÒ AvP

©P`ø»U öPõkUS®.

10. ö£¸®£õßø©¯õÚ ÷uÜ ÁÍº¨¦ öuõÈÀ ö£õ¸mPÒ }sh |õÒ

öPhõ©À C¸US®. CøÁ Âø»©v¨¦øh¯ EnÄ Buõµ©õPÄ®

EÒÍÚ.

÷uÜUPÎß ÁøPPÒ :

÷uÜUPÒ, §a]PÒ GßÓ ÁS¨¤À øíö©Úõ¨jµõ (Hymenoptera)GßÓ Á›ø\°ß RÌ Á¸® HL¤÷h (Aphidae) GßÓ Sk®£zøua \õº¢u

E°›PÍõS®. H¤ì hõº÷émhõ (Apis dorsata) - £õøÓz÷uÜ, H¤ì

L¦÷Íõ›÷¯ - -(Apis florea) & ]ßÚz ÷uÜ, H¤ì CsiPõ (Apis indica)& C¢v¯ ÷uÜ, H¤ì ö©À¼L¤Põ (Apis mellifica) & I÷µõ¨¤¯ß ÷uÜ,

H¤ì Bh®÷\õÛ (Apis adamsoni) & B¨¤›UPz ÷uÜ.

C¢u I¢x ÁøPPÎÀ, H¤ì hõº÷émhõ (£õøÓz÷uÜ), H¤ì

L¦÷Íõ›¯õ (]ßÚz ÷uÜ) ©ØÖ® H¤ì CsiPõ (C¢v¯ ÷uÜ) BQ¯

ÁøPPÒ C¢v¯õÂÀ \õuõµn©õPU Põn¨£kQßÓÚ.

H¤ì hõº÷émhõ : CøÁPÒ ö£õxÁõP¨ £õøÓz÷uÜ GßÖ AøÇUP¨

£kQßÓÚ. CøÁPÒ \µõ\› 20 ª.«US ÷©Ø£mh AÍÂøÚ²øh¯¨

ö£›¯öuõ¸ C¢v¯ ÁøPz ÷uÜUPÒ BS®. Cz÷uÜUPÒ E¯º¢u

Pmih[PÎß EmTøµ°¾®, SøP°ÝÒÐ®, ©µUQøÍPÎ¾®, ö£›¯z

÷uß TkPøÍU (0.09 x 15 «mhº) PmkQßÓÚ. H¤ì hõº÷\mhõÁõÚx

÷PõøhUPõ»zv¾®, SÎºPõ»zv¾® £¯n[PøÍ ÷©ØöPõÒQÓx.

SÎºPõ»[PÎÀ AøÁPÒ \©öÁÎPÎÀ AvP©õPU Põn¨£kQßÓÚ.

÷PõøhUPõ»[PÎÀ AvP©õÚ öÁ¨£zøuz uÂº¨£uØPõP÷Áõ AÀ»x

§US® uõÁµ[PøÍz ÷ui÷¯õ Tmh® Tmh©õPa ö\ÀQßÓÚ. CøÁPÒ

÷uøÚ |ßÓõPa ÷\P›UPU Ti¯ CÚ©õS®. C¢v¯õÂÀ EØ£zv

ö\´¯¨£k® ÷uÛÀ Po\©õÚ AÍÄ H¤ì hõº÷émhõ CÚzv¼¸¢÷u

QøhUQÓx. J¸ ÷uß Tmi¼¸¢x AvP£m\©õP 50¼¸¢x 80 Q÷»õQµõ®

÷uß QøhUQÓx.

265

£h® : 6.30 ÷uÜUPÒ

Enº EÖ¨¦

PõÀPs

CÓUøP

PõÀ

Á°ØÖ¨£Sv

Cµõoz÷uÜ

Ps

CÓUøP

PõÀ

Á°ØÖ¨£Sv

÷Áø» ö\´²® ÷uÜ

Bs÷uÜ

Enº EÖ¨¦

Ps

CÓUøP

PõÀ

Á°ØÖ¨£Sv

Enº EÖ¨¦

uø»

©õº¦¨£Sv

266

H¤ì L¦÷Íõ›÷¯ : CÆÁøPz ÷uÜUPÒ ]Ô¯z÷uÜ GßÖ AøÇUP¨

£kÁxsk. CøÁPÒ \õuõµn©õP \©öÁÎPÎ¾®, A›uõP

PhÀ©mhzv¼¸¢x 1000 AiUS ÷©¾® Põn¨£kQßÓÚ. CøÁPÒ ]Ô¯

÷ußTkPøÍ ©µUQøÍPÎ÷»õ AÀ»x ¦uºPÎ÷»õ AÀ»x

Pmih[PÎß Em_ÁØÖ £SvPÎ÷»õ PmkQßÓÚ. CÆÂÚzv¼¸¢x

ªPU SøÓ¢u AÍÄ ÷u÷Ú QøhUQÓx.

H¤ì CsiPõ : CÆÁøPz ÷uÜUPøÍ ö£õxÁõP C¢v¯z÷uÜ GßÖ

AøÇUP¨£kQßÓÚ. CøÁPÒ \õuõµn©õP C¢v¯ PõkPÎ¾®,

\©öÁÎPÎ¾® Põn¨£kQßÓÚ. Cz÷uÜUPÒ ©µ[PÎß EmSÈPÎ¾®,

SøPPÎ¾®, £õøÓPÎ¾® ÷uß TkPøÍU PmkQßÓÚ. J¸ ÷uß

Tmi¼¸¢x BsiØS \µõ\›¯õPU 3 Q÷»õÂ¼¸¢x 5 Q÷»õ Áøµ ÷uß

EØ£zv ö\´¯¨£kQÓx. CøÁPÒ, ö\¯ØøPU TkPÎÀ ÁÍº¨£uØ÷PØÓ

]Ó¢u C¢v¯ ÁøPz ÷uÜUPÒ BS®.

÷uÜ°ß \‰P¨¤›ÄPÒ : ÷uÜ¯õÚx J¸ \‰P¨§a]¯õS®. ÷uÜ°ß

ThõÚx ÷ußTk GßÖ AÔ¯¨£kQÓx. ÷PõøhUPõ»zvÀ Thø©¢xÒÍ

Chzvß `Çø»¨ ö£õÖzx J¸ ÷ußTmiÀ 32 B°µzv¼¸¢x 50 B°µ®

Áøµ ÷uÜUPÒ ÇUS®. ÷uÜUPøÍ ‰ßÖ ÁøPPÍõP¨ ¤›UP»õ®.

AøÁPÒ Cµõoz÷uÜ, ÷Áø» ö\´²® ÷uÜ ©ØÖ® Bs ÷uÜUPÍõS®.

\õuõµn©õP JÆöÁõ¸ Tmhzv¾® J¸ Cµõo, 10,000¼¸¢x 30,000

÷Áø» ö\´²® ÷uÜUPÒ ©ØÖ® ]» ¡Ö Bs ÷uÜUPÐ® ÇUQßÓÚ.

Cµõoz÷uÜ : J¸ TmiÀ J÷µ J¸ Cµõoz÷uÜ ©mk® ÇUS®.

Cµõoz÷uÜ¯õÚx P¸ÄØÓ •møh°¼¸¢x E¸ÁõÚ ÁÍ©õÚ ö£s

÷uÜ¯õS®. Cz÷uÜ ÷Áø» ö\´²® ÷uÜø¯ Âha \ØÖ ö£›uõPÄ®,

}sh Á°ØÖ¨ £Svø¯U öPõshuõPÄ® ÇUS®. Cµõoz÷uÜ°ß

PõÀPÎÀ ©Pµ¢u¨ø£ ÇUPõx. Cµõo ÷uÜ E¸ÁõUS® •møhPÒ ÷uß

Tmiß ö£›¯ AøÓPÎÀ Ch¨£k®. Cµõo CÍ® E°›US "µõ¯À

öáÀ¼' EnÁõQÓx. ÷Áø» ö\´²® ÷uÜ°ß EªÌ}ºz uõß Cµõ¯À

öáÀ¼ GßQÓ ÷uÜ¨£õ»õS®. ÁÍº¢u Cµõoz÷uÜ°ß •UQ¯ ÷Áø»

J¸ |õøÍUS 2000 Áøµ°À •møh°kÁ÷u¯õS®. ÷Áø» ö\´²®

÷uÜUPÍõÀ EnÅmh¨£k® ÁÍº¢u Cµõo ÷uÜ ©mk÷© ÷uß Tmøh

Âmk öÁÎ÷¯Ö®. Cµõoz ÷uÜUS® öPõmk® EÖ¨¦ EÒÍx. AøuU

Põ»o°ß BvUPzvØPõP JßÖhß JßÖ \søh°k® ÷£õx ©mk÷©

£¯ß£kzxQÓx. Cµõo ÷uÜ°ß B²mPõ»® 3¼¸¢x 4 BskPÍõS®.

÷ußTmiÀ ÷uÜUPÎß Tmh® AvP©õS® ÷£õx, Cµõoz÷uÜ¨ ¦v¯

TmiøÚ Aø©¨£uØPõPÄ®, CÚÂ¸zv ö\´ÁuØPõPÄ® ÷Áø» ö\´²®

÷uÜUPÒ ]»ÁØÖhß Tmh©õP öÁÎ÷¯ÖQÓx. C¢u {PÌÄUSU

"Tmh©õPa ö\À¾uÀ' (Swarming) GßÖ ö£¯º.

267

Bs ÷uÜ : Bs ÷uÜUPÒ P¸ÄÓõu •møh°¼¸¢x PßÛ•øÓ°À

÷uõßÔ¯øÁ¯õS®. AøÁ ÷Áø»UPõµz ÷uÜUPøÍ Âh¨ ö£›¯uõPÄ®

Cµõoz÷uÜø¯ Âha ]Ô¯uõPÄ® EÒÍÚ. ªS¢u J¼ø¯ GÊ¨¦®

CøÁPÒ EnøÁa ÷\P›¨£vÀø». CøÁPÐUS öPõmk® EÖ¨¦

Qøh¯õx. Cµõo ÷uÜ²hß Ti CÚ¨ö£¸UP® ö\´Á÷u Cuß

÷Áø»¯õS®. TmiÀ 200 ¼¸¢x 300 Áøµ Bs ÷uÜUPÒ Esk.

÷Áø» ö\´²® ÷uÜ : ÁÍº¢u ÷uÜUPÒ öPõsh TmiÀ ö£¸®£õ¾®

ö£s ÷Áø» ö\´²® ÷uÜUP÷Í Esk. CøÁPÒ ©»mk¨ ö£s

÷uÜUPÍõS®. ÷Áø» ö\´²® ÷uÜUPÒ ÁõÌ|õÎÀ uÛz÷u

C¸¨£vÀø». Tmiß ÷©ßø©UPõP CøÁPÒ ö£›x® EøÇUQßÓÚ.

÷Áø» ö\´²® ÷uÜUPÎß •UQ¯ £oPÒ •øÓ÷¯ ÷uÜUPÎß CÍ®

E°›PÐUS EnÅmkÁx, PÁÛzxU öPõÒÁx, ÷uß ÷\P› £x, CÍ® E°›PÐUS

FmkÁuØPõPz ÷uÜ EnøÁ²®, µõ¯À öáÀ¼ø¯²® u¯õ›¨£x, ÷uß

ö©ÊøP E¸ÁõUSÁx, ]ÓSPøÍ Ã]U TmøhU SÎº£kzxÁx,

©Pµ¢uzyÒ, ÷uß ©ØÖ® }º BQ¯ÁØøÓa ÷\P›zx, ÷\ª¨£x, ÷uß

TmøhU PmkÁx ©ØÖ® £õxPõ¨£x, ÷uß Tmøha _zu® ö\´x ^º

ö\´Áx ©ØÖ® µõoz÷uÜ, Bs ÷uÜUPÐUS EnÅmiU PÁÛzxU

öPõÒÁx ÷£õßÓøÁPÍõS®.

ÁõÌUøP _ÇØ] : Cµõo ÷uÜ¯õÚx uß ÁõÌÂÀ J¸ •øÓ uõß Bs

÷uÜ²hß Cøn²®. CÚ¨ö£¸UP® |øhö£Ö® SÎºPõ»zvÀ J¸

Cµõoz÷uÜø¯z öuõhº¢x ]» Bs ÷uÜUPÒ £ÓUS® AØ¦u {PÌa]

|øhö£ÖQÓx. C¢u¨ £ÓUS® {PÌa] "¦n¸® £ÓzuÀ' GßÖ

AøÇUP¨£kQÓx. Cµõoz÷uÜ L¤µ÷©õß GÚ¨£k® íõº÷©õøÚ²®

EØ£zv ö\´QÓx. A¢u¨ £Sv°À EÒÍ Bs ÷uÜUPÒ

C¨L¤µ÷©õßPÍõÀ PÁµ¨£mk¨ ¦nºa] |øhö£ÖQÓx. ¦nºa]US¨

¤ÓS Cµõoz÷uÜU TmiØSz v¸®¤ Á¢x •møh°kQÓx. ÷uÜUPÒ

u[PÒ ÁõÌ|õÎÀ ÁÍº E¸©õØÓzvß ÷£õx |õßS £¸Á[PøÍU Ph¢x

ö\ÀQßÓÚ. AøÁ •øÓ÷¯ •møh, CÍ® E°›, ¤³¨£õ ©ØÖ® ÁÍº¢u

÷uÜ¯õS®. •uÀ |õÒ AßÖ Cµõoz÷uÜz ÷uß Tmiß JÆöÁõ¸

AøÓ°¾®, J¸ •møhø¯ CkQßÓx. ö£õxÁõP |õßPõ® |õÍßÖ

•møh »õºÁõÁõP ö£õ›QÓx. »õºÁõÁõÚx PõÀPÍØÓ ¦ÊÁõS®. CøÁPÒ

]Ô¯ öÁÒøÍ A¨£zøu¨ ÷£õßÓ ÷uõØÓ•ÒÍøÁ. »õºÁõÂØS

©Pµ¢uzyÐ®, ÷uÝ® P»¢u ÷uÜ EnÄ (Bee bread) GÚ¨£k®

P»øÁ¯õÚx Fmh¨£kQÓx. GÛÝ® Cµõo¯õP ©õÓ¨÷£õS® CÍ®

E°› »õºÁõ {ø» •ÊÁv¾® µõ¯À öáÀ¼ø¯ ©mk÷© EnÁõP

EsQßÓx. Azxhß AøÁPÒ ÷©ØöPõsk •vºa]¯øhÁuØPõP,

Cµõo AøÓ GÚ¨£kQßÓ J¸ ]Ó¨£õÚ AøÓUS Gkzxa

268

ö\À»¨£kQßÓÚ. Jß£uõ® |õÍßÖ AÆÁøÓ¯õÚx ÷Áø» ö\´²®

÷uÜUPÍõÀ ö©ÊøPU öPõsk ‰h¨£kQÓx. AøÓ°ÝÒ÷Í

»õºÁõÁõÚx ußøÚa _ØÔ ö©À¼¯ £Í£Í¨£õÚ Tmøh E¸ÁõUSQÓx.

CUTmiÀ »õºÁõÂ¼¸¢x ¤³¨£õÁõP E¸©õØÓ® AøhQÓx. ¤³¨£õ

{ø»¯õÚx E¸Á©ØÓ »õºÁõ {ø»US® ]ÓSPøÍU öPõsh ÁÍº¢u

E°›US® Cøh¨£mh {ø»¯õS®. ¤³¨£õ {ø»°À AøÁ EnÄ

öPõÒÁvÀø». CÖv¯õP ÁÍº¢u E°›, Tmøh Âmk öÁÎÁ¸QÓx.

Cµõo, ÷Áø» ö\´²® ©ØÖ® Bs ÷uÜUPÒ •Ê ÁÍºa]ø¯ Aøh¯

•øÓ÷¯ 16, 21 ©ØÖ® 24 |õmPÍõQÓx.

÷uß Tmiß Aø©¨¦ : ÷ußThõÚx •UQ¯©õP ÷Áø» ö\´²® ÷uÜ°ß

Á°ØÖ¨ £Sv°¼¸US® ö©ÊS _µ¨¤°¼¸¢x _µUP¨£k® J¸ ÁøP

vµÁzv¼¸¢x E¸ÁõQÓx. ÷ußTk Gß£x ö©ÊPõÀ BÚ AÖ[÷Põn

AøÓPøÍ²øh¯, DµkUPõ»õÚ ö\[Szxz uPk ÷£õßÓ Aø©¨£õS®.

_µ¢u ö©ÊPõÚx ÷uÜ°ß uø»¨£Sv°¾ÒÍ _µ¨¤°¼¸¢x _µUP¨£mh

ö£õ¸Ðhß |ßÓõPU P»UP¨£mk¨ ¤ÍõìiU ÷£õßÓ ¤]ß ö£õ¸ÍõP

©õÖQÓx. ö©ÊQ¼¸US® Cµ\õ¯Ú¨ ¤]ÚõÚx ¨µ÷£õ¼ì (Propolis)GÚ¨£k® ö£õ¸ÍõS®. C¨ö£õ¸Ò ©Pµ¢uzyÎ¼¸¢x ö£Ó¨£mhuõS®.

÷Áø» ö\´²® ÷uÜUPÐÒÍ ÷ußTk

÷uß ÷\P›US® AøÓ

Bs ÷uÜ°ß AøÓ

Cµõoz÷uÜ AøÓ

÷Áø» ö\´²® ÷uÜ°ß AøÓ

÷ußTmiß J¸ £Sv

÷uÜ°ß öÁÎ÷¯ØÓzvØS

¤ÓS Cµõoz÷uÜ°ß AøÓ

£h® : 6.31.÷ußTk

269

÷uß Tmiß AøÓPÒ ©õÖ£mh Aø©¨¦ EÒÍøÁ. ÷uøÚ²®,

©Pµ¢uzyøÍ²® öPõsk {øÓ¢u ÷\ª¨¦ AøÓPÒ ÷ußTmiß ø©¯¨

£Sv°À EÒÍÚ. RÌ¨£Sv°À Pmh¨£mkÒÍ ÁÍº¨¦ AøÓPÒ ÷uÜ°ß

CÍ® E°›PøÍU öPõskÒÍÚ. ÷uÜ°ß CÍ® E°›PÒ EÒÍ AøÓPÒ

‰ßÖ ÁøPPÍõP¨ ¤›UP¨£mkÒÍÚ.

÷Áø» ö\´²® ÷uÜ AøÓ : ÷Áø» ö\´²® ÷uÜ°ß »õºÁõUPøÍ

ÁÍºzx ÁÍºa]¯øh¯a ö\´ÁuØS EuÄQÓx.

Bs ÷uÜ AøÓPÒ : Bs ÷uÜ »õºÁõUPøÍ ÁÍºzx ÁÍºa]¯øh¯a

ö\´ÁuØS¨ £¯ß£kQÓx.

Cµõoz÷uÜ AøÓ : Cµõoz÷uÜ »õºÁõøÁ ÁÍºzx Cµõo ÷uÜ¯õP

ÁÍºa]¯øha ö\´ÁuØS EuÄQÓx.

Cµõo ÷uÜø¯z uÂµ ©ØöÓ¢u ÁÍº¢u E°›US® ]Ó¨£õÚ

AøÓPÒ C¸¨£vÀø». AøÁ ÷ußTmiß ÷©Ø£Sv°÷»÷ E»ÄQßÓÚ.

CøÁ Tmiß £UPÁõmi¾® ÷©Ø£Sv°¾® Aø©¢xÒÍÚ. ÷uÜ°ß

CÍ® E°›PÒ "¦¹m' (Brood) GßÓ ö£¯›À ö©õzu©õP AøÇUP¨£kQÓx.

|ÃÚz ÷uß ÷\P›¨¦U Tsiß Aø©¨¦ : ÷uÜ°ß £ÇUP ÁÇUP[PÒ,

AøÁPÒ ÷Áø» ö\´²® Âu® ©ØÖ® AøÁPÎß CÚ¨ö£¸UP •øÓ

BQ¯ÁØøÓ¨ £ØÔ¯ Â›ÁõÚ B´ÂØS¨ ¤ÓS AÔÂ¯À

Ai¨£øh°»õÚ ÷uÜ ÁÍºUS® •øÓ ÁÍºa]¯øh¢xÒÍx. ÷uÜUPÒ

Tk PmkÁuØPõPa ö\¯ØøP •øÓ°À Aø©UP¨£mh TskPÒ ÷uÜU

Tsk GßÖ AøÇUP¨£kQÓx. Tsi¾ÒÍ CøhöÁÎ¯õÚx ÷uÜUPÒ

÷©ÀTøµ

Em¦ÓUTøµ

÷©À AøÓ

ÁÍº¨¦ AøÓ

Ai¨£»øP

uõ[Q

£h® : 6.32. »õ[ìmµõz |ÃÚ ÷ußTsiß öÁÎz÷uõØÓ®

270

Ph¢x ö\ÀÁuØ÷PØÓõØ ÷£õßÖ ö£›¯uõPÄ® AvPz ÷ußTskPøÍU

Pmhõ©À uk¨£uØ÷PØÓõØ ÷£õÀ ]Ô¯uõPÄ® C¸UP ÷Ásk®.

|ÃÚz ÷uß TshõÚx Ch©õØÓ® ö\´ÁuØ÷PØ£ Aø©UP¨£mh

TshõS®. CUTsk JßÖ AÀ»x Cµsk _ÁºPøÍ²øh¯ ©µzuõ»õÚ

ö£mi¯õS®. J¸ _ÁØøÓ²øh¯ ©µ¨ö£mi öÁ¨£©õÚ Ch[PÎ¾®,

Cµsk _ÁØøÓ²øh¯ ©µ¨ö£mi SÎºa]¯õÚ `Ì{ø»°¾®

£¯ß£kzu¨£kQÓx. |ÃÚz ÷uß ÷\P›¨¦U TshõÚx, Ai¨£»øP

(Bottom board), ¦¹m AøÓ AÀ»x ÁÍº¨¦ AøÓ (Brood chamber),

Em¦ÓUTøµ (innercover) ©ØÖ® ÷©ÀTøµ (Top cover) BQ¯ÁØøÓU

öPõskÒÍx. C¨ö£miPÒ JßÔß «x JßÓõP øÁzx¨ ö£õ¸zu¨£mk,

J¸ uõ[Q°ß ÷©À øÁUP¨£mkÒÍÚ. Cz÷uß Tsiß AøÚzx¨

£SvPÐ® ¤›zöukUPU Ti¯øÁ. Ai¨£»øP¯õÚx ÷uÜUPÐUS

~øÇÁõ°»õPa ö\¯À£kQÓx. ÁÍº¨¦¨ ö£mi°ÝÒ ö\¯ØøP

÷uÚøhzvøµ (Comb foundation) ö£õ¸zu¨£mkÒÍx. ö\¯ØøP

÷uÚøhzvøµ _zu©õÚ ÷uÜ ö©ÊPõ»õÚ uõÒPøÍU öPõskÒÍx.

C®ö©ÊSzuõÒPÎÀ C¯ØøP¯õÚ AøhPõUS® AøÓPÎÀ C¸¨£x

÷£õßÖ AÖ[÷Põn Aø©¨¦PÒ ¦øhzv¸US® £i

ÁiÁø©UP¨£mkÒÍÚ. CÆÁø©¨ø£ Â›Ä£kzu ÷Áø» ö\´²®

÷uÜUPÒ ö©ÊøPa _µUQßÓÚ. ÷uß Tsk Buõµ Aø©¨£õÚx AøÓPÒ

AvP›¨£øuU Pmk¨£kzxÁuØS®, ÷Áø»UPõµz ÷uÜUPÎß

GsoUøPø¯U SøÓUPÄ® EuÄQßÓÚ. CUTskPÒ |PºzuU

Ti¯uõPÄ®, ©ØÖ® yUPU Ti¯uõPÄ® Aø©¢xÒÍÚ. CuØS Ch®

ö£¯µUTi¯ Tsk GßÖ ö£¯º.

ÁÍº¨¦ AøÓUS ÷©À AøÓ ö£›¯ AøÓ¯õS®. C¢u AøÓ°À

÷uß ÷\ªzx øÁUP¨£kQÓx. C¢u¨ ö£›¯ AøÓUSÒ Cµõoz÷uÜ¨

¦SÁx J¸ uk¨£õÛß ‰»® uÂºUP¨£kQÓx. C¢uU Tsk

÷Áø»UPõµz ÷uÜUPÒ ©mk÷© ~øÇÁuØ÷PØÓÁõÖ 4 ª.«. AÍÄÒÍ

SÖP»õÚ ÁÈø¯U öPõskÒÍx. ÁÍº¨¦ AøÓ AÀ»x ö£›¯ AøÓ

BQ¯ÁØøÓ ‰hUTi¯ ©µ¨£»øPUS Em¦Ó ‰i GßÖ ö£¯º.

÷©À‰iø¯z vÓ¢x EÒ÷Í ÷ußTmiÀ ÷\P›zx øÁzv¸US® ÷uÛß

AÍøÁ²® AÔ¯»õ®. ÷uß Tsiß Em¦ÓzøuU SÎºa]¯õP

øÁ¨£uØPõPÄ®, AuøÚ GÎvÀ Aøh¯õÍ® Põq® ÁøP°¾® ÷uß

Tsiß ÷©Ø£Sv öÁsø© {Ózv÷»õ AÀ»x ©g\Ò {Ózv÷»õ

Aø©UP¨£mkÒÍx.

C¢v¯õÂÀ |ÃÚz ÷uß Tmøhz uÂµ »õ[ìiµõz, {³mhß

©ØÖ® â÷¯õÀ÷Põmi BQ¯ ÁøPPÒ £ÇUPzvÀ EÒÍÚ.

271

©ØÓ ÷ußTk \õuÚ[PÒ :

÷©ØTÔ¯ •UQ¯©õÚ \õuÚ[PøÍz uÂµ ÷uÜ ÁÍº¨¤À ©ØÓ

\õuÚ[PÐ® E£÷¯õQUP¨£kQßÓÚ. AøÁPÎß £¯ß£õk ¤ßÁ¸©õÖ.

1. Cµõo uk¨£õß (Queen Excluder) : Cµõoz÷uÜ¯õÚx

AøhPõUS® AøÓ°¼¸¢x ÷©À AøÓUSÒ ~øÇÁøuz uk¨£uØS¨

£¯ß£kQßÓx.

2. ö\¯ØøP ÷uÚøhzvøµ (Comb foundation) : Cx ÷uÜ

ö©ÊSzuõÍõS®. Cuß C¸¦Ó[PÎ¾® ÷uß Tmiß öÁÆ÷ÁÖ

AøÓPÎß xÀ¼¯©õÚ ÁiÁ[PÒ •ß Tmi÷¯ Aø©UP¨£kQßÓÚ.

3. ÷uÜU øP²øÓ : ÷uÜ ÁÍº¨÷£õº ÷uß TskPøÍ ÷©»õ´Ä

ö\´²®÷£õx øPPøÍ¨ £õxPõzxU öPõÒÍ EuÄQÓx.

4. ÷uÜ •P‰i : ÷uÜ ÁÍº¨£Áº ÷uÜU öPõmku¼¼¸¢x

£õxPõzxU öPõÒÁuØPõPa ö\´¯¨£mh ~s Áø»¯ø©¨ø£U öPõsh

\õuÚ®.

5. ¦øP²shõUQ: ÷ußTmiøÚ¨ £µõ©›US® ÷£õx® ÷uß

÷\P›US® ÷£õx® ¦øPø¯ öÁÎ°mkz ÷uÜUPøÍ Aa\•Óa ö\´¯¨

£¯ß£kQÓx.

6. ÷ußTmk E£Pµn® : Cx ö£¸®£õ»õÚ umøh¯õÚ,

SÖP»õÚ }ÍzxshõS®. Cuß ‰»® Tmi¼¸¢x ö©ÊøP²®,

¦µ÷£õ¼øé²® _µsiö¯kUP¨ £¯ß£kQßÓÚ.

7. ‰i¯PØÖ® Pzv : Cx J¸ }sh Pzv¯õS®. CuøÚz ÷uß

¤›zöuk¨£vÀ •uÀ {ø»¯õÚ ÷ußTmiß ‰i¯PØÖ® £oUS¨

£¯ß£kzxQßÓÚº.

£h® : 6.33. Cµõozuk¨£õß

(ÁõÀm÷µõß)

£h® : 6.34. J¸ \mhzvÀ ö£õ¸zu¨£mh

ö\¯ØøP ÷uÚøhzvøµ

272

8. ÷uÜz xøh¨£õß : }sh xøh¨£õÚõÚ Cøuz ÷uß

Tmi¼¸¢x ÷uÜUPøÍz umiö¯kUPU SÔ¨£õPz ÷uß ¤›zöukzu¼ß

÷£õx AiUPi E£÷¯õQUP¨£kQÓx.

9. Cµõo ÷uÜ AÔ•P¨£kzu¨£k® Tsk : Cx Áø»¯õÀ

ö\´¯¨£mh SÇõ´ BS®. CuÝÒ 24 ©o ÷|µzvØS Cµõo ÷uÜø¯

øÁzv¸¢x, ÷uß TmiøÚ¨ £ØÔ²® Av¾ÒÍ ÷Áø»UPõµz

÷uÜUPøÍ¨ £ØÔ²® AÔ¢x öPõÒÍ EuÄQÓx.

10. EnÅmi : ÁÓm] Põ»zvÀ ÷uÜUPÐUS EnÅmkÁuØPõP

\ºUPøµ¨ £õS QsnzvÀ øÁzx¨ ¦ØPÍõÀ ‰h¨£mkÒÍx. ¦ØPÍõÚx

÷uÜUPÒ \ºUPøµz vµÁzvÀ ‰ÌQÂhõ©À ukUQßÓÚ.

11. ÷uß ¤›zöuk¨£õß : Cx x¸¨¤iUPõu C¸®£õ»õÚ

E£Pµn©õS®. CøuU öPõsk ÷ußTmøh ÷ÁP©õPa _ÇØÔz ÷uøÚ¨

¤›zöuk¨£uØS EuÄQÓx.

12. ÷uß Tmk ~øÇÁõ°À £õxPõ¨£õß : Cµõoz÷uÜz

uk¨£õøÚ¨ ÷£õßÓ C¢u Aø©¨¦z ÷uß Tmiß ~øÇÁõ°¼À

øÁUP¨£mkÒÍx. Ax Cµõo ÷uÜ¯õÚx Tmh©õP öÁÎ÷¯ÖÁøuz

uÂºUQÓx.

÷uÜ •P‰i ¤ìíõ® ¦øP²shõUQ

÷ußTmk E£Pµn®

‰i¯PØÖ® Pzv

£h® : 6.35. ÷ußTmiß E£Pµn[PÒ

273

÷uß Tmk¨ ö£õ¸mPÒ : ÷uß Tmi¼¸¢x ö£Ó¨£mh

ö£õ¸mPÒ ÷uÜa ]Qaø\¯õÚ G¤öuµõ¤°À (Apitherapy) £¯ß£kQÓx.

G¤öuµõ¤ Gß£x ÷uÛ¼¸¢x ö£Ó¨£mh ö£õ¸mPøÍ EhÀ|»

÷©®£õmiØS®, ÷|õø¯U Sn¨£kzuÄ® £¯ß£kzxu»õS®.

÷uß : ÷uÚõÚx C¯ØøP u¢u J¸ §µn©õÚ EnÄU P¸Å»©õPU

P¸u¨£kQÓx. ÷uøÚzuÂµ Auß ©ØÓ ö£õ¸mPÍõÚ ÷ußö©ÊS,

÷uÜ°ß |a_, ¦öµõ÷£õ½ì, µõ¯ÀöáÀ¼, ©Pµ¢uzyÒ BQ¯øÁ

÷ußTmk¨ ö£õ¸mPÎ¼¸¢x ö£Ó¨£mhøÁ¯õS®. ÷uÚõÚx ÷uÜ¯õÀ

ö£Ó¨£mh J¸ CÛ¨£õÚ, ¤_¤_¨£õÚ, EsnUTi¯ EnÄ¨

ö£õ¸ÍõS®. §UPÎ¼¸¢x ÷\P›UP¨£k® ÷uß A•uzvøÚ¨ ö£õ¸zxz

÷uÛß CÛ¨¦, |Ö©n® BQ¯øÁ Aø©²®. ÷uÚõÚx \Uvø¯ AvP®

ö£ØÖÒÍ Fmh©ÎUPU Ti¯ EnÁõS®.

÷uÛß Cµ\õ¯Ú Aø©¨¦ : ÷uÚõÚx }º, \ºUPøµ, PõÀ]¯®, C¸®¦,

£õì÷£m, ©[PÜ_, øÁmhªßPÒ BQ¯ÁØÔß öuõS¨£õS®. ÷uÛÀ

Aª»[PÒ, A«÷Úõ Aª»[PÒ, Gßø\®PÒ, {ÓªPÒ ©ØÖ® |Ö©n®

u¸® ö£õ¸mPÒ BQ¯øÁ²® EÒÍÚ. ÷©¾®, ÷uß J¸ Q¸ª|õ]Û¯õS®.

ö£õ¸mPøÍU öPhõ©À £õxPõUS®. £õºªU Aª»zøu²® ö£ØÖÒÍx.

÷uÚõÚx B²º÷ÁvU ©¸zxÁzv¾®, ²ÚõÛ ©¸zxÁzv¾®

£¯ß£kQßÓx. |À» Cµzu _zvP›¨£õÚõPÄ®, ÷£v ©¸¢uõPÄ®, ÷uß

£¯ß£kQÓx. Cx C¸©À ©ØÖ® \Î Áµõ©À uk¨£xhß öuõsøh¨

¦søn²® BØÖQßÓx. ÷uÚõÚx |õUS ©ØÖ® ]ÖSh¼À HØ£k®

¦sPøÍ²® Sn¨£kzxQÓx. ö|õvUP øÁzu¼ß ‰»® ÷uøÚ

©x£õÚ©õP ©õØÓ •i²®. C¢u¨ £õÚ©õÚx ö©m (Mead) AÀ»x ÷uß

©x£õÚ® GßÖ AøÚÁµõ¾® AÔ¯¨£kQÓx. ÷uõÀ ©ØÖ® AÇS \õuÚz

vµÁ[PÎÀ ÷uß AvP©õP¨ £¯ß£kzu¨£kQßÓx.

÷uÜ ö©ÊS : ÷ußTmi¼¸¢x ö£Ó¨£mh ÷uÜ ö©ÊPõÚx ¤ßÁ¸®

ÁøPPÎÀ E£÷¯õP¨£kzu £kQßÓx.

1. ÷uÜ ö©ÊPõÚx, ö©ÊSÁºzv öuõÈØ\õø»°¾®, (Comb foundationsheet) ÷uß Aøhzvøµ u¯õ›US® ÷uÜz öuõÈØ\õø»°¾®

£¯ß£kQÓx.

2. AÇS \õuÚ[PÍõPU SÎºa]ø¯z u¸® •P¨§a_, Eumka \õ¯USa],

PßÚzvÀ ÷£õk® ]Á¨¦¨ ö£õi BQ¯ÁØÔÀ ÷uÜ ö©ÊS J¸ •UQ¯

ö£õ¸ÍõP¨ £¯ß£kQÓx. HöÚÛÀ C¨ö£õ¸Ò ÷uõ¾hß |ßS

Jmkz ußø©²øh¯uõP EÒÍx.

3. ©¸¢x ©ØÖ® Áõ\øÚ¨ ö£õ¸Ò u¯õ›US® öuõÈØ\õø»PÎ¾®

C®ö©ÊøP AvP AÍÄ £¯ß£kzxQßÓÚº.

274

4. PÎ®¦PÎ¾®, ©¸¢x EøÓPÎ¾®, ©õzvøµ°ß ÷©Ø§a_ ©ØÖ®

xº|õØÓzøu¨ ÷£õUS® ö£õ¸ÒPÎ¾® ö©ÊS £¯ß£kQßÓx.

5. Põ»oPÒ ©ØÖ® ©µzuhÁõÍ[PÎÀ ö©¸÷PØÖÁuØS¨ £¯ß£k

QßÓx. HöÚÛÀ CzuøP¯ ö©ÊSPÒ }º Em¦Põ Ásn® £õxPõUS®.

6. Jmk® £ø\PÒ, ö©ßÖ vsnUTi¯ CÛ¨¦¨ ö£õ¸mPÎÀ ©ØÖ®

ø© ÷£õßÓøÁPÎÀ Cuß E£÷¯õP¨ £[S ]ÔuÍÁõPU

Põn¨£kQÓx.

÷uÜ |a_ (Bee Venom) ÷Áø»UPõµz ÷uÜUPÎß öPõmk®

EÖ¨£õÚx |a_¨ø£²hß CønUP¨£mk AuÝÒ |a_a

÷\P›UP¨£kQÓx. CzuøP¯ ÷uÜ°ß |a\õÚx îìhø©ß, A¨£õø©ß,

Aêzv÷Úì, øím÷µõS÷Íõ›U Aª»®, L£õºªU Aª»®,

Bºz÷uõ£õì÷£õiU Aª»®, P¢uP®, PõÀ]¯®, ö\®¦ ©ØÖ® ©UÜ]¯®

\À÷£mk ÷£õßÓ ÷Áv¯¨ ö£õ¸ÒPøÍ¨ ö£ØÖÒÍÚ.

÷uÜa ]Qaø\ •øÓ : (Apitherapy) ÷uÜUPøÍz ÷uõÀ ÷|õ¯õÀ

£õvUP¨£mh ÷|õ¯õÎPÎß ÷uõ¼ß «x öPõmha ö\´x Av¼¸¢x

÷\P›zu |a]øÚz ÷uõÀ ÷|õ´ Q¸ªPÎß ]Qaø\US ©¸¢uõP¨

£¯ß£kzu»õ®. G¤hõUêß, Áõì¼ß ©ØÖ® \õ¼ø\¼U Aª»® ‰ßÖ®

÷\º¢x ö\´¯¨£mh PÎ®¦ Auß Fk¸ÁÀ ußø©ø¯ AvP›UPÄ®

£¯ß£kzu¨ £kQÓx. Áõu ÷|õ´PøÍ Sn¨£kzx® ©¸¢uõP¨

£¯ß£kQßÓx. ÷uÜ |a\õÚx C¸u¯z uø\PøÍz ysk® vÓ®

ö£ØÖÒÍx. C¢|a\õÚx Cµzuzv¾ÒÍ öPõ»ìmµõÀ ©ØÖ®

öPõÊ¨¤øÚ²® PøµUQÓx. Cµzu AÊzuzøuU SøÓUQÓx. {³÷µõêì

(|µ®¦zuÍºa]), Bºmj›÷¯õêì (Cµzu |õÍUSøÓ£õk) ©ØÖ®

Bºzuøµmiì (‰mk ÷|õ´PÒ) BQ¯ÁØøÓU Sn¨£kzu ÷uÜ°ß

|a_¨ £¯ß£kQÓx.

¦öµõ÷£õ¼ì : ÷uÜ¨ ¤]ß ©µ[PÎ¼¸¢x P]²® Jmk®

ußø©²ÒÍ ¤]ßPøÍ ÷uÜUPÒ ¦öµõ¨÷£õ¼ì GßÓ Jmk® ¤]ÚõP

÷\P›UQßÓÚ. ¦öµõ÷£õ¼ì ¤]ß, £õÀ\õ®ì, (Balsams) GzuÚõÀ, Áõ\øÚ

Gsøn ©ØÖ® ©Pµ¢uzyÒ BQ¯ÁØÓõÀ BÚx.

1. ÷uÜUPÒ ¦öµõ÷£õ¼øéa \mh[PøÍ JmkÁuØS®, öÁi¨¦PÒ

©ØÖ® CkUSPøÍ ‰kÁuØS® £¯ß£kzxQßÓÚ.

2. ¦öµõ÷£õ¼ì J¸ C¯ØøP¯õÚ Gvº¨¦ ö£õ¸ÍõP C¸¨£uõÀ

PõÀ|øhPÎÀ HØ£k® öÁmkUPÒ, Põ¯[PÒ, ©ØÖ® ^ÌUPmiPÒ

÷£õßÓÁØøÓU Sn¨£kzxÁuØS® £¯ß£k® PÎ®¦ u¯õ›¨¤À

ªPÄ® E£÷¯õP©õP EÒÍx.

275

3. AÇS \õuÚ[PÒ u¯õ›UP¨ £¯ß£kQÓx.

4. ¦öµõ÷£õ¼ì, ©õzvøµ ©ØÖ® vµÁ ©¸¢x ÁiÂÀ ©¸zxÁ

E£ö£õ¸ÍõP ÂØP¨£kQßÓx.

µõ¯ÀöáÀ¼ (÷uÜ¨£õÀ) : 6 •uÀ 12 |õmPÒ Á¯xøh¯ ÷Áø»UPõµz

÷uÜUPÎß _µ¨¤PÎ¼¸¢x µõ¯À öáÀ¼ _µUP¨£kQÓx. µõ¯À öáÀ¼

ªS¢u \zuõÚ EnÁõP C¸¨£xhß, CuøÚ CÍ® »õºÁõUPÒ ©ØÖ® •vº

Cµõo ÷uÜUPÐUS EnÁõP Fmh¨£kQÓx. µõ¯À öáÀ¼, £õÀ ÷£õßÓ

öÁsoÓ•øh¯x. µõ¯À öáÀ¼°À ¦µu®, öPõÊ¨¦, Põº÷£õøím÷µõm,

}º ©ØÖ® \õ®£À BQ¯øÁ Ah[Q²ÒÍÚ. ©ÛuºPÎß £»zøu²® ©ØÖ®

E°º¨¤øÚ²® AvP›UPa ö\´²® J¸ \zuõÚ EnÁõP ÂÍ[SQÓx.

©Pµ¢uzyÒ : uõÁµ CÚ[PøÍ ¦x¤UPU Ti¯ ©ØÖ® ÷uß TkPÎ¾ÒÍ

»õºÁõUPÐUS EnÁÎUPU Ti¯ ©Pµ¢uzyÒPøÍ ÷Áø»UPõµz

÷uÜUPÒ ÷\P›UQßÓÚ. »õºÁõ ©ØÖ® ÷uÜUPÐUS EnÁÎUPUTi¯

÷uÜ EnÄ (Bee bread) AÀ»x µõ¯À öáÀ¼°øÚ u¯õ›UP ÷Áø»UPõµz

÷uÜUPÒ ©Pµ¢uzyøÍ¨ £¯ß£kzxQßÓÚ. ©Pµ¢uz yÎÀ 25 ¦µu¨

ö£õ¸mPÐ® 18 Aª÷Úõ Aª»[PÐ® Põn¨£kÁuõÀ CøÁ ©ÛuºPÒ

EmöPõÒÁuØS¨ £¯ß£kQÓx.

÷uÜUPÎß ÷|õ´PÐ® AøÁPÎß Gv›PÐ® : ÷uÜUPÒ

ö£¸©ÍÂÀ øÁµì, PõÍõß, £õUj›¯õ ©ØÖ® ¦÷µõm÷hõ÷\õÁß E°›PÒ,

¦Ó ©ØÖ® AP Jmkso¨§a]UPÒ ©ØÖ® §a]PÍØÓ ]» E°›PÍõÀ

£õv¨¤ØSÒÍõQßÓÚ.

øÁµì ÷|õ´

÷\U ¦¹m (Sac brood) C¢÷|õ´ øÁµéõÀ HØ£kÁxhß ÷uß

TmiÀ 30 ÂÊUPõk ÷uÜUPÒ C¢÷|õ°ÚõÀ £õv¨¤ØSÒÍõQßÓÚ.

C¢÷|õ´ »õºÁõUPÒ ¤³¨£õÁõP ©õØÓ¨£kÁøuz ukUQÓx.

Põè«ºz ÷uÜ øÁµì : C¢÷|õ¯õÚx ÷uÜ°ß AøÚzx ÁÍºa]¨

£¸ÁzvøÚ²® £õv¨£øh¯a ö\´²®. ÷|õ°ÚõÀ £õvUP¨£mh ÷uÜUPÒ

TmiØSÒ÷Í÷¯ CÓ¢x ÂkQßÓÚ.

PõÍõß ÷|õ´PÒ : \õU ¦¹m (Chalk brood) C¢÷|õ´ J¸ÂuU

PõÍõÚõÀ HØ£kQÓx. PõÍõßPÎß ~so¯ CøÇPÒ »õºÁõUPÎß

v_UPÎÀ ~øÇ¢x AøÁPøÍ CÓUPa ö\´QßÓÚ.

£õUj›¯õ ÷|õ´ : Aö©›UPß L£ÄÀ ¦¹m (American Foul brood- AFB) C¢÷|õ´ ì÷£õºPÒ EØ£zv ö\´²® £õUj›¯õUPÎÚõÀ HØ£kQÓx.

CÆÁøP £õUj›¯õUPÒ »õºÁõÂß ShÀ _Áº ©ØÖ® EhÀ v_UPÎÀ

Fk¸ÄQßÓx. ÷|õ°ÚõÀ £õvUP¨£mh »õºÁõÂß {Ó® J¸ |À»

276

•zx¨÷£õßÓ {Ózv¼¸¢x Ahº £Ê¨¦ {ÓzvØS ©õÖ®. TmiøÚ

AøhUS® {ø»°À CøÁ CÓ¢xÂkQßÓÚ.

¦÷µõm÷hõ÷\õÁß ÷|õ´ : ö|õë©õ ÷|õ´ : (Nosema)C¢÷|õ¯õÚx ì÷£õº EØ£zv ö\´²® ¦÷µõm÷hõ÷\õÁõ E°›PÍõÀ

HØ£kQÓx. C¢÷|õ´ ÷uÜ°ß ö\›©õÚzøua ^ºSø»¯a ö\´x

AøÁPÐUS Á°ØÖ¨÷£õUøP HØ£kzxQÓx.

