upper rio negro

7/27/2019 Upper Rio Negro

1/290


2/290

Museu NacionalMuseu do ndio - Funai

R J, 0


3/290

C 0

Edited by

P E

K Sz

Design byK R - LL D

www...

Cover Photography by

G R

Digital edition available on the website of the Programa de Ps-

Graduao em Antropologia Social, Museu Nacional / UFRJ

www..j./

7.0.(8) EPPS, P (); STENZEL, K.

E6 (). U R N: Nw

Az / P E K

Sz. R J: M

FUNAI, M N, 0.

579. .

978-85-85986-5-

. N,

. C

. L

. Az I. T

L L Z CRB-7 / 0


4/290

Table of ConTenTs

Map - Upper Rio Negro Region

1. Introduction

Patience Epps and Kristine Stenzel

I. CulTure and soCIeTy

2. Pandoras box Upper Rio Negro style

Stephen Hugh-Jones

3. The Serpent, the Pleiades, and the One-legged Hunter:

Astronomical themes in the Upper Rio Negro

Patience Epps and Melissa Oliveira

4. Organizao socioespacial e predomnios lingusticos no

rioTiquiAloisio Cabalzar

5. Recolectando en el cielo: Elementos del manejo Nikak del

mundo (Amazonia colombiana)

Dany Mahecha and Carlos Franky

II. dIsCourse and language Ideology

6. Toward an East Tukano ethnolinguistics: Metadiscursive

practices, identity, and sustained linguistic diversity in the

Vaups basin of Brazil and Colombia

Janet Chernela

10

13

53

91

129

163

197


5/290

14. Apuntes para una historia de los protestantes y su actuacin

entre los pueblos Mak del Alto Ro Negro-Vaups

Gabriel Cabrera Becerra

Author Information

7. Womens song exchanges in the Northwest Amazon:

Contacts between groups, languages, and individuals

Aimee J. Hosemann

8. Semantic transparency and cultural calquing in the

Northwest Amazon

Simeon Floyd

III. grammar and language relaTIonshIp

9. Predicados complejos en el Noroeste Amaznico: El caso

del Yuhup, el Tatuyo y el Barasana

Elsa Gomez-Imbert and Ana Mara Ospina Bozzi

10. Contact and innovation in Vaups possession-marking

strategiesKristine Stenzel

11. Kubeo: Linguistic and cultural interactions in the Upper

Rio Negro

Thiago Chacon

IV. hIsTorICal dynamICITy

12. Mythology, shamanism and epidemic diseases: A view from

the Upper Rio Negro region

Dominique Buchillet

13. Hierarquia e histria: Notas sobre a descendncia entre os

Tariano do rio Uaups

Geraldo Andrello

245 509

569

271

309

353

403

441

475


6/290

10 11

VENEZUELA

COLOMBIA

Xi

I

an

a

Qu

erari

Negro

Aiar

i

Papuri

P ir-Paran

Cam an

a ri

C uiar

i

BRAZIL

Tiqui

Negro

Iana

Vaups(Uaups)

C

Apapo

ris

Iauaret

So Gabrielda Cachoeira

San

Carlos

Mitu

KURRIPAKO

BANIWA

TARIANA

TUKANO

WAIKHANA

KUBEO

I

KAKUA

DESANA

TUKANOARAPASO

WAIKHANATARIANA

TUYUKA

TUKANOMIRITITAPUYO

HUP

YUHUP

BAR

MAKUNA

KOTIRIA

TUKANO

KARAPANA

RETUAR

TATUYO

BANIWA

PISAMIRA

YURUTISIRIANO

BARASANA

YUKUNA

DESANA

TUKANO

TUYUKA

KAWIYARI

Vaups(Uaups)

TAIWANO

WAREKENA

BAR

BAR

Miriti-Paran

HUPDW

YUHUPNADB

CARIJONA

YUHUP

N KAK

67W68W69W70W71W

2N

1N

0

1S

20Miles

Upper Rio Negro Region

Map developed by the geoprocessing laboratory of the Instituto Socioambiental ISA, August 2012.

ARAWAK

EAST TUKANO

NADAHUP

Language Families

Fonts: Cartographic Base IBGE (1000)Geographical Projection Sinusoidal (-54)

CARIB

KAKUA- N KAKI

language famIlIes

uppper rIo negro regIon


7/290

Patience Epps

University of Texas at Austin

Kristine StenzelFederal University of Rio de Janeiro/UFRJ

InTroduCTIon: CulTural and lInguIsTIC InTeraCTIon

In The upper rIo negro regIon 1

. Wk v w N S F

HSD090 (E) F Uv R J

(Sz). W M M B

F, P- P L

S A, v; M (FUNAI-RJ);

I S. O k R Av ISA

G L v G

R v. W k A

Cz J C .

A .


8/290

14 15

T U R N w Az

zz , , . O

k v; , z

, w , , . Tv v

U R N

k w

.

T U R N w v 50,000

k, w Az

, N 50S 6 70W (Bz . 990;

v M ). F w Vz, R N w Bz, w w v

w S G C. H N j I

Rv V, w w w

C A; v

U R N . T R N

w M, w S

Az Rv. A R N ,

k w, k w

w w S. T ,

w v kw v

v ww w Az;

v, , ,

.

W v

U R N , w

InTroduCTIon: CulTural and lInguIsTIC InTeraCTIon In The upper rIo negro regIon paTIenCe epps and krIsTIne sTenzel

v v

w

v k U R N w -

w S A. A , z v k,

, , ,

vv , , , v

. Hwv,

U R N , w v

z , w w v-

-v Az ( .. Gv 959, 960; G

98; Jk 97, 976; Nv 00; 0; Akv 999, 00,

007; E 007, 008; Sz Gz-I 009).

T v

U R N ,

v , , , .

T w C L

I U R N R, Az,

5 I C A M C (J 9-,

009), w v w

. M wk

w v .

O w

w R N . W

(, , , .)

, , w v? Hw

v ? W


9/290

16 17

awareness , v

( w

)? W w v v

v? Hw v

j, ,

? T v vw w

R N k w w S A

, w w

.

J vv , , v v,

v

k , , . T

v ,

, , v

R N . S, v

, w E,

P, S, w

R N . W

v w v , , v k

v.

paTIenCe epps and krIsTIne sTenzel

1. dIfferenTIaTIon and InTeraCTIonN v v U

R N , w

v w (.. Jk 97, 976;C 98; W 99; Av-Jz B 99; R

995; H 996; Nv 998, 00; V 000). T

v w , ,

.

T U R N v,

w v w Az.

T w z , w v

j . Awk ,w Az ,

T, Bw, Kk, Yk, . T E Tk

w v z

V Rv , w W Tk

k C, P, E. T N

(H, Y, Dw) w V, w

N w R

N. F, Kk-Nkk , Kk k w

V , Nkk w I Gv

. N

v ( w ). I v,

w k w v

v k v

, w .

T z v.

InTroduCTIon: CulTural and lInguIsTIC InTeraCTIon In The upper rIo negro regIon


10/290

18 19

Rv. T N Kk-Nkk v

Mk (.. M 005), wk

(B E 009) v

w , w . I ,

E w P

S, w N (lngua geral amaznica),

T-G (v T). T

w P , J

7 8 ;

9 k

R N (F 00; Cz 0).

F U R N ,

w , v

v. T k w vw ,

w, E Tk ; wv,

- z ,

v - P O

L ( Awk Wk/Kk , H

996:59; E Tk K [pamwa], G 96; N H [nh d-dh], E;

C. H-J 979; Jk 98; C 989, inter alia).

T w

v ,

w . A R

N , k Awk

N 700, v w

w . W V , w

, T P, k T, Wk

(P), A, v Tk,

w 0 ( .. Sz 005; S 967). I

, S G C (Bz) M (C),

P S

00 Tk, Bw, N

( P)

S G , , w . T

w v ,

w v -I w, .

W v v (vv

),

v ( .. G 96:6

K v Awk,

Mk; . H 996; H H 0).

A U R N

, v w

. T v

Rv P ( E Tk Awk ) FP ( N Kk-Nkk ). W

Mk ( v

),

w ( B E 009). T F


. T Mk , k



11/290

20 21

Awk k (.. Bw-C ma-aku NEGATIVE-k;

K-G 906:877).