APõøµß ÷|õ´ (Acarine) ""A°êÀ B¨ øÁm'' (Isle of Wight)GÚ¨£k® APõøµß ÷|õ´ J¸ ]Ô¯ Jmkso¨ §a]PÒ ÷uÜUPÎß

‰a_USÇø» Aøh¨£uÚõÀ HØ£kQÓx. Jmkso¨ §a]°ß

uõUSu»õÀ ÷uÜUPÒ ö\¯»ØÓ ußø©US EÒÍõQßÓÚ.

Gv›PÒ : ÷uÜUPÐUS AvP AÍÂÀ Gv› E°›PÒ

Põn¨£kQßÓÚ. ö©ÊS A¢x¨§a], ö©ÊS Ásk, ÷uøµPÒ, |zøu,

GÖ®¦PÒ, x®¤PÒ, Pøµ¯õß ÷£õßÓøÁPÒ ÷uÜUPÎß Gv›PÍõP

ÂÍ[SQßÓÚ.

C¢v¯õÂÀ ÷uÜ ÁÍº¨¦z öuõÈ¼ß CßøÓ¯ {ø» : £vøÚ¢x

÷Põi ÷uÜU Tmh[PøÍ E¸ÁõUS® C»UøP øÁzv¸¢u ÷£õv¾®

uØ÷£õx 5.7 C»m\® GsoUøP°»õÚ ÷uÜU Tmh[P÷Í Põn¨£k

QßÓÚ. ©íõµõèiµõ ©õ{»zvÀ {µ¢uµ©õÚ ÷uÜ¨ £sønPÒ £»

Ch[PÎÀ {ÖÁ¨£mkÒÍÚ. ÷uß EØ£zv ö\´²® ©õ{»[PÎÀ

uªÌ|õk •uÀ Chzøu²®, AuøÚz öuõhº¢uõØ÷£õÀ ÷PµÍõ ©ØÖ®

Pº|õhPõ Cµsk ©ØÖ® ©ØÖ® ‰ßÓõ® Chzøu²® ÁQUQßÓx.

÷uÜUPÎß Bµõá] ø©¯[PÒ C¢v¯õÂß £» Ch[PÎÀ

{ÖÁ¨£mkÒÍÚ. C¢v¯ ÷ÁÍõsø© Bµõá] PÇP® (Indian Councilof Agricultural Research) , ÷ÁÍõsø© ©mkªßÔz ÷uÜUPÒ ÁÍº¨¤¾®

uÚx Bµõá] £[QøÚ¨ £» ÁÈPÎÀ Dk£kzvU öPõskÒÍx.

£mk¨§a] ÁÍºzuÀ (SERICULTURE)

£søh Põ»® •uÀ £mk ¡»õÚx £À÷|õUShß £¯ß£kQÓx.

C¯ØøP°À QøhUS® _zu©õÚ ~s CøÇPÎÀ JßÓõÚ £mk ¡ø»

""¡À CøÇPÎß Cµõo'' (Queen of fibres) GßÖ TÖÁxsk. £mk ¡¼ß

E¯º Âø» ©v¨¦ ©ØÖ® Auß £¯ß£õmiß Põµn©õP÷Á £mk¨

¦ÊUPøÍ AvP AÍÂÀ ÁÍº¨£uØ÷PØ£ £À÷ÁÖ •øÓPÒ AvPU

PÁÚzxhß øP¯õÍ¨£mk Á¸QßÓÚ. £mk¨ ¦ÊUPøÍ ÁÍºzx

Av¼¸¢x ~so¯ uµ® Áõ´¢u £mk¡À CøÇPøÍ EØ£zv ö\´²®

öuõÈÀ ~m£÷© £mk§a] ÁÍº¨¦ (Sericulture) GßÖ AÔ¯¨£kQÓx.

277

£mk¡À ÁøPPÒ :

£mk ¡»õÚx ]» A¢v¨ §a]PÍõÀ EØ£zv ö\´¯¨£kQÓx.

CøÁ §a]PÒ (Insects) GßÓ ÁS¨¤ß RÌÁ¸® ö»¨¤÷hõ¨jµõ

(Lepidopkera) GßÓ Á›ø\°ß Sk®£[PÍõÚ \õmhº{÷h (Saturnidae) ©ØÖ®

£õ®¤]÷h (Bombycidae) øÁ \õº¢uøÁPÍõS®. £À÷ÁÖ Âu©õÚ

£mk¨¦ÊUPÒ (Silkworm) u¯õ›US® £mk¡ÀPÎÀ ªP •UQ¯©õP |õßS

ÁøP £mkPÒ (Silk) PshÔ¯¨£mkÒÍÚ.

1. ©À£› £mk (Mulberry Silk)

CÆÁøP¨ £miøÚ Auß JÎºQßÓ ußø© ©ØÖ® öÁÎº ©g\Ò

{ÓzuõÀ, E¯º¢uµP¨ £mhõPU P¸u»õ®. CzuøP¯ £miß ö©À¼¯

CøÇ°øÚ ©À£› Cø»PøÍ EnÁõP Esq® £õ®¤Uì ÷©õ› GßÓ

CÚ¨ £mk¨§a]PÒ _µUQßÓÚ.

2. h\õº£mk (Tasar Silk)

CÆÁøP £mk¡¼øÇPÒ, A¢v÷µ°¯õ ø©¼mhõ, A.£õ¨L¯õ,

A. µõ¯À¼ ÷£õßÓ £mk CÚ¨ §a]PÎß ¦ÊUPÎ¼¸¢x

_µUP¨£kQßÓÚ. C¨£mk ¡ÀÁøP ö\®¦ {Ó•øh¯uõS®. C¨£miøÚ

E¸ÁõUS® £mk¨¦ÊUPÒ Aºáüß (Arjun), B\ß (Asan), \õÀ (Sal) ©ØÖ®

KU (Oak) ÷£õßÓ uõÁµ[PÎß Cø»PøÍ EnÁõP EsqQßÓÚ.

3. •[Põ £mk (Munga Silk)

CÆÁøP £mkUPÒ, ÷\õ® (Som), \®£õ (Champa) ©ØÖ® ÷©õ¯ßSÔ

(Moyankuri) ÷£õßÓ uõÁµ[PøÍ EnÁõP Esq® B¢zv÷µ¯õ A\õ©õ

(Antheraie assama) GßÓ CÚ¨£mk¨ ¦ÊUPÎ¼¸¢x ö£Ó¨£kQÓx.

C¨£mk ÁøPPÐ®, h\õº £miøÚ¨ ÷£õ»÷Á £Í£Í¨£õPU Põn¨£k®.

£miß £mk¨§a]°ß EnÄz

ÁøP ÁøPPÒ uõÁµ[PÒ

1. ©À£› £õ®¤Uì÷©õ› ÷©õº\õ AÀ£õ (©À£›)

2. h\õº A¢v÷µ¯õ ø©¼mhõ Aºãß

A¢v÷µ¯õ £õL¤¯õ A\õß

A¢v÷µ¯õ µõ¯¼ \õÀ

A¢v÷µ¯õ ö£ºÛ ¨Í®

3. G› AmhõUPì ›]Û B©nUS Cø»

4. •[Põ A¢v÷µ¯õ A\õ©õ \®¨£õ, ÷\õ®, ÷©õ¯ßSÔ.

278

4. G›£mk (Eri Silk)

CÆÁøP £mkUPÒ B©nUS (Castor leaves) Cø»PøÍ EnÁõP

Esq® AmhõUPì ›]Û (Attacus ricini) GßÓ CÚ¨£mk¨

¦ÊUPÎ¼¸¢x E¸ÁõUP¨£kQÓx. CÆÁøP¨ £mkUPÎß {Ó•® ©À£›

£miøÚ¨ ÷£õß÷Ó Põn¨£mhõ¾®, CÁØÔß £Í£Í¨¦z ußø©¯õÚx

h\õº £miøÚ Âha \ØÖ SøÓÁõP÷Á Põn¨£kQÓx.

£mk¨ §a]°ß E°›°¯À :

|® |õmiÀ ÁÍºUP¨£k® £mk¨§a] CÚ©õÚ £õ®¤Uì

÷©õ›¯õÚx, 300 ]Ó¨¤Ú[PøÍU öPõsk, ö»¨¤÷hõ¨jµõ GßÓ

Á›ø\°ß RÌÁ¸® J¸ ]Ô¯ Sk®£zøua ÷\º¢uuõS®. CUSk®£zvß

RÌ Á¸® §a]PÎß •vº E°›PÒ ¯õÄ® £¸©ÚõÚøÁ E¸søh¯õÚ

©ØÖ® ÷µõ©® {øÓ¢u Eh»ø©¨ø£¨ ö£ØÖÒÍÚ. CÁØÔÀ Áõ²Ö¨¦PÒ

|ßS ÁÍºa]¯øh ¯õø©°ÚõÀ, CøÁPÒ EnÄ Esq® vÓÚØÖU

Põn¨£kQßÓÚ. C¨§a]PÒ ¯õÄ® £ÓUS® vÓÚØÓøÁPÒ. ÷©¾®

CøÁPÎß EhÀ ©ØÖ® CÓUøPPÒ, öÁsø© {Ó®, •uÀ £Ê¨¦ {Ó®

Áøµ ©õÖ£mkU Põn¨£kQßÓÚ.

C¨§a]PÎß CÓUøPPÎß AP»® 4 •uÀ 6 ö\.«. Áøµ

Aø©¢xÒÍx. CÓSPÒ ¯õÄ® ö©À¼¯ £h»©õP Á¼ø© SßÔU

Põn¨£kQßÓÚ. •vº E°›PÎß B²mPõ»® 2 AÀ»x 3 |õmPÒ.

}sh P®£Î¨¦ÊÁõPU Põn¨£k® £õ®¤U ÷©õ›°ß »õºÁõøÁ÷¯

ö£õxÁõP¨ £mk¨¦Ê (Silkworm) GÚ AøÇ¨£xsk. »õºÁõUPÒ ¯õÄ®

©À£› Cø»°øÚ ©mk÷© EnÁõP Esq®. (monophagous)

»õºÁõÁõÚx Tmk¨¦Ê £¸Á (Pupa) {ø» AøhÁuØS •ß£õP, I¢x

•øÓ E¸©õØÓ® AøhQÓx.

£mk CøÇ E¸ÁõUPÀ :

£mk¨ ¦ÊÂß Eh¼À EÒÍ £mk }ºa _µ¨¤PÎß (Silk glands)

_µzu÷» £mhõS®. £mk }ºa _µ¨¤PÒ ©õÖ£õhøh¢u EªÌ}ºa

_µ¨¤PÍõS®. £mk¨¦ÊÂß ö\›©õÚU SÇ¼ß C¸¦Ó•® £UPzvØS

JßÓõP Cµsk }sh SÇÀ ©ØÖ® _¸Ò ÁiÁa _µ¨¤PÍõP CøÁ

Põn¨£kQßÓÚ. CÆÂµsk _µ¨¤PÐ® J¸ SÖQ¯ SÇÀ ÷£õßÓ

EÖ¨¦hß CønUP¨£mi¸US®. CÆÂøn¨¤ØS ¡À ¡Ø¦ EÖ¨¦

(Spinneret) GßÖ ö£¯º. C¢¡À ¡Ø¦ EÖ¨£õÚx |õÂß J¸ £Sv¯õS®.

Lø£¨µõ°ß (fibroin) GßÓ |õº¦µu¨ ö£õ¸ÍõÚ J¸ ¤]ß ÷£õßÓ

£mk¨£õPõÚx £mk }ºa _µ¨¤PÎß ‰»® _µUP¨£kQÓx. CzuøP¯

Lø£¨µõ°ß usp›À Pøµ²® ußø©¯ØÓx. Cx QøÍ]ß, A»øÚß

279

©ØÖ® møµ÷¯õ]ß ÷£õßÓ Aª÷Úõ Aª»[PÍõÀ BÚx. ÷©¾® J¸

Cøn xøn _µ¨¤PÍõÀ ö\›]ß (Sericin) GßÓ _µ¨¤ }º _µUP¨£mk

Lø£¨µõ°Ýøh¯ Cµsk CøÇPÐ® CønUP¨£k®. £mk¨¦ÊÂß

EhÀ _¸[Q, Â›Áuß ‰»® Lø£¨µõ°Ýøh¯ Cµsk CøÇPÐ®

ö\›]Ýhß ÷\º¢x JßÓõP ¡À ¡Ø¦ EÖ¨¦ ‰»® öÁÎ÷¯ÖQÓx.

CzuøP¯ ¤]ß ÷£õßÓ _µ¨¤z vµÁ©õÚx öÁÎUPõØÔÀ £mhÄhß,

CÖQ ~so¯, }sh vh©õÚ £mk ¡À CøÇ¯õP ©õÖQÓx.

ÁõÌUøPa _ÇØ] (Life cycle)

£õ®¤Uì ÷©õ›°ß ÁõÌUøP _ÇØ] |õßS •UQ¯ {ø»PøÍU

öPõshx. AøÁPÒ •møhPÒ, »õºÁõ, Tmk¨¦Ê (Pupa) ©ØÖ® •vº

E°› AÀ»x C©õ÷Põ (Imago) BS®.

{ø» & 1 •møhPÒ : AøhPõzuÀ (Incubation) 7&10 |õmPÒ :

£õ®¤Uì ÷©õ›°ß •møhPÒ ªPa ]Ô¯øÁPÍõPÄ®, PiÚ©õPÄ®

C¸US®. CøÁ F]°ß uø»¨£Sv AÍÂ¾®, £¨£õÎ¨ £Ç Âøu ÷£õßÓ

Aø©¨¦hÝ® Põn¨£k®. C®•møhPÎß KkPÒ ÁÍ¸® P¸ÂØS J¸

£õxPõ¨¦ EøÓ¯õPa ö\¯À£kQßÓÚ. •møhPÒ •u¼À CmhÄhß

öÁÎº ©g\Ò {ÓzxhÝ®, ¤ßÚºa ]Ôx |õmPÎÀ Ahº{Ózv¼¸¢x

}»® P»¢u \õ®£À {Ó©õP ©õØÓ©øhQÓx.

•vº¢u ö£sq°›

•møhPÒ

¦ÊUTk ö|.öÁ. ÷uõØÓ®¦ÊUTk

•vº¢u £mk¨¦Ê

£h® : 6.36. ©Àö£› £mk¨§a]°ß ÁõÌUøPa _ÇØ]

{ø» : 2 »õºÁõ : 45 vÚ[PÒ (5 {PÌÄPÒ) ÁÍº{ø»

C¢{ø» J¸ »õºÁõ ÁÍºa]¯øh²®, ÁÍ¸® £¸Á{ø»¯õS®.

£õ®¤Uì ÷©õ›°ß »õºÁõ ö£õxÁõP¨ £mk¨¦Ê (Silkworm or Caterpillars)

GßÖ AøÇUP¨£kQÓx. »õºÁõ uÚx ÁÍºa]°ß ÷£õx |õßS •øÓ

280

E¸©õØÓ® AøhQÓx. JÆöÁõ¸ E¸©õØÓzvØS® Cøh÷¯ EÒÍ

Põ»zvøÚ J¸ Cßìhº (Instar) GÚ AøÇ¨£xsk. £mk¨¦ÊUPÎß

Eh»õÚx Psh[PÒ öPõsh Aø©¨¤øÚ Eøh¯x. CøÁ Á¼ø©¯õÚ

RÌzuõøhø¯²® ö£ØÖÒÍÚ. »õºÁõÁõÚx uÚx •Ê¨£¸Á{ø» •i²®

Áøµ öuõhº¢x ©À£› Cø»°øÚz vßÖ öPõsi¸US®. »õºÁõ {ø»

_©õº 45 |õmPÐUS }iUQßÓx. C¨£¸Á Põ»zvß÷£õx ¦ÊÂß EªÌ}ºa

_µ¨¤ |ßS ÁÍºa]¯øh¢x £mk CøÇ°øÚa _µUP Bµ®¤UQßÓx.

{ø» : 3 & Tmk¨¦Ê £¸Á{ø» (Pupa) (15 |õmPÒ)

CÆÁõÖ _µUP¨£mh £mk CøÇ ¤ßÚ¨£mk J¸Âu¨ £mk¨ ¦ÊU

ThõP (Silk Cocoon) ©õÖQÓx. CÆÁøP¨¦ÊUTkPÒ AuÝÒ ÁÍ¸®

Tmk¨¦ÊÂØSa ]Ó¢uöuõ¸ £õxPõ¨¤øÚ AÎUQßÓÚ. ¦ÊUThõÚx

(Cocoon) öÁsø©, öÁÎº©g\Ò, AÀ»x ©g\Ò {Óa \õ¯[PøÍ¨

ö£ØÖÒÍÚ. »õºÁõÂß CÖv¯õÚ E¸©õØÓ® ¦ÊUTmiÝÒ |øhö£ØÓ

¤ÓS, »õºÁõ ÁÍº¢x £Ê¨¦ {Ózxhß øPmiß EøÓ°ÚõÀ `Ç¨£mh

J¸ E¸Áø©¨¦hß Põn¨£k®. »õºÁõÂß CzuøP¯ E¸Áø©¨¤øÚz

uõß Tmk¨¦Ê {ø» (pupa) GßQ÷Óõ®. C¢uU Tmk¨ ¦Ê £¸Á® 15

|õmPÒ Áøµ }iUQÓx. ¤ßÚºU Tmk¨¦Ê E¸©õØÓ©øh¢x Tmiß

J¸ •øÚø¯ EøhzxU öPõsk §a]¯õP öÁÎÁ¸®.

{ø» : 4 & §a]¨£¸Á® (Imago) AÀ»x •vº E°› £¸Á®

(5&7 |õmPÒ)

CÖv E¸©õØÓ©øh¢u ¤ÓS E¸ÁõS® •vº¢u §a]°øÚ C©õ÷Põ

(Imago) GßÖ AøÇ¨£xsk. CzuøP¯ •vº§a] £¸Á÷© £õ®¤Uì

÷©õ›°ß ÁõÌUøP _ÇØ]°øÚ •ØÖ ö£Óa ö\´QÓx. ÷©¾®

C¨£¸Ázvß ÷£õx •vº Bs §a]PÒ •vº ö£s §a_PÐhß Cøn¢x

AÁØøÓ •møh°ha ö\´QßÓÚ. •vºa]¯øh¢u A¢v¨ §a]PÒ ¯õÄ®

£ÓUS® vÓÚØÖ®, ö\¯»ØÓ Áõ²Ö¨¤øÚ²® ö£ØÔ¸US®. CuÚõÀ

C¢{ø»°À CøÁPÒ EnÄ Esn C¯»õx.

©À£› ÁøP¨ £mk ÁÍº¨¦ :

©À£› £mk¨¦ÊUPÒ ¯õÄ® ÃmiÝÒ ÁÍºUPU Ti¯øÁPÍõS®.

ö£›¯ AÍÂ¾ÒÍ B÷µõUQ¯©õÚ ¦ÊUTkPøÍa ÷\P›zx AÁØøÓ

|ßS PõØ÷Óõmh Á\v²hß ÁÍº¨¦U TskPÎÀ øÁ¨£xsk. ¤ßÚºa

]Ôx |õmPÒ PÈ¢x CÍ® E°›PÒ Tmk¨¦ÊÂ¼¸¢x öÁÎÁ¸®.

CøÁPÎß Bs ©ØÖ® ö£s E°›PøÍ GÎvÀ ÷ÁÖ£kzv AÔ¯»õ®.

•vºa]²ØÓ J¸ Bs §a] ©ØÖ® J¸ ö£s §a]°øÚz ÷uº¢öukzx

AøÁPøÍ Cøn²Óa ö\´¯ J¸ Psnõi £õmi¼À 24 ©o ÷|µ®

281

øÁ¨£xsk. CÆÁõÖ Bs, ö£s §a]PÒ Cøn¢u ¤ÓS,

•møh°kÁuØPõP¨ ö£s §a]°øÚ ©mk® •møh°k® J¸

ö£miUSÒ ©õØÓ¨£kQÓx. JÆöÁõ¸ ö£s §a]²® 300&400 Áøµ°»õÚ

]Ô¯ •møhPøÍ CkQßÓÚ. CzuøP¯ ]Ô¯ •møhPÒ ÁºzuP Ÿv°À

ÂzxUPÒ (Seeds) GÚ AøÇUP¨£kQßÓÚ. |À» uµ©õÚ £miøÚ EØ£zv

ö\´ÁuØSz uµ©õÚ ÂzxUPøÍU PÁÚzxhß ÷uº¢öukUP ÷Ásk®.

CÆÁõÖ ÷uº¢öukUP¨£mh uµ©õÚ ÂzxUPÍõÚ •møhPÒ

AøhPõ¨£PzvÀ (Incubator) 700F öÁ¨£{ø»°À øÁUP¨£kQÓx.

•møhPÎ¼¸¢x ]Ô¯ »õºÁõUPÒ 7&10 |õmPÎÀ ö£õ›UQßÓÚ. CÆÁõÖ

ö£õÔUP¨£mh »õºÁõUPøÍz uõß £mk¨¦ÊUPÒ GßÖ TÖQ÷Óõ®.

£mk¨§a] ÁÍº¨£õÚx ‰ßÖ ÷ÁÖ£mh {ø»PøÍ

EÒÍhUQ¯uõS®. AøÁPÍõÁÚ; 1. §a]PÎß EnÄz uõÁµ[PøÍ¨

£°›hÀ (uõÁµz ÷uõØÓ®) 2. £mk¨¦ÊUPøÍ ÁÍºzuÀ (Â»[Sz ÷uõØÓ®)

©ØÖ® 3. ¦ÊUTmi¼¸¢x £mk ¡À GkzuÀ. (öuõÈÀ ~m£z ÷uõØÓ®).

§a]PÎß EnÄz uõÁµ[PøÍ¨ £°›hÀ : {ø» & 1

£mk¨ §a]°Ú©õÚ £õ®¤Uì ÷©õ›, ©À£› Cø»PøÍ EnÁõP

EsnU Ti¯uõS®. GÚ÷Á, ©À£› Cø»PøÍz öuõhºa]¯õÚ EnÁõP

AÎzuÀ ªPÄ® AÁ]¯©õQÓx. ©À£› Cø»PÎÀ AvP AÍÂ»õÚ

EnÄa \zxU Põn¨£kQÓx. CzuõÁµ©õÚx Bsk •ÊÁx®

Põn¨£k® J¸ ©µzuõÁµ® BS®. ©À£› ©µ[PÒ |õØÖ |kuÀ, (Sapling)

öÁmi |kuÀ (Cutting) ©ØÖ® JmhøÁzx |kuÀ (Grafting) ÷£õßÓ

•øÓPÎÀ CÚÂ¸zv ö\´¯¨£kQÓx.

]Ô¯ £mk¨¦Ê »õºÁõUPøÍ ÁÍºzuÀ & {ø» & 2

Bµ®£U Põ» ÁÍºa]°ß ÷£õx £mk¦ÊÂß }Ò AÍÄ 5&7 ª.«.

C¸US®. CzuøP¯ ]Ô¯ »õºÁõUPøÍ ¤ßÚº ]Ô¯ xskPÍõUP¨£mh

©À£› Cø»PøÍU öPõsh umk JßÔØS ©õØÖÁõºPÒ. »õºÁõUPÒ

©À£› Cø»PøÍ EnÁõP Esk ÷ÁP©õÚ ÁÍºa]°øÚ AøhQßÓÚ.

CÆÁõÖ E¸ÁõÚ £mk¨¦ÊUPÒ |õßS AÀ»x I¢x |õmPÒ ÷ÁP©õP

©À£› Cø»ø¯ Esh ¤ß¦, EnÄ EsqÁøu {ÖzvÂmk ö\¯»ØÓ

{ø»°À C¸US®. C¢u »õºÁõUPÒ JÆöÁõ¸ •øÓ ÷uõÀ EÔUS®

÷£õx®, E¸©õØÓ® AøhQßÓÚ. AøÁPÒ I¢x •øÓ u©x ÷uõÀPøÍ

EÔzxU öPõsk 45 |õmPÎÀ •vºa]¯øhQßÓÚ. C¢{ø»°À,

£mk}ºa _µ¨¤PÎ¼¸¢x £mk ¡À CøÇ _µUP Bµ®¤UQßÓx.

CÆÁõÖ £mk CøÇ _µUP Bµ®¤US® ÷£õx ¦ÊUPÒ ¡¼øÇ

¤sn¨£k® umkPÐUS (Spinning trays) ©õØÓ¨£kQÓx. C¨¦ÊUPÒ

282

u[PÍx CÖvU PÈÄPøÍ öÁÎ÷¯ØÔÂmk, £mk }ºa _µ¨¤PÎ¼¸¢x

¤_¤_¨£õÚ vµÁzøu |õÂß ÷©À EÒÍ ]Ô¯ xøÍ ‰»® _µUP

Bµ®¤zx ÂkQßÓÚ. ¤ßÚº I¢x |õmPÎÀ £mk¨¦ÊUPÒ

E¸©õØÓ©øh¢x Tmk¨¦ÊÁõP ©õÖQßÓÚ. £vøÚ¢x |õmPÐUS ¤ÓS

Tmk¨¦Ê, E¸©õØÓ® Aøh¢x •vº E°›¯õÚ C©õ÷Põ AÀ»x

£mk¨§a] öÁÎÁ¸QÓx. CÍ® E°›PÒ ¦Ê TmiÝÒ (Cocoon) C¸US®

÷£õx J¸ÂuU Põµzußø©²øh¯ vµÁzøua _µ¢x Tmiß J¸•øÚ¨

£Svø¯ ª¸xÁõUSQßÓÚ. CÆÁõÖ ª¸xÁõUP¨£mh Tmiß

•øÚ¨£Sv °¼¸¢x •vº E°› AÊzuzxhß öÁÎÁ¸QÓx.

¦ÊUTkPÒ E¸ÁõÚ¤ÓS, B÷µõUQ¯©õÚ TkPøÍ ©mk®

÷uº¢öukzxz uÛ AøÓPÎÀ øÁzx Akzu £mk¨¦Ê ÁÍº¨¤ØSz

u¯õµõUSÁõºPÒ.

£mk¨¦ÊUPøÍ ÁÍº¨£uØSz ÷uøÁ¨£k® \õuÚ[PÒ :

ÁÍº¨£P® : £mk¨¦ÊUPÎß ÁÍº¨£P©õÚx |ßS PõØ÷Óõmh

Á\v²øh¯ Pmih©õP÷Áõ AÀ»x ©s _ÁØÓõÀ BÚ RØÖU TøÓ²øh¯

Ch©õP÷Áõ C¸zuÀ |À»x. HöÚÛÀ Ca`Ì{ø»PÒ ÁÍ¸® £mk¨

¦ÊUPÐUS ÷Põøh°À SÐø©ø¯²®, SÎºPõ»zvÀ ªu©õÚ

öÁ¨£zøu²® AÎUQßÓÚ. ÁÍ¸® »õºÁõUPÒ AÀ»x ¦ÊUPÐUS

÷uøÁ¯õÚ \›¯õÚ öÁ¨£{ø»¯õÚx 70 - 750F BS®.

EnÅmk® umk : ¦v¯uõP ö£õ›¢u ¦ÊUPøÍ, ‰[Q»õ»õÚ

umkUPÎÀ øÁzx ©À£› Cø»zxPÒPøÍ EnÁõP AÎ¨£õºPÒ.

©UPõß : (Machan) ©UPõß Gß£x Cµsk ÷áõi ‰[QÀ PÈPøÍ {»zvÀ

ö£õ¸zvU SÖUSU P®¦PÍõÀ ö£õ¸zu¨£mh Aø©¨£õS®. CÆÁø©¨£õÀ

SÔ¨¤mh ChzvÀ AvP©õÚ GsoUøP²ÒÍ umkUPøÍ Aø©UP

•i²®.

Áø»PÒ : §a]PÎß PÈÄPÒ, Gg]¯ ©À£› Cø»PÒ ÷£õßÓøÁ

ÁÍº¨£PzvÀ EÒÍ ÷©À umkPÎ¼¸¢x ¦ÊUPÒ «x ÂÊ¢x Âhõ©À

£õxPõ¨£uØ÷PØÓÁõÖ ¦ÊUPÒ EÒÍ umiß ÷©À £Sv Áø»PÍõÀ

‰h¨£mi¸US®. CÆÁõÖ ¦ÊUPøÍU PÈÄ¨ ö£õ¸ÒPÎ¼¸¢x

£õxPõUPõÂiÀ, AøÁPÒ ÷|õ°ÚõÀ £õvUP¨£hUTk®. C¢{PÌÄPøÍz

uÂº¨£uØPõP, £mk¨¦ÊUPÒ EÒÍ umkUPøÍa _ØÔ Áø»PÍõÀ

‰kÁxsk.

£mk ¡¼øÇ ¤ßÝ® umkUPÒ (Spinning trays)£mk¨¦ÊUTkPÒ E¸ÁõS® •ß÷£ •vºa]¯øh¢u £mk¨

¦ÊUPøÍ J¸ SÔ¨¤mh ÁøP umiØS ©õØÖÁõºPÒ. CzuøP¯ SÔ¨¤mh

ÁøP umk ¡¼øÇ¨ ¤ßÝ® umk AÀ»x \¢vµQ GßÖ AøÇUP¨£k®.

283

©À£› £mk¨¦ÊUPÒ ÁÍº¨¤ß ÷£õx ÷©ØöPõÒÍ÷Ási¯

•ßöÚa\›UøP |hÁiUøPPÒ :

1. £mk¨¦ÊUPøÍ ªP AvP©õÚ Tmh ö|›\¾hß ÁÍº¨¦z umkPÎÀ

øÁUPU Thõx.

2. E»º¢u, ©õ_ £i¢u ©À£› Cø»PøÍ¨ £mk¨¦ÊUPÐUS EnÁõP

AÎzuÀ Thõx.

3. uõµõÍ©õÚ PõØ÷Óõmh® AÁ]¯©õÚx.

4. AøÚzx¨ £mk¨ ¦ÊUPÐUS® \©©õP ©À£› Cø» EnÂøÚ

AÎUP ÷Ásk®.

5. ÷uõÒ E›²® (Moulting) {ø»°À EÒÍ ¦ÊUPÐUS G¢uÂuzv¾®

Cøh³Ö HØ£hõÁsn® £õxPõUP ÷Ásk®.

6. ÁÍº¨£Pzvß uøµ¨£Sv GÆÂu y_® CÀ»õ©À C¸zuÀ ÷Ásk®.

uøµ¨£Svø¯ J¸ SÔ¨¤mh Põ» CøhöÁÎ°À, ©õmka\õn®

AÀ»x SøÇ¢u ©s •u¼¯ÁØÓõÀ §]z uÍªhÀ ÷Ásk®.

7. £mk¨¦ÊÂøÚ ÁÍºUS® ChzvÀ ¦øP¤izuø»U Psi¨£õPz

uÂºUP ÷Ásk®.

8. ÷|õ´UQ¸ªPÒ ö|¸[PõÁsn®, ¦ÊUPøÍ A_zu©õÚ øPPÍõÀ

øP¯õÍUThõx. ¦ÊUPøÍU øP¯õÐ£ÁºPÒ u©x øPPøÍ

ªPa_zu©õP øÁzv¸zuÀ ÷Ásk®.

9. öÁ¨£©õÚ Põ»[PÎÀ ¦ÊUPÐUS EnÅmh® AÎUP¨£k®

umkPÎß ÷©À SÔ¨¤mh Põ» CøhöÁÎPÎÀ }ºzxÎPøÍz

öuÎzuÀ AÁ]¯©õS®.

{ø» & 3 : ¦ÊUTmi¼¸¢x AÀ»x PUTÛ¼¸¢x ‰»£mk

CøÇ ¡ØÓÀ (Reeling of raw silk from cocoon)

uµ©õÚ £ß£kzuõu £mk (Rawsilk) |ÃÚz öuõÈÀ~m£zøu¨

£¯ß£kzvz x›u©õPÄ®, ]UPÚ©õPÄ® GkUP¨£kQÓx. £mk¨¦ÊU

Tmiß (Cocoon) EØ£zvUS®, £mk¡À ¡ØS® öuõÈØ\õø»US®

÷|›øhz öuõhº¦øh¯uõÀ, £mk¡À GkzuÀ •øÓ¯õÚx, £mk¨§a]

ÁÍº¨¤ß ªP •UQ¯ A[P©õS®.

£mk¨¦Ê Tmi¼¸¢x £mk ¡¼øÇPøÍ Gk¨£uØS •ß£õP¨

¦ÊUTkPøÍ öÁ¨£ }›À £zx {ªhzvØS ÷©À ‰ÌQ GkUP÷Ásk®.

CÆÁõÖ ¦ÊUTkPøÍ ‰ÌQ GkUS®÷£õx öÁ¨£ }øµ²®,

¦ÊUTkPøÍ²® ÷\ºzx J¸ ÷PõÀ ‰»® P»UQ ÂmkU öPõsi¸zuÀ

284

AÁ]¯©õS®. CÆÁõÖ ö\´Áuß ‰»®, ¦ÊUTmiß öÁÎ¨¦Ó¨ £Sv

ª¸xÁõQ J¸ }sh |õhõ ÷£õßÓ £Sv öÁÎ÷¯ØÓ¨£k®. CvÀ

öuõhºa]¯õÚ CøÇ°ß ~Û¨£Sv Põn¨£kQÓx. TkPÎ¼¸¢x

¤›UP¨£k® CøÇPøÍ¨ £Í£ÍUPa ö\´²® Aø©¨¤ß ('glass eye') FhõP

KhÂmk¨ ¤ß Sa]PÎÀ _ØÔ øÁUP¨£k®. Cx÷Á £mkz u¯õ›¨¤ß

Pa\õ¨ ö£õ¸ÍõS®.

£miß E£÷¯õP[PÒ :

1. £mk¡À CøÇ £mkz xoPøÍz u¯õ›¨£uØS¨ £¯ß£kzu¨

£kQÓx. uØ÷£õx £mk CøÇPøÍ¨ ¤Ó C¯ØøP ©ØÖ® ö\¯ØøP

ÁøP CøÇPÐhß Cønzx öh›£mk (Teri - Silk), £¸zv & £mk

(Cot - Silk), ÷£õßÓ xoPøÍ EØ£zv ö\´QÓõºPÒ.

2. £mk ¡À öuõÈØ\õø»PÒ ©ØÖ® µõqÁz xoPÒ E£÷¯õPzvØS®


3. «ß¤i \õuÚ[PÍõÚ Áø»PÒ u¯õ›¨£v¾®, £õµõ`mkPÒ

u¯õ›zu¼¾®, öuõø»÷£] P®¤PÎß ÷©¾øÓ ©ØÖ® P®¤°À»õz

öuõø»÷£] u¯õ›¨£v¾®, Kmh¨£¢u¯U PõºPÎß h¯ºPÒ,

ÁiPmizxo, Põ¯[PÐUS Pmk¨÷£õk® ö£õ¸mPÒ ©ØÖ® øu¯À

÷£õk® ö£õ¸mPÎ¾® £¯ß£kQßÓÚ.

£mk¨¦ÊÂß ÷|õ´PÐ®, Gv›PÐ® : »õ£Pµ©õÚ £mkz

öuõÈ»õÚx øÁµì, PõÍõß, £õUj›¯õ ©ØÖ® ¦÷µõm÷hõ÷\õÁõ

÷£õßÓÁØÓõÀ HØ£hUTi¯ ÷|õ´PÍõ¾®, §a]U öPõßÖsoPÍõÚ

£ÓøÁ ©ØÖ® E¯ºÂ»[SPÒ ‰»•® Aa_Özu¾USÒÍõQÓx. GÖ®¦PÒ,

PõP[PÒ, £¸¢xPÒ ©ØÖ® G¼PÒ ÷£õßÓøÁPÒ £mk¨¦ÊUPøÍ

EnÁõP Esk £mkz öuõÈ¾US ªS¢u CÇ¨ø£ HØ£kzxQßÓÚ.

£À÷ÁÖ Âu©õÚ £mk¨¦ÊUPÎß ÷|õ´PÒ AÔSÔPÒ ©ØÖ®

AøÁPøÍU Pmk¨£kzx® •øÓPÒ £ØÔU RÌUPsh AmhÁøn°À

öPõkUP¨ £mkÒÍÚ.

C¢v¯õÂÀ £mk¨§a] ÁÍº¨¦¨ £mk EØ£zv°À C¢v¯õ

5Áx Chzøu ÁQUQÓx. £mk EØ£zvz vÓÝU÷PØ£ á¨£õß, ø\Úõ,

öußöPõ›¯õ, µè¯õ, ¤÷µêÀ, £À÷P›¯õ, Czuõ¼ GÚ |õkPøÍ

Á›ø\¨£kzu»õ®. E»P¨£mk EØ£zv°À ©Àö£›U Pa\õ¨ £mk 5

ÂÊUPõk®, h\õº £mk 10 ÂÊUPõk® C¢v¯õÂÀ EØ£zv

ö\´¯¨£kQÓx. Ph¢u £vøÚ¢x BskPÎÀ C¯ØøP¨£mk EØ£zv

_©õº 40 ÂÊUPõk E¯º¢xÒÍx. 1974&B® BsiÀ E»P¨£mk EØ£zv

285

45000 hßÚõP C¸¢xÒÍx. uØö£õÊx C¢v¯õÂÀ £mk EØ£zv Ãu®

AvP›zx¨ £mk EØ£zv°ß ©v¨¦ Á¸hzvØS ¹£õ´ 80 ÷Põi¯õP

EÒÍx.

÷ | õ ° ß ÷|õ´U ÷ | õ ° ß ÷|õ´Pmk¨£kzx®

ö £ ¯ º PõµoPÒ AÔSÔPÒ • ø Ó

1. ö £ ¨ › ß ¦÷µõm÷hõ Fmh® ÷|õ°ÚõÀ

(Peprin) ÷\õÁõß SßÔ¯ £õvUP¨£mh

»õºÁõ •møhPøÍ

CÓ¨¦ £mk 470C öÁ¨£{ø»²ÒÍ

¡À EØ£zv }¸US ©õØÖuÀ

SøÓÄ, AÀ»x £õvUP¨£mh

»õºÁõUPÒ ‰møhPøÍ

CÓzuÀ }UQ ÂkuÀ.

2. L¨Íõaö\› £õUj› õ ÷uõÀª¸x B÷µõUQ¯©õÚ

(Flacherie) ÁõUP¨£ku¾® `Ì{ø»°À

EhÀ ö\¯¼ÇUPa ¦ÊUPÒ

ö\ uÀ ÁÍºUP¨£kuÀ.

3. Qµõ\› øÁµì ÷uõ¾›uÀ ÷|õ°ÚõÀ

(Grassarie) £õv¨¤ØSÒÍõQÓx. £õvUP¨£mh

÷uõÀ©g\Ò ¦ÊUPøÍ

{Ó©õPÄ®, Cµzu® uÛø©¨£kzxuÀ

£õÀ ÷£õßÖ ©ØÖ® CÓ¢u

öÁsø© {Ó©õPÄ® ¦ÊUPøÍ

©õÖuÀ. EÒ EhÚi õP

EÖ ¦PÒ }USuÀ.

AÊSu¾® ©ØÖ®

»õºÁõUPÒ

CÓ¢x ÂkuÀ.

4. ©ìPõºøhß PõÍõß ¦ÊUPÎß ÷|õ Gvº¨¦

(Muscardine) EhÀ \Uv²øh ¦ÊUPøÍ

PiÚzußø© £µõ©›zu¾® ©ØÖ®

AøhuÀ. ÷|õ UQ¸ªPøÍ

}UQa _zu¨£kzuÀ.

286

ø©`º, ÷©ØS Á[PõÍ®, á®•&Põè«º, uªÌ|õk, £g\õ¨, ©o¨§º,

v›¦µõ, ©íõµõèiµõ ÷£õßÓøÁPÒ £mk EØ£zv AvP® ö\´²®

©õ{»[PÍõS®. Pa\õ¨ £mk EØ£zv°À 76% ø©`›À EØ£zv¯õQßÓx.

÷©ØS Á[P ©õ{»zvß GÀø»°¾ÒÍ ¦ºÛ¯õ ©õ{»zvÀ ©mk®

©Àö£›¨£mk u¯õ›UP¨£kQÓx. AvP AÍÄ héõº £mk EØ£zv ö\´²®

ö£¸ø©°øÚ ¥íõº ©õ{»® ö£ØÖÒÍx. G›£mk (Eri Silk) EØ£zv P[øPa

\©öÁÎ (Aìéõ® ©ØÖ® ¥íõº) £Sv°À ©mk÷© Põn¨£kQÓx.

•[Põ£mk (Munga Silk) : Aìéõ® ©õ{»zvÀ ©mk® EØ£zv

ö\´¯¨£kQÓx. C[S Qµõ©[PÒ ©ØÖ® öuõø»yµU PõkPÎÀ Á]US®,

Qµõ©Áõ]PÒ, ©ø»ÁõÌ ©UPÍõÀ AvP AÍÂÀ £mk¨¦ÊUPÒ

ÁÍºUP¨£kQßÓÚ. CÁºPÒ ©zv¯ ©ØÖ® ©õ{» Aµ_PÎß •PÁºPÍõÀ

£¯ÚøhQÓõºPÒ. ©zv¯ öuõÈÀ ©ØÖ® ÁºzuP Aø©a\Pzvß RÌ C¯[Q

Á¸® ""©zv¯ £mk Áõ›¯zvÚõÀ'' (Central Silk Board) £miß uµ® ©ØÖ®

EØ£zv AÍÄ PnUQh¨£mk Á¸QÓx. C¢u Áõ›¯zvß RÌ C¯[S®

£» £mkz öuõÈØ\õø»PÎß Bµõá]PÒ ‰»©õP C¢v¯õÂß £mk

EØ£zv AvP›zx Á¸QÓx. £mk¨§a] ÁÍº¨¤ß ]» •UQ¯ Bµõá]

ø©¯[PÒ ¤ßÁ¸©õÖ :

1. ©zv¯ £mk¨§a] ÁÍº¨¦ Bµõá] {ø»¯® & (Central SericultureResearch Station) & ö£ºíõº®§º, ÷©ØS Á[P® (©Àö£›)

2. £mk¨§a] Bµõá] {ø»¯® & (Sericulture Research Institute) -ö\ßÚ¨£mÚõ, ø©`º (©Àö£›)

3. ©zv¯ •[Põ ©ØÖ® G›¨£mk Bµõá] {ø»¯® & (Central Mungaand Eri Research Station) - imhõ¯õº (Aìéõ®)

4. ©zv¯ héõº £mk Bµõá] {ø»¯® & (Central Tasar Research Station)- µõg] (¥íõº)

öuõø»yµ[PÎ¾ÒÍ £mk¨§a] ÁÍº¨£õÍºPÎß Á\vU÷PØ£

÷©ØTÔ¯ Bµõá] {ÖÁÚ[PÒ Auß xøn Bµõá] {ø»¯[PøÍ²®

©ØÖ® Auß Â›ÁõUP ø©¯[PøÍ²® |õmiß £»£SvPÎÀ ö£ØÖÒÍÚ.

287

7. £›nõ©U ÷Põm£õkPÒ

•ßÝøµ :

E°›Ú[PÒ ÷uõßÔ¯x öuõhº£õP¨ £» P¸zxUPÒ Esk.

¦Â°À ÁõÊ® E°›Ú[PÒ AøÚzx® Aø©¨¦, £s¦PÎÀ £»

JØÖø©PÐhß EÒÍÚ. CÁØøÓ¨ ÷£õßÖ £»ÁøP¨£mh E°›Ú[PÒ

Ph¢u Põ»[PÎÀ ÁõÌ¢v¸¢uuØPõÚ Buõµ[PÒ EÒÍÚ.

Á¸[Põ»zv¾® Â»[QÚ GsoUøP°À GÆÁøP°À ©õÖuÀPÒ

{PÇ»õ® Gß£uøÚ KµÍÄ FP® ö\´¯ C¯¾®. E°›Ú JØÖø©PÒ,

Ph¢u Põ» E°›Ú[PÒ, Á¸[Põ» ©õÖuÀPÒ ÷£õßÓ AøÚzøu²®

ÂÍUS® ÁøP°À £» £›nõ©U ÷Põm£õkPÒ Aø©¢xÒÍÚ.

CU÷Põm£õkPÎÀ ]Ó¨¦ ªUPuõPz ""uØPõ»zv¯ TmkU ÷Põm£õk''

Aø©¢xÒÍx. CU÷Põm£õk E°›¯¼ß £» xøÓPÎß Ai¨£øhU

P¸zxUPøÍ EÒÍhUQ²ÒÍx.

»õ©õºUQ¯® :

£›nõ©® £ØÔ¯ ÷Põm£õkPøÍ öÁÎ°mhÁºPÎÀ ãß £õ¨vìx

»õ©õºU (1744- &1829) •UQ¯©õÚÁº. 1809 ® BsiÀ CÁº ""Â»[Q¯À

uzxÁ®'' (philosophie zoologigue) GÝ® ¡¼øÚ öÁÎ°mhõº. £›nõ©

{PÌa]PÒ £ØÔ¯ CÁµx ÂÍUP[PÒ C¢¡¼À EÒÍÚ. CÁµx

P¸zxUPÒ •Êø©¯õP HØÖU öPõÒÍ¨£hÂÀø». GÛÝ® £›nõ©

Gsn[PÎß Áµ»õØÔÀ CÁº •UQ¯ Ch® ö£ØÖÒÍõº.

""ö£ØÓ £s¦ ©µ¦¨ £s£õuÀ'' GÝ® P¸zvß Ai¨£øh°À

»õ©õºUQß £›nõ©U ÷Põm£õk Aø©¢xÒÍx. CU÷Põm£õkPÒ, Kº

Â»[S uÚx ÁõÌ|õÎÀ ö£ØÖÂkQßÓ £s¦PÒ C¯À£õP¨ £õµ®£›¯z

ußø©¯øh¢xÂk® GÝ® P¸zvøÚ {ø»{Özx® ÁøP°Ú. CuøÚ

|õßS ÂvPÎß ÁÈ÷¯ »õ©õºU ÂÁ›zuõº.

1. •uÀ Âv : Põ»¨÷£õUQÀ £›nõ© ©õØÓ[PÍõÀ E°›Ú[PÐ®

AÁØÔß Eh¾Ö¨¦PÐ® AÍÂÀ ö£›uõS®.

CÆÂv°øÚ ÂÍUSÁuØSU SvøµPÎß £›nõ© ÁÍºa]°øÚ

»õ©õºU Euõµn©õPU PõmiÚõº. DSÁì (Eqvus) GÝ® uØPõ»zv¯

Svøµ CÚ[PÒ •ØPõ»zvÀ ÁõÌ¢v¸¢u, ]Ô¯ Eh»ø©¨¦øh¯

288

øíµ÷Põzv›¯® (Hyracotherium) (A) C÷¯õî¨£ì (Eohippus) GÝ®

CÚ[PÎ¼¸¢x ÷uõßÔ¯uõPU P¸u¨£kQÓx. CUP¸zvØS BuµÁõP¨

£» Cøh{ø» •ß÷ÚõiPÎß £iÁ[PÒ QøhzxÒÍÚ.

C¸¨¤Ý®, Asø©UPõ»zvÀ QøhzxÒÍ ÷ÁÖ]» Svøµ°Ú[

PÎß £iÁ[PÒ \ØÖ •µs£õkøh¯øÁPÍõP EÒÍÚ. CøÁ u[PÍx

÷|µi •ß÷ÚõiPøÍÂha ]Ô¯øÁ GÚ B´Â¯»õº öu›ÂUQßÓÚº.

CUPsk¤i¨¦ »õ©õºUQß ÂvUS •µs£õhõP EÒÍx. CuÚõÀ •uÀ

Âv¯õÚx ÷PÒÂUSÔ¯õQ²ÒÍx.

2. CµshõÁx Âv : Kº E°›ÚzvØS AÁ]¯©õÚx GÚz

÷uøÁ¨£k® EÖ¨¦ ÂøµÂÀ ÷uõßÔÂk®.

CÆÂv¯õÚx ©Úzvß GsnzvøÚa _ØÖa`ÇÀ Ai¨£øh°À

GÊ® ÷uøÁ²hß öuõhº¦ £kzx® ÂuzvÀ Aø©¢xÒÍx. Cuß£iz

öuõhº¢x £» uø»•øÓPÍõP ©ÚzvÀ {»Ä® ""÷uøÁ'' EnºÄPÒ, ¦v¯

EÖ¨¦PÒ ÷uõßÖÁuØSU Põµn©õP»õ® GÚ »õ©õºU öu›ÂUQÓõº. JmhPa

]Â[QPÎß PÊzx¨ £» BskPÎÀ £i¨£i¯õP }m]¯øh¢xÒÍøu

»õ©õºU Euõµn©õPU PõmkQÓõº.

uØPõ»zv¯ JmhPa ]Â[QPÒ, Smøh¯õÚ PÊzx® PõÀPÐ®

öPõsi¸¢u •ß÷ÚõiPÎ¼¸¢x ÷uõßÔ¯uØPõÚ £iÁa \õßÖPÒ

QøhzxÒÍÚ. A®•ß÷ÚõiPÒ B¨¤›UPõÂß £µ¢u ¦ÀöÁÎPÎÀ

ÁõÌ¢v¸¢uÚ. AøÁ A¸Q¼¸¢u ]Ô¯ ©µ[PÎß Cø»PøÍ EnÁõP

EmöPõshÚ. £i¨£i¯õP, Põ»¨÷£õUQÀ, ¦ÀöÁÎPÒ £õø»{»[

PÍõ°Ú. CuÚõÀ EnÂØöPÚ AÆÂ»[SPÎøh÷¯ ÷£õmi HØ£mhx.

PÊzøu }mi Cø»PøÍ¨ £Ôzx Esq® AÆÂ»[SPÒ }sh

£h® : 7.1. »õ©õºUQ¯U ÷Põm£õk

289

PÊzvøÚ¨ ö£Ó Â¸¨£® öPõsi¸¢uÚ. CÆöÁsn•® PÊzøu }mi

Cø»PøÍ¨ £Ôzx Esq® £ÇUP•® Põ»¨÷£õUQÀ }sh PÊzx®

PõÀPÐ® ÷uõßÔh ÁÈÁSzuÚ Gß£x »õ©õºUQß P¸zx.

CÆÂÍUPzvß ‰»®, Kº Â»[Qß ""÷uøÁ EnºÄ'' ¦v¯

£s¤øÚ¨ ö£ÓU Põµn©õP»õ® GÚ »õ©õºU ÂÍUQÚõº. »õ©õºUQß

CUP¸zvøÚ uØPõ»zv¯ £›nõ© AÔÂ¯»õº HØÖUöPõÒÍÂÀø».

3. ‰ßÓõÁx Âv : Eh¾Ö¨¦¨ £¯ß£õk £ØÔ¯ Âv

CÆÂv°ß£iz öuõhº¢x £¯ß£k® EÖ¨¦a ]Ó¨£øh²®.

£¯ß£hõu EÖ¨¦U Põ»¨÷£õUQÀ uÚx ]Ó¨¤øÚ°Ç¢x, ]Ô¯uõP

©õÖ£k®. »õ©õºU, CUP¸zvøÚ Á¼²Özu C¸®¦z öuõÈ¼À

Dk£mkÒ÷Íõ›ß øPzuø\PÐ® Kmh¨£¢u¯ ÃµºPÎß PõÀuø\PÐ®

]Ó¨£øh¢xÒÍøu Euõµn©õPU SÔ¨¤mhõº. CÆÄuõµn[PÒ \›¯õÚuõP

C¸¨¤Ý® Czuø\a ]Ó¨¤ØS ©µ¦¨ £s£õS® ußø© CÀ»õø©¯õÀ

CÆÂv £›nõ© •UQ¯zxÁzvøÚ CÇ¢xÒÍx.

4. |õßPõ® Âv ""ö£ØÓ £s¦ ©µ¦¨ £s£õuÀ''

""Kº E°› uÚx ÁõÌ|õÎÀ ö£Ö® EhÀ ©õØÓ® AÀ»x ¦v¯ £s¦

Akzu uø»•øÓUS® Phzu¨£mkÂk®''.

CÆÂv°øÚ öÁÎ°mh »õ©õºU, CuØöPÚU SÔ¨¤mh

Euõµn[PøÍU TÓÂÀø». £¯ß£k® EÖ¨¦a ]Ó¨£øh²®, £¯ß£hõu

EÖ¨¦a ^µÈ²® GÚ |®¤¯ »õ©õºU A¨£s¦PÒ Akzukzu

uø»•øÓPÐUS® Phzu¨£k® GßÖ® P¸vÚõº.

»õ©õºUQß CÆÂv £»µõ¾® ÂÁõvUP¨£mkÒÍx. CÆÂv°øÚ

{¹¤UP¨ £» B´ÄPÒ ÷©ØöPõÒÍ¨£mkÒÍÚ.

1890® Bsk BPìk Ãì÷©ß GÝ® öáº©õÛ¯ AÔÂ¯»õº

G¼PÎÀ £» B´ÄPøÍ ÷©ØöPõshõº. CÁº EhÀ |»•øh¯ Bs, ö£s

G¼PøÍ CønPÍõPz ÷uº¢öukzxU öPõshõº. AÁØÔß ÁõÀPøÍz

öuõhº¢x HÓUSøÓ¯ 20 uø»•øÓPÐUS öÁmiÚõº. Ca÷\õuøÚ°ß

‰»® Áõ¼À»õu £s¦ ©µ¦¨ £s£õP ©õÖuÀö£ØÖ H÷uÝ® Kº

uø»•øÓ°À Áõ»ØÓ G¼PÒ ÷uõßÖ©õ! GÚUTº¢x ÷|õUQÚõº. C¨£s¦

©µ¦¨ £s£õP ©õÖuÀ ö£ÓÂÀø». C®•iÂß ‰»® AÁº Kº P¸zvøÚ

öÁÎ°mhõº. AUP¸zvß£i EhÀ£SvPÎÀ (÷\õ©m÷hõ¤Íõ\®) HØ£k®

©õØÓ[PÍõÀ CÚ¨ö£¸UPa ö\ÀPÎÀ (öáº®¤Íõ\®) ©õÖuÀPÒ {PÇõx

GÚz öu›ÂUP¨£mhx. Ãì©õß, CÆÂu® •uß •øÓ¯õP

290

ö\õ©m÷hõ¤Íõ\® (Somatoplasm) GÝ® EhÀ EÖ¨¦ ¦÷µõm÷hõ¤Íõ\zøu

öáº®¤Íõ\® (Germplasm) GÝ® CÚ¨ö£¸UPa ö\ÀPÎ¼¸¢x

¤›zx¨£õºUS® •øÓø¯z ÷uõØÖÂzuõº.

CzuøP¯ GsnzuõÀ ""öáº®¤Íõ\® ÷Põm£õk'' ÷uõßÔ¯x.

CU÷Põm£õk ""ö\õ©m÷hõ¤Íõ\ ©õÖuÀPÍõÀ öáº®¤Íõ\®'' £õv¨£øh¯õx

GÚUTÖQÓx.

¦v¯ »õ©õºUQ¯® (Neo-Lamarckism)

»õ©õºUQß ""©µ¦¨ £s£õuÀ ÷Põm£õk'' £ØÔ ÷©¾® £» AÔbºPÒ

B´Ä ö\´xÒÍÚº. »õ©õºUQß Gsn[PÐUS Á¾Åmk® AÁºPÍx

P¸zxUP÷Í ¦v¯ »õ©õºUQ¯©õQÓx.

¦v¯ »õ©õºUQ¯zvÀ ""uPÁø©¨¦PÒ'' C¯ØøP°ß ö£õx¨£s¦

PÍõPU öPõÒÍ¨£kQßÓÚ. Aø©¨¦, ö\¯À vÓßPÒ, _ØÖa`ÇÀ BQ¯

‰ßÔß £¯ßu¸® öuõhº÷£ uPÁø©¨£õQÓx. _ØÖa`Ç¼ß

©õÖ£õkPÍõÀ Kº E°›Úzvß £ÇUP[PÐ® ÁõÌ•øÓPÐ® ©õÖuÀ

ö£ÖQßÓÚ. CuÚõÀ E°›PÒ ö©xÁõP¨ ¦v¯ Aø©¨¦PøÍ¨ ö£ÖQßÓÚ.

CÆÂu® ö£Ó¨£k® £s¦PÒ £i¨£i¯õP ©µ¦¨£s¦ {ø»ø¯

GmiÂkQßÓÚ. CzuøP¯ Gsn[PÐ® ÂÁõu[PÐ® »õ©õºUQ¯zvß

¦v¯ ÂÍUP[PÍõQ ÂkQßÓÚ. CÆÂÍUP[PÒ E°›PÎß ÁõÌÂÀ

_ØÖa`Ç¼ß •UQ¯zxÁzvøÚ Á¼²ÖzxQßÓÚ.

|ÃÚ »õ©õºUQ¯zvøÚ {ø»{Özx® ÂuzvÀ ¤ßÁ¸® B´ÄPÒ

÷©ØöPõÒÍ¨£mhÚ.

1. ""PØÓÔuÀ ©µ¦¨£s£õP»õ®'' Gß£øu ö©U lPÀ (1938) G¼PÎÀ

÷©ØöPõsh Kº ]Ô¯ B´ÂÚõÀ {ø»{Özu •¯ßÓõº. CuØöPÚ CÁº

Kº "T" ÁiÁz öuõmiø¯ {ÖÂÚõº. Czöuõmi°À Cµsk öÁÎ÷¯Ö®

ÁÈPÒ Ç¢uÚ. J¸ ÁÈ°À öÁÎa\ª¸¢ux. AÆÁÈ°ß •iÂÀ ªß\õµ®

uõUS® ÁøP°À Aø©UP¨£mi¸¢ux. Akzu ÁÈ ÇmhõÚ £õøu¯õS®.

Auß •iÂÀ Kº £õ»õøhU Pmi öÁS©v¯õP øÁUP¨£mi¸¢ux.

ö©UlPÀ, G¼PøÍ Azöuõmi°À KhÂmkU Tº¢x PÁÛzuõº. Khz

öuõh[Q¯ £» G¼PÒ öÁÎa\ª¸¢u £õøuø¯z ÷uº¢öukzuuõÀ •iÂÀ

ªßuõUSuÀ ö£ØÓÚ. ÇmhõÚ £õøuø¯z ÷uº¢öukzu J¸ ]» G¼PÒ

£õ»õøhø¯¨ ö£ØÖUöPõshÚ. G¼PÒ £»•øÓ öuõmi°À Âh¨£mk

ÇÒ£õøu°À ö\À»¨ £ÇQU öPõshÚ. CÆöÁ¼PÒ Põ»¨÷£õUQÀ

CÚ¨ö£¸UP® ö\´x Akzu uø»•øÓ°øÚ²® ÷uõØÖÂzuÚ.

291

Ca÷\õuøÚø¯ Akzu uø»•øÓ G¼PÎh•® ö©UlPÀ

÷©ØöPõshõº. \›¯õÚ ÁÈø¯z ÷uº¢öuk¨£vÀ CÆöÁ¼PÒ ö\ú

uÁÖPÒ £i¨£i¯õPU SøÓ¯z xÁ[QÚ. Akzukzu uø»•øÓPÎÀ

ªPÂøµÂÀ AÆöÁ¼PÒ PØÖ AÔ²® C¯À¤øÚ¨ ö£ØÓÚ GÚ AÁº

öu›Âzuõº. Ca÷\õuøÚ°ß ‰»® ""ö£ØÓ £s£õÚx ©µ¦¨ £s£õÚx''

GÚ ö©UlPÀ öu›Âzuõº.

Ca÷\õuøÚø¯ B´Ä ö\ú ÷ÁÖ£» AÔÂ¯»õº, ö©UlP¼ß

÷\õuøÚ°À SøÓPÒ EÒÍx GÝ® P¸zvøÚ öÁÎ°mkÒÍÚº.

2. öÁ¨£zvÚõÀ öÁÒöÍ¼PÎÀ HØ£k® EhÀ ©õØÓ[PÒ

öuõhº£õÚ B´ÄPøÍ GL¨. ¤. \®Úº (1910) ÷©ØöPõshõº. CÁº K›øn

öÁÒöÍ¼PøÍ 20 & 300C öÁ¨£zv¾® ©ØöÓõ¸ Cøn G¼PøÍU

SÎºªS¢u Ç¼¾® ÁÍºzuõº. AvP öÁ¨£zvÀ ÁõÌ¢x Cµ¢u G¼PÐUS

Põx©hÀPÒ ö£›¯ÚÁõPÄ® ÁõÀ }sk® ÷uõßÖÁøuU Pshõº. ÷©¾®

C¨£s¦PÒ ©µ¦¨ £s¦z ußø© ö£ÖÁuõPÄ® öu›Âzuõº. Cx÷£õßÓ

B´ÄPøÍ ¼ßm÷\, øP¯º&ìªz, Põö©µº ÷£õß÷Óõ¸® ÷©ØöPõshÚº.

CÁºPÒ u[PÍx B´ÄPÍõÀ \®Úøµ Bu›zuÚº. Ç¨¤Ý® £»

B´ÁõÍºPÒ Ca÷\õuøÚ°À SøÓ£õkPÒ EÒÍÚ GÚ CUP¸zvøÚ HØP

©ÖzxÒÍÚº.

CÆÂu® £» P¸zxUPÒ EÒÍ {ø»°À ""ö£ØÓ £s¦

©µ¦¨£s£õuÀ'' öuõhº£õÚ \ºaø\PÒ CßÖÁøµ }izx Á¸QßÓÚ. GÚ÷Á

»õ©õºUQß CU÷Põm£õmiøÚz uÁÖ GÚ •Êø©¯õP {µõP›UPõu

{ø»°À, \›¯õÚxuõß GÚ {¹¤UPÄ® C¯»ÂÀø».

hõºÂÛ¯®

\õºÀì Cµõ£ºm hõºÂß, 1859À öÁÎ°mh C¯ØøPz ÷uºÄ

÷Põm£õ÷h hõºÂÛ¯® GÚ¨£kQÓx. £›nõ©® {PÌ¢xÒÍ Âu®

öuõhº£õÚ \›¯õÚ ÂÍUPzvøÚ hõºÂÛß ÷Põm£õk öÁÎ°mkÒÍuõPU

P¸u¨£kQÓx. hõºÂÛ¯©õÚx {³mhÛß ¦Â±º¨¦U ÷Põm£õk ©ØÖ®

IßìjÛß _µ¨¦UöPõÒøPUS Cøn¯õÚ JßÓõPU P¸u¨£kQÓx.

hõºÂß uÚx ¡¾US ""C¯ØøPz ÷uºÂß ‰»® ]ØÔÚ[PÎß

÷uõØÓ®'' AÀ»x ""ÁõÌUøP¨ ÷£õµõmhzvÀ uS¢u CÚ[PÎß {ø»¨£õk''

GÚz uø»¨¤mhõº. C¢¡¼À £›nõ©® öuõhº£õÚ £» \õßÖPøÍU

SÔ¨¤mkÒÍõº.

292

C[Q»õ¢x |õmiß _¹ì£› GÝ® F›À 1809 B® Bsk ¤¨µÁ›

©õu® 12® |õÒ \õº»ì hõºÂß ¤Ó¢uõº. »shß |P›ß PÀ¿›°À

£°¾øP°À A[S £o¯õØÔ¯ uõÁµÂ¯À ÷£µõ]›¯º ÷á. Gì. öíß_÷»õ

Gß£õ›ß |m¦ CÁ¸USU Qøhzux. AÁ›ß EuÂ²hß uõÁµÂ¯ø»¨

£ØÔ hõºÂß |ßS AÔ¢x öPõshõº. PÀ¿›¨ £i¨¤ØS¨ ¤ß "HMS¥QÒ'' GÝ® P¨£¼À E°›¯À B´ÁõÍµõP¨ £o¯õØÖ® Áõ´¨¦ CÁ¸USU

Qøhzux. CUP¨£À öuß Aö©›UPõ ©ØÖ® E»Qß ¤Ó £SvPøÍ I¢x

BskPÒ (1829 & 34) B´Ä¨ £oPÐUöPÚa _ØÔ Á¢ux.

B´Ä¨ £oPøÍ •izx 1836 ® BsiÀ hõºÂß C[Q»õ¢x

v¸®¤Úõº. ÷©¾® 20 BskPÒ £»ÁøP B´ÄPøÍa ö\´x 1859 ®

BsiÀ ""C¯ØøPz ÷uºÄ'' ÷Põm£õmiøÚz ÷uõØÖÂzuõº.

CU÷Põm£õmiøÚ hõºÂß u¯õ›zu A÷u ÷ÁøÍ°À CuøÚ¨ ÷£õßÓ

GsnzvÀ Aø©¢u ©ØöÓõ¸ ÷Põm£õmiøÚ hõºÂß GvºöPõÒÍ ÷|º¢ux.

AuøÚ ©÷»¯õ £Sv°À B´Ä ö\´u BÀ¤µm µìéÀ Áõ»_ (1823 1913)

Gß£Áº AÝ¨¤°¸¢uõº. \õº»ì hõºÂß, ö£¸¢ußø©²hß Áõ»]ß

P¸zvøÚ HØÖUöPõsk u[PÍx Psk¤i¨¦PøÍ Kº Cøn¢u

Pmkøµ¯õP öÁÎ°h J¨¦UöPõshõº. CuÚõÀ C¯ØøPz ÷uºÄ

÷Põm£õhõÚx ""hõºÂß&Áõ»]ß £›nõ©U ÷Põm£õk'' GÝ® uø»¨¤À

öÁÎ¯õÚx.

C¯ØøPz ÷uºÄU ÷Põm£õk

B´Ä ö\´u ÷ÁøÍ°À, \õºÀì hõºÂß uÚx Tº¢u PÁÛ¨£õÀ

£» Esø©PøÍ Aøh¯õÍ® PsköPõshõº. AÆÄsø©PÎß

Ai¨£øh°À ]» •iÄPøÍ ÷©ØöPõshõº. A®•iÄP÷Í ""hõºÂÛ¯®''

AÀ»x ""C¯ØøPz ÷uºÄU ÷Põm£õk'' GÚ¨£kQÓx. CU÷Põm£õk

¤ßÁ¸® TÖPøÍ EÒÍhUQ²ÒÍx.

£h® : 7.2. \õº»ì Cµõ£ºm hõºÂß

293

1. ªuªg]¯ CÚ¨ö£¸UP® (AÍÁØÓ ¤Ó¨¤zuÀ vÓß)

u[PøÍ¨ ÷£õßÓ ¤ß \¢uvø¯ E¸ÁõUS® EÒÐnºÄ AøÚzx

Â»[SPÐUS® Esk. CuÚõÀ AøÁ u[PÍx \¢uv°øÚ â÷¯õªv

ÂQuzvÀ ö£¸UP©øh¯a ö\´²® ußø©²® öPõsi¸US®.

Czußø©ø¯ ÂvÂ»UQßÔ AøÚzx E°›Ú[PÎ¾® Põn»õ®.

Euõµn©õP J¸ ö£s \õ©ß «ß CÚ¨ö£¸UPU Põ»zvÀ 28,000,000

•møhPøÍ EØ£zv ö\´²® vÓß öPõskÒÍx. Am»õsiU £Sv°À

ÁõÊ® Kº ]¨¤°Ú E°› J¸ £¸ÁU Põ»zvÀ 80 ªÀ¼¯ß •møhPøÍz

u¯õ›zx öÁÎ÷¯ØÓ»õ®. CÚ¨ö£¸UPU Põ»[PÎÀ Põøh «ßPÎß

Asha _µ¨¤PÎÀ 10 ªÀ¼¯ß •møhPÒ ÷uõßÖ® Áõ´¨¦sk.

GÆÁøPz uøh²ªßÔ C¯ØøP¯õP CÚ¨ö£¸UP® |øhö£Ó C¯¾ö©ÛÀ

K›ønU S¸ÂPÒ 10 BskPÎÀ 275 ¤À¼¯ß S¸ÂPøÍz ÷uõØÖÂUP

C¯¾®. ªPU SøÓÁõÚ ¤Ó¨¤zuÀ vÓÝøh¯ ¯õøÚPøÍ²® hõºÂß

Euõµn® PõmkQÓõº. ¯õøÚPÒ ö£õxÁõPz u[PÍx 30 Áx Á¯vÀ £¸Á

•vºa]¯øh¢x CÚ¨ö£¸UP •¯Ø]°À Dk£k®. CÆÁøP°À AøÁ 90

Á¯xÁøµ CÚ¨ö£¸UP® ö\´¯»õ®. uÚx ÁõÌ|õÎÀ Kº ö£s

¯õøÚ¯õÚx 6 •øÓ Smi°h»õ®. Czußø©PøÍ²øh¯ K›øn

¯õøÚPÒ, 750 BskPÎÀ, PnURkPÎß£i 19 ªÀ¼¯ß ¯õøÚPøÍz

÷uõØÖÂUP C¯¾®. CÆÁøP°À AøÚzx Â»[SPÐUS® ªuªg]¯

CÚ¨ö£¸UPz vÓßPÒ Esk GÚ AÔ¢xÒ÷Íõ®.

2. ÁõÌUøP¨ ÷£õµõmh®

hõºÂÛß P¸zx¨£i E°›Úz öuõøP¯õÚx â÷¯õªv ÂQuzvÀ

ö£¸UP©øh¯ C¯¾®. GÛÝ®, AuØS Cøn¯õP EnÄ EØ£zv ö£¸P

C¯»õx GÚ AÔ¢xÒ÷Íõ®. CuÚõÀ E°º ÁõÇ AøÚzx E°›PÐ® Kº

÷£õµõmha `Çø»a \¢vUP ÷Ási²ÒÍx GÚ»õ®. CzuøP¯ ÷£õµõmh®

J÷µ CÚ® \õº¢u E°›PÎøh°÷»õ AÀ»x C¸ ©õÖ£mh

CÚ[PÎøh°÷»õ HØ£k®. J÷µ CÚ® \õº¢u E°›PÎøh°À HØ£k®

÷£õµõmh® \ØÖ Pkø©¯õÚx. HöÚÛÀ, AÆÄ°›PÒ AøÚzx® J÷µ

©õv›¯õÚ ÷uøÁPøÍU öPõshøÁ. C¯ØøPU PõµoPÍõ¾® ÷£õµõmh®

{PÇ»õ®. öÁ¨£®, SÎº, £g\®, öÁÒÍ®, ¦¯À ÷£õßÓ C¯ØøPa ^ØÓ[PÒ

E°›Ú[PøÍ¨ ÷£õµõmh¨ £õøuUS Cmka ö\À¾®.

3. £µÁ»õÚ ©õÖ£õkPÒ

©õÖ£õkPÒ öPõsi¸¨£x AøÚzx E°›Ú[PÎß Ai¨£øh¨

£s£õS®. CzuøP¯ ©õÖ£õkPÒ ¦Ó Aø©¨¦, EÒÐÖ¨£ø©¨¦,

294

EhØö\¯À vÓß, |hzøu •øÓPÎÀ öuß£h»õ®. (hõºÂÛß Põ»zvÀ

CzuøP¯ ©õÖ£õkPÒ ÷uõßÖÁuØPõÚ Põµn[PÒ AÔ¯¨£hÂÀø»).

÷ÁÖ£õkPÎß {ªzu® G¢u Cµsk Â»[SPÐ® J÷µ

©õv›¯õÚøÁPÍõP Aø©¢v¸¨£vÀø». ÷ÁÖ£õkPÒ £µÁ»õP E°¸»QÀ

Põn¨£iÝ® AøÚzx ÷ÁÖ£õkPÐ® £›nõ© •UQ¯zxÁ® ö£ÓÂÀø».

E°›Úz öuõøP°À {ø»{Özu¨£k® J¸ ]» ÷ÁÖ£õkPÒ ©mk÷©

£õµ®£›¯ ÷ÁÖ£õkPÍõP ©vUP¨£k®. AzuøP¯ ÷ÁÖ£õkPÒ

£›nõ©zvß Ai¨£øhz ÷uøÁPÍõQßÓÚ.

4. uS¢uÚ u¨¤¨¤øÇzuÀ

AøÚzx E°›Ú[PÐ® ÁõÌUøP¨ ÷£õµõmhzøua \¢vUQßÓÚ.

AÁØÔÀ, E›¯ ©õÖ£õkPÒ öPõshøÁ ©mk÷© u¨¤zx ÁõÇ C¯¾®.

AzuøP¯ ©õÖ£õkPÒ £õµ®£›¯ ÷ÁÖ£õkPÎ¼¸¢x ÷uõßÖQßÓÚ.

CuÚõÀ EP¢u ÷ÁÖ£õkPÒ Kº Â»[S AÀ»x uõÁµzøu ÁõÌUøP°À

öÁØÔ ö£Óaö\´QÓx GÚ»õ®. AzuøP¯ E°›PÒ `Ç¼À ªPz

uS¢uÚÁõPU P¸u¨£mk ÁõÊ®. A¨£s¦PÒ `ÇÀ ußø©PÐU÷PØ£

÷©¾® ©õÖuÀPøÍ¨ ö£Ó»õ®.

5. C¯ØøPz ÷uºÄ

hõºÂÛß P¸zx¨£i ""ªPa ]Ó¢ux'' GÚUP¸u¨£k® E°›PÒ

""C¯ØøPz ÷uºÂÚõÀ'' ÷uº¢öukUP¨£mk ÁõÊ® uSvø¯¨ ö£ÖQßÓÚ

GÚ»õ®. (C¯ØøPz ÷uºÄ Gß£x ©ÚvÀ E¸ÁQzxU öPõsh E°›PøÍz

uõ[S® C¯ØøPa `Ç»õS®).

u¨¤ ÁõÌu¾UPõÚ uPÁø©¨¦ ÷ÁÖ£õkPøÍU öPõsh

E°›Ú[PøÍ ©mk÷© C¯ØøPz ÷uºÄ \UvPÒ ÁõÌÁuØS FUSÂUS®.

AÆÄ°›PøÍ hõºÂß ""ªPa ]Ó¢uøÁ'' GÚ ÁøP¨£kzvÚõº. •øÓ¯ØÓ

£s¦PøÍU öPõsh E°›PÒ E°ºzöuõøP°¼¸¢x C¯ØøPz÷uºÄ

\UvPÍõÀ ¦ÓUPoUP¨£mk AÈ¢xÂk®. ©õÖ£õkPÐhß ÷uº¢öukUP¨

£mh E°›Ú[PÒ £›nõ©¨ £õøu°À Akzukzu {ø»PÐUS |Pµz

xÁ[S®.

""C¯ØøPz÷uºÄ'' P¸zx¸øÁ¨ £¯ß£kzv AøÚzxÁøP £›nõ©

{PÌÄPøÍ²® ÂÍUQÂh C¯¾® GÚ hõºÂß |®¤Úõº. JmhPa

]Â[Q°ß PÊzx }Í©øh¢uøu ÂÍUP »õ©õºU £¯ß£kzv¯

P¸zx¸Â¼¸¢x hõºÂß ©õÖ£mhõº. hõºÂÛß ÂÍUPzvß£i

JmhPa]Â[QPÎß TmhzvÀ £»ÁøP PÊzx }Í[PÐhß AøÁ

295

ÁõÌ¢v¸¢uÚ. AÁØÔÀ }sh PÊzxøh¯ Â»[SPÒ AvP AÍÂÀ

Cø»PøÍ¨ £Ôzx Esn C¯¾®. GÚ÷Á ]Ó¢u EhÀ |»•®

ö£ØÔ¸¢uÚ. Põ»¨÷£õUQÀ ""C¯ØøPz ÷uºÄ'' AÁØøÓz ÷uº¢öukzxU

öPõshx. CuÚõÀ £›nõ© ÁÍºa]°À }sh PÊzxøh¯ ußø©

÷uõßÔ¯x.

hõºÂÛ¯U SøÓ£õkPÒ

hõºÂß £¯ß£kzv¯ E°›ÚU P¸zxUPÍõQ¯ AÍÁØÓ ¤Ó¨¤zuÀ

vÓß, ÷ÁÖ£õkPÐøhø©, ÁõÌUøP¨ ÷£õµõmh®, uS¢uÚ u¨¤¨¤øÇzuÀ

÷£õßÓøÁ ö£¸®£õ¾® HØÖUöPõÒÍU Ti¯øÁP÷Í. C¸¨¤Ý®

AÁ¸øh¯ Ai¨£øhU ÷Põm£õmiÀ ]» SøÓPÒ Esk.

1. •ß÷ÚõUQ¯ £›nõ© ©õÖuÀPÎÀ ÷ÁÖ£õkPÎß

•UQ¯zxÁzvøÚ ÂÍUQ¯ hõºÂÚõÀ AÆ÷ÁÖ£õkPÒ GÆÂu®

÷uõßÔÚ GÚUTÓ C¯»ÂÀø».

2. ""ªPa ]Ó¢uøÁ'' (the fittest) GÚa ]» Â»[SPøÍ hõºÂß

SÔ¨¤mhx ÷PÒÂU SÔ¯õQ²ÒÍx. C¯ØøP°À AøÚzx

{ø»PÎÀ EÒÍøÁ²® ÁõÊ® E›ø© öPõshøÁPÒ GÚz uØPõ»

AÔÂ¯»õº öu›ÂUQßÓÚº.

3. ©µ¦ {PÌÄPÒ öuõhº£õÚ Ai¨£øhPÒ hõºÂÛß Põ»zvÀ

Psk¤iUP¨£hÂÀø». CuÚõÀ hõºÂß ""\ºÁ ¤Ó¨¦UöPõÒøP''

(Pangenesis) °À |®¤UøP öPõsi¸¢uõº. CUöPõÒøP°ß£i

Eh¾Ö¨¦ JÆöÁõßÔ¼¸¢x® ~qUP©õÚ |P»ø©¨¦PÒ ÷uõßÖ®

GßÓ P¸zx {»Â¯x. C¢|PÀPÒ Cµzu KmhzvÚõÀ

¤Ó¨¦Ö¨¦PøÍ¯øh²®. A[Q¸¢x Akzu uø»•øÓUSU

Phzu¨£k® GßÖ |®£¨£mhx.

4. A¯º»õ¢vß ©õßPÎÀ öPõ®¦PÒ AÍÄUPvP©õPa ]Ó¨¦ØÓuõÀ

AÆÂÚ[PÒ AÈ¢öuõÈ¢uÚ. CuøÚ hõºÂÛ¯® ÂÍUP

C¯»ÂÀø».

¦v¯ hõºÂÛ¯®

hõºÂÛ¯zvß ©õÖ£mh öÁÎ¨£õhõP¨ ¦v¯ hõºÂÛ¯®

Aø©¢xÒÍx. hõºÂÛ¯ ø©¯U P¸zxUPøÍ HØÖUöPõsk C¯ØøPz

÷uºÂØS¨ ¦v¯ ÂÍUP Euõµn[PøÍU PõmkÁuõÀ CU÷Põm£õk

296

÷uõßÔ¯x GÚ»õ®. C[Q»õ¢vß i. Ga. íU]¼, Aö©›UPõÂß B\õ Q÷µ,

öáº©Û°ß C. öíUPÀ ÷£õß÷Óõº xÁUPU Põ»zvÀ CU÷Põm£õmiøÚ

HØÖUöPõshÚº.

CÆÁÔbºPÒ öáº®¤Íõ\zvøÚ ÷\õ©m÷hõ¤Íõ\zv¼¸¢x

÷ÁÖ£kzv öáº®¤Íõ\ ÷Põm£õmiøÚz ÷uõØÖÂzuÚº. ÷©¾® EhÀ

£s¦PÐ® ÁÍºa]²® ]» ""wºÄ¨ö£õ¸mPÍõÀ'' (The determinants)

Pmk¨£kzu¨£k® GßÖ |®¤Úº. CÆÁøP°À |ÃÚ hõºÂÛ¯®

•Êø©¯ØÓ, JÆÁõu P¸zxUPøÍU öPõsi¸¢ux. ÷©¾® CU÷Põm£õmiÀ

£õµ®£›¯® £ØÔ¯ •Êø©¯õÚ ¦›¢x öPõÒÐu¾® CÀø».

uØPõ»zv¯ C¯ØøPz ÷uºÄ ÷Põm£õk (A) ¦v¯ £›nõ©U

Tmiøn¨¦U ÷Põm£õk

ö\À¼¯À, ©µ¤¯À, E°›Úz öuõS¨¦ ©µ¤¯À (Population Genetics)

÷£õßÓ xøÓPÎÀ uØPõ»zvÀ HØ£mkÒÍ ÷©®£õkPÒ ¦v¯ £›nõ©U

Tmiøn¨¦U ÷Põm£õk ÷uõßÖu¾US ÁÈÁSzxÒÍÚ. SÔ¨£õP i.Ga.

÷hõ¨\õß_Q, Gì. øµm, öía. ÷á. •À»º, ÷á. Gì. íU]¼, Bº. H. ¤èåº,

GºÚìm ÷©¯º, â. GÀ. ìöh¤ßì ÷£õßÓÁºPÒ CU÷Põm£õmiß

ÁÍºa]US EuÂ²ÒÍÚº.

CU÷Põm£õmiØPõÚ AizuÍzvøÚ ""©µ¤¯¾® ]ØÔÚz

÷uõßÖu¾®'' (Genetics and Origin of Species) GÝ® ¡¼ß Áõ°»õP (1937)

HØ£kzvÚõº. £›nõ©zøu |hzxÂUS® I¢x PõµoPøÍ¨ £›nõ©a

ö\¯Ø£õ[S'' (Process of Organic evolution, 1971) GÝ® ¡¼À â. GÀ.

ìöh¤ßì öu›ÂzxÒÍõº. AøÁ •øÓ÷¯ ©µ£q ©õØÓ®, S÷µõ÷©õ÷\õ®

¤ÓÌa], ©µ£q ©õØÓkUP®, (Genetic recombination) C¯ØøPz ÷uºÄ,

CÚ¨ö£¸UPz uÛø©¨£kuÀ BS®. CÁØÔøÚ¯kzx uØPõ»zvÀ

íõºiÃßö£ºQß \©ß£õk, ©µ¤¯ |PºÄ, (Genetic drift) £À¾¸z÷uõØÓ®

(Polymorphism) ÷£õßÓ PõµoPÐ® Aøh¯õÍ® Põn¨£mkÒÍÚ.

1. ©µ£q ©õØÓ® (Gene mutations)

E°›Ú[PÎß £s¦PøÍz wº©õÚ® ö\´²® ¦÷µõmjßPÐUS

Eh¼À £» ÁøP¯õÚ £oPÒ Esk. A¨£oPÒ ¦÷µõmjÛß Aø©¨¤ß

Ai¨£øh°À Aø©¢v¸US®. Kº ¦÷µõmiÛÀ Á›ø\¯õP Aø©UP¨£mh

Aª÷Úõ Aª»a \[Q¼zöuõhº Auß Ai¨£øh Aø©¨£õS®. Cx÷Á

¦÷µõmjÛß •uÀ{ø» Aø©¨¦. CÆÁø©¨¦¨ ¦÷µõmjÛß •¨£›©õn

297

Aø©¨¤ØS Ai¨£øh¯õP Aø©²®. •¨£›©õn Aø©¨¦,

A¨¦÷µõmjÛß ö\¯À vÓÝUS® Põµn©õÚx.

¦÷µõmjÛß Aª÷Úõ Aª» AkUS•øÓ ©µ£qÂß SÔ±mhõÀ

(Genetic code) wº©õÛUP¨£k®. CUSÕ°køh¯ ©µ£qÂÀ ÷uõßÖ® vjº

©õØÓ® A®©µ£qÁõÀ ÷uõØÖÂUP¨£k® ¦÷µõmjÛß Aø©¨ø£²®

£õvUS®. CÆÂu® ÷uõßÖ® ©õÖ£mh ¦÷µõmjß £¯Ýøh¯uõP÷Áõ

AÀ»x w[QøÇ¨£uõP÷Áõ ÂÍ[P»õ®. Kº ¦÷µõmjÚõÀ £¯Û¸¨¤ß

A¨¦÷µõmjß ÷uõßÖu¾USU Põµn©õÚ ©µ£q AuøÚ¨ ö£ØÖÒÍ

E°›US ÷Ási¯ JßÓõQÓx. Põ»¨÷£õUQÀ, \¢uvPÎÀ AzuøP¯

©µ£qUPøÍU öPõsh E°›PÎß GsoUøP E°ºzöuõøP°À

AvP›US®. w[QøÇUS® ¦÷µõmjßPÐUPõÚ ©µ£qöPõsh E°›PÒ

CÚ¨ö£¸UP •vºa]¯øhÁuØS •ß÷£ ©i¢xÂh»õ®. CuÚõÀ CÆÁøP

©µ£qUPÒ Akzu uø»•øÓ ö\À¾® Áõ´¨¦ CÀø».

©µ£q ©õØÓ[PÒ £›nõ©® |øhö£Ó Ai¨£øh {PÌÄPÍõQßÓÚ.

CøÁ ¦v¯ ÷ÁÖ£õkPøÍ²® ©µ£qÁkUS•øÓPøÍ²® HØ£kzuU

Põµn[PÍõQßÓÚ. Kº CÚzöuõS¨¤À (Population) Aø©¢xÒÍ ãßPøÍ

""ãß SÊ©®'' (Gene pool) GÚ»õ®. CUSÊ©[PÎß ÷©®£õmiØS ©µ£q

©õØÓ[PÒ ÷uøÁ. CzuøP¯ ©õØÓ[PÒ Kº SÊ©zvÀ AvPª¸¨¤ß

£›nõ© ©õØÓ[PÒ ÷uõßÖ® Áõ´¨¦PÒ Esk.

2. S÷µõ÷©õ÷\õ® ¤ÓÌa] (Chromosomal aberrations)

ª¯õ]ì ö\À¤›u¼ß÷£õx S÷µõ÷©õ÷\õ®PÒ ¤´¢x xshõuÀ

{PÊ®. AÆÂu® Eøh¢u xoUøPPÒ ¤ßÁ¸® {ø»PøÍ¨ ö£Ó»õ®.

1. Kº ]Ô¯ xoUøP Põnõ©À ©øÓ¢x Âh»õ® (JÈuÀ).

2. Kº xoUøP ©ØöÓõ¸ S÷µõ÷©õ÷\õªß ~Û°À Cøn¯»õ®

(Ch©õØÓ®).

3. Kº xoUøP v¸®¤¯ {ø»°À S÷µõ÷©õ÷\õ•hß Cøn¯»õ®

(uø»RÇõuÀ).

4. xoUøPö¯õßÖ •øÓ¯õP EÒÍ S÷µõ÷©õ÷\õªß Cøh°À

~øÇ¢uø©¯»õ® (Cµmi¨£õuÀ).

÷©ØSÔ¨¤mh AøÚzx {ø»PÍõ¾® ã÷Úõ® Aø©¨¦

©õÖ£õhøh²®.

298

]» ÷ÁøÍPÎÀ K›øn Jzu S÷µõ÷©õ÷\õ®PÒ ª¯õ]ì

ö\À¤›u¼À ¤›¢xÂhõv¸UP»õ®. CuÚõÀ ]» ÷P«mkPÎÀ J¸

S÷µõ÷©õ÷\õ® AvP©õPÄ® ]»ÁØÔÀ SøÓÁõPÄ® Aø©²® {ø» HØ£k®.

CÆÁøP CÚaö\ÀPÒ ÷uõßÖ® \¢uv°Úº S÷µõ÷©õ÷\õ® £ßø©°Úº

(Polysomics) GÚ¨£kÁº. C¢{ø»°À S÷µõ÷©õ÷\õ®PÎß GsoUøP

SøÓ¢÷uõ Ti÷¯õ Aø©¯»õ®.

]» ÷ÁøÍPÎÀ CønUS÷µõ÷©õ÷\õ®PÒ •Êø©¯õP¨

¤›UP¨£hõ©À ÷P«mkPÎÀ (Â¢uq, AshÁq) Aø©¯»õ®. CuÚõÀ

÷PªmkPÒ, i¨Íõ°k (Diploid) GÝ® Cµmøh {ø»°÷»÷¯ ÂÍ[S®. J¸

i¨Íõ°k ÷Pªmk C¯À£õÚ íõ¨Íõ°k (Haploid) ÷Pªmkhß

CønÁuõÀ ‰ßÖ ©h[SPÒ S÷µõ÷©õ÷\õ®PÒ Eøh¯ {ø» HØ£k®.

CuØS £ß©i¯® (Polyploidy) GßÖ ö£¯º. Czußø© uõÁµ[PÎÀ

÷uõßÖQÓx. Czußø©¯õÀ ¦v¯ CÚ[PÒ ÷uõßÓ»õ®.

ö£õxÁõP E°›¯ ÷ÁÖ£õkPÒ ãß ©õØÓkUPzuõÀ ÷|›k®. vjº

©õØÓ[PÍõÀ ÷ÁÖ£õkPÒ ÷©¾® ]Ó¨£øh²®. S÷µõ÷©õ÷\õ® ¤ÓÌa],

£ß©i¯® ÷£õßÓÁØÓõÀ ªP¨ö£›¯ ©õØÓ[PÒ HØ£mk ¦v¯ CÚ® ÷uõßÓ

ÁÈ¤ÓUS®.

3. ãß ©õØÓkUP® (Recombination)

ª¯õ]ì ö\À¤›u¼À S÷µõ©õim SÖUPø©Ä HØ£kQÓx.

AÆ÷ÁøÍ°À S÷µõ÷©õmiß £SvPÒ Ch©õØÓ® ö£ÖQßÓÚ. CuÚõÀ

ãßPÎß ©õØÓkUP® HØ£kQÓx. C¢{PÌa] CÚaö\À E¸ÁõUPzvÀ

{PÊ® ö£õxÁõÚ ©õØÓ©õS®. C®©õØÓzuõÀ ¦v¯ AÀ½À CønÄ®

P¸ÄÖu¼ß ¤ß ¦v¯ ÁøP E°›Ú® ÷uõßÖu¾® {PÊ®.