P, , v z,

w j v, v

. T ,

; v z (Svw-C 97; R 979). W

F ,

-, k k w

Rv I. T Rv , ,

j ww, v ,

v v

( ). W

; E Tk ,

, D kw v ww v ,

k w (.. C

99; Cz 000). Hwv, v w

Rv F P .

T Rv F P

v w .

I , v

v , w F P v

, , Rv P (, .. Svw-C 97;

R 979; Pzz 99; Jk 98; A 995; R 995).

W -I v v k


v v v

v, wk w F P v

v (R

979:8; R 980; v), M (98) w w

. O

F P, Nkk v v

, v

v w Tk Awk

(P 007:0; M 007; Fk

0:8).

T v F Rv P. T U

R N v

, z z

; , R N

U X ( F . 008:). A

z, Tk k ,

Tk v , H Y -

k, Bw , . T

,

v v ( .. C 99, 008; S. H-J 99).

A v w

w ; , w

. T -kw v

E Tk , w



12/290

22 23

w (

.. S 967; S. H-J 979; C. H-J 979; Jk

98; C 989; Sz 005). L

, . Nv, E Tk

k w

, k

- w . W

E Tk , ; Awk

T wk, w

V Rv I ( Akv 999, 00, inter alia),

Yk (w w E Tk R)

Bw w v A (

K/W). T E Tk K Mk,

, ( G 96;

98; C, v).

E Tk v w

, , w k w

(S 967:7; Gz-I 99:56; Jk 98;

Sz 005:7). P

v w k

; wv, k v w

w . Jk (98;

H 996) k

, .


I E Tk , U

R N v

. F Awk V

Mk ( 98:6) K ( G96:6; C, v) ,

w . H

(996:6) w Awk-k

z, w ,

Tk-k z,

, -v .

N Kk , k Awk,

w ,

w E Tk . A Kk N

V, w ;

wv, ,

w w ( Pzz 99; Svw-

C 97; R 979). I , N kk

(C . 99, 999; Fk 0) v

k V, k w Nkk v

U R N .

A U R N , v v. Hwv,

w z

z, ,

( Cz 000, v; H-J 99, 995). T F



13/290

24 25

P E Tk Awk

v

w w v ( Fk 0:0).

A v w E Tk w; , w-k Tk

, Cz (995, 000).

T z

U R N , v

(.. C 99, 00). O w

v w Rv F P,

w Rv I ,

. T ETk Awk F I

, z, ; z

-k , E Tk

(R

979; Jk 98; Pzz 99; E 008; Cz,

v). T F P jk v ,

v ,

.

O -

v. T E Tk Awk

k w ,

( w v

w Tk, v).

I, E Tk Awk

v k (), v, w v

, , ,

( C. H-J 979; V 999; C 99,

00; Cz 000). A k N

Kk w ( v), v v .

Svw-C (97) R (979; Fk 0) v

F P k

E Tk ;

z v v

z v ,

Cz (000; 989; H-J 99). T

v w Nkk (C

. 99, 999; Fk 0).

T k v

. D

, E Tk , w

T Tk. K Awk

V k k ,

K ( ) v v v

w Awk k , w .

O , w k w - ,

w -

. W V, F P (H, Y, Kk)

w E Tk ,

, k w w

w .

paTIenCe epps and krIsTIne sTenzelInTroduCTIon: CulTural and lInguIsTIC InTeraCTIon In The upper rIo negro regIon


14/290

26 27

2. hIsTorICal perspeCTIVesA U R N vw

. W v

, w v v ? Hw v v?

Rv kw U R

N , k

600 , Nv (998),

:

w V k k 00 (Nv 998:).

S , v

wv . T , Nj (950, Nv 998:8;W 99) w

. A

Nj, F P ( Mk) w k

; v w

N Kk-Nkk . T

Awk w v wv,

(w wk k Awk

; Akv 999; V 000; Hk 00; Z

00; Nv 0:5; . Wk R 0),

F P v z. T

Awk v v w R N

600 (Nv 00:75).