4. íõºiÃßö£ºU \©ß£õk (E°›ÚzöuõøP ©µ¤¯À)

JßÖhöÚõßÖ Cø¯¢x ö\¯À¦›²® E°›PÎß Kº Tmh®

E°›Úz öuõøP (population) GÚ¨£k®. £õÀ•øÓ CÚ¨ö£¸UPz

öuõhº¦øh¯ AUTmh® ©µ¤¯ E°›Úz öuõøP AÀ»x ö©ßi¼¯

E°›Úz öuõøP GßÓøÇUP¨£k®. Cx ""Kº SÔ¨¤mh SÖQ¯ ChzvÀ

SÔ¨¤mh Põ»zvÀ ÁõÌ¢v¸¢x u[PÐUSÒ CÚ¨ö£¸UP® ö\´²®

Tmh® GÚ Áøµ¯ÖUP¨£mkÒÍx. CUTmhzvÀ EÒÍ AøÚzx

EÖ¨¤ÚºPÎß ©µ£qUPÐ® Jmkö©õzu©õP ãß SÊ©® (gene pool)GßÓøÇUP£k®. Kº ãß SÊ©zvÀ £»ÁøP ©õÖ£õkPÐhß Aø©¢xÒÍ

ãßPÐ® AÁØÔß £ß©¯ AkUS•øÓPÐ® Esk. CzuøP¯ ãßPÐ®

ãßÁøPPÐ® Kº E°›Úz öuõøP°À ÷uõßÖuÀ ÂQuzøuU Pou

299

•øÓ°À öÁÎ°h»õ®. Kº ©µ£qÂß öuõhº ÷uõßÖuÀ (gene frequency)ãß SÊ©zvß Kº SÔ¨¤mh ChzvÀ (locus) EÒÍ ãßPÐUS® AÁØÔß

AÀ½ÀPÐUS® EÒÍ GsoUøPz öuõhºø£U SÔ¨£uõS®. CuøÚU

SÔ¨¤mh ChzvØPõÚ ö©õzu ãßPÎß GsoUøP°¼¸¢x öuõhº

÷uõßÖuÀ PõnÂ¸UQßÓÚ ãßPÎß GsoUøPø¯U PÈzx ÂkÁuõÀ

PnUQh»õ®.

Kº SÔ¨¤mh ãß "A" °ß öuõhº ÷uõßÖuÀ ÂQu® "P" GßÖ®

ãß "a" °ß ÂQu® "q" GßÖ® öPõshõÀ ãß \©ß£õmiÀ ãßPÎß

ö©õzuz ÷uõßÖuø» "1" GÚUöPõÒÍ»õ®.

GÚ÷Á p+q = 1

AÀ»x p = 1 - qq = 1 - p

CÆÂu® Kº E°›ÚzöuõøP°À ãßPÎß £µÄuø»U PnUQ¯À

•øÓ°À ÂÍUSuø» Bº. H. ¤èåº (C[Q»õ¢x), ]ÁÀ øµm (Aö©›UPõ)

BQ÷¯õº ÷uõØÖÂzuÚº. E°›Úz öuõøP ©µ¤¯ø» Kº Âv°ß Áõ°»õP

AÔ¢x öPõÒÐ® Ai¨£øhø¯ â.G®.íõºi (C[Q»õ¢x), h¤Ò³.

Ãßö£ºU BQ÷¯õº HØ£kzvÚº (1908). GÚ÷Á CÆÂv AÁºPÍx ö£¯µõÀ

íõºiÃßö£ºU Âv GßÓõÚx. CÆÂv E°›ÚzöuõøP ©µ¤¯¾US®,

|ÃÚ¨ £›nõ©U ÷Põm£õkPÐUS® Ai¨£øh¯õQÓx. CÆÂv¯õÚx ""Kº

ö£›¯, uõµõÍ CÚ¨ö£¸UP¨ £›©õØÓ® EÒÍ E°›ÚzöuõøP°À £»ÁøP

ãßPÎß \õº¦ öuõhº ÷uõßÓÀ Gs (Relative frequency) Akzukzu

uø»•øÓPÎ¾® vjº©õØÓ®, ÷uºÄ, ¦v¯ ãßPÎß ÁµÄ BQ¯øÁ

CÀø»ö¯ÛÀ ©õÓõv¸US®'' Gß£uõS®.

CÆÂv¯õÚx £›nõ© ©õØÓ® CÀ»õu E°›Úz öuõøP°ß

P¸zv¯À vmh©õQÓx (theoretical). C¯À£õÚ ö©ßh¼¯ öuõhº ÷uõßÖuÀ

(Frequency) ÷©ØSÔ¨¤mh PõµoPÒ CÀø»ö¯ÛÀ ©mk÷© HØ£k®

Gß£x CÆÂv¯õÀ öuÎÁõQÓx. AUPõµoPÒ ö\¯À£mhõÀ ©µ£q

öuõhº÷uõßÖuÀ ©õÖuÀ ö£Ö®. CuÚõÀ ÷ÁÖ£õkPÒ ÷uõßÖ®.

÷ÁÖ£õkPÒ £›nõ©® |øhö£Ó ÁÈÁSUS®.

5. ©µ¤¯ |PºÄ AÀ»x ]ÁÀ øµm ÂøÍÄ (Genetic drift or sewallwright effect)

CU÷Põm£õmiøÚ 1930&À ]ÁÀ øµm öÁÎ°mhõº. CU÷Põm£õk

Kº ]Ô¯ E°›Úz öuõS¨¤À ©µ£qÂß öuõhº÷uõßÓÀ £ØÔ¯x. Kº ]Ô¯

TmhzvÀ SÔ¨¤mh ©µ£qÂØPõÚ AøÚzx AÀ½ÀPÐ® C¸UP

Áõ´¨¤Àø». GÚ÷Á £õµ®£›¯®, íõºiÃßö£ºU ÂvUS •µs£õhõP

300

Aø©¢v¸US®. Kº ]Ô¯ TmhzvÀ ÷uõßÖ® ]Ô¯ ©õÖ£õkPÐ®

öuõhº÷uõßÓ¼À •UQ¯zxÁ® ö£Ó»õ®. GÚ÷Á ©µ¤¯ |PºÄ GÝ® ußø©

wÄPÎÀ ÁõÊ® E°›Úz öuõøP°À ÷ÁP©õP¨ £›nõ© ©õÖuÀPøÍ

HØ£kzu C¯¾®. ÷©¾® E›¯ Cøn¯õÚ AÀ½ÀPÒ GÎvÀ AÈ¢xÂk®

Áõ´¨¦PÐ® C[S Esk. CuÚõÀ ©µ¤¯ ÷ÁÖ£õkPÒ AvP®

HØ£kÁvÀø». ]Ô¯ TmhzvÝÒ {PÊ® öuõhº¢u CÚ¨ö£¸UPzuõÀ

©õØÔøn S÷µõ÷©õ÷\õ®PÒ AvP›US®. ]Ô¯ uÛø©¨£kzu¨£mh

Tmhzvß £s¦PÒ A¸Q¾ÒÍ ö£›¯ Tmhzvß £s¦PÎ¼¸¢x

©õÖ£h»õ®. C®©õÖ£õkPÍõÀ ¦v¯ CÚ[PÒ ÷uõßÓ C¯¾®.

©µ¤¯ |PºÂÚõÀ ©õÖuÀPÒ ö£Ö® ]Ô¯ Tmh®, ¦v¯ E°›Úz

öuõøP°ß {ÖÁÚµõQÓx. CuØS ""{ÖÁÚº uzxÁ®'' (Founder principle)GßÖ ö£¯º. CzöuõøP°À ©µ£q öuõhº ÷uõßÖuÀ, ‰» E°›Úz

öuõøP°¼¸¢x ©õÖ£k®.

]»÷ÁøÍPÎÀ uØö\¯»õP, C¯ØøPa ^ØÓ[PÍõÀ uÛø©¨£mh

TmhzvÀ ÂøµÂÀ ©õØÓ[PÒ ÷uõßÖ® Áõ´¨¦PÐsk. CuÚõÀ

CUTmh® ‰» E°›Úz öuõøP°¼¸¢x •ØÔ¾® ÷ÁÖ£h»õ®. GÚ÷Á

Ca]Ô¯ Tmhzvß EÖ¨¤ÚºPÒ ö£¸[Tmh EÖ¨¤ÚºPÐhß

CÚ¨ö£¸UP® ö\´²® C¯Àø£ CÇ¢xÂh»õ®. ]Ô¯ Tmh® ¦v¯ CÚ©õP¨

£›nõ© ©õØÓ® ö£ØÔ¸US® CÆÁøP ©µ¤¯ |PºÂØS ""^\õ PÊzx

ÂøÍÄ'' (Bottleneck effect) GßÖ ö£¯º.

6. C¯ØøPz ÷uºÄ (Natural Selection)

uØPõ»zv¯ Tmiøn¨¦¨ £›nõ©U ÷Põm£õmiÀ, C¯ØøPz

÷uºÄU ÷Põm£õk E°›Úz öuõøP \õº¢u ©µ¤¯ {PÌÁõP AÔ¯¨£mkÒÍx.

C¯ØøPz ÷uºÁõÚx ]» AÀ½ÀPÎß öuõhº ÷uõßÖuÀPøÍ ©õÖuÀ

ö\´x ¦v¯ uPÁø©¨¦¨ £s¦PøÍ FUSÂUS®.

E°›Úz öuõøP°À GsoUøP AvP›zuõÀ EnÄ¨ £ØÓõUSøÓ

÷£õßÓ ¤µa]øÚPÒ ÷uõßÖ®. GÚ÷Á ¤µa]øÚPøÍa \©õÎzxUöPõÒÐ®

£s¦PøÍ²øh¯ E°›Ú[PÒ u¨¤ ÁõÊ®. CÆÁøP°À öuõøP

GsoUøP²® _ØÖa `ÇÀ PõµoPÒ Cøn¢x Kº ""÷uºÄ AÊzuzøu''

HØ£kzxQßÓÚ. CÆÁÊzu® Kº SÔ¨¤mh AÀ½»õÚx ©µ£q

SÊ©zvÀ Auß uPÁø©¨ø£¨ ö£õÖzx £µÁø» AvP›UP÷Áõ

SøÓUP÷Áõ ö\´¯»õ®. CuÚõÀ £›nõ© ©õØÓ® {PÊ®.

‰ßÖ ÁøP¯õÚ ÷uºÄ •øÓPÒ EÒÍÚ. AøÁPÒ {ø»¨£kzx®

•øÓ, C»US ÷|õUQ¯ •øÓ, Eøh¨¦ •øÓ¯õS®.

301

{ø»¨£kzx® •øÓ°À C¯ØøP°À ¤µa]øÚPÒ AvPª¸¨£

vÀø». EhÀ Aø©¨¦PÒ _Ø×a`ÇÀ Aø©¨¦PÐUS HØ£ Aø©¢v¸US®.

CÆÁøPz ÷uºÁõÚx `ÇÀ ußø©PÐUS JÆÁõu AÀ»x w[SPøÍ

EshõUS® £s¦PøÍ E°›Úz öuõøP°¼¸¢x }UQÂk®. EhÀ

Aø©¨¦z ußø©PÒ C¯ØøP `ÇÀ ußø©PÐUS HØ£ Akzukzu

uø»•øÓPÐUS® £õxPõ¨¦hß {ø»¨£kzu¨£k®.

C»US ÷|õUQ¯ •øÓ¯õÚx _ØÖa `Ç¼À £i¨£i¯õPz

÷uõßÖ® ©õÖuÀPÐUS HØ£ Aø©²®. E°›ÚzöuõøP°À

Aø©¢v¸UPU Ti¯ Aø©¨¦z ußø©PÎß £À÷ÁÖ ©õÖ£õkPÒ,

÷uøÁ¯õÚ AÍÂØS •Êø©¯õP¨ £¯ß£k®. Põ»¨÷£õUQÀ,

AÆÄ°›Úz öuõøP°À EÒÍ ©õÖ£õkPÐÒ ªPÄ® ÷ÁÖ£mhx

•UQ¯zxÁ® ö£Ö®. AÆÁø©¨¦ ©õÖ£mh `ÇÀ Aø©¨¦USz

÷uøÁ¯õÚuõP C¸US®. C¯ØøPz ÷uºÄ AuøÚz ÷uº¢öuk¨£uõÀ AUTmh®

•Êø©²® A¨£s¦ öuß£k®. CÆÁøP°À £›nõ© ÁÍºa] HØ£k®.

Eøh¨¦ •øÓ°À JßÖUS ÷©Ø£mh Eh»ø©¨¦ •øÓPøÍ

C¯ØøPz ÷uºÄ AÝ©vUS®. C¯ØøP AzuøP¯ E°›Úz öuõøPø¯

Cµsk xøn Tmh[PÍõP¨ ¤›UPÄ® ö\´¯»õ®. CÆÂ¸

Tmh[PÐUQøh÷¯ ©µ£q¨ £›©õØÓ® CÀø»ö¯ÛÀ ¦v¯ xøna

]Ó¨¤Ú[PÒ ÷uõßÖ® Áõ´¨¦sk. JßÖUS ÷©Ø£mh Aø©¨¦ J¸

TmhzvÀ ÷uõßÔÚõÀ AuØS £À¾¸Áø©¨¦ (Polymorphism) GßÖ ö£¯º.

7. £À¾¸Áø©¨¦ (Polymorphism)

""©µ£q vjº ©õØÓ® ÷£õßÓ ]» Põµn[PÍõÀ ÂÍUP •i¯õu,

CµskUS ÷©Ø£mh AÀ½ÀPÒ ö£¸©ÍÂÀ Kº C¯ØøP E°›Úz

öuõøP°À Põn¨£kuÀ £À¾¸Áø©¨¦ BS®''.

CÆÁøP°À £À¾¸Áø©¨¦ öPõsh Kº E°›Úz öuõøP°À Kº

©µ£qÂß £» AÀ½ÀPÒ {ø»¯õPz öuß£k®. CÆÁÀ½ÀPÒ, ©µ¤¯À

•øÓPÍõÀ ÷uº¢öukUP¨£mk E°›Úz öuõøP°À {ø»¨£kzxQßÓÚ.

"Pvº A›ÁõÒ ÁiÁa ]Á¨£qaö\À Cµzua ÷\õøP'°øÚ (Sicklecell anaemia) CuØS Euõµn©õPU TÓ»õ®. C¢÷|õ¯õÀ Cµzuzvß BUêáß

yUQa ö\À¾® vÓß SøÓ²®. Eh¾Ö¨¦PÎß Cµzu Kmh® £õv¨£øh²®.

C¨£s¦ ö©ßh¼¯ •øÓ°À Akzukzu uø»•øÓPÎÀ ÷uõßÖ®. Cx

Kº Jk[S £s¦. Aö©›UP |õmiß }U÷µõ CÚ ©UPÎÀ C¨£s¦ AvP®

EÒÍx. C¨£s¦ w[S ÂøÍÂUS® ußø© öPõsi¸¨¤Ý®

302

©UPmöuõøP°À ©øÓ¯õ©À EÒÍx. AÀ¼\ß (1955, 61) u©x

B´ÄPÎß ‰»® C÷u £s¤ØPõÚ AÀ½À B¨¤›UP |õmiÀ ÁõÊ®

©UPÐUS |ßø© uµUTi¯x GÚU Psk¤izxÒÍõº. C®©µ£q

©÷»›¯õU Põá\¼¼¸¢x £õxPõUS® GÚ AÁº öu›Âzuõº. CÆÁøP°À

Pvº A›ÁõÒ Cµzua ÷\õøPø¯ ©÷»›¯õU Põá\¾hß öuõhº¦£kzvÚõº.

C¢|ßø© P¸v÷¯ C¯ØøPz ÷uºÄ CzuøP¯ £À¾¸Áø©¨¤øÚ

©UPmöuõøP°À AÝ©vzxÒÍx.

8. uÛø©¨£kzuÀ •øÓPÒ

""CÚ¨ö£¸UP •øÓPÍõÀ ¤Ó E°›PÎ¼¸¢x uÛø©¨£kzu¨

£mh Kº E°›Úz öuõøP÷¯ CÚ® GÚ¨£k®''. C®÷©Ø÷PõÎß£i¨

£»ÁøPz uÛø©¨£kzuÀ •øÓPÍõÀ Kº CÚ® uÚUS›¯ ußø©PøÍ¨

ö£ØÖ ÂÍ[S® GÚ AÔ¯»õ®. £» uÛø©¨£kzuÀ •øÓPÒ Esk.

AøÁ

1. ¦Â¨£µÁ¼À uÛø©¯õuÀ C®•øÓ C¯ØøP°À AvP®

Põn¨£kQÓx. E°›Úz öuõS¨¦PÐUS Cøh°À Aø©²® ©ø»PÒ,

|vPÒ, PhÀ, PõkPÒ AÀ»x £õø»{»® ÷£õßÓ PõµoPÍõÀ uÛø©¯õuÀ

HØ£h»õ®. CÆÂ¯ØøP uk¨¦PÒ ÇTmh[PÐUQøh°À CÚ¨ö£¸UP®

|øhö£Öuø»U uÂºzxÂkQßÓÚ. CuÚõÀ J¸ TmhzvÀ ÷uõßÖ®

vjº©õØÓ[PÒ A[S £µÂ ¦v¯ CÚ® ÷uõßÓ»õ®. ö|¸[Q¯ CÚÁÈz

öuõhº¦øh¯ uÁøÍ CÚ[PÒ öußÛ¢v¯õÂ¾® C»[øPz wÂ¾®

ÁõÌuø» CuØS Euõµn©õPU TÓ»õ®. CøÁ |ßÜº ÁõÌ Â»[SPÒ.

CzuÁøÍPÒ ©ßÚº ÁøÍShõÂÚõÀ uÛø©¨£kzu¨£mkÒÍÚ.

}shPõ»¨ ¤›ÂÚõÀ CøÁ uÛzuÛ CÚ[PÍõP¨ £›nªzxÒÍÚ.

2. CÚ¨ö£¸UPa ÷\ºUøP°ß •ß uÛø©¨£kuÀ

C®•øÓ¯õÀ Ç ÷ÁÖ£mh CÚ[PÐUQøh÷¯ CÚ¨ö£¸UP®

uÂºUP¨£kQÓx.

A) _ØÖa`Ç»õÀ uÛø© J¸ SÔ¨¤mh ChzvÀ ©õÖ£mh C¯ØøPa

`ÇÀPÍõÀ E°›Ú[PÒ uÛø©¨£kzu¨£h»õ®.

B) £¸ÁPõ»z uÛø© & CÚa÷\ºUøP öÁÆ÷ÁÖ £¸ÁPõ»[PÎÀ

{PÇ»õ®.

C) £õÀ EnºÄ, EÍÂ¯À (A) |hzøuz uÛø© Ç©õÖ£mh

CÚ[PÎøh÷¯ |hzøu •øÓPÎ¾ÒÍ ÷ÁÖ£õkPÒ.

D) Aø©¨¦ JÆÁõø© CÚ¨ö£¸UP EÖ¨¦PÒ ÷\ºUøPUS JÆÁõu

AÍÄøh¯uõP ÇzuÀ.

303

E) CÚaö\À JÆÁõø© Kº CÚzvß Â¢x ö\À AÀ»x ©Pµ¢uUSÇÀ

÷ÁöÓõ¸ CÚzvß Ash® AÀ»x P¸•møhø¯ ö|¸[Põx.

3. CÚ¨ö£¸UPa ÷\ºUøP°ß ¤ß uÛø©¨£kuÀ

P¸ÄÖu¼ß ¤ß P¸•møh ÁÍºa] £õv¨£øh²®.

A) P»¨¦°›UP¸ ©iuÀ & P»¨¦°›ß P¸•møhPÒ ÂøµÂÀ

©i¢xÂk®.

B) P»¨¦°› ©»mkz ußø© P»¨¦°›U P¸ÂÀ ÁÍºa]²sk.

C¸¨¤Ý® ÷uõßÖ® E°› ©»mkzußø© öPõsi¸US®.

C) P»¨¦°›PÎÀ £õv¨¦ F1 P»¨¦°› C¯À£õÚ ußø©

öPõsi¸US®. F2 P»¨¦°›PÎÀ ©»mkzußø© Esk.

]Ó¨¤Ú©õuÀ

Kº ]Ó¨¤Ú® Gß£x C¯ØøP¯õÚ, E°›¯À A»PõS®.

E°›Ú[PÎß £À÷ÁÖ ÁøP£õmk A»SPÎÀ ]Ó¨¤Ú® ©mk÷©

©ÛuÚõÀ HØ£kzu¨£mhußÖ. Ax C¯ØøP°ß Kº Esø© Aø©¨£õS®.

£›nõ©©õÚx ]Ó¨¤Ú[PÎß ©mhzv÷»÷¯ |øhö£Ö®.

CUPõµnzvÚõ÷»÷¯ hõºÂÛß ""]Ó¨¤Ú[PÎß ÷uõØÓ®'' GÝ® ¡¾US

•UQ¯zxÁ® uµ¨£mkÒÍx. CÚ[PÎÀ £» ÁøPPÐsk.

÷ÁØÔh ]ØÔÚ[PÒ CøÁ ©õÖ£mh ¦Â¯ø©¨¦PÎÀ

ÁõÌ£øÁ. C¢v¯, C»[øP ÁõÌ uÁøÍPøÍ CuØS Euõµn©õPU

TÓ»õ®. CÆÂ¸ {»[PÐ® ©ßÚº ÁøÍShõÂÚõÀ ¤›UP¨£mkÒÍÚ.

K›ha ]ØÔÚ[PÒ ªP ö|¸[Q¯ Cµsk ]ØÔÚ[PÒ E¸©

JØÖø© öPõsi¸zuÀ BS®. E.m: Wô]ôùadNPôdûPXô, Wô.ûPd¬]ô,

Wô.NVú]ô©-d¥v - CûY JúW Ï[j§p YôÝm.

CÆÁøP°À £»ÁøP ]ØÔÚ Aø©¨¦PÒ £›nõ©zvÀ ÷uõßÓ»õ®.

304

8. }º E°› ÁÍº¨¦

AQUACULTURE

|ßÜº ©ØÖ® PhÀ ÁõÈh[PÎÀ EÒÍ £À÷ÁÖ E°›PÒ

©ÛuÛß EnÄUPõP¨ ö£¸®£õ¾® AvP AÍÂÀ

£¯ß£kzu¨£kQßÓÚ. CuÚõÀ ÁõÈh[PÎß C¯ØøP _ÇØ]PÒ

£õvUP¨£h»õ®. «ßPÒ u[PÍx Ashö\ÀPøÍ E¸ÁõUS®

BØÓø»UPõmi¾®, AøÁPøÍ |õ® AvP AÍÂÀ £¯ß£kzxÁuõÀ,

«ßPÎß EØ£zv¯ÍÄ® SøÓ²® Áõ´¨¦ÒÍx. ©õ_£kuÀ, ÷|õ´

E¸Áõu¼ß Ãu® AvP›zuÀ ©ØÖ® }º{ø»PÒ SøÓ¢x Á¸uÀ ÷£õßÓ

©Ûu •¯Ø]PÎß SÖURkPÒ Põµn©õP, «ßPÎß E°ºzöuõøP

SøÓ¢x Á¸QÓx GÚ»õ®. CÆÁõÖ ©Ûuz ÷uøÁUS «ßPøÍz öuõhº¢x

£¯ß£kzu¨£kÁuõÀ, GsnØÓ AÍÂÀ C¸¢x Á¢u «ßPÎß Jmk

ö©õzuzöuõøP uØ\©¯® £õv¨£øh¢xÒÍx. }º E°› ÁÍº¨¦ •øÓ,

CUSøÓ°øÚ {Áºzv ö\´ÁuØPõÚ \›¯õÚ •øÓ¯õS®.

Pmk¨£kzu¨£mh SÖQ¯ `ÈhzvÀ ÁÍºUP¨£k® ö£õ¸Íõuõµ

•UQ¯zxÁ® {øÓ¢u }ºÁõÌ Â»[SPÒ ©ØÖ® uõÁµ[PÎß ÁÍº¨¦¨

£ØÔ¯ AÔÂ¯¼ß J¸ ¤›÷Á }º E°› ÁÍº¨¦ (Aquaculture) •øÓ BS®.

Áµ»õØÖa _¸UP® :

}º E°› ÁÍº¨£õÚx J¸ £søhPõ» •øÓ¯õS®. C®•øÓ

•uß•u¼À B]¯õÂÀuõß £ÇUPzvÀ öPõskÁµ¨£mhx. ÚºPÒ Q.•.

3500 Áx Bsiß÷£õ÷u SÍ[PÎÀ öPsøh «ßPøÍ ÁÍºzxÒÍõºPÒ.

«ßPÎß EØ£zv°øÚ¨ ö£¸USÁuØPõP÷Á, ^ÚºPÒ CzuøP¯

CÚ¨ö£¸UP ~m£zvøÚ E¸ÁõUQz uØ÷£õx }º E°› ÁÍº¨¦ •øÓ°À

÷©÷»õ[Q EÒÍõºPÒ. }º E°› ÁÍº¨¦ •øÓ²®, uØ÷£õx ©ØÓ ÁøP°»õÚ

÷ÁÍõsø©ø¯¨ ÷£õ»÷Á Av÷ÁP©õP ÁÍº¢x Á¸QÓx. CzuøP¯

ÁÍº¨¦ •øÓ C¢v¯õÂÀ ¡ØÓõsk £Çø©²øh¯uõS®. £zöuõß£uõ®

¡ØÓõskÁøµU SÍ[PÎÀ «ß ÁÍºzuÀ ©ØÖ® AuøÚ¨ £µõ©›zuÀ

÷£õßÓ ö\¯ÀPÒ ÷©ØS Á[PõÍ®, ¥Põº ©ØÖ® J›\õ ÷£õßÓ ©õ{»[PÎÀ

©mk÷© ¤µuõÚ©õP C¸¢x Á¢ux. ¤ßÚº C®•øÓ £i¨£i¯õPz uªÌ|õk

EÒÎmh ¤Ó ©õ{»[PÐUS® £µÂ¯x.

305

}º E°› ÁÍº¨¤ß ÷|õUP[PÒ

1. E»P® •ÊÁx® EnÄ¨ £ØÓõUSøÓ ªS¢x Á¸® `Ì{ø»°À

Akzu £vøÚ¢x BskPÎÀ Â»[SPÎß ¦µu¨ö£õ¸mPÒ

©mk÷© E»P EnÄ¨£ØÓõUSøÓ°ß |õØ£x ÂÊUPõmiøÚ

AÎUS® GßÖ Gvº£õºUP¨£kQÓx.

2. ÁÍº¢xÁ¸® ©UPÒ öuõøP°ß EnÄz÷uøÁ°øÚ Dkö\´¯ }º

E°›PÎß EØ£zv°øÚ AvP›zx Auß‰»® ©ØÓ C¯ØøP

E°›PÎß AvP¨ £¯ß£õmiøÚU SøÓUP»õ®.

3. }º E°› ÁÍº¨¦•øÓ°ß ‰»®, Qµõ©® ©ØÖ® ÁÍºa]¯øh¯õ ¤Ó

£SvPÎÀ ö£õ¸Íõuõµ ÷©®£õmiøÚ HØ£kzu»õ®.

4. SÔ¨¤mh «ß CÚ[PøÍ ÁÍº¨£uß ‰»®, ÁºzuP Ÿv°»õÚ «ß

CÚ[PÎß ©P`ø» AvP›UP»õ®.

5. Â¸®£zuUP «ßPøÍ ©mk® SÍzx }º {ø»°À ÁÍº¨£uß ‰»®,

AøÁPøÍ AÖÁøh ö\´Áx ªPÄ® GÎuõPÄ®, ]UPÚ©õÚöuõ¸

ö\¯»õPÄ® EÒÍx.

6. B÷µõUQ¯©õÚ ¦µu¨ö£õ¸ÍõPÄ®, GÎvÀ ö\›©õÚ©øh¯U

Ti¯uõPÄ® C¸US® «ßPøÍ |® ÷uøÁU÷PØ£ }º E°› ÁÍº¨¦

‰»® GÎvÀ AÖÁøh ö\´x öPõÒÍ C¯¾®.

}º E°› ÁÍº¨¤ß ö£¸® ÁøPPÒ :

}º E°› ÁÍº¨¤øÚ |ßÜº E°› ÁÍº¨¦, PhÀ}º E°› ÁÍº¨¦,

EÁº}º E°› ÁÍº¨¦ ©ØÖ® ªøP E¨¦}º E°› ÁÍº¨¦ GßÖ ÁøP£õk

ö\´¯»õ®. E°› ÁÍº¨¦ }›ß E¨¦zußø©°øÚ¨ ö£õÖzx CÆÁõÖ

ÁøP¨£õk ö\´¯¨£mkÒÍx.

|ßÜº E°› ÁÍº¨¦ (Fresh Water aquaculture)

E¨¦zußø© < 0.5 ‰ US (PPt (or) Parts per thousand = 1Qµõ®

/ 1000 ª.¼) SøÓÁõP EÒÍ }º |ßÜº GßÖ P¸u¨£kQÓx. CzuøP¯

}º {ø»°À E°›Ú[PÒ ÁÍº¨£øu |ßÜº E°› ÁÍº¨¤¯À GßQ÷Óõ®.

|ßÜº E°› ÁÍº¨¤¯»õÚx, ©sSÍ E°› ÁÍº¨¦, ÷Põ°À SÍ «ß

ÁÍº¨¦, }º¨£õ\Ú }º{ø» «ß ÁÍº¨¦, Kk}º Áõ´UPõÀ E°› ÁÍº¨¦,

PÈÄ}º & Esq® «ß ÁÍº¨¦, »õºÁõ Esq® «ß ÁÍº¨¦, EnÄ

E°›PÒ ÁÍº¨¦, ÂøÍ¯õmk «ß ÁÍº¨¦ ©ØÖ® J¸[Qøn¢u «ß

ÁÍº¨¦ BQ¯ÁØøÓ EÒÍhUQ¯x BS®.

306

|ßÜº E°› ÁÍº¨¦

©sSÍ E°› ÁÍº¨¦ ↓

P»¨¦ «ß ÁÍº¨¦

÷Põ°À SÍ «ß ÁÍº¨¦ ↓

Kº £õÀ «ß ÁÍº¨¦

}º¨£õ\Ú }º{ø» «ß ÁÍº¨¦ ↓K›Ú «ß ÁÍº¨¦

Kk}º Áõ´UPõÀ «ß ÁÍº¨¦ ↓PõØÖa _Áõ]US® «ß ÁÍº¨¦

ö|ÀÁ¯À & «ß ÁÍº¨¦ PÈÄ }º Esq® «ß ÁÍº¨¦ ↓

↑ öPõßÖso «ß ÁÍº¨¦

ÁõøÇ & «ß ÁÍº¨¦ }º ©Ö_ÇØ] «ß ÁÍº¨¦

↑

Áõzx & «ß ÁÍº¨¦ A»[Põµ «ß ÁÍº¨¦

↑

÷PõÈ & «ß ÁÍº¨¦ »õºÁõ Esq® «ß ÁÍº¨¦

↑

£ßÔ & «ß ÁÍº¨¦ «ß EnÄ E°›PÒ ÁÍº¨¦

↑PõÀ|øh & «ß ÁÍº¨¦ ÂøÍ¯õmk «ß ÁÍº¨¦

↑

J¸[Qøn¢u «ß ÁÍº¨¦

©sSÍ ÁÍº¨¦ : (Earthen pond culture)

©sSÍ® Gß£x J¸ öÁmiö¯kUP¨£mh {»¨£µ¨¤øÚ²øh¯a

]Ô¯, BÇ©ØÓ, }º{µ®¤¯ £Sv¯õS®. CzuøP¯ SÍzvÀ «ß ÁÍºUS®

•øÓ ©sSÍ «ß ÁÍº¨¦ GÚ¨£kQÓx. ©sSÍ «ß ÁÍº¨£õÚx, P»¨¦

«ß ÁÍº¨¦, Kº £õÀ «ß ÁÍº¨¦, K›Ú «ßÁÍº¨¦, PõØÖa _Áõ]US®

«ß ÁÍº¨¦, öPõßÖso & EnÄ «ß ÁÍº¨¦ (ÂµõÀ ©ØÖ® v÷»¨¤¯õ

«ß ÁÍº¨¦) BQ¯ÁØøÓ EÒÍhUQ¯x BS®.

Kº £õÀ «ß ÁÍº¨¦ : (Monosex culture)

«ßPÎß ÁÍºa] ©ØÖ® EØ£zvz vÓøÚ AvP›UP J¸ CÚzøua

÷\º¢u «ßPÎß Bs ©ØÖ® ö£s «ßPøÍz uÛzuÛ¯õP ÁÍºUS®

•øÓ¯õS®.

£h® : 8.1. öÁÆ÷ÁÖ

|ßÜº E°› ÁÍº¨¦

•øÓPÒ

307

K›Ú «ß ÁÍº¨¦ : (Monospecies culture)

J¸ SÍzvÀ J¸ SÔ¨¤mh «ß CÚzøu ©mk® ÁÍº¨£÷u

C®•øÓ¯õS®.

PõØÔøÚa _Áõ]US® «ß ÁÍº¨¦ : (Air breathing fish culture)

\ßÚõ ©¹¼¯ì (§ÂµõÀ) (Channa marulius) ©ØÖ® \ßÚõ

ìmøµ÷¯mhì (Á›ÂµõÀ) (Channa striatus) ÷£õßÓ «ß CÚ[PÒ

C®•øÓ°À ÁÍºUP¨£kQßÓÚ. CÆÁøP «ßPÎÀ ö\ÄÒ CøÇPÒ

©mkªßÔz xøn _Áõ\ EÖ¨¦PÐ® C¸¨£uõÀ Auß ‰»® BÇ©ØÓ

}º{ø»¨£µ¨¤À EÒÍ SøÓ¢u AÍÄ BUêáøÚ²® _Áõ]¨£uØS¨

£¯ß£kzvU öPõÒÍ C¯ÀQÓx.

öPõßÖso & EnÄ «ß ÁÍº¨¦ : (Predator - prey culture)

©õª\ Eso «ßPÍõÚ ÂµõÀ ÷£õßÓøÁPÒ Auß EnÄ «ÚõÚ

v÷»¨¤¯õ AÀ»x â÷»¤U öPsøh²hß ÁÍºUP¨£kQßÓx. CzuøP¯

«ß ÁÍº¨¦ BÇ©ØÓ \x¨¦ }º {»¨£µ¨¦PÎ¾® ÷©ØöPõÒÍ¨£kQßÓx.

£» CÚ AÀ»x P»¨¦ «ß ÁÍº¨¦ : (Composite fish culture)

öÁÆ÷ÁÖ CÚ «ßPøÍ JßÓõP ÁÍºUS® •øÓ P»¨¦ & «ß ÁÍº¨¦

GßÖ AøÇUP¨£kQÓx. CuøÚU Tmk ÁÍº¨¦ (Poly culture) GßÖ®

TÓ»õ®. SÍzvß öÁÆ÷ÁÖ £SvPÎÀ Põn¨£k® EnÂøÚ

EmöPõÒÐ® £ÇUP•øh¯ «ßPøÍz ÷uº¢öukzx JßÓõP ÁÍº¨£÷u

C®•øÓ°ß ÷|õUP©õS®. C®•øÓ°À Av÷ÁP ÁÍºa]²øh¯ C¢v¯

öPsøh «ßPÍõÚ ÷µõSU öPsøh, ªºPõÀ öPsøh, öÁÒÎUöPsøh,

\õuõ öPsøh ©ØÖ® ¦ÀöPsøh BQ¯øÁ ÁÍºUP¨£kQßÓÚ.

÷Põ°À SÍ «ß ÁÍº¨¦ : (Fish culture in temple tank)

v÷»¨¤¯õ, \õuõ öPsøh, ÂµõÀ ©ØÖ® öPÐzv «ß ÁøPPÒ

C¢}º {ø»°À ÁÍºUP¨£kQÓx.

uõÁµ ªuøÁ E°›

Â»[S ªuøÁ

E°›

Pm»õöÁÒÎU

öPsøh

÷µõS

¦À öPsøh

ªºPõÀ

öPsøh

\õuõUöPsøh£h® : 8.2. P»¨¦ «ß

ÁÍº¨¦

308

}º¨£õ\Ú }º{ø» «ß ÁÍº¨¦ : (Fish culture in irrigation tank)C¢v¯ öPsøh «ßPÒ ©ØÖ® öÁÎ|õmk öPsøh «ßPÒ

(exotic carp) ÷£õßÓ AvP |ßø© £¯US® «ßPÒ ÁÍºUP¨£kQÓx.

CzuøP¯ }º{ø»PøÍU öPõsh öuõmiPÎÀ EÒÁÈ ©ØÖ® öÁÎÁÈ

÷£õßÓ Á\vPÒ }º EÒ÷Í ö\ÀÁuØS® öÁÎ÷¯ Á¸ÁuØS® HØÓÁõÖ

Aø©UP¨£mkÒÍx.

Kk}º Áõ´UPõÀ «ß ÁÍº¨¦ : (Raceway culture)

KøhPÒ ÷£õßÓ Kk® }º{ø»°À Ámh® ©ØÖ® ö\ÆÁP ÁiÂ»õÚ

©s AÀ»x ]ö©smhõÀ ö\´¯¨£mh öuõmiPøÍ Akzukzx Aø©zx

«ßPÒ ÁÍºUP¨£kQÓx. öPsøh «ßPÒ ÁÍº¨£uØS C®•øÓ


PÈÄ }º & Esq® «ß ÁÍº¨¦ : (Sewage - fed fish culture)

öuõÈØ\õø» ©ØÖ® ÃkPÎ¼¸¢x öÁÎ¯õS® vµÁ {ø»°¾ÒÍ

A_zu[P÷Í PÈÄ}µõS®. ÷µõSUöPsøh, ªºPõÀöPsøh ©ØÖ® Pm»õ

öPsøh ÷£õßÓ «ßPÒ PÈÄ }›À ÁÍºUP¨£kQÓx. PÈÄ }›øÚ «ß

ÁÍº¨¦U SÍzvØSÒ ÂkÁuØS •ß£õP A¢}øµ |ßÜµõÀ |ßS }ºzuÀ

ö\´x, BUêáß AÍÂøÚ¨ £µõ©›zx «ß ÁÍº¨¤ØS «sk®

£¯ß£kzu¨ £kQÓx. öPõÀPzuõÂß ©õ|PµU PÈÄ}º «ß ÁÍº¨¤ØSz

wÂµ©õP¨ £¯ß£kzu¨£kQÓx.

}º ©Ö_ÇØ] «ß ÁÍº¨¦ •øÓ : (Culture in water recirculatory system)

G[öPÀ»õ® }º¨£ØÓõUSøÓ {»ÄQÓ÷uõ A[S C®•øÓ°»õÚ

«ß ÁÍº¨¦ ÷©ØöPõÒÍ¨£kQÓx. öuõmiPÎÀ SÇõ´PÒ ‰»® }ºa

_ÇØ]°øÚz öuõhºa]¯õP HØ£kzv «ßPÒ ÁÍºUP¨£kQÓx.

£h® : 8.3. Kk}º Áõ´UPõÀ

}º ÁiPõÀ ÁÈ

}º Âk® ÁÈ

«ß SÍ®

Køh

309

A»[Põµ «ß ÁÍº¨¦ •øÓ : (Ornamental fish culture)

A»[Põµ «ßPÍõÚ P¨¤, ÷©õ¼, öPÍÄµõª, Pzv ÁõÀ (Swordtail) ÷£õßÓ «ßPÒ »õ£® DmhUTi¯ öuõÈ¾UPõPÄ®, ö£õÊx

÷£õUQØPõPÄ® A»[Põµ «ß ÁÍº¨¦z öuõmiPÎÀ ÁÍºUP¨£kQÓx.

»õºÁõ Esq® «ß ÁÍº¨¦ : (Larvivorus fish culture)

»õºÁõUPøÍ Pmk¨£kzuU Ti¯ «ßPÍõÚ v÷»¨¤¯õ, P®§]¯õ

÷£õßÓ «ßPøÍ ÁÍº¨£÷u C®•øÓ¯õS®. CzuøP¯ «ßPÒ ÷|õ´¨

£µ¨¤PøÍU Pmk¨£kzxÁuõÀ ©Ûu CÚ® £» ÷|õ´PÎ¼¸¢x

£õxPõUP¨£kQÓx.

«ß EnÄ E°›PÒ ÁÍº¨¦ : (Culture of fish - food organisms)

{øÓ¢u «ß EnÄ E°›PÍõÚ ÷µõmiL£º, QÍõ÷hõ^µß ©ØÖ®

i³¤ö£Uì ¦ÊUPÒ ÷£õßÓ E°›PÒ C®•øÓ°À ÁÍºUP¨£kQßÓÚ.

ÂøÍ¯õmk «ß ÁÍº¨¦ : (Sport fish culture)

ÂøÍ¯õmk •UQ¯zxÁ® Áõ´¢u, SÎº }º «ßPÍõÚ \õÀ©ß ©ØÖ®

mµÄm ÷£õßÓøÁPÒ PhÀ©mhzvØS AvP E¯µzvÀ Aø©¢xÒÍ Põè«º,

î©õa\» ¤µ÷u\®, EuP ©sh»® ©ØÖ® ÷PõøhUPõÚÀ BQ¯ Ch[PÎÀ

ÁÍºUP¨£kQÓx. CzuøP¯ ©ø»¨¤µ÷u\[PÎÀ EÒÍ }º{ø»PÒ ªPU

SøÓ¢u öÁ¨£zøu¨ ö£ØÔ¸US®.

J¸[Qøn¢u «ß ÁÍº¨¦ : (Integrated fish culture)

ÂÁ\õ¯¨ £°ºPÍõÚ ö|À, ÁõøÇ ©ØÖ® öußøÚ ÷£õßÓøÁ

PÐhÝ®, ÷PõÈ, Áõzx, £ßÔ ÷£õßÓ PõÀ|øhPÐhÝ® ÁÍº¨£uõS®.

ÂÁ\õ¯¨ £°ºPÐhß «ß ÁÍºzuÀ : (Fish farming withagricultural crops)

ö|ÀÁ¯ÀPÎÀ «ßPøÍ J÷µ ÷|µzv¾® (Simultaneous culture)_ÇØ] •øÓ°¾® (Rotational culture) ÁÍºUP»õ®. •uÀ •øÓ°À ö|À¾hß

«ßPÐ® CµshõÁx •øÓ°À ö|À¾® «ßPÐ® uÛzuÛ¯õP ©õØÔ

©õØÔ ÁÍºUP¨£kQßÓÚ. Pm»õ, öPsøh, ©ØÖ® £øÚ÷¯ÔU öPõsøh

÷£õßÓ «ß CÚ[PÒ C®•øÓ°À ÁÍºUP¨£kQÓx.

£h® : 8.4. A_zu }øµ «ßSÍzvÀ E£÷¯õQzuÀ

\õUPøh }º ©ØÖ®

A_zu }º

A_zuzøu ÷uUQ øÁUS®

SÍ®

PÈÄ vµÁ®

{µ®¤ ÁÈuÀ«ß SÍ®}º }ºzuÀ }º¨£õ\Ú®

310

ÁõøÇ ©ØÖ® öußøÚ ©µ[PøÍ Á›ø\¯õP Dµ{»[PÎÀ ÁÍºUS®

÷£õx, Á›ø\ PÐUQøh÷¯²ÒÍ ]Ô¯ PõÀÁõ´PøÍ¨ £¯ß£kzv «ßPÒ

ÁÍºUP¨£kQÓx. öuõhºa]¯õÚ }º ÁµÄ C¸¨£uõÀ C®•øÓ°»õÚ «ß

ÁÍº¨¦ öÁØÔ¯øhQÓx. »õºÁõUPøÍ Esk, PõØøÓa _Áõ]US® «ß

CÚ[PÍõÚ \ßÚõ ö©õ¹¼¯ì, \ßÚõ ìmøµ÷¯mhì ©ØÖ® v÷»¨¤¯õ

ö©õ\õ®¤Põ ÷£õßÓ «ß CÚ[PÒ C®•øÓ°À ÁÍºUP¨£kQÓx.

PõÀ|øh ©ØÖ® ¤Ó ¤µõoPÐhß «ß ÁÍºzuÀ :

C®•øÓ°À ÷PõÈ, Áõzx, £ßÔ ©ØÖ® PõÀ|øhPÎß PÈÄ¨

ö£õ¸mPÒ ÷|›øh¯õP÷Áõ ©Ö_ÇØ] ö\´÷uõ «ßPÒ ÁÍºUP¨£kQÓx.

Áõzx & «ß ÁÍº¨¦ :

ÁõzxUPÒ, Eµ©õUS® E°ºÁõÊ® C¯¢vµ©õPU (Living manuringmachine) P¸u¨£kQÓx. Áõzvß PÈÄPÒ PÛ©¨ ö£õ¸ÒPøÍ¨

ö£ØÔ¸¨£uõÀ AøÁPÒ «ß SÍ[PÐUS Eµ®u¸® Buõµ©õPa

ö\¯À¦›QÓx. Azxhß «ßPÐUS ÷|õø¯U PhzuUTi¯ ÷uøÁ¯ØÓ

§a] ©ØÖ® |zøu°Ú[PÎß »õºÁõUPøÍ EsqQßÓÚ. ÁõzxPÐhß

10.ö\.«. AÍÂØS AvP©õÚ }Í•ÒÍ «ßPøÍ÷¯ ÷\ºzx ÁÍºUP

÷Ásk®. CÀø»ö¯ÛÀ ÁõzxUPÒ ÂµÀ AÍÂ»õÚ «ß Sg_PøÍ

(fingerlings) EmöPõsk Âk®. öÁÒÎU öPsøh, Pm»õ öPsøh, \õuõ

öPsøh BQ¯ «ßPÒ Áõzx «ß ÁÍº¨¦ •øÓUS EP¢uuõS®.

£h® : 8.5. J¸[Qøn¢u «ß ÁÍº¨¤ß öÁÆ÷ÁÖ {ø»PÒ

A_zu[PÒ

EnÁõuÀ

En

ÂÀ

«ß

En

Ä

A_z

u[

PÒ

Eµ©

õuÀ

S¨ø£ Eµ©õuÀPÈÄPÒ

Eµ©õuÀ

PõÀ

|øh

En

ÂÀ

«ß

En

Ä

EnÂÀ PÈÄ

\õn

® & E

µ®

©ØÖ

® E

nÄ

En

Ä & P

øÍ

Pm

k¨£õk

→→→→→

→→→→→

→→→→→

→→→→→

→→→→→

→→→→→

→→→→→

→→→→→

→→→→→

«ß

ÁÍ

›h

®

«ß

ÁÍ

›h

®

311

÷PõÈ & «ß ÁÍº¨¦

÷PõÈPÎß PÈÄPÎÀ ø|mµáß, £õì£µì BQ¯øÁ AvP®

Ç¨£uõÀ AøÁ SÍ[PÎß ÁÍzøu AvP›US®. }º©mhzvØS ÷©÷»

‰[QÀ PÈPÍõÀ Pmh¨£mh ÷PõÈ¨£søn ÃkPÎ¼¸¢x Á¸®

÷PõÈPÎß PÈÄ SÍzvØS ÷|›øh¯õP Eµ‰mkQÓx. ªP¨ö£›¯ |ßÜº

CÓõ»õÚ ©õU÷µõ¤µõUQ¯® ÷µõéßö£ºâ, öÁÒÎU öPsøh, v»õ¨¤¯õ,

\õuõöPsøh, •µÀ BQ¯øÁ C¢u •øÓ°À ÁÍºUP¨£kQßÓÚ.

PõÀ|øh & «ßÁÍº¨¦ :

C®•øÓ «ß ÁÍº¨¤À ©õmk öPõmhøP²®, E°º & Áõ² \õuÚ•®

«ßSÍzvß A¸Q÷»÷¯ Pmh¨£kQÓx. E°º & Áõ² \õuÚzv¼¸¢x

öÁÎ÷¯ØÓ¨£k® AÊUS }µõÚx «ßSÍzvÀ uÒÍ¨£mk, SÍzx }›ß

Fmha\zxUPøÍ AvP›UPa ö\´QÓx.

SÍ«ß E°› ÁÍº¨¦ :

»õ£Pµ©õÚ «ß ÁÍº¨¤ØS öÁÆ÷ÁÖ Âu©õÚ «ß SÍ[PøÍ¨

£ØÔ AÔ¢x öPõÒÁx AÁ]¯©õQÓx. SÍ©õÚx ö\¯ØøP¯õPU

Pmh¨£mhuõP÷Áõ AÀ»x C¯ØøP¯õÚ }º{ø»¯õÀ SÍ©õP

©õØÓ¨£mhuõP÷Áõ ÇUP»õ®. £µõ©›¨¤Ø÷PØÓÁõÖ {ø»¯õÚ `Ì{ø»

Aø©zx «ß ÁÍºzu÷» SÍ«ß E°› ÁÍº¨¤ß •UQ¯ £Sv¯õS®.

J¸ ©õv›U SÍzvß ÁiÁ® :

J¸ ©õv›U SÍ©õÚx SÍUPøµ, AÖÁøhU SÍ®, }º Âk® ÁÈ

©ØÖ® }º ÁiPõÀ ÁÈ BQ¯ÁØøÓ EÒÍhUQ¯uõS®.

SÍUPøµ : (Bunds)

SÍUPøµ Gß£x SÍzvß uk¨¦a _Áº Aø©¨£õS®. uk¨¦a

_ÁµõÚx ‰ßÖ ÁøPPÍõS®. 1. •ußø© AÀ»x _ØÖa_ÁºPøµ 2. }øµU

öPõskÒÍ EmPøµ 3. AkzukzxU SÍ[PøÍ¨ ¤›UPU Ti¯ Pøµ. J¸

SÍUPøµ°ß B²mPõ»©õÚx Auß ©soß ußø©, \õ´Ä ©ØÖ® Ea]

BQ¯ÁØøÓ¨ ö£õ¸zux BS®.

J¸ SÍUPøµ¯õÚx, Ea], (Crest) ©ØÖ® \õ´Ä (slope) £SvPøÍU

öPõshx. ©n»õÀ E¸ÁõUP¨£mh Pøµø¯ ÂhU PÎ©snõÀ

E¸ÁõUP¨£mh Pøµ÷¯ AvPa \õ´ÂøÚU öPõshuõP ÇUS®. Pøµ°ß

Ea]¨£Sv¯õÚx SøÓ¢uÍÄ 1 « AP»zøuU öPõsk ÇUP÷Ásk®.

EØ£zv SÍzvß AÍÁõÚx 0.5 öíU÷hº AÍÂÀ ÇUS©õ°ß

}º¨£µ¨¤ØS®, PøµUS® Cøh÷¯ EÒÍ CøhöÁÎ \ØÖ ö£›¯uõP

÷©øh÷£õÀ ÇUP ÷Ásk®. CzuøP¯ ö£›¯ CøhöÁÎ°øÚ "ö£º®'

(Berm) AÀ»x "ö£ßaø»ß' (Benchline) GßQ÷Óõ®.

312

J¸ SÍUPøµ ÁiÁø©¨£uØS ©nÀ AÀ»x \µøÍUPÀ {øÓ¢u

©s BQ¯øÁ EP¢ux AÀ». HöÚÛÀ CzuøP¯ ©sPÍõÀ

E¸ÁõUP¨£mh Pøµ¯õÀ öÁi¨¦PÒ HØ£mk Auß ‰»® }ºU P]ÂøÚ²®

HØ£kzx®. GÚ÷Á PøµÁiÁø©¨¤ØS ÁshÀ ©s, ©nÀ ©ØÖ®

PÎ©s BQ¯øÁ 1:3:2 GßÓ ÂQuzvÀ P»¢u P»øÁ ©s÷n ªPÄ®

EP¢uuõS®.

AÖÁøh SÍ® : (Harvesting pit)

•vºa]¯øh¢u ÁÍºUP¨£mh «ßPøÍ¨ ¤i¨£uØPõP¨ £¯ß

£kzu¨£k® SÍzvØS AÖÁøhSÍ® GßÖ ö£¯º. AÖÁøhU SÍzvÝÒ

}º {µ¨£¨£kÁuØS •ß¦, Auß Ai¨£Sv°À Põn¨£k® PØPÒ ©ØÖ®

Ci¢u ö£õ¸ÒPÒ ÷\º¢u S¨ø£PøÍa _zu® ö\´x ©mh¨£kzu ÷Ásk®.

}ºÁiPõÀ AØÓ ußø© öPõsh SÍzvß Ai¨£Sv°À, J¸

•øÚ°¼¸¢x ©Ö•øÚ Áøµ \ØÖ ]Ô¯ AÍÂ»õÚ \õ´Ä Aø©¨¤øÚ

HØ£kzu»õ®.

}º Âk® ÁÈ (Áõ´©øh) ©ØÖ® }ºÁiPõÀ ÁÈ : (Inlet and Outlet)

«ß SÍzvÝÒ ^µõP }º {µ¨¦ÁuØS®, }ºÁiÁuØS® HØÓÁõÖ

Áõ´©øh ©ØÖ® }ºÁiPõÀ ÁÈPøÍ Aø©UP ÷Ásk®. ÁÍº¨¦U

SÍzv¼¸¢x ÁÍº¨¦ «ßPÒ öÁÎ÷¯Óõ©À uk¨£uØ÷PØÓÁõÖ®,

÷uøÁ¯ØÓ «ßPÒ SÍzvØSÒ ¦SÁøuz uk¨£uØS® HØÓÁõÖ®

Áõ´©øh ©ØÖ® }º ÁiPõÀ ÁÈPøÍ ÁiÁø©zv¸zuÀ ÷Ásk®.

Áõ´©øh ©ØÖ® ÁiPõÀ ÁÈ SÇõ´PÎß AÍÁõÚx SÍzvß AÍÂøÚ¨

ö£õ¸zx ©õÖ£k®. }º ÁiPõÀ ÁÈ ö£õxÁõPU SÍzvß Ai¨£Sv°À

Aø©zuÀ ÷Ásk®.

SÍzvß ÁøPPÒ :

SÍ[PÎß £¯ß£õmiß Ai¨£øh°À Sg_ ö£õ›US® SÍ®,

|õØÓ[PõÀ SÍ®, ÁÍº¨¦U SÍ®, C¸¨¦U SÍ® GÚ |õßS ÁøPPÍõP

ÁøP¨£õk ö\´¯»õ®.

Sg_ ö£õ›US® SÍ® : (Hatching pit)

CzuøP¯ SÍ[PÒ ö£õxÁõP 2.5 X 1.5 X 0.5 « AÍÂøÚU öPõsh

]Ô¯ SÍ©õS®. CUSÍ[PÒ P¸ÄØÓ •møhPøÍ¨ ö£õ›¨£uØPõP¨

£¯ß£kzu¨£kQÓx. CUSÍ[PÒ •møh ÷\P›US® ChzvØS

A¸Q÷»÷¯ Aø©UP¨£kQÓx. Sg_ ö£õ›US® SÍ[PÒ öuõhºa]¯õÚ

©ØÖ® ªu©õÚ }÷µõmh Á\v°øÚ¨ ö£ØÔ¸UP÷Ásk®. A[S ]Ô¯

PsoPÐøh¯ ø|»õß Áø»°ÚõÀ BÚ ö\ÆÁP ÁiÁz xozöuõmi

AÀ»x í¨£õ C¸UP÷Ásk®. xozöuõmi¯õÚ Ax |õßS ‰ø»°¾®

EÒÍ ‰[QÀ PÈPÍõÀ ö£õÖzu¨£mi¸US®. xoz öuõmi°ß AÍÄ®

313

£h® : 8.6. í¨£õ

Auß Áø»°ß PsoPÎß AÍÄ® E£÷¯õPzvØS HØÓõØ÷£õÀ

©õÖ£k®. xozöuõmi¯õÚx, Cmh •møhPÒ ÁÍºUS® Chzv¼¸¢x

öÁÎ÷¯Óõ©¾®, öPõÀ¼ «ßPÎhª¸¢x® £õxPõUQÓx.

|õØÓ[PõÀ SÍ[PÒ : (Nursery ponds)

CUSÍ[PÒ 12 X 6 X 1« AÍÄøh¯, SÔ¨¤mh Põ»zvØS ©mk®

£¯ß£kzu¨£k® SÍ[PÍõS®. ö£õ›zu Sg_PÒ CÍ® «ß Sg_PÍõP

(fry) ©õÖ® Áøµ ‰ßÖ ÁõµUPõ»zvØS ÁÍºUP CUSÍ® £¯ß£kQÓx.

CÍ® «ß Sg_ Gß£x \«£zvÀ ö£õ›UP¨£mh 2..5 ö\.«US® SøÓÁõÚ

ö©õzu }Í•øh¯ (Total Length) ªPa]Ô¯ E°›¯õS®. ö£õ›zu Sg_PÎß

AhºÁõÚx AvP£m\©õPa _©õº 10 ªÀ¼¯ß / öíU÷hº ÇUP»õ®.

ÁÍºUS® SÍ[PÒ : (Rearing pond)

CzuøP¯ SÍ[PÒ £¸ÁUPõ» (Seasonal) AÀ»x {ø»¯õÚ

SÍ©õP÷Áõ Ç¨£xhß, AvÀ 2&3 ©õu[PÒ Á¯xøh¯ CÍ® «ß

Sg_PøÍ ÁÍºUP¨ £¯ß£kQÓx. C¢uU SÍ[PÒ |õØÓ[PõÀ SÍ[PøÍ

Âha \ØÖ ö£›¯uõPÄ®, 25 X 12 X 1« AÍÂøÚ Eøh¯uõPÄ®

Põn¨£kQÓx. CÍ® «ß Sg_PÒ _©õº Cµsk ©õu[PÒ Áøµ ÁÍº¢x

ÂµÀ AÍÂ»õÚ (fingerlings) Sg_PÍõP ÁÍ¸® Áøµ CUSÍ[PÒ

£¯ß£kzu¨£kQßÓÚ. (2.5 ö\.«. •uÀ 10. ö\.«. AÍÄ Sg_PÒ

(fingerlings) Gß£x ö©õzu }Í•ÒÍ CÍ® «ß Sg_PøÍU SÔUS®.

Ç¨¦U SÍ[PÒ : (Stocking ponds)

CÆÁøP SÍ[PÒ |õØÓ[PõÀ ©ØÖ® ÁÍºUS® SÍ[PøÍ Âha

\ØÖ ö£›¯uõS®. Ç¨¦U SÍ[PÎß AÍÁõÚx 0.1 •uÀ 2.0 öíU÷hº

Áøµ ÇUP ÷Ásk®. ÂµÀ AÍÄ «ß Sg_PÒ ÂØ£øÚU÷PØÓ

ÁÍºa]°øÚ Aøh²® Áøµ CUSÍzvÀ ÷\P›zx ÁÍºUP¨£kQßÓÚ.

«ß SÍzvß Ç¨¤h® :

J¸ ]Ó¢u «ßSÍzøu Aø©UP Ch® ÷uºÄ ö\´²® ÷£õx, ‰ßÖ

•UQ¯ PõµoPøÍU PÁÚzvÀ öPõÒÍ÷Ásk®. AøÁPÍõÁÚ :

314

1. {»zvß £õ[S (AÀ»x) {» Aø©¨¦ 2. ©sÁøP, 3. }º Buõµ[PÒ

÷£õßÓøÁPÍõS®.

{» Aø©¨¦ : (Topography)

{» Aø©¨¦ Gß£x, J¸ {»zvß ÷©Ø£µ¨¦¨ £s¦PøÍU

öPõshuõS®. J¸ {»¨£µ¨¤ß, £°›h¨£hõu \ØÖ \›ÁõÚ |v

}º¨£køP¨ £Sv÷¯ J¸ ]Ó¢u ÷uºÄ ö\´¯¨£mh «ß ÁÍºUS® Ch©õS®.

«ß £søn Aø©¯ ÇUS® SÍ©õÚx J¸ ÁmhÁiÂ»õÚ Qsn®

÷£õßÖ Auß ‰ßÖ £UP[PÎß {»£µ¨¦ \ØÖ E¯º¢x®, |õßPõÁx

£UPzvÀ \ØÖ SÖP»õÚ }º ÁiPõø»U öPõskÒÍuõPÄ® ÇUP»õ®.

©sÁøP : (Soil type)

«ß ÁÍºUPz ÷uº¢öukUP¨£mk ÇUS® Chzvß CµshõÁx

•UQ¯ Põµo¯õÚx, A¢u Chzvß ©s ÁøP¯õS®. }øµz÷uUQ øÁUS®

vÓß öPõshuõPU SÍzvß ©sÁøP ÇUP÷Ásk®. AvPU

PÎ©søn¨ ö£ØÖÒÍ SÍ÷© }øµz ÷uUQ øÁUS® vÓß öPõsh J¸

EP¢u ©s ÁøP¯õS®.

}º Buõµ[PÒ : (Water Sources)

SÍzvØS }º QøhUP Buõµ©õPa \õº¢v¸¨£x 1. H› ©ØÖ® }º

÷uUQPÒ 2. }º FØÖ 3. |vPÒ 4. KøhPÒ 5. PõÀÁõ´PÒ 6. öÁÎ¨£µ¨¦

}÷µõmh® 7. QnÖPÒ. SÍzvØS }ºÂk®÷£õx AuøÚ |ßS ÁiPmi

ÂkuÀ ÷Ásk®.

«ß ÁÍº¨¦U SÍzvØPõÚ ö£ÍvP & ÷Áv¯ & ©ØÖ® E°›¯À

PõµoPÒ :

«ß ÁÍº¨¦U SÍzvØPõÚ •UQ¯©õÚ ö£ÍvP ©ØÖ® ÷Áv¯À

PõµoPÍõÁx. BÇ®, öÁ¨£{ø», öuÎÁØÓ }ºzußø©, JÎ, BUêáß,

PõµAª»zußø© (pH), Põº£ß&øh&BUøék ©ØÖ® }›ß PiÚzußø©

÷£õßÓøÁPÍõS®.

C¯Ø¤¯U PõµoPÒ :

BÇ® : J¸ BÇ©ØÓ SÍzvÀ `›¯ JÎ¯õÚx Auß Ai¨£Sv

Áøµ Fk¸Âa ö\ßÖ JÎa÷\ºUøP°ß ‰»® AUSÍzvß EØ£zvz

vÓøÚ AvP›UPa ö\´QÓx. SÍzvß BÇ® ªPÄ® SøÓÁõPU

Põn¨£mhõÀ, ÷PõøhPõ»[PÎÀ }º AvP öÁ¨£©øh¢x «ßPÎß E°º

ÁõÌUøPø¯÷¯ £õvUQßÓx. GÚ÷Á, Cµsk «mhº BÇ® öPõsh

SÍ÷©, AvP£m\ EØ£zv vÓøÚ Aøh²® ]Ó¢u SÍ©õS®.

315

öÁ¨£® : «ßPÐUS ö£õ¸zu©õP }›ß öÁ¨£{ø»¯õÚx 100c¼¸¢x 370c Áøµ ÷ÁÖ£kQÓx. Euõµn©õP v÷»¨¤¯õ 80cöÁ¨£{ø»°¾®, C¢v¯ öPsøh «ß 160c öÁ¨£{ø»USU RÇõPÄ®,

x¸Á¨£Sv «ßPÒ 100c & 120c öÁ¨£{ø»°÷»õ AÀ»x AuØSU

SøÓÁõP÷Áõ ÇUS©õ°ß E°º ÁõÇõx.

öuÎÁØÓ }ºzußø© : }µõÚx ÁshÀ©s ©ØÖ® PÎ©sPÎß

ªuUS® vh¨ö£õ¸ÒPÍõÀ P»[Q¯ ußø©ø¯ AøhQÓx. CzuøP¯

ªuUS® vh¨ö£õ¸ÒPÎß xPÒPÒ «ßPÎß ö\Â¨£øÓ°¾ÒÍ ö\ÄÒ

CøÇPÎÀ £i¢x Auß _Áõ\zøu¨ £õvUQßÓx. GÚ÷Á ÁÍº¨¦U SÍzvß

}µõÚx P»[Q¯ }µõP CÀ»õ©À öuÎÁõÚ }µõP ÇzuÀ ]Ó¢ux.

JÎ : BÇ©ØÓ SÍzvÀ `›¯JÎ Auß Ai¨£Sv Áøµ ö\ßÖ

Aøh¢x A[S }ºzuõÁµ[PøÍ ÁÍµa ö\´¯z yskQÓx. CzuøP¯

JÎÂÊøP¯õÚx uõÁµ ªuøÁPøÍ EØ£zv ö\´¯ EuÄQÓx. JÎ¯õÚx

}ºÁõÌ uõÁµ[PÎß JÎa÷\ºUøPø¯U Pmk¨£kzxÁ÷uõk ©mkªßÔ

}›¾ÒÍ uõÁµ[PÎß ÁÍºa] ©ØÖ® }›¾ÒÍ BUêáß AÍÂøÚ²®

Pmk¨£kzxQßÓx.

÷Áv°¯U PõµoPÒ : J¸ SÍzvß EØ£zvz vÓß RÌPsh ÷Áv¯U

PõµoPøÍa \õº¢xÒÍx.

BUêáß : (Oxygen)

ÁÍº¨¦ «ßPÐUS ÷uøÁ¯õÚ BUêáß AÍÄ CÚzvØS CÚ®

÷ÁÖ£kQÓx. ÁÍº¨¦U SÍzvÀ SøÓ¢u AÍÄ BUêáß ÇUS©õ°ß,

ÁÍº¨¦ «ßPÒ SÍzvß ÷©Ø£µ¨¤Ø÷Põ AÀ»x Áõ´©øh SÇõ´ A¸Q÷»õ

Tmh©õP JßÖ ÷\µ Bµ®¤zx ÂkQßÓÚ. }›À Pøµ¢xÒÍ BUêáß

AÍÂÀ £ØÓõUSøÓ {ø» ÷|›k® ÷£õx, «ßPÐUS ‰a_zvnÓÀ

HØ£mk CÓUP ÷|›kQßÓÚ.

Põµ Aª»zußø© & pH :

ÁÍº¨¦U SÍzvØS EP¢u Põµ Aª»zußø©¯õÚx (pH) 6.5 •uÀ

9.0 Áøµ°»õS®. Põµ Aª»zußø©°ß vjº HØÓzuõÌÄPÒ «ßPÐUS

öPkv°øÚ ÂøÍÂUPU Ti¯uõS®. ö£õxÁõP, «ß ÁÍº¨¦U SÍzvß

}µõÚx, Aª»zußø© öPõsh }øµÂhU Põµ® ©ØÖ® Aª»zußø©¯ØÓ

|k{ø»¯õÚ }ºzußø©÷¯õ AÀ»x \Ø÷Ó Põµzußø© öPõsh }µõP÷Áõ

Ç¨£x ªPÄ® HØÓx.

Põº£ß & øh & BUøék : }ºz uÁõµ[PÎß JÎa÷\ºUøPUSU

Põº£ß & øh & BUøék Áõ² ªPÄ® Azv¯õÁ]¯©õP Ç¨¤Ý®, AvP

AÍÂÀ }›À Pøµ¢xÒÍ Põº£ß & øh & BUøék «ßPÐUS öPkv°øÚ

HØ£kzuU Ti¯uõS®.

316

}›ß Pizußø© :

}›ß PiÚzußø©¯õÚx, AvÀ Pøµ¢xÒÍ PõÀ]¯® ©ØÖ®

©UÜ]¯® AÍÂøÚ¨ ö£õÖzux BS®. «ß ÁÍº¨¦U SÍzvÀ ÁÍ¸®

«ßPÎß \›¯õÚ ÁÍºa]U÷PØÓ }›ß PiÚzußø©¯õÚx 15 ¤.¤.G® Partsper million 1.ppm - 1mg AÀ»x AuØS ÷©»õP÷Áõ ÇUP»õ®. }›ß

PiÚzußø© 5ppm US SøÓÁõP Ç¨¤ß AøÁ ÁÍº¨¦ «ßPÎß

ÁÍºa]°øÚ ©¢u©õUSÁxhß CÖv°À ©µnzøu÷¯ HØ£kzvÂk®.

SÍzx }›ß E°›¯À PõµoPÒ :

J¸ SÍzvß EØ£zvz vÓÚõÚx AUSÍzvß öÁÆ÷ÁÖ

£SvPÎÀ AvP©õP ÁõÊ® Â»[SPÒ ©ØÖ® uõÁµ[PøÍa \õº¢uuõS®.

Áõ¼ì÷|›¯õ, øíi›À»õ, S÷ÍõöµÀ»õ ÷£õßÓ uõÁµ[PÐ® ªuUS®

uõÁµ[PÍõÚ GUQ÷¯õºÛ¯õ, ¤ìi¯õ, \õÀÃÛ¯õö»®©õ ÷£õßÓøÁPÒ

]» •UQ¯©õÚ }ºzuõÁµ[PÍõS®. J¸ ]Ó¢u «ß ÁÍº¨¦ •øÓUS

}ºzuÁõµ[PÐhß, \›¯õÚ ªuøÁ ~s E°›PøÍ²® (plankton) ÷\ºzx

ÁÍº¨£x ªPÄ® CßÔ¯ø©¯õuuõS®.

SÍzvß £õµ©›¨¦U SÍzvß EØ£zvz vÓøÚz uõÁµ[PøÍU

Pmk¨£kzuÀ, 2. SÍzvß Ai¨£Svø¯a _zu® ö\úÀ,

3. _snõ®¤kuÀ ©ØÖ® EµªkuÀ ‰»©õP ÷©®£kzu»õ®.

÷uøÁ¯ØÓ uõÁµ® ©ØÖ® PøÍPÒ AÆÁ¨÷£õx }UP¨£h÷Ásk®.

SÍzvÀ ÁshÀ©s £iÁøu Aª»z ußø©°øÚz uk¨£uØ÷PØÓÁõÖ

SÔ¨¤mh Põ» CøhöÁÎ²hß }øµ •ØÔ¾® }UQ Âmk, |ßS E»µa

ö\´x _zu® ö\´¯÷Ásk®. _snõ®¤kuÀ ‰»©õP }›ß

Põµzußø©ø¯ AvP›zx, }›¾ÒÍ £õUj›¯õ ©ØÖ® «ßPÎß

JmksoPøÍU öPõßÖ Âh»õ®. ö£õxÁõP «ß ÁÍº¨¦U SÍzvÀ

«ßPøÍa ÷\P›¨£uØS 10&15 |õmPÐUS •ß£õP÷Á SÍzvß

Ai¨£Sv°À _snõ®¤øÚ¨ £µ¨¤ha ö\´ÁõºPÒ. JÆöÁõ¸ Bsk®

SÔzu Põ»zvÀ «ß ÁÍº¨¦U SÍzvÀ _snõ®¤h¨£kQßÓx.

CUSÍ[PÎÀ ø|mµáß P»¢u PÛ© ©ØÖ® P›© Eµ[PøÍ°kuÀ

‰»©õP ÁÍ¸® «ßPÎß C¯ØøP EnÁõÚ uõÁµ ªuøÁ ~sq°›PÒ,

(Phytoplankton) Â»[S ªuøÁ ~s E°›PÒ (Zooplankton) ©ØÖ® ¡¼øÇ

£õ]PÎß ÁÍºa]°øÚ AvP›UPa ö\´¯»õ®.

|ßÜº ÁÍº¨¦ «ßPÒ :

1. Pm»õ Pm»õ (Catlacatla)

2. ÷»¤÷¯õ ÷µõQmhõ (÷µõS) (Labeorohita)

3. ÷»¤÷¯õ PõÀ£õ_ (Labeo callbasu)

317

4. ÷»¤÷¯õ £õmhõ (Labeobata)

5. ]ºøíÚõ ªºPõ»õ (Cirrhina mrigala)

6. ø\¨›Úì Põº¤÷¯õ (Ciprinus Carpio)

7. Q÷Í›¯ì £mµõaPì (Clarius batrachus)

8. v÷»¨¤¯õ ö©õéõ®¤Põ (Tilapia mossambica)

9. Bì¨÷µõ}©ì öPÍÄµõª (Osphronemus gouramy)

10. AÚõ£ì öhìmliÛ¯ì ©ØÖ® (Anabas testudineus)

11. \ßÚõ ìmøµ÷¯mhì (Channa striatus) BQ¯øÁ ]» |ßÜº

ÁÍº¨¦ «ßPÍõS®.

©õU÷µõ¤µõUQ¯® ÷µõéßö£ºã (ªP¨ö£›¯ BØÖ CÓõÀ)

©õU÷µõ¤µõUQ¯® ©õÀ÷Põ®÷\õÛ (©øÇUPõ» BØÖ CÓõÀ) ©õU÷µõ

¤µõUQ¯® Ii÷¯ (BØÖ CÓõÀ) BQ¯øÁ ]» |ßÜº ÁÍº¨¦ CÓõÀPÍõS®.

ÁÍº¨¦ «ßPÎß E°›¯À £s¦PÒ : (Bionomics)

Pm»õ Pm»õ (C¢v¯ öPsøh) : öuÎÁõÚ ö£›¯ uø»²®, SÖUS

ÁõmhzvÀ APßÓ Eh»ø©¨¦®, ÷©À÷|õUQ¯ ö£›¯ Áõ¯ø©¨ø£²®,

uø\°øÇz uõiPÒ (Barbels) AØÓøÁ, ©i¨¦PÍØÓ EukPÐ®, AvP

©øÇUS¨ ¤ÓS •møh°k® ußø©²® Eøh¯Ú. CøÁ Â»[S ~s

ªuøÁ E°›PøÍ Esk 1.8 «mhº AvP¨ £m\ }Í•® 45 Q÷»õ Áøµ

ÁÍ¸QÓx. £õQìuõß, £[PÍõ÷uè, C¢v¯õ BQ¯ |õkPÎÀ CøÁPÒ

AvP AÍÂÀ £µÂU Põn¨£kQÓx.

÷»¤÷¯õ ÷µõQmhõ : (Labeorohita)

÷»¤÷¯õ ÷µõQmhõ GßÝ® CUöPsøh "÷µõS' GßÖ

AøÇUP¨£kQßÓx. Cx _øÁ¯õÚ «ÚõPU P¸u¨£kQÓx. Tºø©¯õÚ,

]Ô¯ uø»¯ø©¨ø£U öPõshx. Áõ´, uø»°ß ~Û¨£Sv°¾®, RÌ

Euk ©i¨¦PÐhÝ® EÒÍx. EhÀ \õ®£À P»¢u £Ê¨¦ {Ó©õP÷Áõ

£h® : 8.7. Pm»õ Pm»õ

318

AÀ»x •xS¨¦Ó® }»{Ó©õP÷Áõ C¸US®. xk¨¦PÒ CÍg]Á¨¦

{ÓzøuU öPõskÒÍx. ªuøÁ ~s E°›PÒ, ©UQ¯ ö£õ¸mPÒ ©ØÖ®

÷\ØÖ ©søn²® EnÁõP EmöPõÒQÓx. CÆÄ°›PÒ 900 Qµõ® Gøh²®

1 «mhº }Í•® öPõsh ÁÍºa]°øÚ AøhQÓx. CuÝøh¯

CÚ¨ö£¸UP•® £µÁ¾® Pm»õ öPsøhø¯¨ ÷£õßÓ÷u¯õS®.

v»õ¨¤¯õ ö©õ\õ®¤Põ : (Tilapia mosambica)

Cx B¨¤›UP |õmi¼¸¢x öPõsk Áµ¨£mh öÁÎ|õmk «ß

(Exotic fish) BS®. Cuß EhÀ {Ó® £Ê¨£õP÷Áõ AÀ»x P¸ø© {Ó©õP÷Áõ

Põn¨£kQÓx. Áõ´¨£Sv uø»¯ÍÂØS¨ ö£›¯uõP EÒÍx. Cx ÷ÁP©õP

ÁÍµUTi¯ J¸ PiÚ «ÚõS®. C®«ßPÒ 100c öÁ¨£{ø»USU RÌ E°º

ÁõÇõx. C®«ßPÒ ö|ÀÁ¯ÀPÎ¾® ©ØÖ® PÈÄ}ºU SÍ[PÎ¾®

ÁÍºUP¨£kQßÓÚ. CÆÄ°›PÒ Bsk •ÊÁx® CÚ¨ö£¸UP®

ö\´QßÓÚ. Cuß •vº E°› AøÚzxso¯õP EÒÍx. CÆÄ°›PÒ

35 ö\.«. }Í® Áøµ ÁÍºQÓx. ö£s E°› Áõ°À •møhPøÍ øÁzx

AøhPõUQÓx.

|ßÜº CÓõ¼ß E°›¯À £s¦PÒ :

©õU÷µõ¤µõUQ¯® ÷µõö\ß ö£ºã : (Macrobrachium rosenbergii)«ßPÒ ©mkªßÔ |ßÜ›À CÓõÀPÐ® E»P® •ÊÁx® ÁÍºUP¨£mk

£h® : 8.8. ÷»¤÷¯õ ÷µõQmhõ

£h® : 8.9. v»õ¨¤¯õ ö©õ\õ®¤Põ

319

£h® : 8.10. ©õU÷µõ¤µõUQ¯® ÷µõö\ßö£ºã

Á¸QßÓÚ. _©õº 150 |ßÜº CÓõÀ CÚ[PÒ E»P® •ÊÁx® £µÂU

Põn¨£mh ÷£õv¾® ÷£›Ú©õÚ ©õU÷µõ¤µõUQ¯zvÀ |õØ£x ÁøP

CÚ[PÒ ©mk÷© C¢v¯õÂÀ EÒÍ |vPÒ, }ºz÷uUQPÒ ©ØÖ®

PÈ•P[PÎ¾® Põn¨ £kQßÓÚ. \õuõµn©õPU Põn¨£k® CÆÁøP

|ßÜº CÓõÀPÒ Av÷ÁP©õP ÁÍºa] AøhÁxhß AvP AÍÂÀ ©õÖ£k®

öÁ¨£ {ø»ø¯²®, E¨¦zußø©ø¯²® uõ[S® vÓÝøh¯x. ÷©¾®

CøÁPÎh® uß CÚ E°º Fs Esq® ußø© (cannibalistic) SøÓÁõPU

Põn¨£kQÓx. CzuøP¯ Põµn[PÍõÀ CÆÄ°› ÁÍº¨£uØS HØÓuõP

EÒÍx. íÁõ´, ©¹]¯ì, øuÁõß, uõ´»õ¢x, ¤¼¨ø£ßì, ©÷»]¯õ,

C¢÷uõ÷Ú]¯õ ÷£õßÓ |õkPÎÀ CÆÂÚ® AvP AÍÂÀ Põn¨£kQÓx.

•UQ¯ £s¦PÐ® £µÁ¾® :

CÆÄ°› AvP AÍÁõP 320 ª.«. }Í® Áøµ°¾® 200 Qµõ® £¸©ß

Áøµ°¾® ÁÍºQÓx. •vº Bs E°›¯õÚx AÍÂÀ ö£s E°›ø¯

Âh¨ ö£›¯uõP C¸¨£x ©mk©ßÔ Auß CµshõÁx ÷áõi CkUQU

PõÀ Aø©¨¦ ö£›¯uõPU Põn¨£kQßÓx. CÆÂÚzvß CÍ® E°›PøÍ

Auß uø»©õº¦ Cøn¢u £Sv°ß ÷©À KhõÚ Pµõ÷£]ß «x Põn¨£k®

1&8 Áøµ°»õÚ £UPÁõmkU ÷PõkPÍõÀ PshÔ¯»õ®. CÆÂÚ E°›PÒ

BØÖ £Sv°ß RÌ £µ¨¤¼¸¢x ÷©À £µ¨¦ Áøµ°¾® £µÂU

Põn¨£kQÓx. CøÁPÒ BÇ©ØÓ ©ØÖ® ÷\Öøh¯ `Ì{ø»PøÍ÷¯

Â¸®¦QßÓÚ.

©õU÷µõ¤µõUQ¯® ÷µõ\ßö£ºã°ß CÚ¨ö£¸UP® :

CÚ¨ö£¸UP® Á¸h •ÊÁx® |øhö£ÖQÓx. CÆÄ°›°ß

Ea\{ø» CÚ¨ö£¸UP® ©õºa •uÀ ÷© Áøµ QÇUSU PhØPøµ¨ £SvPÎÀ

|øhö£ÖQÓx. A÷u ÷£õßÖ ÷©ØSU PhØPøµ¨ £Sv°À AU÷hõ£º •uÀ

|Á®£º Áøµ°À CÚ¨ö£¸UP® Ea]{ø»°øÚ AøhQßÓx. ö£s

E°›°ß •møh°k® vÓÚõÚx 10,000 •uÀ 50,000 Áøµ BS®. J¸

«Ûß •møh°k® vÓß Gß£x, J¸ ö£s E°› uÚx CÚ¨ö£¸UPU

Põ»zvÀ öÁÎ°kQßÓ ö©õzu •møhPÎß GsoUøP BS®.

320

CÆÄ°›°ß »õºÁõUPÒ SÔ¨£õP Â»[S ~s ªuøÁ

E°›PøÍ÷¯ EsqQßÓÚ. •vº CÓõ»õÚx }›À Põn¨£k®, §a]PÒ,

£õ]PÒ, ö©À¾h¼PÒ, Qµì÷h]¯ß ÷£õßÓøÁPøÍ EnÁõP

EsqQßÓÚ. C¯ØøP EnÄ QøhUPõu u¸nzvÀ, CøÁPÒ uß CÚ

Fs Eso¯õP (cannibals) ©õÖQßÓÚ.

«ß ÁÍº¨¤À yshÀ CÚ¨ö£¸UP® :

÷u[Q¯ }º {ø»PÎÀ «ßPøÍz ysha ö\´x

CÚ¨ö£¸UPzvÀ Dk£kzu¨£kÁøuz yshÀ CÚ¨ö£¸UP •øÓ

GßÖ TÓ»õ®. yshÀ CÚ¨ö£¸UPz öuõÈÀ~m£©õÚx •vº¢u Bs

©ØÖ® ö£s «ßPÎß CÚ¨ö£¸UPa ö\ÀPÎß EØ£zv°øÚ

AvP›UPa ö\´QßÓÚ. CzuøP¯ CÚ¨ö£¸UPz öuõÈÀ ~m£ •øÓ

øí¨÷£õL¤ì÷h\ß (Hypophystation) GßÖ AøÇUP¨£kQÓx.

C®•øÓ°À ¤m³mh› Pøµ\ø» •vº¢u Bs ©ØÖ® ö£s «ß

Eh¼ÝÒ ö\¾zxÁuß ‰»©õP «Ûß CÚ¨ö£¸UPa ö\¯ø»z ysha

ö\´x, •vº¢u CÚ¨ö£¸UP EÖ¨¤¼¸¢x •møhø¯÷¯õ AÀ»x

Â¢xUPøÍ÷¯õ \›¯õÚ Põ»zvÀ öÁÎ÷¯Óa ö\´²® ö\¯»õS®. J÷µ

CÚzøu÷¯õ AÀ»x Auß ö|¸[Q¯ CÚzøu÷¯õ \õº¢u B÷µõUQ¯©õÚ

«Ûß ¤m³mh› _µ¨¤°¼¸¢x ¤m³mh› Pøµ\ø»¨ ö£Ó»õ®.

yshÀ CÚ¨ö£¸UPz öuõÈÀ~m£® : (Induced breeding technique)

yshÀ CÚ¨ö£¸UP •øÓ¯õÚx 1. ¤m³mh› Pøµ\ø»z

u¯õ›zuÀ, 2. •vº¢u CÚ¨ö£¸UP «ßPøÍz ÷uº¢öukzuÀ, 3. ¤m³mh›

Pøµ\ø» CÚ¨ö£¸UP «ßPÐUS ö\¾zxuÀ, 4. í¨£õ AÀ»x

xozöuõmi°ÝÒ •møh°ha ö\úÀ BQ¯ÁØøÓ EÒÍhUQ¯x.

¤m³mh› Pøµ\À u¯õ›zuÀ :

•vº¢u CÚ¨ö£¸UP «ßPÎ¾ÒÍ ¤m³mh› _µ¨¤PøÍ «Ûß

uø»¨£Sv°À AÖøÁ ö\´x }UP÷Ásk®. CÆÁõÖ GkUP¨£mh

¤m³mh› _µ¨¤PøÍ E»µa ö\´ÁuØPõPa _zu©õÚ BÀPíõ¼À

øÁzv¸UP÷Ásk®. ¤ßÚºa _µ¨¤PøÍ Ahº {Ó•ÒÍ ]Ô¯ Psnõi

¦miPÎÀ øÁzxU SÎº£uÚ¨ ö£mi°À £õxPõ¨£õP øÁUP÷Ásk®.

CÆÁõÖ £u¨£kzu¨£mh ¤m³mh› _µ¨¤PÒ Põá] ÁiPmi¯ }¸hß

÷\ºzx AøµUS® SÇõ´ (homogenizer) ‰»©õP ª¸xÁõUP¨£kQÓx. ¤ßÚº

|kÁs _ÇØP¸Â°ß _ÇØ] •øÓ°À (Centrifugation) u¯õ›UP¨£mh

¤m³mh› Pøµ\À ]Ô¯ Psnõi¨¦miPÎÀ ÷\P›zx øÁUP¨£kQÓx.

2. •vº¢u CÚ¨ö£¸UP «ßPøÍz ÷uº¢öukzuÀ :

÷uº¢öukUP¨£h ÷Ási¯ ]øÚ «ß B÷µõUQ¯©õÚuõPÄ®,

•vº¢uuõPÄ®, |kzuµ £¸©ÝÒÍuõPÄ® ÇUP÷Ásk®. 2 •uÀ 4

321

Á¯xUSm£mhx®, 1 •uÀ 5 Q÷»õ Áøµ Gøh²ÒÍ •vº¢u CÚ¨ö£¸UP

«ßP÷Í Â¸®£zuUPuõS®.

3. ¤m³mh› Pøµ\ø» CÚ¨ö£¸UP «ßPÐUS ö\¾zxuÀ :

¤m³mh› Pøµ\À F] ‰»©õP CÚ¨ö£¸UP «Ûß uø\°ÝÒ

ö\¾zu¨£kQÓx. \õuõµn©õPU Q÷»õ Qµõ® Gøh²ÒÍ ö£s «ÝUS 2

•uÀ 3 ªÀ¼Qµõ® AÍÂ»õÚ ysk® ¤m³mh› Pøµ\À

ö\¾zu¨£kQÓx. ¤ßÚº 6 ©o ÷|µ® CøhöÁÎ°mk, Cµshõ®

•øÓ¯õP A÷u ö£s «ÝUSU Q÷»õ Qµõ® GøhUS 5 •uÀ 8 ªÀ¼Qµõ®

_µ¨¤ Pøµ\ø» «sk® Emö\¾zu¨£kQÓx. A÷u ÷£õßÖ 1 Q÷»õ Qµõ®

Gøh²ÒÍ Bs CÚ¨ö£¸UP «ÝUS 2 •uÀ 3 ªÀ¼Qµõ® Áøµ°»õÚ

_µ¨¤ Pøµ\À Emö\¾zu¨£kQÓx.

4. í¨£õ (Happa) AÀ»x xozöuõmi°ÝÒ CÚ¨ö£¸UPa

ö\ÀPøÍ öÁÎ°ha ö\´uÀ (Spawning)

ysh¨£mh Bs ©ØÖ® ö£s ]øÚ •vº «ßPøÍa ö\ÆÁP

ÁiÂ»õÚ í¨£õ AÀ»x öuõmi°ÝÒ ÷\ºzx Âh ÷Ásk®. öPõ_

Áø»¯õÚ í¨£õÁõÚx ]øÚ «ßPÒ öÁÎ÷¯Ó C¯»õuÁõÖ £õxPõUQÓx.

•vº¢u •møhPÐ®, Â¢xUPÐ® •vº¢u CÚ¨ö£¸UP «ßPÎ¼¸¢x

öÁÎ°h¨£kÁøu CÚ¨ö£¸UPa ö\ÀPÒ öÁÎ÷¯ØÓ® (Spawning) GßÖ

AøÇUP¨£kQÓx. C¢{PÌa] 3¼¸¢x 6 ©o ÷|µzvØS¨ ¤ÓS

|øhö£ÖQÓx.

ÁÍº¨¦ «ÛØPõÚ EnÅmh® :

«ß EnÅmh® £ØÔ AÔ¢v¸zuÀ, «ß ÁÍº¨¤¯ø» »õ£Pµ©õPa

ö\¯À£kzu EÖxøn¯õQÓx. ÁÍº¨¦ «ßPÎß ÁÍºa]ø¯ AvP›UP¨

¦µu®, Aª÷Úõ Aª»®, öPõÊ¨¦, ©õÄa\zx, øÁmhªßPÒ A, D, E ©ØÖ®

K BQ¯ Fmha\zxUPÒ «ß EnÂÀ Ah[Q°¸UP ÷Ásk®.

«ß ÷|õ´PÒ : (Fish diseases)

©ØÓ Â»[QÚ[PøÍ¨ ÷£õ»÷Á «ßPÐ® øÁµì, £õUj›¯õ,

PõÍõß ©ØÖ® £À÷ÁÖ Âu©õÚ JmksoPÍõÀ uõUP¨£mk ÷|õ´

HØ£kÁuØS Em£mhøÁP÷Í.

øÁµÀ ï©÷µâU ö\¨i^ª¯õ Viral Haemorrhagic septicaemia(VHS)

Cµzu÷\õøP, ö\ÄÒ öÁÎº{Ó©õPU Põn¨£kuÀ, PsPÒ ÃUP®,

uø\PÎÀ ÃUP® BQ¯øÁ C¢÷|õ°ß AÔSÔPÍõS®. C¢÷|õ´ øÁµéõÀ

HØ£kQÓx.

\õ¨÷µõö»UÛ¯õ]ì : (Saprolegniasis) C¢÷|õ¯õÚx PõÍõÚõÀ

322

HØ£kQÓx. Cx J¸ ö£õxÁõÚ }ºU PõÍõß ÷|õ¯õS®. Põ¯® HØ£kuÀ,

ö\vÀ EvºuÀ, Ps£õºøÁ¯ØÓ {ø» ©ØÖ® CµzuU P]Ä HØ£kuÀ

÷£õßÓøÁ C¢÷|õ°ß ]» •UQ¯ AÔSÔPÍõS®.

ö\ÄÒ ]øuÄ ÷|õ´ (Gill rot) CxÄ® ©ØöÓõ¸ PõÍõß ÷|õ¯õS®.

ö\ÄÒ CøÇ°À Põn¨£k® ]Á¨¦¨ ¦ÒÎPÒ C¢÷|õ°ß •UQ¯

AÔSÔ¯õS®. C¢÷|õ´ ‰a_z vnÓø» HØ£kzv CÖv°À

E°›Ç¨¤øÚ HØ£kzx®.

}ºU÷PõøÁ ÷|õ´ (Dropsy) C¢÷|õ´ J¸ £õUj›¯õÂÚõÀ

HØ£kQÓx. EhØSÈ°À vµÁ® ÷PõºzuÀ, ]ÖSh¼À ÃUP®, PsPÒ

©ØÖ® ö\vÀPÎß ¤xUP® ÷£õßÓøÁPÒ C¢÷|õ°ß AÔSÔPÍõS®.

}»a^Ì ÷|õ´ : (Costiasis) C¢÷|õ´ J¸ ö\À Jmkso¯õÀ

HØ£kQÓx. }» {Ó©õÚ ÷PõøÇ¨£iÄ ÷uõÀ, xk¨¦ ©ØÖ® ö\ÄÒ CøÇPÒ

÷©À Põn¨£kÁx C¢÷|õ°ß AÔSÔPÍõS®.