T Awk w k w E Tk . T

Tk , w w

, E Tk v


V w ( C, ), w

E Tk k vv v

R N V. T

E Tk Awk .W , v

v Awk

E Tk ( C ),

w Y , w

w ( C 997). H (996)

E Tk v

Awk ( R-D 989,

w v v v

Awk w E Tk v). L

v N (E )

N-E Tk

H, Y, Dw, w N

. I ,

Awk T w v v V ,

A Rv 600

K/W Tk (Cz

R 998:57; Nv 998, 00:8; Akv 00:).

T R N , v

. T E Tk v

v ( v

Coleo Narradores Indgenasdo Rio Negro, .. Azv Azv 00; G 96, 00; S. H-J 979), w Awk

U



15/290

28 29

A Rv, w R N ( W 99:56;

A, v). R F P, R (979:)

H (w

N k), Kk , O. Hwv,

H E vv ,

E Tk, Svw-C (97:)

kw Kk v v v

( ) . O , R (979:)

E Tk F P w ;

H E

Tk .

T U R N

w v

E . Wv w

v , w v 0,000

8 (Nv 00; C

L 00; W 005:5; Sz 005; B, v). T

8 9 w wv v

v, v Tk D

P Rv T.

Ov , v-

w v

v U R N . T

v 9

0

(Nj 950; Cz R 998). I w


v Nkk v

, k w Kk

E Tk Awk (M 007; Fk 0). M

, w S ,

w , ,

.

T v , -

I v

, j

,

(, , C

0; Cz R 998; Akv 00; Sz 005).

R v w

v z, v

v v w

( Ov 005; F. Cz 00, 0). A

, v,

, v

w (

.. L 005; A 006; L Dz 0).

D , ,

E , Nv (998:6-6)

U R N

w w [...]

U R N w

. I



16/290

30 31

w

w v .

3. ConVergenCe and negoTIaTIng dIVersITyT R N v

, , .

W v

v v v. T v

R N

, w .

3.1. soCIeTy and CulTureD v ,

R N k . T

v.

A w , Gv

(960; Nv 998:5; Svw-C 97, 990; V 999;

inter alia) v

; k k;

w-; ();

, ;

, w Y; k

, w ( w Y);

, (), (Banisteriopsis

caapi). A w

w w Az (

P), vv R N


wk ;

Y , k k, ,

, ( Nv 00:69).

T U R N

w,

, v. F , w

, , (w

v k B-S)

, w Awk

, Awk . I ,

,

w . I U R N, E Tk

v Awk T

N H Y, w K R v

Awk.

I v, HUGH-JONES v

U R N , w

. H-J

, E Tk Awk ,

. T v , -

, , ,

.

R EPPS &

OLIVEIRA, w v U R N .



17/290

32 33

T v

v v

w , , . C

z, , w . T

R N ,

, k R

N w G A.

C v w

w

. CABALZAR v

T . H

, v

z . F

S M P-C w 90 990,

w

, v w

. O , Cz w , E Tk

, v . T

v wk

w ,

- .

W , w

, w

v,

. MAHECHA


& FRANKY, , w Nkk

w Awk

E Tk , v w

v UR N .

T, Nkk

w Az w

V .

S, CHACON ( . w)

v v K,

E

Tk . N K

Awk E Tk (

wk G 96 H 996,

v), K w . T

- K

v

Tk Awk .

3.2. dIsCourse and language Ideology

A v v, w

U R N . I

vv ,

vv E Tk

; , z

j . S

v w,



18/290

34 35

E Tk : I w w Tk k, w w

w w? (Jk 98:70), T na-saway na-sape w k, w

k (Akv 00:7).

Sv v

w

. T CHERNELA

E Tk

wk w W/K k

v v . H

w k v w ,

w

. A

w w E Tk

v Awk w ,

- w

( w ,

w ). T E Tk

k v

, v vv

. W Awk , ,

k k (Akv 00:). T

Awk k k

,

T, w v E Tk

v v

w .


W ,

R N . F

(. B . 00): w w

v v, w V, Bw Awk

. F , w

( w

k v v ,

k H, T, v E Tk ).

S, v

; B (99)

D H E D Pv

R (.. E 008:96; R .. E).