«ß JmksoPøÍU Pmk¨£kzuÀ : «ßPÎÀ £À÷ÁÖ

÷|õ´PøÍ HØ£kzx® ¦Ó JmksoPøÍ, Põ¨£º \À÷£m, ö£õmhõ]¯®

£º©õ[P÷Úm, A]miU Aª»®, £õº©¼ß ©ØÖ® \õuõµn E¨¦PÒ

÷£õßÓÁØÔß Pøµ\ÀPÒ ‰»® JmksoPÒ }UP¨£mkU

öPõÀ»¨£kQßÓÚ. ÷|õ°ÚõÀ £õvUP¨£mh |ßÜº «ßPøÍ E¨¦ }¸US

©õØÔ «sk® |ßÜ¸US ©õØÖuÀ ÷£õßÓ GÎ¯•øÓ ]Qaø\

uµ¨£kQÓx. £õvUP¨£mh «ßPøÍ Cµ\õ¯ÚU Pøµ\À öPõsh

öuõmi°À ÷uøÁ¯õÚ ÷|µ® ‰ÌPa ö\´÷uõ AÀ»x SÎ¯À ö\´÷uõ

Gkzx¨ ¤ßÚº A®«ßPÒ |ßÜ›À «sk® Âh¨£kQÓx.

A»[Põµ «ßÁÍº¨¦ : (Ornamental fish culture) A»[Põµ

«ßPÒ PÁ¸® Ásnzøu²®, Aø©v¯õÚ ÷uõØÓzøu²® öPõsh ]Ô¯

«ßPÍõS®. AøÁPÒ SÔ¨¤mh }º{ø»°À ÁÍº¨£uØ÷PØÓøÁPÍõS®.

AuØ÷PØÓÁõÖ CzuøP¯ «ßPÒ uPÁø©¨¦UPøÍ¨ ö£ØÖÒÍÚ. GÚ÷Á

C®«ßPÒ ö£õÊx ÷£õUQØPõPÄ®, ÁºzuP Ÿv¯õPÄ® Psnõiz

öuõmiPÎÀ ÁÍºUP¨£kQßÓÚ. E°¸hß Ti¯ Ásn A»[Põµ«ß

PøÍ, ]Ô¯ uõÁµ[PÐhß ÷\ºzxU Psnõiz öuõmi°À øÁzx

ÁÍº¨£øu «ß A¸[Põm]¯P® (Aquarium) GßÖ AøÇUQ÷Óõ®. CzuøP¯

«ß A¸[Põm]¯P[PÒ á¨£õß ©ØÖ® ^ÚõÂÀ uõß •u¼À ÷uõßÔ¯x.

_©õº 600 ÁøP¯õÚ A»[Põµ «ß CÚ[PÒ ö£õÊx ÷£õUQØPõPÄ®,

HØÖ©v ö\´ÁuØS® ÁÍºUP¨£kQßÓÚ.

A»[Põµ «ß ÁÍº¨¦z öuõmi Aø©zuÀ : «ß ÁÍº¨¦z

öuõmiPÎß £UPÁõmk £Sv ©ØÖ® Ai¨£SvPÒ Psnõiz uPkPÍõÀ

ö\´¯¨£kQßÓÚ. Psnõiz uPkPøÍa ]Á¨¦ {Ó AµUSPÒ ©ØÖ®

PsnõiPøÍ CønUS® J¸Âu ]ö©sm £ø\PÒ ‰»®

323

CønUP¨£kQßÓÚ. CzuøPU Psnõiz öuõmiPÒ ¯õÄ® ö\ÆÁP

ÁiÂ»õÚøÁ¯õS®. \ØÖ APßÓ, BÇ©ØÓ Psnõiz öuõmiP÷Í «ß

ÁÍºUP Â¸®£zuUPøÁPÍõS®. Psnõiz öuõmi°À EÒÍ ÷©Ø£µ¨¦U

PõØÖ ©sh»zvß öuõhº¦hß BUêáøÚ¨ ö£Ó ÷Ásk®. «ß

ÁÍº¨¦z öuõmi¯õÚx, 60 X 30 X 30 ö\.«. AÀ»x 90 X 30 X 40 ö\.«.

GßÓ AÍÂÀ Ç¨£x EP¢uuõS®.

Psnõiz öuõmi°ß ÷©Ø¦Ó ‰i, ÁÍºUP¨£k® «ßPÐUS

÷uøÁ¯õÚ JÎ°øÚ²®, EnøÁ²® AÎ¨£uØ÷PØÓÁõÖ Á\v°øÚ

Eøh¯uõP ÇzuÀ AÁ]¯©õÚuõS®. CzöuõmiPøÍU SÇõ´ }µõÀ _zu®

ö\´¯¨£kÁxsk. Psnõi «ß öuõmiPÒ ÷£õx©õÚ `›¯ JÎ°øÚ¨

ö£ÖÁuØ÷PØÓÁõÖ ÃkPÎÀ áßÚÀ A¸QÀ J¸ ÷©øá «x Aø©UP»õ®.

C¯ØøP JÎ ÷£õx©õÚuõP CÀ»õv¸¨¤ß, ªß\õµ ÂÍUSPÒ ‰»®

JÎ°øÚa ö\¯ØøP •øÓ°À AÎUP»õ®. Psnõi }ºzöuõmi°ß

Ai¨£Sv°À ÷uº¢öukUP¨£mh ]Ô¯ PØPøÍ²®, BØÖ ö£¸©n¾hß

÷\ºzx¨ £µ¨¤Âh÷Ásk®. CÆÁõÖ Aø©UP¨£mh ©nØ£µ¨¦

~sxPÒPøÍU öPõshuõP ÇzuÀ ÷Ásk®. }ºzöuõmiUS ¤ìmhß

AÀ»x øh¯õ¨µ® ÁøP°»õÚ PõØÖ¨ ¦Szv (Aerator) ‰»©õP |À»

PõØ÷Óõmhzøu }›ÝÒ HØ£kzua ö\´¯»õ®. PõØÖ¨ ¦SzvPÒ

E¸ÁõUS® PõØÖU SªÈPÒ, }ºzöuõmi°ß }º {ø»°ß Ai¨£Sv°À

÷\º¢xÒÍ Põº£ß & øh & BUøéøh ÂkQßÓÚ.

«ß ÁÍº¨¦z öuõmi°ß }ºzußø© : S÷Íõ›ß AØÓ y´ø©¯õÚ

©øÇ}º AÀ»x SÇõ´ }÷µ «ß ÁÍº¨¦z öuõmiUSa ]Ó¢u }µõS®. ÷©¾®

C¢}ºU PiÚzußø©¯ØÓuõP ÇUP÷Ásk®. }›ß PiÚzußø©ø¯U

SøÓUP, PiÚ}¸hß ©øÇ}º ÷£õßÓ }¸hß P»¢x £¯ß£kzu÷Ásk®.

uõÁµ® |kuÀ (Planting) : Áõ¼ì÷|›¯õ ©ØÖ® ø©›÷¯õL¤À»®

÷£õßÓ uõÁµ[PøÍ }ºzöuõmi°À |h»õ®. CzuøP¯ uõÁµ[PÒ ÁÍ¸®

£h® : 8.11. A»[Põµ «ß ÁÍº¨¦z öuõmi

324

£h® : 8.12. öÁ´ÀÁõÀ «ß

£h® : 8.13. PzvÁõÀ «ß

«ßPÐUS C¸¨¤hzøu²® {Çø»²® u¸Áxhß, «ßPÒ öÁÎÂkQßÓ

Põº£ß & øh & BUøéøh²® JÎa÷\ºUøPUS¨ £¯ß£kzvU öPõsk

«ßPÐUS ÷uøÁ¯õÚ BUêáøÚ öÁÎÂkQßÓÚ.

|ßÜº A»[Põµ «ßPÒ : (Fresh water ornamental fishes)

P¨¤ : (Guppy) CøÁPÒ ]Ô¯ ÁsnªS «ßPÒ, C®«ß ©zv¯

Aö©›UPõÂ¼¸¢x öPõsk Áµ¨£mh öÁÎ|õmk ÁøP «ÚõS®.

CøÁPÎß {Ó Aø©¨¦PÒ AvP AÍÂÀ ÷ÁÖ£kQßÓÚ. Bs «ßPÎÀ

]P¨¦, Bµg_, £aø\ AÀ»x P¸ø© {Ó•øh¯ JÊ[PØÓ SÔ±kPÒ

Põn¨£kQßÓÚ. ö£s «ßPÒ Bs «ßPøÍ Âh¨ ö£›¯øÁ¯õS®. Bs

«ßPÒ ö£›¯ {Ó•ÒÍ ÁõÀ xk¨¤øÚ¨ ö£ØÖÒÍÚ. ö£s «ßPÎß

Eh¼ÝÒ Â¢xUPøÍ ÷\P›zx øÁzx CÍ® E°›PøÍ DqQßÓÚ

(live bearers). C®«ßPÒ õÄ® AøÚzxsoPÍõPz öuõmi°ß AøÚzx

{ø»PÎ¾® Põn¨£kQßÓÚ. CøÁPÒ Aø©v¯õÚ «ßPÍõS®.

P¨¤PÎÀ £»ÁøPPÒ Esk. AøÁPÍõÁÚ u[P |øPÁøP, ]P¨¦

Áõ¾øh¯ {Ó©ØÓ Aøµ P¸¨¦ ÁøP, ©[P»õÚ {Ó•øh¯ ©ØÖ® ]P¨¦U

÷Põk Áõ¾øh¯ ÁøP.

PzvÁõÀ : (Sword fail) CÆÁøP «ßPÎß £UPÁõmiÀ, Ásn

÷PõkPøÍ²®, ©g\Ò {Ó[öPõsh Pzv¨÷£õßÓ ÁõÀxk¨¦ }m]ø¯²®

ö£ØÖÒÍÚ. Pzv¨÷£õßÓ Áõ¼ß ÂÎ®¦PÒ P¸ø© {Ó©õP EÒÍÚ.

325

CøÁPÎÀ £» Ásn ÁøPPÒ Põn¨£kQßÓÚ. ö£s «ßPÒ Pzv

Áõ»ø©¨¦ CßÔ Põn¨£kQßÓÚ. Bs E°›PÒ u[PÐUSÒ

\søh°mkU öPõÒÐ® ußø©²øh¯øÁPÍõS®. CøÁPÒ ¯õÄ®

AøÚzxso «ßPÍõS®. CøÁPÒ }ºzöuõmi°ß AøÚzx {ø»°¾®

Põn¨£k®. ö£õßÛÓ PzvÁõÀ ÁøP, AßÚõ] PzvÁõÀ ÁøP, ]Á¨¦

ÁõÀ ÁøP, ¯õÌÁøP, ©ØÖ® P¸ø© Põ¼U÷Põ {ÓU PzvÁõÀ ÁøP

÷£õßÓøÁPÒ CøÁPÎß ÁøPPÍõS®.

¤Íõmi : (Platy) CÆÁøP «ßPÒ ö£õxÁõP Aø\²®

Áõ»ø©¨¤øÚU öPõshx. CøÁPÒ P¸ø© {Ó® öPõsh Áõ´ ©ØÖ®

xk¨¤øÚ²® ]Á¨¦ AÀ»x ©g\Ò {Ó©õÚ Ehø»²® öPõskÒÍ

AøÚÁ¸® AÔ¢u J¸ ÁøP¯õS®. CøÁPÒ }ºzöuõmi°ß AøÚzx

{ø»°¾® ÁõÇUTi¯ AøÚzxso «ßPÍõS®.

öPÍÄµõª : (Gourami) CøÁPÒ •møh ÁiÄøh¯øÁPÍõS®.

C®«ßPÒ £UPÁõmiÀ öuÎÁõÚ, Ahº{Ó® öPõsh ö\[Szx¨ £møhU

÷PõkPøÍ¨ ö£ØÖÒÍÚ. CøÁPÒ Aø©v¯õÚ uõÁµ Eso «ßPÍõS®.

CøÁPøÍ ©ØÓ ö£›¯ «ßPÐhß ÁÍºUP»õ®. ªP¨ö£›¯ öPÍÄµõª,

ui¨¦ Eukøh¯ öPÍÄµõª, Smøh öPÍÄµõª, •zuªk® öPÍÄµõª,

•zx öPÍÄµõª ÷£õßÓøÁPÒ CÆÂÚzøua \õº¢u ÁøPPÍõS®.

£h® : 8.14. ¤Íõmi «ß

£h® : 8.15. öPÍÄµõª «ß

326

£h® : 8.17. ÷uÁøu «ß

ø\¯õªì \søh°k® «ßPÒ : (Siamese fighter) CÆÁøP

«ßPÒ BUêáß £ØÓõUSøÓ EÒÍ }º{ø»°À ÁõÌÁuØ÷PØÓøÁPÒ.

CøÁPÒ uõ´»õ¢x |õmiøÚa \õº¢uøÁ¯õS®. Bs «ßPÒ Aø\²®

xk¨¦PøÍ¨ ö£ØÖÒÍÚ. {Ó•® xk¨¦PÎß ÁÍºa]²® ö£¸® AÍÂÀ

÷ÁÖ£kQßÓÚ. Bs E°›PÒ ÷£õºSn® öPõshøÁPÍõS®. GÚ÷Á

uõß CzuøP «ßPøÍ J¸ öuõmiUS J¸ «ß ©mk® ÁÍº¨£x |À»x.

÷uÁøu «ß : (Angel fish) CÆÁøP «ßPÒ Jk[Q¯

£UPÁõmkøh¯ umøhz uPk ÷£õßÓ EhÀ Aø©¨¤øÚ Eøh¯x.

CøÁPÒ }sh CÊUS® xk¨¦PøÍU öPõshx. C®«ßPÎß «x

Põn¨£k® £PmhõÚ ÷PõkPÍõ¾® Á^Pµ©õP }¢x® £s¦PÍõ¾® CøÁPÒ

AøÚÁ¸® AÔ¢u ¦PÌö£ØÓ «ÚõP ÂÍ[SQßÓÚ. C®«ßPÎhzvÀ

ö£Ø÷Óõº £µõ©›¨¦® Põn¨£kQßÓx.

ÁmhzuPk «ß (Discus fish) : CÆÁøP «ßPÒ Jk[Q¯

£UPÁõmkhß Ámh©õÚ Eh»ø©¨ø£U öPõshøÁPÍõS®. •xS ©ØÖ®

©»Áõ´z xk¨¦PÒ }sh Ai¨£Sv°øÚU öPõskÒÍÚ. C®«ß

ÁøPPøÍ ÁÍºUPz uÛ¯õÚ }ºzöuõmi²® AvPz uµ® Áõ´¢u |ßÜ¸®

÷uøÁ¨£kQÓx. CøÁPÒ ©õª\ EsoPÍõPz öuõmi°ß ø©¯ ©ØÖ®

RÌ{ø»¨ £SvPÎÀ Põn¨£kQßÓÚ.

£h® : 8.16. ø\¯õªì

\søh°k® «ß

327

ö£ß]À «ß (Pencil fish) : CÆÁøP «ßPÒ ö£ß]À

ÁiÁø©¨ø£U öPõshøÁPÍõS®. CøÁPÒ •xS¨¦ÓzvÀ

ö£õßÛÓ©õÚ £Ê¨¦ {Ózøu²®, RÌ¨¦Ó® öÁÒÎ {Ózøu²®

ö£ØÖÒÍÚ. Eh¼ß £UPÁõmiÀ }sh ö£õßÛÓzv»õÚ uizu ÷PõkPÒ

ö\ÀQßÓÚ. CøÁPÒ AøÚzxso¯õPz öuõmi°ß ø©¯ {ø»°À

ö£õxÁõPU Põn¨£kQßÓÚ. ö£õßÛÓ ö£ß]À «ß, ]Á¨¦¨ ö£ß]À

«ß, ‰ßÖ ÷Põkøh¯ ö£ß]À «ß ©ØÖ® J¸ ÷Põkøh¯ ö£ß]À

«ß ÷£õßÓøÁPÒ CÆÂÚzvß ÁøPPÍõS®.

ö£õß«ß : (Gold fish) CÆÁøP «ßPÒ ÃkPÎÀ ÁÍºUPUTi¯

«ßÁøPPÎÀ ªPÄ® £Çø© Áõ´¢u A»[Põµ «ß ÁøPPÍõS®. •xS

©ØÖ® ©»Áõ´z xk¨¦PÒ }sh Ai¨£Svø¯²®, ÁõÀ xk¨£õÚx PøÁ

(fork) Aø©¨¤øÚ²® ö£ØÖU Põn¨£kQßÓÚ. C®«ßPÒ ¯õÄ®

AøÚzxso¯õPÄ® }ºzöuõmi°ß ø©¯ ©ØÖ® RÌ{ø»¨ £SvPøÍ

BUQµªzxU öPõÒQßÓÚ. C®«ßPÒ £v÷Úõµõ® ¡ØÓõsiÀ ^ÚõÂÀ

E¸ÁõÚ JßÓõS®. ÷uº¢öukUP¨£mh EnÂøÚ ©mk® AÎzx ÷Põ©m

ÁøP, {®¨ÁøP, _£ßQßÁøP, Â]ÔÁõÀÁøP, ][Pzuø»ÁøP, ‰º

£h® : 8.19. ö£ß]À «ß

£h® : 8.18. ÁmhzuPk «ß

£h® : 8.20. ö£õß «ß

328

ÁøP, £õ®&£õ® ÁøP, öÁ´ÀÁõÀ ÁøP ÷£õßÓ ]» ÁøPPøÍ ^ÚºPÒ

E¸ÁõUQ²ÒÍÚº.

÷Põ´ «ß : (Koi fish) ÷Põ´ «ßPøÍ öÁÎ¨¦Ó «ß

A¸[Põm]¯PzvÀ ÁÍºUP÷Á ö£õ¸zu©õÚuõS®. ÷©¼¸¢uÁõÖ C®«ß

PøÍ¨ £õº¨£÷u ÁÇUP©õÚ •øÓ¯õS®. Auß£i÷¯ CøÁPÎß Ásn

Aø©¨¦PÒ ÁÍºa]¯øh¢xÒÍÚ. •vº E°›PÒ hõº¤÷hõ ÁiÁø©¨ø£U

öPõshx. æ÷µõö£U÷Põ, ÷PõíõUS, hõ´÷\õ \õ[Q ÷£õßÓøÁPÒ,

CÆÂÚzvß ]» ÁøPPÒ BS®.

£õº¨ì, ÷hÛ¯õ, µõì÷£õµõ, _Óõ, öhmµõ, ÷ímaö\m «ßPÒ

÷£õßÓøÁPÐ® ]» A»[Põµ «ßPÍõP¨ ö£õxÁõPU Põn¨£kQßÓÚ.

EnÅmh® :

PzvÁõ¾øh¯ «ß, •zuªk® öPÍÄµõª ©ØÖ® ÷©õ½ì ÁøP

«ßPÒ }º {ø»°¾®, PØPÎß ÷©À JmiU öPõsk ÁÍ¸® £õ]PøÍ

EnÁõP EsqQßÓÚ. ø\UÍõ¨ì, i³¤ö£Uì ¦ÊUPÒ ©ØÖ®

öPõ_Âß »õºÁõUPÒ ÷£õßÓ ¦µuö£õ¸Ò AvP® EÒÍ E°›PÒ ]Ó¢u

EnÁõPU P¸u¨£kQßÓÚ. ]Ô¯ xskPÍõUP¨£mh ©s¦ÊUPÒ,

«ß£ø\, ÷ÁPøÁzu «ßPÎß ]Ô¯ uø\PÒ ÷£õßÓøÁPÐ® ]Ó¢u

EnÁõPU P¸u¨£kQßÓÚ. ö\¯ØøP «ß EnÄ xPÒPøÍ²® Psnõiz

öuõmi°À ÁÍºUP¨£k® «ßPÐUS EnÁõP AÎUP»õ®. ÁÍºUP¨£k®

«ßPÐUS £À÷ÁÖÁøP¯õÚ EnÅmh® AÎ¨£÷u G¨÷£õx®

]Ó¢uuõS®. CzuøP¯ «ßPÐUS AÎUS® EnÅmhzøu¨

ö£õÖzuÁøµ°À, ]Ôx, ]ÔuõP¨ £»•øÓ EnÄ AÎ¨£÷u ]Ó¢u

EnÅmh •øÓ¯õS®. «ßPÐUS J¸ vÚzvØS JßÖ AÀ»x Cµsk

•øÓ EnÄ AÎUP»õ®. «ß ÁÍº¨¦z öuõmi°À Põn¨£k® ªuªg]¯

EnÄ¨ ö£õ¸mPÒ ©ØÖ® ©UQ¯ ö£õ¸mPøÍ «ßPÐUS EnÄ AÎzu

30 {ªhzvØS¨ ¤ÓS J¸ µ¨£ºU SÇõ´ ‰»® EÔg], öuõmi°¼¸¢x

öÁÎ÷¯ }UQÂh»õ®.

£h® : 8.21. öPõ´«ß

329

PhÀ}º E°›PÒ ÁÍº¨¦ (Mariculture)

E°›Ú[PÒ ©õ_£õhØÓ PhÀ}º {ø»°À ÁÍºUP¨£kÁøu, PhÀ}º

E°›PÒ ÁÍº¨¦ GßÖ AøÇUP¨£kQÓx. ö£õxÁõP CÆÁøP°»õÚ

ÁÍº¨¦ •øÓ°øÚ, PhØPøµUS A¸Q÷»÷¯ ÷©ØöPõÒÁxsk. PhÀ}º

E°›PÒ ÁÍº¨¤ØS 30 & 35‰ Áøµ°»õÚ E¨¦zußø©÷¯ ]Ó¢uuõS®.

PhÀ}º E°›PÒ ÁÍº¨¦ •øÓ¯õÚx (i) ªuøÁ TsiÀ ÁÍºzuÀ

(ii ) öu¨£zvÀ ÁÍºzuÀ (iii ) \õµ® Pmi ÁÍºzuÀ (iv) P®£zvÀ ÁÍºzuÀ

(v) }ÒP°ØÔÀ ÁÍºzuÀ (vi) PhÀ}º Ai¨£µ¨¤À ÁÍºzuÀ ©ØÖ® (vii)÷u[Põ´ |õº AÀ»x ø|»õß P°ØÖ Áø»°À ÁÍºzuÀ ÷£õßÓ ÁøPPøÍ

EÒÍhUQ¯uõS®.

PhÀ}º E°›PÒ ÁÍº¨¦ (30‰ - 35‰)

ªuøÁ TsiÀ ÁÍºzuÀ

öu¨£zvÀ ÁÍºzuÀ

\õµ® Pmi ÁÍºzuÀ

P®£zvÀ ÁÍºzuÀ

}ÒP°ØÔÀ ÁÍºzuÀ

PhÀ}º Ai¨£µ¨¤À ÁÍºzuÀ

÷u[Põ´ |õº (A) ø|»õß P°ØÖ Áø»°À ÁÍºzuÀ

ªuøÁ TsiÀ ÁÍºzuÀ : (Floating culture)

C¸®£õ»õÚ P®¤PÍõÀ \mh® (frame) Aø©zx Aøu ø|»õÚõ»õÚ

Ps Eøh Áø»°ÚõÀ ¤ßÚ¨£mkU Tsk ÷£õßÓ ÁiÁø©¨£xsk.

¤ÍÄ £kzv¯ ‰[QÀ PÈPøÍ²® \mh® u¯õ›UP¨ £¯ß£kzxÁxsk.

£h® : 8.22. ªuøÁ Tsk

330

CÆÁõÖ u¯õ›UP¨£mh TskPøÍ Á¼ø©¯õÚ ªuøÁPÐhß

Cønzx }›À ªuUP ÂkÁxsk. CzuøP¯ ªuøÁU TsiÝÒ

öPsøh, öPÐzv, £øÚHÔU öPsøh, v÷»¨¤¯õ ÷£õßÓ «ßPÒ

ÁÍºUP¨ £kQßÓÚ.

öu¨£zvÀ ÁÍºzuÀ : (Raft culture )

\ÄUSU PÈPÒ AÀ»x ³UP¼¨hì ©µUPÈPøÍU öPõsk

Â¸¨£zvØ÷PØÓ }ÍzvØSz öu¨£[PÒ ÁiÁø©UP¨£kQßÓÚ.

öu¨£zvß AÍÄ 6 X 5 «mhº BP C¸¨¤ß, AuøÚ¨ ö£õ¸zu©õÚ

öu¨£©õPU P¸u»õ®. C®•øÓ°»õÚ ÁÍº¨¤À ]¨¤PÒ ÁÍºUP¨

£kQßÓÚ. ì÷£m (Spat) GÚ¨£k® ]¨¤PÎß ÂzxUPÒ öu¨£[PÎÀ

JmiUöPõsk |ßS ÁÍº¢x •vºa]°øÚ AøhQßÓÚ.

\õµ® Pmi ÁÍºzuÀ : (Rack culture)

CzuøP¯ ÁÍº¨¦ •øÓ¯õÚx 24 «mhº BÇ•ÒÍ Aø©v¯õÚ

PhØ£SvPÎ÷»÷¯ ö\´¯ C¯¾®. CÆÁÍº¨¦ •øÓ¯õÚx ³UP¼¨hì

PÈPÍõÀ ö\´¯¨£mh {ø»¯õÚ Aø©¨£õS®. SÖUS ©ØÖ® ö|kUS

PÈPøÍ ÷©À¦ÓzvÀ \mh©õP ÁiÁø©zxU P°ØÓõÀ CÖUQU

Pmh¨£mi¸US®. C¢uU Pmhø©¨¦ }º {ø»°ß ÷©À ªuUS® \õµzvß

ö©õzu AÍÄ 10 X 10 « BP C¸UP»õ®. ]¨¤PÒ C®•øÓ°À

ÁÍºUP¨£kQßÓÚ.

P®£zvÀ ÁÍºzuÀ : (Pole culture)

©µUPÈPÒ ö\[SzuõP }›ß HØÓÁØÓzvÀ |h¨£mi¸US®.

C®•øÓ°À "ì£õm' GßÝ® ]¨¤PÎß ÂzxUPÒ Jmi²ÒÍ P°Ö

ö\[SzxU PÈPÎÀ _ØÓ¨£mi¸US®. CuØS "ö£Ía\õm' (Bouchots)GßÖ ö£¯º. ]¨¤PÐ®, BÎ²® C®•øÓ°À ÁÍºUP¨£kQÓx.

£h® : 8.23. öu¨£® ÁÍºzuÀ

öu¨£®

]¨¤UPÎß

Âzx

331

}Ò P°ØÔÀ ÁÍºzuÀ : (Longline culture)

C®•øÓ°À 60 «mhº }Í•ÒÍ P°ØøÓ¨ £UPÁõmiÀ CÊzx

Aø©zx Auß C¸ •øÚPøÍ²® ]ªshõÀ BÚ ö£›¯ PØPÍõÀ {ø»

{ÖzxÁõºPÒ. ¤ßÚº }Ò P°Ö ªu¨£uØS HØ£ Auß JÆöÁõ¸ 3 «mhº

CøhöÁÎ°À J¸ ªuøÁ ö£õÖzu¨£kQÓx. ©miPÎß ÂzxUPÒ (Spat)JmiU öPõskÒÍ JÆöÁõ¸ 6 «mhº }Í•ÒÍ P°ØøÓÙm ö\[SzÕ

Á›ø\«p Cµsk ªuøÁPÐUS Cøh°À £UPÁõmiÀ }›ß÷©À

ö\À¾® •UQ¯ P°ØÖhß Cønzxz öuõ[P ÂkÁõºPÒ. CÆÁõÖ

ö\[SzuõPz öuõ[PÂh¨£mh P°ØÔÀ JmiU öPõskÒÍ ©miPÎß

ÂzxUPÒ ÁÍº¢x •vºa]¯øhQßÓÚ.

£h® : 8.24. P®£zvÀ ÁÍºzuÀ

BÎ

©µUP®£®

£h® : 8.25. }Ò P°ØÔÀ ÁÍºzuÀ

ªuøÁ

©miPÎß Âzx

PÀ

{ø» {ÖzvU

P®¤PÒ

{ø» {Özv

•UQ¯©õÚ }ÍUP°Ö

332

PhÀ}º Ai¨£µ¨¤ß ÷©À ÁÍºzuÀ : (On - bottom culture)

C®•øÓ°À, ©miPÒ AvP©õPU Põn¨£k® £SvPÎÀ C¸¢x

AøÁPøÍa ÷\P›zx, ¤ßÚº ©miPÒ SøÓ¢x Põn¨£k® Ai¨£Sv°À

£µ¨¤ ÁÍº¨£õºPÒ.

÷u[Põ´ |õºU P°Ö (A) ø|»õß P°ØÖ Áø»°À ÁÍºzuÀ :

(Coir or nylon rope net culture)

÷u[Põ´ |õºU P°Ö AÀ»x ø|»õß P°ØÓõÀ Áø»÷£õÀ

¤ßÚ¨£mk AuøÚ }›À ö\[SzuõP ö£õ¸zu¨£mh Cµsk

PÈPÐU Qøh°À PmiÂkÁxsk. Cuß‰»® PhØ£õ]PÒ

ÁÍºUP¨£kQßÓÚ.

PhÀ}›À ÁÍºUPUTi¯ ]» CÚ[PÒ :

PhÀ£õ] ÷£õºLø£µõ öhUéõµõ, QµõêÀ÷»›¯õ Gk¼ì

EsnUTi¯ : (i) Bìm›¯õ Gk¼ì, (Ostrea edulis)]¨¤PÒ (ii) Qµ÷éõìm›¯õ ö©mµõö\ßêì.

(Crossostrea madrasensis)

•zxa]¨¤PÒ : (i) ¤[÷hhõ ¤³÷Pmhõ, (Pinctada fucata)(ii ) ¤. ©õºP›miö£µõ. (P. margaritifera)

©mi : (i) ø©mi»ì Gk¼ì, (Mytilus edulis)(ii ) ö£ºÚõ øÁ›iì (Perna viridis)

CÓõÀ : (i) ¥÷Ú¯ì CßiPì, (Penaeus indicus)(ii ) ¥. ÷©õ÷Úõhõß. (P. Monodon)

|sk : (i) ]À»õ ö\÷µmhõ (Scylla Serrata)

«ßPÒ : (i) \õ÷Úõì \õ÷Úõì, (Chanos chanos)(ii ) •QÀ ö\£õ»ì (Mugil Cephalus)

÷»õ¨ìhº : (i) £õÝ¼µì £õ¼£õPì, (Panulirus polyphagus)(ii ) £õ. öíõ©õµì. (P. homarus)

EsnUTi¯ ]¨¤PÒ : (Edible oyster)

Qµõéõìi›¯õ ö©mµõö\ß]ì (Crossostrea Madrasensis) GßÓ

ÁøP¯õÚx C¢v¯õÂÀ \õuõµn©õPU Põn¨£hUTi¯ ]¨¤PÍõS®.

CøÁPÒ 10 & 15 ªÀ¼¯ß Áøµ •møh°kQßÓÚ. ]¨¤PÒ, \õµ® Pmi

ÁÍºzuÀ •øÓ°¾®, umkPÎ¾® (Tray) ÁÍºUP¨£kQßÓÚ. CøÁPÒ

333

ÁÍºUP¨£k® }›ß E¨¦zußø© 10 & 32‰ Áøµ GßÓ AÍÂÀ C¸UP

÷Ásk®. ÁÍºUP¨£k® }º {ø»PÒ, öuõÈØ\õø»PÎß PÈÄ}µõÀ

©õ_£hõuÁõÖ C¸UP ÷Ásk®. ]¨¤PÎß ÂzxUPÍõÚ ì÷£mkUPøÍ

umkUPÎÀ øÁzx, ö£›¯ AÍÂÀ •vºa] Aøh¯ ÂkQÓõºPÒ. CÆÁõÖ

ì÷£mkPøÍU öPõsh umkUPÒ \õµ® Pmi¯ ªuøÁ }›À ‰ÌQ¯ÁõÖ

øÁUP¨£kQÓx. ÂØ£uØ÷PØÓ ]¨¤PÒ 90 ª« }Í® Áøµ ÁÍºzx¨

ö£Ó¨£kQÓx.

]¨¤PÒ 52% ¦µuzøu²®, 14% QøÍU÷PõáøÚ²®, 11%öPõÊ¨¤øÚ²® öPõsh \zuõÚ ©õª\ EnÁõS®. E»µøÁzx¨ ö£õi

ö\´¯¨£mh ]¨¤ J¸ \zuõÚ CøÓa] EnÁõS®. ]¨¤ EnÂÀ AvP

AÍÂ»õÚ PÛ©[PÒ, øÁmhªßPÒ ©ØÖ® Aª÷Úõ Aª»[PÒ EÒÍÚ.

]¨¤ EnÁõÚx ÷uõÀ÷|õ´, Cu¯÷|õ´PÒ, Cµzu AÊzu®, PÀ½µÀ

\®£¢u¨£mh ÷|õ´PÒ, ‰mk Á¼PÒ ©ØÖ® Áõu÷|õ´ ÷£õßÓÁØÔØSa

]Ó¢uuõS®.

•zxa]¨¤PÒ : (Pearl Oyster)

¤[÷hhõ ¤³÷Pmhõ (Pinctada fucata) ©ØÖ® ¤. ©õºP›miö£µõ

(P. Margaritifera) ÷£õßÓ CÚ[PÒ •zxUPøÍ EØ£zv ö\´¯ EuÄ® •UQ¯

£h® : 8.27. •zxa]¨¤

£h® : 8.28. •zxUPÒ

£h® : 8.26. EsnUTi¯ ]¨¤PÒ

334

E°›PÒ BS®. C¢v¯õÂÀ •uß•u¼À 1973 B® Bsk

yzxUSi°Àuõß •zxa]¨¤PøÍ ÁÍºzx •zxUPÒ E¸ÁõUP¨£mhÚ.

]¨¤°Ú[PÒ JmiUöPõsk ÁõÊ® {ø»¯õÚ E°›PÍõS®.

•zxa]¨¤PÒ PßÛ¯õS©› PhØPøµ ©ØÖ® Pm_ ÁøÍShõ¨ £Sv°À

Põn¨£kQÓx. \õµ® Pmi ÁÍºzuÀ, öu¨£zvÀ ÁÍºzuÀ, }Ò P°ØÔÀ

ÁÍºzuÀ ÷£õßÓ •øÓPÎÀ •zxa]¨¤PÒ ÁÍºUP¨£kQßÓÚ. \õµ[Pmi

ÁÍºzuÀ •øÓ°øÚ 2.5 « Áøµ BÇ•ÒÍ £Sv°À ÷©ØöPõÒÍ¨£kQÓx.

HøÚ¯ Cµsk Âu©õÚ •zxa]¨¤ ÁÍº¨¦ •øÓ°øÚ, 8 « BÇ® ©ØÖ®

15 « BÇ® EÒÍ £SvPÎÀ •øÓ÷¯ ÁÍºUP¨£kQßÓÚ. •zxa]¨¤

ÁÍº¨£uØS EP¢u }›ß E¨¦zußø© 30‰ BS®. •zxUPÒ B£µn[PÒ

ö\´ÁuØS¨ £¯ß£kzu¨£kÁuõÀ CøÁPÎß ÁÍº¨£õÚx Â¯õ£õµ

Ÿv°»õÚ •UQ¯zxÁ® ö£ÖQÓx.

PhÀ£õ] ÁÍºzuÀ : (Seaweed culture)

PhÀ }›ß BÀPõUP÷Í PhÀ£õ]PÍõS®. PhÀ£õ]PÒ ¯õÄ® §US®

vÓÚØÓ Esø©¯õÚ ÷Áºzusk ©ØÖ® Cø»PÍØÓøÁPÍõS®.

PhÀ£õ]PÒ, £õøÓPÒ, CÓ¢u £ÁÇ £õøÓPÒ, PØPÒ, TÇõ[PØPÒ PiÚ©õÚ

BuõµzuÍ[PÒ ©ØÖ® ©ØÓz uõÁµ[PÎß «x® Põn¨£kQßÓÚ.

CøÁPÒ uªÌ|õmiß öuØSUPhØPøµ¨ £Sv°¾®, Sáµõzvß

PhØPøµ¨ £Sv°¾® »m\zwÄ ©ØÖ® A¢u©õß {U÷Põ£º wÄ¨

£SvPÎ¾® AvP©õPU Põn¨£kQßÓÚ. •®£õ´, CµzvÚQ›, ÷PõÁõ,

]ßÚ •mh®, Ci¢uPøµ, EÁõ›, ©sh£®, ÷PõÁÍ®, uªÌ|õmiÀ ¦¼÷Pm

£Sv°À PhÀ£õ]¨ £kUøPPÒ Põn¨£kQßÓÚ.

PÛ©[PÒ, øÁmhªßPÒ, ~suÛ©[PÒ (Trace elements) ©ØÖ®

E°ºaö\¯ø»z ysk® ö£õ¸mPÒ (Bioactive substances) PhÀ£õ]°À

AvPª¸¨£uõÀ AøÁPÒ 21 B® ¡ØÓõsiß ]Ó¢u ©¸zxÁ EnÄ GÚ

£h® : 8.29. PhØ£õ]PÒ

335

AøÇUP¨£kQßÓx. PhØ£õ]PÒ EnÄ, ªmhõ´, ©¸¢x, £õÀ ö£õ¸mPÒ,

xoPÒ, PõQu® ©ØÖ® Áºn® u¯õ›zuÀ ÷£õßÓ öuõÈØ\õø»PÎÀ

£¯ß£kzu¨£kÁuõÀ, uØ÷£õx ö£¸®£õ»õÚ |õkPÒ PhÀ£õ] ÁÍº¨¤À

Dk£mkÒÍÚ. PhÀ£õ] ÁÍº¨¦ AvP AÍÂÀ B]¯õÂÀ ©mk÷©

÷©ØöPõÒÍ¨£kQÓx. PhØ£õ] EØ£zv°À ^Úõ •uÀ Chzøu ÁQUQÓx.

}shPõ»©õPa ^ÚõÂ¾®, á¨£õÛ¾® PhØ£õ]¯õÚx •UQ¯

EnÄ¨ö£õ¸ÍõP Ç¢x Á¸QÓx.

C¢v¯ PhØPøµ }›À ÁÍºUP¨£kQÓ Â¯õ£õµ •UQ¯zxÁ® Áõ´¢u

]» PhØ£õ]PÍõÁÚ, Q÷µ]÷»›¯õ (]Á¨¦¨ £õ] BÀPõ), ÷£õºLø£µõ

(Porphyra) (]Á¨¦¨ £õ] BÀPõ), »õª÷Ú›¯õ (£Ê¨¦¨ £õ] BÀPõ) ©ØÖ®

Gßmi÷µõ©õºL£õ (Enteromorphe) (£aø\ £õ] BÀPõ) ÷£õßÓøÁ¯õS®.

PhØ£õ]¯õÚx ÷u[Põ´ |õº AÀ»x ø|»õÚõÀ ö\´¯¨£mh

P°ØÖ Áø» ©ØÖ® }Ò P°ØÔÀ ÁÍºzuÀ •øÓ°À ÁÍºUP¨£kQÓx.

Âøuaö\i°ß xskPÍõÚx ÷u[Põ´ |õº •ÖUSPÐUQøh°À

÷|›øh¯õPa ö\¸P¨£kQÓx. Âøuaö\i •ÖUP¨£mh ÷u[Põ´ |õº

AÀ»x ø|»õß P°ÖPøÍ Áø»¯õP ÁiÁø©zx AøÁPøÍ

}º{ø»°À ö£õ¸zu¨£mkÒÍ ©µUPmøhPÎÀ Pmh¨£kQÓx.

Ç£zøu¢v¼¸¢x AÖ£x |õmPÐUS¨¤ÓS PhØ£õ]¯õÚx AÖÁøh

ö\´¯¨£kQÓx.

PhÀ A»[Põµ «ßPÒ : (Marine ornamental fish culture)

PhÀ A»[Põµ «ßPÒ PhÀ `Ì{ø»°À Pøµ÷¯õµ® ©ØÖ®

£õøÓ¨£SvPøÍ Ç¨¤h©õPU öPõshøÁ. AøÁPÒ ©ßÚõº

ÁøÍShõÂ¾®, £õUá»\¢v, Pma ÁøÍShõÂß Pøµ÷¯õµ¨ £Sv°¾®

»m\wÄ, A¢u©õß wÄPÎ¾® AvP©õP EÒÍÚ. »m\zwÄPÎÀ 300 US®

÷©Ø£mh PsPÁº {Ó® ©ØÖ® E¸Áø©¨ø£²øh¯ A»[Põµ «ßPÒ

Põn¨£kQßÓÚ. hõ®ö\À «ßPÒ, PõºiÚÀ «ßPÒ, S¹¨£º, ³ÛPõºß

«ßPÒ, Ásnzx¨§a] «ßPÒ, Bmk «ßPÒ, Põ¥ì, AoÀ «ßPÒ, i›Pº

«ßPÒ, ÷uÒ «ßPÒ BQ¯øÁ »m\zwÄPÎÀ QøhUQßÓÚ. A¢u©õß

wÄPÎÀ _©õº 150 ÁøP¯õÚ A»[Põµ «ßPÒ Ç¨£uõP AÔ¯¨£kQÓx.

\õm «ßPÒ, ÷£õU «ßPÒ, i›Pº «ßPÒ, £ÁÇ «ßPÒ ©ØÖ® ìø£ßL§m

«ßPÒ ÷£õßÓ «ßPÒ C¨£Sv°À Põn¨£kQßÓÚ. ©ßÚõº ÁøÍShõ

©ØÖ® £õUá»\¢v £SvPøÍa_ØÔ £ÁÇ¨£õøÓPÒ {øÓ¢u wÄPÒ AvP®

Põn¨£kQßÓÚ. C¨£SvPÎÀ _©õº 100 Âu©õÚ A»[Põµ «ß ÁøPPÒ

Põn¨£kQßÓÚ.

336

EÁº}º E°º ÁÍº¨¦ : (Brackish water culture)

EÁº}º Gß£x |ßÜøµÂh AvPE¨ø£²® A÷u \©¯zvÀ PhÀ

}º AÍÄUS E¨£ØÓ ußø©²® öPõsk Põn¨£kÁuõS®. }º E°›PøÍ

> 0.5 & 30‰ Áøµ°»õÚ E¨¦zußø©²ÒÍ }›À ÁÍº¨£øu EÁº}º E°›

ÁÍº¨¦ GÚ¨£kQÓx. C¢}º{ø»¨£SvPÎÀ £õÀ «ß, öPõkÁõ «ß,

©høÁ «ß ©ØÖ® CÓõÀ ÷£õßÓ CÚ[PøÍ ‰[QÀ AÀ»x ø|»õÚõÀ

`Ç¨£mh }º{ø»°ÝÒ ÁÍºUP¨£kQßÓÚ. CÆÁõÖ ø|»õß Áø»

AÀ»x ‰[Q»õÀ `Ç¨£mh Aø©¨¤øÚ ö£ßì (Pens) AÀ»x

Aøh¨¦ Áø» ÷Á¼ GßÖ AøÇUP¨£kQÓx. EÁº }º¨£Sv°À

©miPÒ ©ØÖ® ]¨¤PøÍU P®£®, \õµ®, öu¨£® ©ØÖ® P°Ö ÷£õßÓ

•øÓPÎÀ ÁÍºUP¨£kQßÓÚ.

÷uÁøu «ßŸPÀ ÷uÁøu «ß

Ásnzx¨§a] «ß÷uÒ «ß

S¹¨£º «ß

ìPõm «ß

£h® : 8.30. PhÀ A»[Põµ «ßPÒ

337

Sea bass : Lates calcarifer

^£õì C®«Ûß AÔÂ¯À ö£¯º ÷»mhì ÷PÀ÷P›L£º Gß£uõS®.

C®«ß EÁº}›À ÁÍºUPUTi¯ •UQ¯©õÚ JßÓõS®. C®«ÝUS

ªP¨ö£›¯ ö£ºa AÀ»x PõU A¨ GßÓ ©Ö ö£¯ºPÐ® Esk.

uªÌ|õmiÀ C®«ÝUS öPõkÁõ GßÖ ö£¯º. C®«ß ÂøµÂÀ ÁÍ¸®

©õª\ EsoPÍõS®. C®«ß BskUSa \µõ\›¯õP 1.0 & 1.2 Q.Q Gøhø¯

AøhQÓx. öPõkÁõ «ßPÒ J¸£õÀ E°›¯õP Ç¨¤Ý® Bs •ß

•vºÄ¨ö£ØÓ (Protandrons) Ç£õÀ E°›¯õPÄ® ÇUQÓx. Bs «ßPÒ

ö£õxÁõPa ]Ô¯uõPÄ®, ¤ßÚº AøÁPÒ 5 Q÷»õ Gøh°øÚ Aøh²®

÷£õx ö£s E°›¯õPÄ® ©õØÓ©øhQÓx. •vºÄØÓ öPõkÁõ «ßPÎÀ

íõº÷©õßPÒ ‰»® yshÀ CÚ¨ö£¸UP® ö\´¯¨£kQÓx.

•uß•u»õP C¢v¯õÂÀ C®«ß ÁÍº¨¤ß öuõÈÀ ~m£zøu

E¸ÁõUQ¯x ©zv¯ EÁº}º E°› ÁÍº¨¦ {ø»¯® (Central Institute ofBrackish water Aquaculture - CIBA) BS®. £õêøÚ E¨¦}›¾®, |ßÜ›¾®

ÁÍºUP»õ®. CøÁPÒ AvP AÍÂÀ Tsk Pmi ÁÍºzuÀ •øÓ°À

ÁÍºUP¨£kQÓx. ^£õêøÚ v÷»¨¤¯õÄhß ÷\ºzxU Tmk «ß ÁÍº¨¦

•øÓ°À SÍ[PÎ¾® ÁÍºUP¨£kQÓx.

ªøP E¨¦}º E°› ÁÍº¨¦ : (Metahaline culture)

ªøP E¨¦ }º E°› ÁÍº¨¦ •øÓ¯õÚx 36 & 40‰ Áøµ

E¨¦zußø© EÒÍ }›À ÷©ØöPõÒÍ¨£kQÓx. ¤öµ´ß æ›®¨ (BrineShrimp) GßÖ £»µõ¾® AÔ¯¨£mh Bºjª¯õ \ø»Úõ (Artemia Salina)GßÓ ]Ô¯ Qµì÷hê¯ßPÒ C®•øÓ°À ÁÍºUP¨£kQßÓÚ. }º E°›

ÁÍº¨¦z öuõÈØ\õø»PÎÀ, CÆÄ°›PÒ ÁÍºUP¨£k® «ßPÐUS ]Ó¢u

E°º »õºÁõ EnÁõP¨ £¯ß£kQÓx. Bºjª¯õ \ø»Úõ, E¨£Í® ©ØÖ®

E¨¦}º H›PÎÀ |ßS ÁÍ©õP ÁÍ¸® ußø©²øh¯x.

£h® : 8.31. ÷»mhì ÷PÀ÷P›L£º

338

C¢v¯õÂß }›°¯À öuõÈØ\õø» :

Ph¢u 50 BskPÍõP÷Á C¢v¯õÂÀ }º E°› ÁÍº¨¦•øÓ

•ß÷ÚØÓ® Aøh¢x Á¸QÓx. C¢v¯õÂß }º E°› ÁÍº¨¦

öuõÈØ\õø»¯õÚx (Aqua industry) ö£¸©ÍÂÀ Auß HØÖ©v°øÚ÷¯

\õº¢xÒÍx. E»Pz÷uøÁ¯õÚx }º E°› ÁÍº¨¦ EØ£zvø¯ Âh

AvP›¨£xhß uÛ|£º ~PºÄ® µõP AvP›zx Á¸QÓx. GÚ÷Á C¢v¯õÂÀ

}º E°› ÁÍº¨¦z öuõÈØ\õø»ø¯ Â›Ä£kzu |À» Áõ´¨¦ÒÍx.

SÍ[PÎÀ ÁÍºUP¨£k® E°›Ú[PÎß EØ£zvzvÓß 1960 B® BsiÀ

600 & 800 Q.Q/öíU÷hº/Á¸h® GßÓ AÍÂ¼¸¢x 2002 B® Bsiß

EØ£zvzvÓß 2000 Q.Q/öíU÷hº/Á¸h® GßÓ AÍÂÀ E¯º¢v¸¨£x

}º E°› ÁÍº¨¤À Põn¨£k® •ß÷ÚØÓzvØS® \›¯õÚ

GkzxUPõmhõS®.

Aµ_ ©ØÖ® Aµ_ \õµõ {ÖÁÚ[PÒ : (Government andNon-Governmental Organisation)

Aµ_ {ÖÁÚ[PÍõÚ uªÌ|õk «ß ÁÍº¨¦zxøÓ (Tamilnadu State

fisheries - TNSF), uªÌ|õk ÷ÁÍõsø© £ÀPø»UPÇP® (Tamilnadu

Agriculatural Universities - TNAU), ©zv¯ PhÀÁõÌ «ßÁÍ Bµõ´a] {ø»¯®

(Central Marine Fisheries Research Institute - CMFRI), ©zv¯ EÁº}º E°›

ÁÍº¨¦ {ø»¯® (Central Institute of Brackishwater Aquaculture - CIBA), C¢v¯

}º E°› ÁÍº¨¦ {ø»¯® (Aquaculture Foundations in India - AFI) BQ¯øÁ

©zv¯ |ßÜº E°› ÁÍº¨¦ {ø»¯® (Central Institute of Freshwater

Aquaculture - CIFA), }º E°› ÁÍº¨¤¯¼À wÂµ Bµõ´a]°øÚ

÷©ØöPõskÒÍÚ.

Azxhß PhÀ EØ£zv¨ ö£õ¸mPÎß HØÖ©v ©ØÖ® ÷©®£õmkU

PÇP® (Marine Product Export Development Authority - MPEDA) GßÓ ußÚõm]

Aø©¨£õÚx PhÀ ö£õ¸mPÎß EØ£zvø¯²® SÔ¨£õP HØÖ©vø¯²®

PÁÛzxU öPõÒÐ® ö£õÖ¨¤øÚ HØÖÒÍx.

£h® : 8.32. Bºjª¯õ \ø»Úõ

339

}›¯À E°º ÁÍº¨¤À Aµ_ \õµõ {ÖÁÚ[PÎß ]» •UQ¯

£[SPÒ ¤ßÁ¸©õÖ :

1. }›¯À E°º ÁÍº¨¦a \õßÔuÌ SÊ : (Aquaculture Certification

Council - ACC)

\ºÁ÷u\ AÍÂÀ }º E°› ÁÍº¨¤ØPõÚ \õßÔuøÇ AÎ¨£x.

2. \ºÁ÷u\ «ß öuõÈÀ PÇP[PÎß Tmhø©¨¦ : (International Coalitionof Fisheries Association - ICFA)

«ß ¤i¨¦ ©ØÖ® }º E°› ÁÍº¨¤ØS E›©® u¸®÷£õx _ØÖa`ÇÀ

£õxPõ¨¤ØS EzvµÁõu® C¸UP÷Ásk® Gß£øu Á¼²Özv CUPÇP®

2001&À wº©õÚ® {øÓ÷ÁØÔ²ÒÍx.

`Èh ©ØÖ® ö£õxa _Põuõµzvß ]» £õv¨¦PÒ :

1. ÁÍºUP¨£k® «ßPÎ¼¸¢x E¸ÁõS® ÷|õ´ ©ØÖ® JmksoPÒ

©Ûua \•uõ¯zvØS¨ £µÂh Áõ´¨¦ÒÍx.

2. CzuøP¯ ÁÍº¨¦ «ßPÎß ÷|õ´PÐUS ]Qaø\ AÎUP¨£k®

÷Áv°¯¨ ö£õ¸mPÎß ‰»® Aa`Ì{ø»°ß EnÄ \[Q¼z

öuõhº £õv¨¤ØSÒÍõQÓx.

3. «ßPÎß P›© PÈÄ¨ ö£õ¸mPÐ®, ªuªg]¯ Fmha\zx¨

ö£õ¸mPÐ® ÁÍº¨¦ }›ß ußø©°øÚa ^º Sø»¯a ö\´QÓx.

4. \x¨¦ {»¨£SvPÒ }º ÁÍº¨¤¯À £Sv¯õP ©õØÓ¨£k® ÷£õx, {»

A›¨¦ ©ØÖ® öÁÒÍ® ÷£õßÓøÁ HØ£mk C¯ØøP¯õÚ PÈÄ}º

öÁÎ÷¯ØÓ•® ©õØÓ¨£kQÓx. CuÚõÀ, E¨¦}º ~øÇu¼ß ußø©

AvP›UQÓx.

5. }º E°› ÁÍº¨¤À ÷©ØTÔ¯ ]» £õuP©õÚ PõµoPÒ Põn¨£mh

÷£õv¾® E»P EnÄ ©ØÖ® ÷ÁÍõsø© {ÖÁÚ® (Food andAgriculture Organization - FAO) CzuøP¯ `Ì{ø» £õv¨¦PøÍU

SøÓ¨£uØPõP •ß÷ÚØÓ •øÓPøÍ AÔÂzxÒÍx. ©õ_£kuø»

J¸ uõ[QU öPõÒÐ® GÀø»USÒ {Özua ]» Pmk¨£õmk

•¯Ø]PøÍ²® ÷©ØöPõskÒÍx. }º E°› ÁÍº¨¦ •øÓ AvP AÍÄ

|À» EnÄ EØ£zv°øÚz u¸ÁuõÀ, AzuøP¯ }º E°› ÁÍº¨¦

•øÓ°øÚ Fmha\zvß |À» ©Ö_ÇØ]°ß ‰»•®, AvPU

PÈÄPÒ E¸ÁõPõ©¾® ukzxa `Ì{ø» £õvUPõuÁõÖ £õºzxU

öPõÒÍ ÷Ásk®.

340

©õv›¨ £°Ø]U ÷PÒÂPÒ

EhØö\¯¼¯À

£Sv & 1

\›¯õÚ Âøhø¯z ÷uº¢öuk :&

1. EnÂÀ ¦µuU SøÓ¨£õmiÚõÀ HØ£k® ÷|õ´

(A) ö£›ö£›

(B) ›UöPmì

(C) Cµzua ÷\õøP

(D) SÁõæ¯õºUPº.

2. J¸ Qµõ® ¼¨¤iÀ E¸ÁõS® P÷»õ›PÎß AÍÄ

(A) 9.3 P÷»õ›PÒ (B) 8.2 P÷»õ›PÒ

(C) 7.1 P÷»õ›PÒ (D) 6 P÷»õ›PÒ

3. øÁmhªß ‘D’ SøÓÂÚõÀ EshõS® ÷|õ´

(A) {U÷hõ÷»õ¨¤¯õ

(B) ]µõ¨uõÀª¯õ

(C) Bìi÷¯õ©÷»]¯õ

(D) ö£À»õUµõ.

4. PiÚz öuõÈÀ ö\´²® IRM &® öuõÈÀ ö\´²® ÷£õx ÷uøÁ¨£k®

P÷»õ›PÎß AÍÄ GßÚ?

(A) 1100 P÷»õ›PÒ

(B) 750 P÷»õ›PÒ

(C) 2200 P÷»õ›PÒ

(D) 460 P÷»õ›PÒ

5. •v÷¯õºPÎß EhÀ{øÓ Gsoß AÍÄ Áøµ¯øÓ GßÚ?

(A) 10&15

(B) 12&24

(C) 15&20

(D) 19&25

341

6. EnÄ EmöPõÒÍõu \©¯zvÀ Eh¼À SÐU÷Põ]ß AÍÄ

(A) 70 •uÀ 110 ª.Qµõ®/öh.¼m

(B) 80 •uÀ 200 ª.Qµõ®/öh.¼m

(C) 100 •uÀ 150 ª.Qµõ®/öh.¼m

(D) 200 •uÀ 250 ª.Qµõ®/öh.¼m

7. ~øµzuÀ GÝ® G©À]¨¤U÷P\Ûß ÷£õx öPõÊ¨¤ß ©õØÓ®

(A) xPÒPÒ

(B) Gsön´

(C) øP÷»õø©UµõßPÒ

(D) ªÀ¼ ø©UµõßPÒ

8. £À ÷ÁºU SÇÀ ]Qaø\°ß ÷£õx £À SÈ°ÝÒ {µ¨¦® £ø\

(A) øPmiß

(B) PõÀ]¯® Põº£÷Úm

(C) A÷¯õøhk E¨¦PÒ

(D) Pmhõö£º\õ öµ]ß

9. ¤zuU PØPøÍ E¸ÁõUSÁx

(A) PõÀ]¯®

(B) £õvUP¨£mh v_UPÒ

(C) öPõ»ìmµõÀ

(D) ÷\õi¯¨ £iP[PÒ

10. G¾®¦ •ÔÂØSU Põµn®

(A) Avºa]

(B) Cµzu Kmh CÇ¨¦

(C) Âø\°ß uõUP®

(D) SøÓ EnÅmh®

11. G¾®¦ •Ô¢u £Svø¯a _ØÔ E¸ÁõS® v_z öuõSv

(A) •ia_

(B) }m]PÒ

(C) ‰»UP¸UTÖ

(D) Põ»ì

342

12. ]ÚõÂ¯À £h»zvÀ HØ£k® £õv¨¦

(A) öuõØÖ ‰mkÁ¼

(B) •Ç[PõÀ ‰mkÁ¼

(C) ¸©õmiU ‰mkÁ¼

(D) ö©UPõÛUPÀ ‰mkÁ¼

13. uø\PÒ _¸[S® ÷£õx G.i.¤. (ATP) ‰»UTÖPÒ Cøn²® Ch®

(A) ø©÷¯õ]ß CøÇ

(B) ©÷¯õø£¨¤›ÀPÒ

(C) |µ®¦•øÚ

(D) BUiß CøÇPÒ

14. uø\°ß _¸UPzvØSz ÷uøÁ¯õÚ PõÀ]¯® A¯ÛPøÍ öÁÎ°kÁx

(A) Cµzu®

(B) ¦÷µõm÷hõ¤Íõ\®

(C) ]÷ÚõÂ¯À £h»®

(D) \õº÷Põ ¤ÍõìªU Áø»

15. ›Pº ©õºi]ß ÷£õx uø\PÎÀ EÒÍ ¦µuzøu AÈUS® ö£õ¸Ò

(A) ¦÷µõi÷¯õ ø»iU ö|õvPÒ

(B) ø©m÷hõPõsi›¯À ö|õvPÒ

(C) ø»÷\õø\® ö|õvPÒ

(D) Gìm÷µ\ì

16. |©x Eh¼ß ö©õzuz ÷uõ¼ß ÷©À £µ¨¦

(A) 1&2.2 «2

(B) 2.2 & 3.3 «2

(C) 1&2 «2

(D) 0.5 & 1.5 «2

17. ^£® GßÓ Gsön´ ö£õ¸øÍa _µ¨£x

(A) Â¯ºøÁa _µ¨¤

(B) ö\÷£]¯ì _µ¨¤

(C) øuµõ´k _µ¨¤

(D) Pspºa _µ¨¤

343

18. AÀ¤Û\® Gß£x

(A) AvP AÍÄ {ÓªPÒ

(B) SøÓ¢u AÍÄ {ÓªPÒ

(C) {Óª E¸ÁõUPzvÀ SøÓ£õk

(D) Áõ´ ÷©Ø¦Ó {ÓªPÒ

19. SøÓÄÒÍ AÀ¤Û\® EshõPU Põµn®

(A) ¾²U÷Põöhº©õ

(B) øÁmi¼÷Põ

(C) ö©»÷Úõ©õ

(D) öhº©õmiì

20. AvP AÍÄ ¦ÓFuõUPvºPÎß uõUPzvÚõÀ EshõÁx

(A) Áõ¢v

(B) PsPÒ ]Á¨£õSuÀ

(C) {Ó©õØÓ®

(D) ÷uõÀ ¦ØÖ÷|õ´

21. "÷µU Ãm' (Rag weed) uõÁµzvß JÆÁõø© HØ£kzx® ÂøÍÄ

(A) JÎ ÷uõÀ ¦s

(B) öíº¤ì ÁøP ÷uõÀ Â¯õv

(C) ÷uõÀ Â¯õv

(D) GÀ»õU Põµn[PÐ®

22. CµzuzvÀ ³›¯õÂß AÍÄ

(A) 0.02 Qµõ® / 100 ª¼

(B) 0.06 Qµõ®/100ª¼

(C) 0.08 Qµõ®/100ª¼

(D) 0.01 Qµõ®/100ª¼

23. ³›¯õøÁ E¸ÁõUS® Ch®

(A) Cµzu®

(B) PÀ½µÀ

(C) ‰øÍzuskÁhz vµÁ®

(D) ]Ö}µP®

344

24. A÷©õÛ¯õøÁ ³›¯õÁõP ©õØÓz ÷uøÁ¨£k® ATP ‰»UTÖPÎß

GsoUøP

(A) |õßS

(B) Cµsk

(C) ‰ßÖ

(D) |õßS

25. SÍõ©¸»õì ÁiUPmku¼ß ÷£õx ©õÀ¤â¯ß EÖ¨¤ß ö\¯À£õk.

(A) Ai¨£øh A»S

(B) E°ºÁiPmi

(C) E°º÷Áva\©{ø»¯õUQ

(D) Põµ&Aª»a \©{ø»¯õUQ

26. ]Ö}µPzvØSa ö\À¾® Cµzuzvß AÍÄ ÂQu®

(A) 20 •uÀ 25%

(B) 25&30%

(C) 30&35%

(D) 35&40%

27. SÍõ©¸»]À Põn¨£k® ö©õzu ÁiUPmk® Âø\°ß AÍÄ

(A) 25 ª.ª. Hg(B) 50 ª.ª. Hg(C) 75 ª.ª. Hg(D) 80 ª.ª. Hg

28. ]Ö}µP ~sSÇÀPÎÀ v¸®£ EÔg\¨£k® ³›¯õÂß AÍÄ

(A) 5 Qµõ® (B) 17 Qµõ®

(C) 21 Qµõ® (D) 20 Qµõ®

29. }º, SÐU÷Põì, ÷\õi¯®, £õì÷£m ©ØÖ® ø£ Põº£÷Úm

EÔg\¨£k® Ch®

(A) SÍõ©¸»ì

(B) Asø© _¸sh SÇÀ

(C) ÷\P›US® SÇõ´

(D) öíß÷»°ß RÈÓ[S SÇÀ

345

30. SÍõ©¸»õº Ái vµÁzvÀ Põn¨£k® }›ß AÍÄ

(A) 170 ¼mhº

(B) 168.5 ¼mhº

(C) 165 ¼mhº

(D) 162.8 ¼mhº

31. uØ\©¯® Cß_¼ß Gvº¨¦ }›ÈÄ ÷|õ´ AvP©õPU Põn¨£k®

Á¯x Áµ®¦

(A) 10&15 Á¸h®

(B) 40&50 Á¸h®

(C) 35&40 Á¸h®

(D) 20&25 Á¸h®

32. øÁµì öuõØÔÚõÀ HØ£hUTi¯ }›ÈÄ ÷|õ´ CÆÁøPø¯a \õº¢ux

(A)Cß_¼ß \õº¢u }›ÈÄ

(B)Cß_¼ß \õµõu }›ÈÄ

(C) Cµn ÁøP

(D)w[SÂøÍ }›ÈÄ

33. Gx ö\¯ØøP¯õÚ ]Ö}µP® GßÖ AøÇUP¨£kQÓx.

(A) ÁÇ[P¨£mh ]Ö}µP®

(B) øh¯ø»\º

(C) v_UPÐUS HØÓ ]Ö}µP®

(D) £u¨£kzu¨£mh ]Ö}µP®

£Sv & II

1. Põº÷£õøím÷µm GßÓõÀ GßÚ? AÁØÔß Cø¯¦PÒ ¯õøÁ?

2. ©õ÷Úõ \õUQøµkPøÍ ÁøP¨£kzxP?

3. £õ¼ \õUQøµkPÒ GßÓõÀ GßÚ? GkzxUPõmkPÒ u¸P?

4. "Azv¯õÁ]¯©õÚ Aª÷Úõ Aª»[PÒ' ¯õøÁ?

5. SÁõæ¯õUPº GßÓõÀ GßÚ? Auß AÔSÔPÒ GßÚ?

6. ¼¨¤kPÎß £oPÒ ¯õøÁ?

346

7. PUFA GßÓõÀ GßÚ?

8. øÁmhªß ÁøPPÎß ö£¯ºPøÍ GÊxP?

9. IRM ©ØÖ® IRW BQ¯ÁØÔß Â›ÁõUP® ©ØÖ® AÁØÔß £s¦PøÍ

GÊxP.

10. EhÀ £¸©ß GßÓõÀ GßÚ?

11. BMI &ø¯ Áøµ¯Ö.

12. øí¨÷£õQøÍ]ª¯õÂß AÔSÔPÒ ¯õøÁ?

13. øP÷»õø©UµõßPÒ GßÓõÀ GßÚ?

14. £Ø]øuÄ ]Qaø\US E£÷¯õP¨£kzx® ö£õ¸Îß ö£¯º GßÚ?

15. ÷ÁºSÈ ]Qaø\°ß £¯ßPÒ ¯õøÁ?

16. Cøµ¨ø£¨ ¦s GßÓõÀ GßÚ?

17. ¤zu¨ø£ PÀ¼ß ÷Áv°¯À ö£õ¸Ò ¯õx?

18. ShÀ ÁõÀ _ÇØ]°ß AÔSÔPÒ ¯õøÁ?

19. öí¨£iì GßÓõÀ GßÚ?

20. PÀ½µÀ ]÷µõ]ì E¸ÁõPU Põµn[PÒ ¯õøÁ?

21. AÊzu G¾®¦ •ÔÄ GßÓõÀ GßÚ?

22. ¤ê÷¯õ öuµ¤ Áøµ¯Ö.

23. G¾®¦ ]Qaø\ & Áøµ¯Ö.

24. Psoß AøÓPÎÀ Põn¨£k® vµÁ[PÒ ¯õøÁ?

25. Ps ö»ßêß ¦Ó ÁøÍøÁ JÊ[S¨£kzx® EÖ¨¤ß ö£¯º GßÚ?

26. Qmh¨£õºøÁ GßÓõÀ GßÚ?

27. öµmiÚõ AÀ»x ÂÈzvøµ°À HØ£k® SøÓ£õkPøÍ GÆÁõÖ

TÓ»õ®.

28. Ps ¦øµUPõÚ H÷uÝ® Cµsk Põµn[PÒ u¸P.

29. CLR GßÓõÀ GßÚ?

30. {U÷hõ÷»õ¨¤¯õ GßÓõÀ GßÚ?

347

31. CÍg]Á¨¦U Ps GßÓõÀ GßÚ?

32. öµ]Úºì £h»® GßÓõÀ GßÚ?

33. ‰øÍ°ß G¢u¨£Sv J¼ø¯ EnºQÓx?

34. Põx ÷PÍõø©UPõÚ Cµsk Põµn[PÒ u¸P

35. G¾®¦ Phzv ÷PÒ EuÂU P¸Â GßÓõÀ GßÚ?

36. öuõÈØ\õø»°¼¸¢x Á¸® J¼ ©õ_UPÒ ¯õøÁ?

37. {ºn°UP¨£mh J¼ AÍÄ GßÓõÀ GßÚ?

38. ~øµ±µÀ PõØ×mhzvß ÷£õx {PÌÁx ¯õx?

39. _Áõ\zvß ÷£õx ö\¯À£k® uø\PÒ ¯õøÁ?

40. Em_Áõ\, öÁÎa_Áõ\ PõØÔß Aø©¨¦¨ ö£õ¸mPøÍ J¨¤k.

41. ÷í›[&¦¸Úº AÛaø\ GßÓõÀ GßÚ?

42. {÷©õÛ¯õ ÷|õ´US Põµn©õÚ ~sq°ºPÎß ö£¯ºPÒ ¯õøÁ?

43. ¦Ðµ] GßÓõÀ GßÚ?

44. |õizxi¨¤ß AÍÄ GßÓõÀ GßÚ?

45. Bg÷\õQµõ® ö\´ÁvÚõÀ HØ£k® £¯ßPÒ ¯õøÁ?

46. ÷PõöµõÚ› Bßâ÷¯õ¤Íõìi GßÓõÀ GßÚ?

47. GU÷Põ Põºi÷¯õQµõ¤ ö\¯À£k® ÷£õx GßÚ {PÌQÓx?

48. Ö«Ý>Â zw_ ¶ç¦©A ¼åVF ¨[ÅV_ ¨[ª?

49. |õizxi¨ø£ GÆÁõÖ AÍÂh»õ®?

50. Cu¯, ~øµ±µÀ «Í E°º¤zuÀ GßÓõÀ GßÚ?

51. CµzuzvÀ ¼®÷£õø\mkPÎß ÁøPPÒ ¯õøÁ? AÁØÔß •UQ¯

£oPøÍ SÔ¨¤kP.

52. Cµzu® EøÓuÀ PõµoPÒ GßÓõÀ GßÚ?

53. G®÷£õ»ì ©ØÖ® vµõ®£ì ÷ÁÖ£õk u¸P.

54. ©õuÂhõ´ _ÇØ] GßÓõÀ GßÚ?

55. Põº£ì AÀ¤Pßì Gß£x GßÚ?

56. EhÀ öÁÎU P¸Ä¸uÀ ö\´u¼À (invitro) ¯õ¸øh¯ ²Uv

£¯ß£kzu¨£kQÓx?

348

£Sv & III

1. Põº÷£õøím÷µmiß ÁøPPÒ, ©ØÖ® AÁØÔß •UQ¯zxÁzøu u¸P.

2. ¦µu® GßÓõÀ GßÚ? ]Ö ÂÍUP® u¸P

3. }º ©ÛuÝUS CßÔ¯ø©¯õux. Hß?

4. uõx E¨¦UPÎß •UQ¯zxÁzøu £ØÔ ]ÖSÔ¨¦z u¸P.

5. A©º¢x ÷Áø» ö\´£Áº, ö£õxÁõÚ ÷Áø» ö\´£Áº, PiÚ ÷Áø»

ö\´£ÁºPÍõQ¯ IRM ©ØÖ® IRW BQ÷¯õ›ß P÷»õ›z÷uøÁPøÍ

AmhÁøn¨£kzxP.

6. EhÀ £¸©ÝUPõÚ PõµoPÒ ¯õøÁ?

7. i÷¯õiÚzvÀ |øhö£Ö® ö\›zuø» ÂÁ›.

8. Sh¾Ôg]°øÚ¨ £ØÔ¯ ]ÖSÔ¨¦® Auß •UQ¯zxÁzøu²®

GÊxP.

9. ShÀ CÓUPzvß ÁøPPøÍ¨ £ØÔ ÂÍUSP.

10. ÷Áº&SÇÀ ]Qaø\ø¯¨ £ØÔ ÂÍUP® u¸P.

11. £À÷ÁÖ G¾®¦ •ÔÄPøÍ¨ £ØÔ ÂÁ›.

12. G¾®¦ •ÔÄ Sn©õSu¼À |øhö£Ö® ‰ßÖ {ø»PøÍ ÂÁ›.

13. G¾®¦ Cøn¨¦ Ch® ©õÖu¾UPõÚ PõµoPøÍ¨ £ØÔ ÂÍUSP.

14. ‰mkÁ¼PÎÀ £À÷ÁÖ ÁøPPøÍ ÂÍUSP.

15. \õº÷Põª¯›ß Aø©¨¤øÚ ÂÁ›.

16. _Áõ\® \õº¢u EhØ£°Ø] ö\´ÁvÚõÀ HØ£k® |ßø©PÒ ¯õøÁ?

17. £À÷ÁÖ {øÚÁõØÓø»¨ £ØÔ ÂÍUSP.

18. ""yUP® Jº ußÛø» ©Ó¢u {ø»'' & Eß P¸zøuz u¸P.

19. PsoÀ ö»ßì ©õØÓ® ö\´uÀ GßÓõÀ GßÚ?

20. PßáUiÂiì GßÓõÀ GßÚ?

21. Psøn £õxPõ¨£uØPõÚ •øÓPÒ ¯õøÁ?

22. J¼ ©ØÖ® J¼ ö£ÖuÀ & Áøµ¯Ö.

349

23. ÷Pmh¼ß ÷£õx |kUPõvß £[S GßÚ?

24. Emö\Â J¼¨£õß GßÓõÀ GßÚ?

25. _øÁ EnºÄ EÖ¨¤øÚ¨ £ØÔ ÂÍUS.

26. ~øµ±µÀ _Áõ]zu¼ß ÷£õx |øhö£Ö® £À÷ÁÖ {PÌÄPøÍ ÂÁ›.

27. PõØÖ ~s AøÓPÎÀ |øhö£Ö® Áõ² £›©õØÓzøu ÂÍUSP.

28. _Áõ]zu¼ß ÷£õx |øhö£Ö® öuõhº {PÌÄPøÍ £ØÔ ÂÁ›UPÄ®.

29. Põ\÷|õ°ß AÔSÔPÒ ©ØÖ® Põµn[PøÍ¨ £ØÔ SÔ¨¦ ÁøµP

30. ¤µõßøPiì ÷|õ°ß ÁøPPøÍ ÂÍUPÄ®.

31. Cu¯ uø\zyshÀ _ÇØ] £ØÔ SÔ¨¦ u¸P.

32. ICCU Âß •UQ¯zxÁzøu ÂÍUPÄ®.

33. Â¢uPzvß |õÍªÀ»õ _µ¨¤ ö\¯ø»¨£ØÔ ÂÁ›UPÄ®.

34. AshÂk£kuÀ Auß¤ß Qµõ¤¯ß £õ¼UQÒ ö\ÀPÎß

ö\¯À£õmiøÚ ÂÁ›UPÄ®.

£Sv & IV

1. ]ÖSh¼À |øhö£Ö® ö\›zuÀ {PÌÄPøÍ ÂÍUPÄ®.

2. ¦÷µõmiß ö\›zuø» ÂÁ›UPÄ®.

3. £À¼ß ÷ÁºSÇÀ ]Qaø\°À EÒÍ £i{ø»PøÍ ÂÁ›UPÄ®.

4. H÷uÝ® Cµsk ö\›©õÚ SøÓ£õkPøÍ ÂÁ›UPÄ®.

5. G¾®¦ •ÔÄ HØ£k® Âuzøu²® Ax GÆÁõÖ Sn©õQÓx

Gß£øu²® ÂÁ›.

6. ‰mkÁ¼°ß ÁøPPøÍ²® AuØPõÚ Põµn[PøÍ²® ÂÁ›.

7. uø\ _¸[S® Âuzøu¨ £ØÔ ÂÁ›zx GÊxP?

8. ©ÛuÛß PsoÀ JÎ SÂ²® Âuzøu ÂÍUSP?

9. JÎ Enºu¼À Sa] ©ØÖ® T®¦ ö\ÀPÎß £[QøÚ ÂÍUSP.

10. PsoÀ Põn¨£k® SøÓ£õkPøÍ²® AÁØÔøÚ \›ö\´²®

•øÓPøÍ²® GÊxP.

350

11. "Põºøh EÖ¨¤ß' ö\¯À Aø©¨¤øÚ ÂÁ›.

12. ö\ÂUSøÓ£õk® AuøÚ {Áºzv ö\´²® •øÓPøÍ²® GÊxP.

13. Cøµa\À Kº ©õ_ Gß£uøÚ £ØÔ P¸zxz u¸P.

14. _Áõ\® |øhö£Ö® •øÓ°øÚ £hzxhß ÂÍUSP.

15. Cu¯® ö\¯À£k® ÷£õx |øhö£Ö® {PÌÂøÚ ÂÍUSP.

16. Cµzuzvß Cø¯¤øÚ £ØÔ GÊxP.

17. Bs CÚ¨ö£¸UP ©sh»zvß ö\¯ÀPøÍ ÂÍUSP.

18. ©õuÂhõ´a _ÇØ]°øÚ ÂÁ›UPÄ®.

19. ÷u]¯ Sk®£ |» vmhzvÀ EÒÍ £À÷ÁÖ ö\¯Àvmh[PøÍ²®

AøÁPÎß •UQ¯zxÁzøu²® GÊxP.

2 & ~sq°›¯À

\›¯õÚ Âøhø¯z ÷uº¢öuk

1. ©Ûu›À ÷µ¤ì ÷|õ´US •u¼À uk¨§]ø¯ PshÔ¢uÁº ¯õº?

(A) Cµõ£ºm ÷Põa (B) ÷áõ\¨ ¼ìhº

(C) ¿° £õìhº (D) ì÷hß¼

2. |ÃÚ ~sq°›¯À E¸ÁõPU Põµn©õÚ •UQ¯ {PÌÄ

(A) uk¨§]PøÍ E¸ÁõUSuÀ

(B) ¦v¯ øÁµìPøÍ PshÔ²® •øÓPøÍ E¸ÁõUSuÀ

(C) ¦v¯ øÁµìPøÍ PshÔuÀ

(D) FhP •øÓPøÍ E¸ÁõUSuÀ

3. øÁµì Aø©¨¦ Ai¨£øh°À R÷Ç öPõkUP¨£mkÒÍ ÁõUQ¯[PÎÀ

Gx \›¯õÚx AÀ».

(A){³UÎU ö£õ¸mPøÍa _ØÔU Põn¨£k® ¦µuzvÚõÀ BÚ

EøÓ ÷P¨]m GÚ¨£k®.

(B) ÷P¨]m EøÓ ÷P¨÷\õª¯ºPÍõÀ BÚøÁ.

(C) ]» Â»[S øÁµìPÎÀ Tku»õP EøÓ EÒÍÚ.

(D) TkuÀ EøÓ QøÍU÷Põ ¦µuzvÚõÀ BÚøÁ.

351

4. øÁ›¯õÛÀ J÷µ J¸ {³UÎU Aª»® ©mk® Põn¨£kÁuõÀ Ax

CÆÁõÖ AøÇUP¨£kQÓx.

(A) •Êø©¯ØÓ øÁµìPÒ

(B) ÷í¨Íõ´k øÁµìPÒ

(C) ¤Íõ´i øÁµìPÒ

(D) ÷Á›÷¯õ»õ øÁµìPÒ

5. ¦ØÖU Pmi (A) ÷Pß\øµ E¸ÁõUP ysk® øÁµìPÒ

(A) ÷|õ´ öuõØÖ øÁµìPÒ

(B) Bß÷PõöáÛU øÁµìPÒ

(C) £õµõ øÁµìPÒ

(D) ÷Á›÷¯õ»õ øÁµìPÒ

6. RÌ EÒÍøÁPÎÀ ¦÷µõm÷hõ÷\õÁõ Jmkso¯õÀ EshõS®

÷|õ´ Gx?

(A) B¨¤›UPß yUP Â¯õv

(B) ©nÀÁõ› A®ø©

(C) Põ»µõ

(D) jÛ¯õ]ì

7. ¤Íõì÷©õi¯õÂß £õÀ CÚ¨ö£¸UP •øÓ ÁõÌUøP _ÇØ] G[S

|øhö£Ö®.

(A) PÀ½µÀ ö\ÀPÎÀ

(B) Cµzua ]Á¨¦ ö\ÀPÎÀ

(C) ©ÛuÛß ¤Íõì©õÂÀ

(D) öPõ_Âß Eh®¤À

8. ÷|õ´ EshõUS® Gßh«£õ îì÷hõ¼iPõ {ø» ¯õx?

(A) EøÓöPõsh ì÷£õºPÒ

(B) Eh» ÁiÁ[PÒ (A) k÷µõ÷£õ÷\õ´mPÒ

(C) «÷µõ÷\õ´mPÒ

(D) ø\\õskPÒ

9. RÌ EÒÍøÁPÎÀ i÷µõö©÷hõhõ ¦ÊÁøP°Ú® Gx?

(A) ]ì÷hõ÷\õ®PÒ (B) Eaö\º›¯õ

(C) iÛ¯õ (D) BìPõ›ì

352

10. øÁµì ÷|õø¯U Pmk¨£kzx® AvP ö\¯ÀöPõsh ÷Áv¯¨ ö£õ¸Ò

Põµo

(A) öhmµõø\UÎß (B) B®¤]¼ß

(C) Cshºö£µõß (D) Bß¢zµõø©]ß

£Sv & II

1. ~sq°›¯À & Áøµ¯Ö

2. y¯ FhP EØ£zv ö\´•øÓ°ß £¯ßPÒ ¯õøÁ?

3. Cµmøh Gs ö\ÀÁøP GßÓõÀ GßÚ?

4. ©÷»›¯õÂß ÁøPPøÍ TÓÄ®.

5. A«¤¯õêì GßÓõÀ GßÚ?

6. ""` Aß¢v÷µõ÷£õöÚõ]ì'' GßÓ £u® GuøÚU SÔUQÓx.

7. •UQ¯©õÚ Gvº E°› ö£õ¸ÒPøÍ GÊuÄ®.

8. G´mì ÷|õø¯U PshÔ²® •øÓPøÍ ÂÁ›UPÄ®.

9. SÔ¨¤mh CÚÁøP Gvº¨¦zußø©°ß ußø©PøÍ GÊuÄ®.

10. `÷Úõ]ì GßÓõÀ GßÚ?

£Sv & III

1. øÁµêß Aø©¨¤øÚ ÂÁ›UPÄ®

2. ©Ûu›À Põn¨£k® øÁµì ÷|õ´PøÍ¨ £ØÔ ]ÖSÔ¨¦ u¸P.

3. ]ì÷hõ©õ ï©õm÷hõ¤¯zvß ÁõÌUøPa _ÇØ]ø¯¨ £ØÔ ]ÖSÔ¨¦

u¸P.

4. HIV øÁµêß Aø©¨¦ ©ØÖ® AuøÚU PshÔ¢u {PÌÂøÚ²® £ØÔ

GÊxP.

5. ~sq°› ÷|õ´UQ¸ªPÎß uPÁø©¨¦PÒ ¯õøÁ?

6. E»P _Põuõµ Aø©¨¤ß (WHO) £i, Áøµ¯ÖUP¨£mh G´mì ÷|õ°ß

AÔSÔPÒ ¯õøÁ?

7. G´mì ÷|õ´ uk¨¦ Pmk¨£kzxu¾® £ØÔ¯ SÔ¨¦ GÊxP.

353

£Sv & IV

1. Â»[S øÁµìPÎß ÁÍº FhP ÁÍºa] ö\´•øÓ°øÚ¨ £ØÔ

GÊxP.

2. ©÷»›¯õ ÷|õ´ Kº ªP¨ö£›¯ \•uõ¯ _Põuõµ¨ ¤µa]øÚ Gß£uøÚ

ÂÍUPÄ®.

3. ~sq°›PÎß uõUSuÀ ©ØÖ® £µÄuÀ £ØÔ ÂÁ›UPÄ®.

3. ÷|õ´zuøhUPõ¨¤¯À


1. RÌöPõkUP¨£mkÒÍøÁPÐÒ uk¨£õØÓø»z ysk£øÁ

GøÁ?

(A) £õUj›¯õ (B) øÁµì

(C) JmksoPÒ (D) AøÚzx®

2. ÷uõÀ ö\¯À£kuÀ G¢uÁøP \õº¢u uk¨£õØÓÀ

(A) EÒ Aø©¨¦ uk¨¦

(B) EhØö\¯À uk¨¦

(C) ö\À ÂÊ[SuÀ uk¨¦

(D) Cµn ÁøP uk¨¦

3. RÌ Á¸ÁÚÁØÔÀ Gx £õUj›¯ & Gvºö£õ¸Ò

(A) Cßhºö£Lµõß

(B) ø»÷\õø\®

(C) íõº÷©õß

(D) ¦µu®

4. RÌ EÒÍøÁPÎÀ Gx øÁµì Gvºö£õ¸Ò

(A) ø»÷\õø\®

(B) Cßhºö£Lµõß

(C) ¦µu®

(D) íõº÷©õß

354

5. RÌ Põs£øÁPÎÀ ÂÊ[S® ö\À ÷\õiPøÍ PshÔ¯Ä®

(A) ÷©U÷µõ÷£áì ©ØÖ® {²m÷µõL¤ÀPÒ

(B) ¼®÷£õLø\mkPÒ ©ØÖ® Dì÷ÚõL¤ÀPÒ

(C) ÷©U÷µõ÷£Läáì ©ØÖ® Dì÷ÚõL¤ÀPÒ

(D) Dì÷ÚõL¤À ©ØÖ® {²m÷µõL¤ÀPÒ

6. îìhªßøÚa _µUS® ö\ÀPÒ

(A) G¤zw¼¯a ö\ÀPÒ

(B) ©õìm ö\ÀPÒ

(D) Cµzu ]Á¨¦ ö\ÀPÒ

(D) Hx® CÀø»

7. vµÁ ÁÈ uk¨£õØÓÀ ö\¯À£kÁx

(A) \õuõµna ö\ÀPÒ

(B) ÷|õ´ Põµo ö\ÀPÒ

(C) |a_a ö\ÀPÒ

(D) C®ª÷Úõ QÍõ¦¼ß ‰»UTÖPÒ

8. GÆÁøP¯õÚ ÷uõÀ Jmk ö\¯ØøP ÷uõÀ AÖøÁ ]Qaø\°À

E£÷¯õP¨£kQÓx.

(A) öá÷ÚõQµõ¨m

(B) AÀ÷»õQµõ¨m

(C) Bm÷hõQµõ¨m

(D) I÷\õQµõ¨m

9. MHC ãßPÒ, _söh¼°ß G¢uU S÷µõ÷\õªÀ EÒÍx.

(A) JßÖ (B) Cµsk

(C) |õßS (D) BÖ

10. RÌPõs£øÁPÎÀ Bm÷hõ C®ª³ß ÷|õ´ Gx?

(A) G´mì

(B) £ÀTmk ö\vÀ ÷|õ´

(C) ¦ØÖ÷|õ´

(D) Bìx©õ

355

11. G¢u ÁøP Bßmi£õiPÒ JÆÁõø© £s¦ öPõshøÁ.

(A) IGG(B) IGA(C) IGM(D) IGE

12. SCID ÷|õÚPõÚ Põµn®

(A) Ai÷Úõø\ß i Aª÷Úì SøÓ£õk

(B) SÐU÷Põì BUê÷hì SøÓ£õk

(C) £õì£÷hì SøÓ£õk

(D) GxÄ® Põµn® CÀø»

13. G´mì ÷|õÚPõÚ Põµo

(A) £õUj›¯õ

(B) §gø\

(C) öµm÷µõ øÁµì

(D) TMV

14. øu©ì _µ¨¤°ß ÁÍºa] Põ»®

(A) 17 Á¸h[PÒ Áøµ

(B) 12 Á¸h[PÒ Áøµ

(C) 5 Á¸h[PÒ Áøµ

(D) 30 Á¸h[PÒ Áøµ

15. C®²÷ÚõS÷Íõ¤øÚa _µ¨£x

(A) T&¼®÷£õø\mkPÒ

(B) B&¼®÷£õø\mkPÒ

(C) ÷©U÷µõ÷£áì

(D) ©õìm ö\ÀPÒ

16. C®²÷Úõ S÷Íõ¤ÛÀ EÒÍ H \[Q¼°ß ‰»UTÖ Gøh

(A) C»S \[Q¼US \©©õÚx

(B) C»S \[Q¼ ÷£õßÖ Ç©h[PõÚx

(C) C»S \[Q¼ ÷£õßÖ ‰ßÖ ©h[PõÚx

(D) PÚ \[Q¼÷£õßÖ Ç©h[PõÚx

356

17. C®²÷Úõ S÷Íõ¤¼ß ÷Áv¯¨ö£õ¸Ò

(A)QøÍU÷Põáß (B) QøÍU÷Põ ¦µu®

(C) QøÍU÷Põ ¼¨¤m (D) ¼¨÷£õ ¦µu®

18. AvP ©õÖ£õkPÒ öPõsh £SvPÒ Põn¨£k£øÁ

(A) PÚ \[Q¼°À ©mk÷©

(B) C»S \[Q¼°À ©mk÷©

(C) PÚ ©ØÖ® C»S \[Q¼PÎÀ

(D) C¸Ò \[Q¼°À

19. £ßÔ°¼¸¢x ©ÛuÝUS EÖ¨¦ Jmk ö\´¯¨£kÁx

(A) Bm÷hõQµõ¨m (B) AÀ÷»õQµõ¨m

(C) I÷\õQµõ¨m (D) öá÷ÚõQµõ¨m

20. Jzu Aø©¨¦øh¯ Cµmøh¯ºPÐUS Cøh÷¯ |øhö£Ö® EÖ¨¦

Jmk CÆÁõÖ AøÇUP¨£kQÓx.

(A) öá÷Úõ Qµõ¨m (B) AÀ÷»õQµõ¨m

(C) Bm÷hõ (_¯)Qµõ¨m (D) I÷\õQµõ¨m

£Sv & II

1. ÷|õ´z uøhUPõ¨¤¯À GßÓõÀ GßÚ?

2. ÷|õø¯ £µ¨¦® |õßS ÁøP¯õÚ PõµoPÒ ¯õøÁ?

3. C¯ØøP uk¨£õØÓø» & Áøµ¯Ö.

4. ø»÷\õø\® GßÓõÀ GßÚ?

5. ö\À ÂÊ[SuÀ GßÓõÀ GßÚ?

6. •¯ßÖ ö£Ó¨£mh uk¨£õØÓÀ GßÓõÀ GßÚ?

7. ö\ÀÁÈ ©ØÖ® vµÁ ÁÈ ÷|õ´zuk¨£õØÓø» ÷ÁÖ£kzxP.

8. ö\¯ÀªS uk¨£õØÓÀ ö£Ó¨£mh uk¨£õØÓÀ ÷ÁÖ£kzxP.

9. C®²÷Úõ S÷Íõ¦¼ß GßÓõÀ GßÚ?

10. Gvº¨¦ ö£õ¸ÒPÎß ‰ßÖ •UQ¯¨ £oPÒ ¯õøÁ?

11. ©spµ¼ß £oPÒ ¯õøÁ?

357

12. C®²÷Úõöáß GßÓõÀ GßÚ?

13. Bßmiöáß GßÓõÀ GßÚ?

14. ÷í¨hßPÒ GßÓõÀ GßÚ?

15. £õµõ÷hõ¨ ©ØÖ® G¤÷hõ¨¤øÚ ÷ÁÖ£kzxP.

16. C®²÷Úõ S÷Íõ¦¼Ûß I¢x ÁøPPÒ ¯õøÁ?

17. IG ‰»UTÔÀ EÒÍ {ø»¯õÚ ©ØÖ® ©õÖ£mh £SvPøÍ

÷ÁÖ£kzxP.

18. Bm÷hõQµõ¨m ©ØÖ® AÀ÷»õQµõ¨m •øÓPøÍ ÷ÁÖ£kzxP.

19. öá÷ÚõQµõ¨m I÷\õQµõ¨mi¼¸¢x GÆÁõÖ ÷ÁÖ£kQÓx.