S ,

P (997) Wk/Kk

Awk Tk . HOSEMANN

U R N w ,

v K/W, Wk, H w. I

, w vv,

w w

v . T,

v w , , kw , ,

v v . O ,

, w w

v

vv v .



19/290

36 37

InTroduCTIon: CulTural and lInguIsTIC InTeraCTIon In upper rIo negro regIon

Pvv

, FLOYD

U R N . T

vv v , w

k v

( H-J 00). T,

v ,

v .

3.3. grammar and language relaTIonshIp

D , v

v

v w v (,

, Akv 996, 999, 00; Gz-I 996, 999; E

005, 007, 008; Sz Gz-I 009; Sz, v;

Gz-I O, v). S

-w

v w (

v );

( ) w k w. Hwv,

k w k v w (

Sv 98) w w

, ( ,

.. F, v), v

, v .


I v, GOMEZ-IMBERT & OSPINA

,

N E Tk .

T v z v,

v (, ), w

v,

. I , w

v --

.

G v , vv,

. Ev w ,

v w v w

, w

( Akv 00; E 005, 007). T

STENZEL v k

V,

k , w

w -

w - .

I . T

, E Tk .

I ,

w w v

, w


20/290

38 39

. CHACON K

w E Tk

k . K E

Tk v , v w v

v E Tk

. C v

K C E

Tk ( F Gz-I

00), v Awk

w - v w K

E Tk .

3.4. hIsTorICal dynamICITy

Sv v v w U R N

w -I w, w v

wvw. I , w

Nv (998)

(

.. W 998, 005; H 008).

BUCHILLET v v w v

(, ), w w

w . I,

-.

E w


- ; , E

Tk w w

- . I , Awk Bw

w w . W vw -,

vk w w .

T ANDRELLO v

T, Kv. T

Kv kw ,

,

, ,

w -I E . T

w z

8 ; v

v v . T

w

, w v

w - w v

.

A v, v j , v v .

T w

(.. C 99; Cz R 998;

Akv 00). F, w w

w

. F , v 0 ,



21/290

40 41

Kk W (C) v

w E Tk v w

SIL- ; , Kk

k E Tk , k (K B, ..). T CABRERA

,

w F P. W C v

k v ,

N A z,

S I L, Nw T M,

z. C w v

v ,

v ,

vv F P w .

ConClusIonT v w

w U R N .

W v

, , ,

, v

v . C , v, v , , ,

, w

w ,

. T

. J w

U R N , , ,


, w

v w

v .

referenCes

Akv, A Y. 996. A N-W Az: T. A L 8: 7-6.

_____. 999. A I-V, N W Az. T Az L, . RM. W. D A Y. Akv, . 85-5. C:C Uv P.

_____. 00. L C Az. Nw Yk: O

Uv P.

_____. 007. S V . G C: A C- T,. A Akv R M. W. D, . 7-66. O:O Uv P.

A, G. 006. C : I. S P: E UNESP/ISA/NUTI.

, Kj. 98. Mk S Oz. U S C A . Sk: Av & Wk I .

_____. 989. T Mk, Mk G : w S A.E 5(-): 5-.

Av-Jz, N. H. B. 99. T G S: O . Az I P P: A Pv, . A. Rv, . 5578.T, AZ L: T Uv Az P.



22/290

42 43

A, R. 995. H-Mk Tk: U, z (B). PD , Uv P X.

Azv, M A N Azv. 00. DH P k~ W . M S Tk H P. S P/S G C: F Oz I R N (F)/U NI T.

B, C; Lv M; J Sz. 00. D w S A: -v. A Rvw A : -5.

Bz, P. E. L., B. C. C. C, J. O. DA, V. A. D, R. M. G. Mv. 990. G. Pj Z P R N Az L, . 9-6.R J: IBGE/SUDAM (I B G E/S Dvv Az).

B, K P E. 009. L Kk, w Az. A IV C I L L A CILLA, A, T.

B, D. 99. N : D . I P Pw: S S A , E. JM L G B (.). A: Uv Nw M P.

Cz, A. 995. Oz . MA ,Uv S P.