20. C®²÷Úõ & JkUQ ©¸¢xPÒ ¯õøÁ?

£Sv & III

1. uPÄ uk¨£õØÓÀ ©ØÖ® SÔ¨¤mh uk¨£õØÓÀ ÁøPPÎß £s¦PøÍ

ÂÁ›UPÄ®.

2. C®²÷Úõ S÷Íõ¦¼ß Aø©¨¤ß £h® ÁøµP.

3. C®²÷Úõ S÷Íõ¦¼Ûß Aø©¨ø£²® ö\¯ÀPøÍ²® ÂÁ›UP.

4. v_ AÀ»x EÖ¨¦ ©õØÓzvß ©µ¤¯À Ai¨£øhø¯¨ £ØÔ ÂÍUSP.

5. JmkÖ¨¦ Â»UP¼ß AÔSÔPÒ ¯õøÁ?

6. ÷|õ´zuk¨£õØÓÀ SøÓ÷|õ´PøÍ¨ £ØÔ ÂÍUSP.

7. •uÀ {ø»z uk¨£õØÓ¼À ÂÍ[S® EÒÍø©¨¤¯À ©ØÖ®

EhØö\¯¼¯À uk¨¦PøÍ¨ £ØÔ ÂÍUSP.

£Sv & IV

1. ¼®£õ´k EÖ¨¦PÒ ©ØÖ® AÁØÔß ö\¯ÀPøÍ¨ £ØÔ Pmkøµ

ÁøµP.

2. EÖ¨¦ ©õØÓ ÷|õ´z uøhUPõ¨¤¯ø»¨ £ØÔ Kº B´ÄU Pmkøµø¯

GÊxP.

3. C¯ØøP ÷|õ´ uk¨£õØÓø»¨ £ØÔ Kº Pmkøµ ÁøµP.

4. •¯ßÖ ö£ØÓ ÷|õ´z uk¨£õØÓÀ ö\¯À•øÓPøÍ¨ £ØÔ ÂÍUSP.

358

4. uØPõ» ©µ¤¯À

£Sv & I


1. G¢u¨ ¦÷µõ÷P›¯õmiÀ AvP AÍÄ ©µ¤¯À ÷\õuøÚPÒ

÷©ØöPõÒÍ¨£mkÒÍx.

(A) TMV(B) L÷£ä

(C) Gìö\º]¯õ ÷Põø»

(D) ÷Põ¼£õº® £õUj›¯õ

2. DNA ÂÀ Cµsk CøÇPÒ (\[Q¼PÒ) EÒÍÚ GÚU PshÔ¢uÁº

(A) H.G. öPõµõÚõ

(B) ö©shÀ

(C) T.H. ©õºPß

(D) Áõm\ß ©ØÖ® Q›U

3. ©ÛuÛÀ GzuøÚ ©µ¦U SøÓ£õmk ÷|õ´PÒ PshÔ¯¨£mkÒÍÚ.

(A) 300US® AvP©õÚ

(B) 300US® SøÓÁõÚ

(C) HÓUSøÓ¯ 400

(D) HÓUSøÓ¯ 100

4. ©Ûu›À ©µ¦¨ £s¦PøÍ¨ £ØÔ AÔ¯ EuÄÁx

(A) E°º ÷Áv°¯À ÷\õuøÚ

(B) P»¨¤Ú® ö\´uÀ

(C) \¢uv ÁÈz öuõhº

(D) K›ÚU P»¨¦a ö\´uÀ

5. ]UQÀ ö\À (Pvº A›ÁõÒ) Cµzua ÷\õøP GuÚõÀ HØ£kQÓx?

(A) EhØS÷µõ÷©õ÷\õªÀ EÒÍ ãß

(B) £õÀS÷µõ÷©õ÷\õªÀ EÒÍ ãß

(C) øÁmhªßPÎß SøÓ£õk

(D) íõº÷©õßPÎß AÍÄ ©õÖ£õk

359

6. AÀ¤Û\zvØPõÚ Põµn®

(A) ö©»õÛß CÀ»õø© (B) øÁmhªß CÀ»õø©

(C) ö©»õÛß C¸¨£vÚõÀ (D) íõº÷©õßPÒ CÀ»õø©

7. ©ÛuÛÀ EhØS÷µõ÷©õ÷\õªÀ Põn¨£k® K[S ãÛÚõÀ HØ£k®

÷|õ´

(A) Pvº A›ÁõÒ ÷\õøP (B) uõ»^ª¯õ

(C) SCID (D) Asi[mhß öPõ›¯õ

8. Ci÷¯õQµõ® GßÓõÀ

(A) ãßPøÍ SÔUS® £h®

(B) S÷µõ÷©õ÷\õ®PøÍU SÔUS® £h®

(C) Cu¯zvß SøÓ£õmiøÚU Põq® Áøµ£h®

(D) G»U÷µõ Põºi÷¯õ Qµõ®.

9. S÷µõ÷©õ÷\õ®PÒ 4 ©ØÖ® 5 (÷P›÷¯õøh¨¤[) S÷µõ÷©õ÷\õ®

öuõS¨¤À G¢uz öuõSv°À Aø©¢xÒÍÚ.

(A) A (B) B(C) C (D) D

10. GøÁ |h©õk® ©µ¦¨ ö£õ¸Ò GÚ¨£kQÓx.

(A) ¤ÍõìªmPÒ (B) ø£¼

(C) £õº EÖ¨¦ (D) iµõßì÷£õ\õßPÒ

£Sv & II

1. \¢uv ÁÈzöuõhº B´Ä GßÓõÀ GßÚ?

2. uõ»^ª¯õÂß ©¸zxÁa ]Qaø\ •øÓPÒ ¯õøÁ?

3. ÷P›÷¯õøh¨¤ß H÷uÝ® Cµsk £¯ßPøÍ GÊxP.

4. ©µ¦¨ ö£õÔ°¯¼À A¯À DNA Gß£x ¯õx?

5. S÷ÍõÛ[ öÁUhõºPÒ GßÓõÀ GßÚ?

6. ©µ¦¨ ö£õÔ°¯¼À £¯ß£kzu¨£k® £õUj›¯ CÚzvß ö£¯º GßÚ?

7. DNA xshõUSuÀ GßÓõÀ GßÚ?

360

8. ©õÖ£õk AøhuÀ GßÓõÀ GßÚ?

9. (©µ£qa ]Qaø\) ãß ]Qaø\ GßÓõÀ GßÚ? Cµsk ÁøP ãß

]Qaø\PÒ ¯õøÁ?

10. E°›¯ ö\´v°¯À uµÄ uÍ® GßÓõÀ GßÚ?

£Sv & III£Sv & III

1. AÀ¤Û\® ©ØÖ® SCID I¨ £ØÔ ÂÍUP® u¸P

2. ©Ûu›À Põn¨£k® HÊ öuõSv S÷µõ÷©õ÷\õ®PÒ ¯õøÁ? JÆöÁõ¸

öuõSv°¾® Ah[Q²ÒÍ S÷µõ÷©õ÷\õ®PÒ ¯õøÁ?

3. DNA ©Ö÷\ºUøP öuõÈÀ~m£Â¯¼ß £¯ßPÒ ¯õøÁ?

4. S÷ÍõÛ[ ö\´•øÓ°ß JÊUPÂ¯À ÂøÍÄPÒ ¯õøÁ?

£Sv & IV

1. DNA ©Ö÷\ºUøP öuõÈÀ~m£Â¯À Pmkøµ GÊxP.

2. S÷ÍõÛ[ |øhö£Ö® •øÓø¯ Euõµn® öPõsk ÂÍUPÄ®?

3. ©Ûu ã÷Úõ® vmh® £ØÔ Â›ÁõÚ ÂÍUP®.

4. E°› ö\´v°¯À £ØÔ J¸ Pmkøµ ÁøµP.

5. ¦µu Aø©¨¦, ©õv› ©ØÖ® Auß £¯ßPÒ £ØÔU Pmkøµ GÊxP.

5. _ØÖ¨¦Óa`ÇÀ

£Sv & I

1. ©UPÒöuõøP¨ ö£¸UP ÁÍºa] Ãu® GÆÁÍÄ?

A) BskUS 10 ªÀ¼¯ß

B) BskUS 90 ªÀ¼¯ß

C) BskUS 1 ªÀ¼¯ß

D) BskUS 80 ªÀ¼¯ß

361

2. uØ÷£õx vjöµÚ AvP›zv¸US® ©UPÒöuõøP AvP›¨¦ CÆÁõÖ

AøÇUP¨£kQÓx.

A). ©UPÒöuõøP¨ ö£¸UP®

B) ©UPÒöuõøP öÁiSsk

C) ©UPÒöuõøP¨ ö£õÔ

D) CøÁ AøÚzx®

3. E»PÍõÂ¯ öÁ¨£ E¯ºÂØSU Põµn®

A) ©øÇ ö£´¯õø©

B) K÷\õß £h»zvÀ ö£õzuÀ

C) C¯ØøPUS GvµõÚ ©Ûua ö\¯À£õkPÒ

D) Â»[SPÒ ©ØÖ® uõÁµ[PÎß AÈÄ.

4. ö£¸®£õßø©¯õPU Põn¨£k® Psnõi Ãk Áõ²

A) NO2

B) CO2

C)O3 D) SO2

5. RÌUPsh G¢u Áõ²UPÒ K÷\õß £h»zøu ÷ÁP©õP AÈUQßÓÚ?

A) S÷Íõ÷µõ ¦Ñ÷µõ Põº£ßPÒ

B) øím÷µõ S÷Íõ÷µõ ¦Ñ÷µõ Põº£ßPÒ

C) (A) ©ØÖ® (B)

D) \À£º øh BUøék

6. ]Ô¯ AÍÄ ÷Áv¯ PÈÄPøÍU öPõsh AvP AÍÄ PÈÄ

}øµUøP¯õÍ G®•øÓ ]Ó¢ux?

A) {»zvÀ {µ¨¦uÀ

B) BÌUQnÖ £õ´a\À

C) ÷©Ø£µ¨¤À ‰iøÁzuÀ

D) G›zxa \õ®£»õUPÀ

7. öÁ¨£UPõkPÎÀ ©µ[PÎß ©Pµ¢ua ÷\ºUøPUS •UQ¯©õP¨

£¯ß£kÁx.

A) ªªU ÂmiÀPÒ B) BºQm ÷uÜUPÒ

C) øµ÷Úõ]µõì ÁskPÒ D) £õk® £ÓøÁPÒ

362

8. RÌUPsh G¨£Sv "E°›¯À ö\õºUP®' GÚ AøÇUP¨£kQÓx?

A) ©ßÚõºÁøÍShõ E°›¯À §[Põ

B) }»Q› E°›¯¨ §[Põ

C) |¢uõ÷uÂ

D) {U÷Põ£õº

9. J¸ Á¸hzvØS¨ §ªUS Á¸® `›¯ BØÓÀ AÍÄ

A) 1000 Q. P÷»õ›PÒ

B) 10x1010 Q. P÷»õ›PÒ

C) 5x1020 Q. P÷»õ›PÒ

D) 15x1023 Q. P÷»õ›PÒ

10. |©USz ÷uøÁ¯õÚ AøÚzx ªß\õµz ÷uøÁPøÍ²® §ºzv ö\´¯

GvºPõ»zvÀ £¯ß£h¨÷£õx Gx?

A) uspº BØÓÀ B) øímµáß

C) öÁ¨£ BØÓÀ D) `›¯ BØÓÀ

11. E»QÀ EÒÍ }›À, GzuøÚ \uÃu® |ßÜº?

A) 10% B) 3%

C) 15% D) 50%

12. |ßÜøµ¨ ö£ÖÁuØS E¨¦}øµU Si}µõUS® vmhzøu |®¤°¸US®

|õk Gx?

A) x£õ´

B) K©õß

C) £ðøµß

D) ÷©÷» TÔ¯ AøÚzx®

£Sv & II

1. `Ì{ø»°¯ø» Áøµ¯Ö

2. ©UPÒ ö£¸UPÃu® ©ØÖ® EnÄ ö£¸UP Ãu[PmS Cøh÷¯ EÒÍ

÷ÁØÖø©PÒ ¯õøÁ?

3. E»PÍõÂ¯ öÁ¨£® GßÓõÀ GßÚ?

4. K÷\õß CÇzu»õÀ HØ£k® ÂøÍÄPÒ ¯õøÁ?

363

5. •uÛø» _zvP›¨¦ ‰»® \õUPøh}º GÆÁõÖ _zvP›UP¨£kQÓx?

6. E°›¯¨ £ÀÁøPø© GßÓõÀ GßÚ?

7. J¸ E°›¯ ªSÁÍzvß ]Ó¨¤¯À¦PÒ ¯õøÁ?

8. C¢v¯õÂÀ EÒÍ E°›¯ ªSÁÍ Ch[PÒ ¯õøÁ?

9. ¦ÂöÁ¨£ BØÓÀ GßÓõÀ GßÚ?

10. `›¯ BØÓ¼ß {øÓPÒ ¯õøÁ?

11. öuõhº¤¯»õÚ ÁÖø© GßÓõÀ GßÚ?

12. ÷©P[PÎÀ yÄuÀ GßÓõÀ GßÚ?

£Sv & III

1. ©UPÒöuõøP¨ ö£¸UP® £ØÔ²® AuÚõÀ _ØÖa`Ç¾US HØ£k®

uõUP® £ØÔ²® ]Ö SÔ¨¦ GÊxP.

2. E»PÍõÂ¯ öÁ¨£zvß ÂøÍÄPøÍ Á›ø\¨£kzxP

3. K÷\õß Kº C¯ØøP¯õÚ `›¯zuøh & ÂÁõv.

4. £À÷ÁÖ ÁøP PÈÄPøÍ¨ £ØÔ GÊxP.

5. PÈÄ}ºa _zvP›¨¦ ©ØÖ® ÷©»õsø© £ØÔa ]ÖSÔ¨¦ GÊxP

6. E°›¯ £ÀÁøPø© SøÓu¾UPõÚ Põµn[PøÍa _¸UP©õP ÂÁ›?

7. |ßÜº ÁÍ[PÒ £ØÔa ]Ö öuõS¨¦ GÊxP.

£Sv & IV

1. Psnõi Ãk Áõ²UPÒ £ØÔ²®, AøÁ _ØÖa`Ç¼À HØ£kzx®

£ØÔ²® J¸ Pmkøµ GÊxP

2. w[S u¸® PÈÄPøÍ GÆÁõÖ øP¯õÒÁõ´? AuøÚz uØö£õÊx

ö£Ó¨£mkÒÍ AÔÂ¯À AÔÂß Ai¨£øh°À ÂÁ›.

3. BØÓÀ ö|¸UPi GßÓõÀ GßÚ? BØÓÀ ö|¸UPiø¯z wºUP

GkUP¨£h ÷Ási¯ |hÁiUøPPÒ ¯õøÁ?

4. ÁÖø© £ØÔ J¸ öuõS¨¦z u¸P.

5. |ßÜº ÷\ª¨¦ & ÂÁõv.

364

6. £¯ß£õmk E°›¯À


1. uØ÷£õxU Põn¨£h® ©õmiÚ[PÎß GsoUøP

(A) 29 CÚ[PÒ

(B) 30 CÚ[PÒ

(C) 26 CÚ[PÒ

(D) 20 CÚ[PÒ

2. RÌ EÒÍøÁPÎÀ Gx CÊøÁ CÚzøua \õº¢ux AÀ»

(A) Põ[÷P¯®

(B) RÀ»õß

(C) Põ[÷µä

(D) íõ¼UPõº

3. ]¢v CÚzvß ©Öö£¯º GßÚ?

(A) öPõ[S

(B) ö|À¿º

(C) ]Á¨¦ Pµõa]

(D) öhUPõß

4. Põ[÷P¯ CÚ® ÷uõßÔ¯ Ch®

(A) £g\õ¨

(B) ÷Põ¯®¦zyº

(C) Põº|õhP®

(D) PzvÁõº

5. RÌ öPõkUP¨£mhøÁPÎÀ G¢u CÚ® A¯À CÚzøua \õº¢ux

(A) öáº]

(B) Rº

(C) ¤öµÍÄß _Âì

(D) A¯º\¯º

6. RÌ öPõkUP¨£mhøÁPÎÀ öuõØÖ ÷|õ°ß Euõµn® Gx?

(A) ©»a]UPÀ

(B) £õÀPõ´a\À

(C) £_ A®ø©

(D) GxÄ® CÀø»

365

7. _snõ®¦ }¸hß öÁÀ»® P»¢x öPõk¨£x G¢÷|õ´UPõÚ •uÀ

EuÂ ]Qaø\

(A) Á°ØÖ¨÷£õUS

(B) ©»a]UPÀ

(C) £õÀPõ´a\À

(D) BßvµõUì

8. •ØÔ¾® Jzu £s¦PøÍ Eøh¯ CÚ[PøÍ CÚ¨ö£¸UP® ö\´Áx

(A) öÁÎ CÚUP»¨¦

(B) ö\¯ØøP •øÓ°À P¸u›zuÀ

(C) ¤Ó CÚUP»¨¦

(D) uß CÚUP»¨¦

9. RÌPõq® £_ CÚ[PÎÀ GuÝøh¯ £õ¼À AvP P÷µõmiß \zx

Põn¨£kQÓx.

(A) ]¢v CÚ®

(B) í›¯õÚõ CÚ®

(C) Rº CÚ®

(D) öáº] CÚ®

10. ¤ßÁ¸® AÔSÔPÎÀ Bß¢vµõUì ÷|õ´PÒ Põn¨£kÁx

(A) ©i Ã[SuÀ

(B) C¯ØøP ¦øÇPÎß ÁÈ¯õP µzu¨÷£õUS

(C) £]°ßø©

(D) Aø\ ÷£õhõø©

11. H¤ì CsiPõ Gß£x

(A) C¢v¯z ÷uÜ (B) B¨¤›UPz÷uÜ

(C) I÷µõ¨¤¯z ÷uÜ (D) ©ø»z÷uÜ

12. ÷uÜ £õø» EØ£zv ö\´Áx

(A) Bs ÷uÜUPÒ

(B) Cµõoz÷uÜUPÒ

(C) ÷Áø» ö\´²® ÷uÜUPÒ

(D) •vº¢u ÷uÜ

366

13. ©»mkz ußø©²øh¯ ö£s ÷uÜUPÒ

(A) Cµõoz÷uÜ

(B) ÷Áø» ö\´²® ÷uÜ

(C) Bs ÷uÜ

(D) Cµõoz÷uÜ²® ÷Áø» ö\´²® ÷uÜ²®

14. öPõmk® ö\ÀPÒ Eøh¯ ÷uÜUPÒ

(A) Cµõoz÷uÜ

(B) Bs÷uÜ

(C) Bs ÷uÜ

(D) Bs ÷uÜ²® ÷Áø» ö\´²® ÷uÜ²®

15. uØPõ»zv¯ ÷uß TmiÀ Aø©UP¨£mi¸¨£x

(A) 5 AøÓPÒ

(B) 4 AøÓPÒ

(C) 6 AøÓPÒ

(D) 7 AøÓPÒ

16. ÷ußTmi¼¸¢x ÷uøÚ¨ ¤›zöukUP EuÄÁx

(A) ÷uÜ •P‰i

(B) ÷uÜ xøh¨£õß

(C) ÷uß ¤›zöuk¨£õß

(D) ÷uÜ øP²øÓ

17. ÷uß Tmk¨ ¤]ÛÀ EÒÍx

(A) ÷uÜ |a_

(B) ÷uÜ öµõmi

(C) ÷uÜ £ø\

(D) ÷uÜ £õÀ

18. ö|õ]©õ H¤ì GÝ® ÷|õ²shõUSÁx

(A) £õUj›¯[PÒ

(B) ¦÷µõm÷hõ÷\õÁõ E°›PÒ

(C) §gø\PÒ

(D) øÁµìPÒ

367

19. ÷uÜ öµõmi°À EÒÍx

(A) ÷uÝ® }¸®

(B) ÷uÝ® ©Pµ¢u•®

(C) ©Pµ¢u•® µõ¯À öáÀ¼²®

(D) ¦÷µõ÷£õ¼_® µõ¯À öáÀ¼²®

20. ÷uÜ ©¸zxÁzvÀ EuÄ® ÷uß Tmk¨ ö£õ¸Ò

(A) ¦÷µõ÷£õ¼ì

(B) µõ¯À öáÀ¼

(C) ÷uÜ |a_

(D) ©Pµ¢u®

£Sv & II

1. PõÀ|øh £µõ©›¨¦ •øÓPÒ ¯õøÁ?

2. PõÀ|øhPÒ GÆÁõÖ ÁøP¨£kzu¨£kQßÓÚ?

3. ]¢v¨£_ ©ØÖ® Põ[÷P¯® £_Âß ©iø¯ J¨¤k.

4. C¸ÁÈ £¯ß£õk öPõsh PÓøÁ CÚ[PÒ ©Ûu CÚzvØS

GÆÁøP°À EuÄQßÓÚ?

5. Põ[÷P¯® PõÀ|øh CÚzvß ÷uõØÓ® ©ØÖ® £µÁø» ÂÁ›

6. J¸ ÷|õ¯ØÓ |»©õÚ PõÀ|øhø¯ GÆÁõÖ PshÔÁx.

7. PõÀ|øhPÎß £õUj›¯ ÷|õ´PøÍ²® AÁØÔß AÔSÔPøÍ²®

ÂÍUSP.

8. £_ A®ø© ÷|õø¯z ukUS® ÁÈ•øÓPÒ ¯õx.

9. PõÀ|øhPÐU÷PØ£k® ©»a]UP¾UPõÚ •u¾uÂ ]Qaø\ ¯õx?

10. PõÀ|øhPÎß £À÷ÁÖ ÷|õ´PøÍ GÊxP.

11. CÊ CÚ[PÒ GßÓõÀ GßÚ?

12. ö\¯ØøP Â¢ymhzvß |ßø©PÒ ¯õøÁ?

13. ö\¯ØøP Â¢ymh® GßÓõÀ GßÚ?

14. A¯ÀP»¨¦ GßÓõÀ GßÚ?

368

15. SÖUS P»¨¦ GßÓõÀ GßÚ?

16. ]¢v, K[÷PõÀ, Põ[÷P¯® PõøÍ ©õkPøÍ J¨¤kP.

17. PÓøÁ CÚ® GßÓõÀ GßÚ?

18. £mk ÁÍº¨¦ & Áøµ¯Ö

19. £mk ÁøPPÎß ö£¯øµ GÊx.

20. Lö£¨µõ´ß GßÓõÀ GßÚ?

21. ö\º]ß GßÓõÀ GßÚ?

22. £mk ÁÍº¨¤ß ‰ßÖ {ø»PÒ ¯õøÁ?

23. £mk¨§a]°ß EªÌ}º _µ¨¤°ß ÷Áø»PÒ ¯õøÁ?

24. ¦ÊUTk GßÓõÀ GßÚ?

25. ÁÍº{ø» GßÓõÀ GßÚ?

26. §a]¨£¸Á® GßÓõÀ GßÚ?

27. ¡À ¡Ø¦ EÖ¨¦ GßÓõÀ GßÚ?

£Sv & III

1. ©UPÒ öuõøP ö£¸UPzvøÚ²® AuÚõÀ HØ£k® `Ì{ø»z

uõUPzøu²® £ØÔ ]ÖSÔ¨¦ ÁøµP.

2. ¦Â öÁ¨£©õu¼ß ÂøÍÄPøÍU TÖP.

3. K÷\õß £h»® Kº C¯ØøP¯õÚ `›¯ JÎzuk¨¦ ÂÁ›,

4. PÈÄPÎß ÁøPPøÍ¨ £ØÔ ÂÁ›UPÄ®.

5. PÈÄ }º ÷©»õsø©²® AuØPõÚ ÁÈ•øÓPøÍ²® £ØÔ ]ÖSÔ¨¦

u¸P.

6. £À¾°›¯À¦ SøÓ¢x Á¸ÁuØPõÚ Põµn[PøÍ¨ £ØÔ ÂÁ›UPÄ®.

7. |ßÜº ÁÍ[PøÍ¨ £ØÔ GÊxP.

£Sv & IV

1. Psnõi Ãk Áõ²UPÒ ©ØÖ® AÁØÔß _ØÖ¨¦Ó £õv¨¦PøÍ²®

£ØÔ Pmkøµ ÁøµP.

369

2. wø© ÂøÍÂUS® PÈÄPÒ GÆÁõÖ ÷©»õsø© ö\´¯¨£kQÓx?

uØPõ» {PÌÄ •øÓø¯ £ØÔ ÂÁ›.

3. BØÓÀ ö|¸UPi GßÓõÀ GßÚ? C¢ö|¸UPiø¯a \›ö\´¯

GßöÚßÚ ÁÈ•øÓPÒ øP¯õÍ¨£kQßÓÚ.

4. ÁÖø©ø¯¨ £ØÔ ÂÍUSP.

5. |ßÜº £õxPõ¨¦ AÀ»x ÷©»õsø©ø¯¨ £ØÔ ÂÁ›?

7 . £›nõ©U ÷Põm£õk

£Sv & I

\›¯õÚ Âøhø¯z ÷uº¢öukUPÄ®

1. Â»[Q¯À uzxÁ® GßÓ ¡ø» öÁÎ°mhÁº

A) \õº»ì hõºÂß

B) BPìm Ãì÷©ß

C) ö©U kPõÀ

D) ãß £õ¨ìx »õ©õºU

2. •uß•u¼À öáº®¤Íõ\zvøÚ, ÷\õ©õm÷hõ ¤Íõ\zv¼¸¢x

¤›zu›¢u öáº©õÛ¯ AÔÂ¯»õº

A) »õ©õºU

B) ©õÀzuì

C) Ãì÷©ß

D) ï÷Põ i öÁ›ì

3. ö©U kPõÀ ¦v¯ »õ©õºUQ¯zvøÚ Bu›zx öÁÎ°mhU P¸zx

A) E°›Úzvß ÷©À `Ì{ø»°ß ÷|µiz uõUP®

B) ö£ØÓ¨ £s¦PÒ ©µ¦¨ £s¦PÍõS®

C) PØÓ¼ß ußø© uø»•øÓUS uø»•øÓ AvP›UQßÓx.

D) GÀ»õU Põµn[PÐ®

370

4. hõºÂß Bu›zu £›nõ©¨ P¸zxUPÒ

A) ªPa]Ó¢uøÁ Á¢uøhuÀ

B) ªPa]Ó¢uøÁ u¨¤ ÁõÌuÀ

C) öáº® ¤Íõ\ ©ØÖ® ÷\õ©m÷hõ¤Íõ\ ÷ÁÖ£õk

D) ãß ©õØÓkUP®

5. £›nõ©a ö\¯Ø£õ[S GÝ® ¡ø» öÁÎ°m÷hõº

A) öhõ¨\õßQ

B) â. GÀ. ìöh¤ßì

C) íõºiÃßö£ºU

D) ï÷Põ i öÁ›ì

6. ãß SÊ©® ÷©®£õmiØS PõµoPÒ

A) vjº©õØÓ®

B) EhØ £s¦ ©õØÓ[PÒ

C) S÷µõ÷©õ÷\õ®PÎß SøÓÄ

D) ø\m÷hõ¤Íõ\® AvP›¨¦

£Sv & II

1. »õ©õºUQ¯ ÷Põm£õmøh TÖP.

2. Eh¾Ö¨¦ £¯ß£õk Âvø¯U TÖ.

3. {÷¯õ »õ©õºUQ¯zvß P¸zxUPÒ ¯õøÁ?

4. öáº®¤Íõ\U öPõÒøPø¯ Áøµ¯Ö.

5. ö©UkP¼ß P¸zøuU TÖ.

6. uS¢uÚ u¨¤¨ ¤øÇzuÀ GßÓõÀ GßÚ?

7. hõºÂÛ¯zvÀ SøÓ£õkPÒ H÷uÝ® Cµsk TÖP.

8. {÷¯õ hõºÂÛ\zvß •UQ¯zxÁ® ¯õx.

9. uØPõ»zv¯ C¯ØøPz ÷uºÄU ÷Põm£õk GßÓõÀ GßÚ?

10. ãß SÊ©® GßÓõÀ GßÚ?

11. £›nõ©zvß Ai¨£øhU P¸zvøÚ¨ £ØÔ¯ Cµsk ¡ÀPøÍU

TÖP.

371

12. S÷µõ÷©õ÷\õ® ¤ÓÌa] GßÓõÀ GßÚ?

13. ©µ¤¯ |PºÄU öPõÒøP°øÚU TÖP.

14. ]Ó¨¤Ú® GßÓõÀ GßÚ?

£Sv & III

1. {÷¯õ »õ©õºUQ¯zvøÚ¨ £ØÔ ]Ö SÔ¨¦ ÁøµP.

2. uØPõ¼¯ C¯ØøPz ÷uºÄU ÷Põm£õk £ØÔ ÂÁ›UPÄ®.

3. ÷ÁÖ£mh CÚ[PÐUQøh÷¯ P»¨¦ GÆÁõÖ ukUP¨£kQÓx & ÂÁ›.

4. ]ÁÀøµm ÂøÍÄ¨£ØÔ ÂÁ›UPÄ®.

5. £À÷ÁÖ ]Ó¨¤Ú[PøÍ¨ £ØÔ ÂÁ›UPÄ®.

£Sv & IV

1. »õ©õºUQ¯zvß ÷Põm£õkPøÍ £›nõ© Ai¨£øh°À ÂÍUSP.

2. íõºi Ãß ö£ºU \©ß£õk G¢u `Ì{ø»°À ö\¯À£kQÓx Gß£uøÚ

ÂÍUSP.

3. C¯ØøPz ÷uºÄ ÷Põm£õk £ØÔ Pmkøµ ÁøµP.

8. }º E°› ÁÍº¨¦

£Sv & I

1. |ßÜ›À ÁÍºUP¨£k® «ß

(A) ÷µõS (B) •QÀ

(C) ÷»õ¨ìhº (D) £õÀ«ß

2. |ßÜ›À C¸UP÷Ási¯ E¨¦zußø©°ß AÍÄ

(A) >0.5‰ (B) >0.65‰(C) <0.5‰ (D) <0.65‰

372

3. ªøP E¨¦}º E°› ÁÍº¨¤À ÇUP÷Ási¯ E¨¦zußø© AÍÃk

(A) 20&40‰ (B) 26&42‰(C) 40&50‰ (D) 35&40‰

4. ¤ßÁ¸ÁÚÁØÖÒ G¢u J¸ «ß öÁÎ|õmk «ß

(A) Pm»õ (B) ÷µõS

(C) v»õ¨¤¯õ (D) •QÀ

5. ¤ß Á¸ÁÚÁØÖÒ G¢u J¸ ÁÍ¨¦ •øÓ SÎº}›À

¤ß£ØÓ¨£kQßÓx.

(A) A»[Põµ «ß ÁÍº¨¦

(B) Kk}º ÁõÚPõÀ E°› ÁÍº¨¦

(C) ÂøÍ¯õmk «ß ÁÍº¨¦

(D) »õºÁõ Esq® «ß ÁÍº¨¦

6. CÍ® «ß Sg]ß (fry) Ea\ AÍÄ

(A) <2.0 ö\.« (B) <3.5 ö\.«

(C) <2.5 ö\.« (D) <4.7 ö\.«

7. TX ÁuLs ÁõÌÁuØ÷PØÓ uS¢u öÁ¨£{ø»

(A) 14&150 C (B) 10&370 C

(C) 5&90 C (D) 10&150 C

8. |õØÓ[PõÀ SÍ[PÎÀ ÁÍºUP¨£k® «Ûß AÍÁõÚx

(A) 2.5 ö\.«US ¸r

(B) 1.5 ö\.«US ÷©À

(C) 1 ö\.«US ÷©À

(D) 4 ö\.«US ÷©À

9. ö£õ›zu Sg_PÎß AhºÁõÚx AvP£m\©õP ÇUP ÷Ási¯ AÍÄ

(A) 10.5 ªÀ¼¯ß / öíU÷hº

(B) 10 ªÀ¼¯ß / öíU÷hº

(C) 10 ¤À¼¯ß / öíU÷hº

(D) 1 ªÀ¼¯ß / öíU÷hº

10. C¢v¯ öPsøh «ß ÁõÇUTi¯ öÁ¨£{ø» Ãa_

(A) 14&150 C (B) 5&90 C

(C) 8.5&9.50 C (D) 5.5&6.50 C

373

11. SÍzx }›À C¸UP÷Ási¯ (pH) Põµ Aª»zußø©°ß Ãa_

(A) 6.5 & 9 (B) 4.5 & 5.5

(C) 3.5 & 4.5 (D) 5.5 & 6.5

12. «ß ÁÍº¨¤ØS SÍzx }›À Põn¨£k® ö£õ¸zu©õÚ

Pizußø©¯õÚx

(A) 17 ppm (B) 14 ppm

(C) 13 ppm (D) 12 ppm

13. ©õU÷µõ¤µõUQ¯® ÷µõéßö£ºã Aøh¯õÍ® Põn¨£kÁx

(A) Põµ¨÷£]ß «x Põn¨£k® }ÍU÷PõkPÒ 1 & 7

(B) Põµ¨÷£]ß «x Põn¨£k® }ÍU÷PõkPÒ 1 & 6

(C) Põµ¨÷£]ß «x Põn¨£k® }ÍU÷PõkPÒ 1 & 8

(D) Põµ¨÷£]ß «x Põn¨£k® }ÍU÷PõkPÒ 1 & 9

14. C¯ØøP°À EnÄ CÀ»õu {ø»°À G¢u E°› uß CÚ E°›

Esq® Eso¯õP ©õÖ®

(A) ¥÷Ú¯ì CsiPì

(B) ]À»õ ö\º÷µmhõ

(C) Pm»õ Pm»õ

(D) ©õU÷µõ¤µõUQ¯® ÷µõéßö£ºã

15. ¤m³mh› Pøµ\À u¯õ›zu¼À EuÄÁx

(A) ÷íõ÷©õâøÚéº

(B) |kÁs _ÇØP¸Â

(C) øí¨÷£õL¤ì÷h\ß

(D) }›Ç¨¦ •øÓ

16. øí¨÷£õL¤ì÷h\ß •øÓUS ÷uº¢öukUS® CÚ¨ö£¸UP «Ûß

Á¯x CøhöÁÎ

(A) 4 & 5 Á¸h[PÒ

(B) 5& 6 Á¸h[PÒ

(C) 2 & 4 Á¸h[PÒ

(D) 2 & 4 Á¸h[PÒ

374

17. CµshõÁx •øÓ¯õP öPõkUP¨£k® ¤m³mh› Pøµ\À AÍÄ Ãu®

(A) 5&8 ª.Q/Q.Q

(B) 3&4ª.Q/Q.Q

(C) 2&3ª.Q/Q.Q

(D) 2&5ª.Q/Q.Q

18. ÁÍº «ßPÎÀ S¸hõSuÀ ©ØÖ® CµzuUP]ÄPÒ AÔSÔ¯õP EÒÍ

÷|õ´

(A) }»a^Ì÷|õ´

(B) }ºU÷PõøÁ ÷|õ´

(C) ö\ÄÒ ]øuÄ ÷|õ´

(D) \õ¨÷µõö»UÛ¯õ]ì

19. «ßÁÍº¨¦z öuõmi°À PõØÖ¨¦Szv ¿ûW

(A) ãPôL ûYj§Úd¡\Õ

(B) Bd³ú]t\UûPVf ùNn¡\Õ

(C) LXeLpRuûU«pXôÕ ûYd¡\Õ

(D) AmúUô²Vô CpXôÕ ûYj§Úd¡\Õ

20. G¢u «ß ÁÍº¨¤À 3‰ •uÀ 29‰ Áøµ E¨¦zußø© AÍÃk

Põn¨£kQÓx.

(A) •QÀ

(B) |ßÜº©mi

(C) Bºmjª¯õ \ø»Úõ

(D) £õÀ«ß

£Sv & B

1. }º E°› ÁÍº¨¤¯À GßÓõÀ GßÚ?

2. }º E°› ÁÍº¨¤¯¼ß •UQ¯ ÁøPPÒ ¯õøÁ?

3. PhÀ}º E°› ÁÍº¨¦ & Áøµ¯Ö

4. |ßÜøµ²® PhÀ}øµ²® ÷ÁÖ£kzxP

5. J¸[Qøn¢u «ßÁÍº¨¦ & Áøµ¯Ö

375

6. |ßÜº ÁÍº¨¤¯¼À ÁÍºUP¨£k® E°›PÒ ¯õøÁ?

7. SÍUPøµ GßÓõÀ GßÚ?

8. J¸ ©õv› SÍzvß Cø¯¦PÒ ¯õøÁ?

9. |õØÓ[PõÀ SÍzvß Aø©¨¦, ©ØÖ® AuøÚ E£÷¯õQUS® •øÓ

GßÚ?

10. ÁÍº¨¦ SÍzvß ö£ÍwP ©ØÖ® ÷Áv¯À PõµoPÒ GøÁ.

11. |ßÜº ÁÍº¨¦ E°›PÎß |õßS CÚ[PÎß ö£¯›øÚU TÖ.

12. øí¨÷£õL¤ì÷h\ß GßÓõÀ GßÚ?

13. í¨£õ GßÓõÀ GßÚ?

14. CÚ¨ö£¸UPa ö\ÀPÒ GßÓõÀ GßÚ?

15. }ºU÷PõøÁ GßÓõÀ GßÚ?

16. }»a^Ì÷|õ´ GßÓõÀ GßÚ?

17. ö\ÄÒ ]øuÄ ÷|õ´ GßÓõÀ GßÚ?

18. ]¨¤Âzx GßÓõÀ GßÚ?

19. ö£Í\õm GßÓõÀ GßÚ?

20. EsnUTi¯ ]¨¤PÒ ©ØÖ® •zxa]¨¤PÎß ÁÍº¨¦ E°›PÒ

¯õøÁ?

21. PhÀ}›À ÁÍºUPU Ti¯ ]» E°›Ú[PÎß ö£¯øµU TÖ?

22. |ßÜ›À ÁÍºUPU Ti¯ ]» E°›Ú[PÎß ö£¯øµU TÖ?

23. "ö£ßì' GßÓõÀ GßÚ?

24. ªøP E¨¦}º ÁÍº¨¦ GßÓõÀ GßÚ?

25. ¤ßÁ¸® ÁõºzøuPÎß Â›ÁõUP® GÊx.

(A) CMFRI

(B) MPEDA

(C) CIBA

(D) ICFA

376

£Sv & C

1. |ßÜº E°›ÁÍº¨¦ GßÓõÀ GßÚ? Auß ÁøPPøÍ ÁøP¨£kzx.

2. J¸[Qøn¢u «ß ÁÍº¨¤øÚ¨ £ØÔ ÂÍUSP.

3. Tmk «ß ÁÍº¨¤øÚ ÂÁ›.

4. SÍUPøµø¯¨ £ØÔ ÂÍUSP.

5. J¸ SÍ® C¸UP÷Ási¯ Ch® ©ØÖ® Auß £s¦PÒ ¯õøÁ?

6. SÍzvß ö£ÍwP ©ØÖ® ÷Áv¯À PõµoPøÍ ÂÁ›.

7. Pm»õ Pm»õÂß E°›¯À £s¦PøÍ ÂÍUSP.

8. ÷µõS «Ûß E°›¯À £s¦PøÍ ÂÍUSP.

திருததபபடட பககஙகள

(ேம 2016)

khÂç¥ gæ‰Á¡ nfŸéfŸ

cl‰braèaš

gFÂ – 1

rçahd éilia¤ nj®ªbjL:-

1. czéš òuj¡ Fiwgh£odhš V‰gL« nehŒ

(m) bgçbgç (M) ç¡bf£°

(Ï) Ïu¤j nrhif (<) Fthîah®¡f®

2. xU »uh« è¥Ãoš cUthF« fnyhçfë‹ msÎ

(m) 9.3 fnyhçfŸ (M) 8.2 fnyhçfŸ

(Ï) 7.1 fnyhçfŸ (Ï) 6 fnyhçfŸ

3. it£lä‹ ‘D’ Fiwédhš c©lhF« nehŒ

(m) ã¡nlhnyh¥Ãah (M) Áuh¥jhšäah

(Ï) M°onahknyÁah (<) bgšyh¡uh

4. fod¤ bjhêš brŒÍ« IRM -« bjhêš brŒÍ«nghJ njit¥gL« fnyhçfë‹

msÎ v‹d?

(m) 1100 fnyhçfŸ (M) 750 fnyhçfŸ

(Ï) 2200 fnyhçfŸ (<) 460 fnyhçfŸ

5. KÂnah®fë‹ clšãiw v©â‹ msÎ tiuaiw v‹d?

(m) 10-15 (M) 12-24

(Ï) 15-20 (<) 19-25

6. czÎ c£bfhŸshj rka¤Âš clèš FS¡nfhÁ‹ msÎ

(m) 70 Kjš 110 ä.»uh« / bl.è£ (M) 80 Kjš 200 ä.»uh« / bl.è£

(Ï) 100 Kjš 150 ä.»uh« / bl.è£ (<) 200 Kjš 250 ä.»uh« / bl.è£

7. Eiu¤jš vD« vkšÁ¥Ã¡nfrå‹ nghJ bfhG¥Ã‹ kh‰w«

(m) JfŸfŸ (M) v©bzŒ

(Ï) ifnyhik¡uh‹fŸ (<) äšè ik¡uh‹fŸ

8. gš nt®¡ FHš Á»¢iræ‹nghJ gš FêæDŸ ãu¥ò« gir

(m) if£o‹ (M) fhšÁa« fh®gnd£

(Ï) mnahilL c¥òfŸ (<) ku¥ghš ÃÁ‹

9. Ã¤j¡ f‰fis cUth¡FtJ

(m) fhšÁa« (M) ghÂ¡f¥g£l ÂR¡fŸ

(Ï) bfhy°£uhš (<) nrhoa¥ gof§fŸ

10. vY«ò K¿é‰F¡ fhuz«

(m) mÂ®¢Á (M) Ïu¤j X£l ÏH¥ò

(Ï) éiræ‹ jh¡f« (<) Fiw czñ£l«

296

11. vY«ò K¿ªj gFÂia¢ R‰¿ cUthF« ÂR¤ bjhFÂ

(m) Ko¢R (M) Ú£ÁfŸ

(Ï) _y¡fU¡TW (Ï) fhy°

12. Ádhéaš gly¤Âš V‰gL« ghÂ¥ò

(m) bjh‰W _£Ltè (M) KH§fhš _£Ltè

(Ï) Ukh£o¡ _£Ltè (<) bk¡fhå¡fš _£Ltè

13. jirfŸ RU§F« nghJ v.o.Ã (ATP) _y¡TWfŸ ÏizÍ« Ïl«

(m) iknahÁ‹ ÏiH (M) knahig¥ÃçšfŸ

(Ï) eu«ò Kid (<) M¡o‹ ÏiHfŸ

14. jiræ‹ RU¡f¤Â‰F¢ njitahd fhšÁa« maåfis btæLtJ

(m) Ïu¤j« (M) ònuh£nlhÃshr«

(Ï) Ándhéaš gly« (<) rh®nfh Ãsh°ä¡ tiy

15. çf® kh®oÁ‹ nghJ jirfë‹ cŸs òuj¤ij mê¡F« bghUŸ

(m) ònuhonah iyo¡ behÂfŸ (M) ik£nlhfh©oçaš behÂfŸ

(Ï) iynrhnrh« behÂfŸ (<) v°£nur°

16. ekJ clè‹ bkh¤j njhè‹ nkš gu¥ò

(m)1.1-2.2Û2

(M) 2.2-3.3Û2

(Ï) 1-2Û2

(<) 0.5 – 1.5Û2

17. Óg« v‹w bghUis¢ Ru¥gJ

(m) éa®it¢ Ru¥Ã (M) v©bzŒ Ru¥Ã

(Ï) ijuhŒL Ru¥Ã (<) f©Ù®¢ Ru¥Ã

18. mšÃår« v‹gJ

(m) mÂf msÎ ãwäfŸ (M) Fiwªj msÎ ãwäfŸ

(Ï) ãwä cUth¡f¤Âš FiwghL (<) thŒ nk‰òw ãwäfŸ

19. FiwÎŸs mšÃår« c©lhf¡ fhuz«

(m) YÍ¡nfhbl®kh (M) it£oènfh

(Ï) bkyndhkh (<) bl®kh£o°

20. mÂf msÎ òw Cjh¡fÂ®fë‹ jh¡f¤Âdhš c©lhtJ

(m) thªÂ (M) f©fŸ Át¥ghFjš

(Ï) ãwkh‰w« (<) njhš ò‰WnehŒ

21. `nu¡ Å£’ (Rag weed) jhtu¤Â‹ x›thik V‰gL¤J« éisÎ

(m) xë njhš ò© (M) bA®Ã° tif njhš éahÂ

(Ï) njhš éahÂ (<) všyh¡ fhuz§fS«

22. Ïu¤j¤Âš ôçahé‹ msÎ

(m) 0.04 »uh« / 100 äè (M) 0.06 »uh« / 100 äè

(Ï) 0.08 »uh« / 100 äè (<) 0.01 »uh« / 100 äè

23. ôçahit cUth¡F« Ïl«

(m) Ïu¤j« (M) fšÄuš

(Ï) _is¤j©Ltl¤Âut« (<) ÁWÚuf«

297

©upòöuõøp bupu töpò - textbooks · pdf file193...

Documents