_____. 000. D k. A z. Rv A : 6-88.

_____ B R. 998. Pv I N: v Az . S P/S G C: IS/FOIRN.


Cz, F. 00. E . PvI B 00-005, . B R F R, .50-5. S P: I S.

_____ (.). 0. E R N: . S P/S G C:I S/ F Oz I R N.

C, G; C Fk; D M. 99. A kk A .E. B: Uv N C.

_____; C Fk; D M. 999. L kk: N Az . S B: Uv N C, F G Az.

C, T. F . A v P-Tk Tk . I J A L.

_____. F . O - :- Tk . Bz J A L.

C, J-P. 997. L , , . M Az. J S A 8: 8-0.

C, J. 98. E U. A A8: 59-69.

_____. 989. M, , E Tkk Nw Az. T L AA Rvw (): 6-.

_____. 99. S : W-Tk Bz C. J A A: -.



23/290

44 45

_____. 99. T W I Bz Az: A S S. A: Uv T P.

_____. 00. P : k -k w Az. B V M:T Az S Wk P Rv, . NW L Rv, . 77-96. O UK: O Uv.

_____. 008. T . C T MC, . M T. Sk, B J. Bw, L H, . 0-9. T: Uv Az P.

_____. 0. I -v: z R N Bz. T 9: 9-0.

_____ E L. 00. T : v A Bz w Az.L S I, . R K. B, . 9-56. Nw Yk:

B & Gv.

Cz, A . 0. F G N. LOT v.80. A: Vj Uv.

E, P. 005. A v v:v H. S L 9: 67-69.

_____. 007. T V : T H.G C, . A Y. Akv R M. W.D, . 67-89. O: O Uv P.

_____. 008. A G H. M G L .

B/Nw Yk: M G._____. 008. G w H. G Bw:A - v, . Y M J Sk, . 55-566. B, G: M G.

_____. F. L Az V. T L H-: G H Pv, . T G, R R, Pk MCv. C: C Uv P.

F, C; B F; M J. Hk. 008.L, : w , U X S.L D E L, . Dv K.H, Dv S. R A Dw, . 9-58. A:

J Bj.

F, B (.). 0. A X: .R J: M I/FUNAI.

_____ E Gz-I. 00. Rvw: T AzL, R M. W. D A Y. Akv (.).I J A L 69: -.

Fk, C. 0. A : , Nkk. (Az ). PD, W Uv.

F, J R B. 00. R B: Az. R J: A/E. UERJ.

Gv, E. 959. A R N. B M P E G, NS, A, 7. (A E S: B B. R J: Pz T, 979.)

_____. 960. B: 900/959. B MP E G, NS, A, 8. (A E S: B B. R J: Pz T, 979.)

G, Iv. 98. T U-C . T

Hk S A I, v. , . 76-798. WDC: S I.

_____. 96. T C: I Nw Az. IS A, . . U: Uv I P.

_____. 00. C Hw R T: M Az P. Nw Yk: C Uv P.



24/290

46 47

Gz-I, E. 99. P Tk . E I C, . M. L. Rz M, . 5-67.S B: I C Cv.

_____. 996. W : . RkL Rv, . J. J. Gz S. C. Lv, . 8-69.C: C Uv P.

_____. 999. V . C G : 67-9.

Hk, M. 00. Rk Awk :, , Az v. CvAwk H, . J D. H F S-G,. 99-. U C: Uv I P.

H, J D. 996. E Nw Az: . H, Pw, I: E A, 9-99, . J D. H, . -60. Iw C:Uv Iw P.

_____. 008. M--B: Tk M, M, H Az. U C: Uv I P.

H, A J H. 0. I: Az. E A Az, . A H

J D. H, . -0. B: Uv P C.

H-J, C. 979. F Mk Rv: S T

P Nw Az. C: C Uv P.

H-J, S. 979. T P P: I C Nw Az. C: CUv P.

_____. 99. Y , w : w Az. B, E, V: A A

A, . C H S H-J, . -7.C: C Uv P.

_____. 99. C ? A - Tk z. LH 6-8: 95-0.

_____. 995. I- k--: Nw Az. A H: Lv-S B, .

J. C S. H-J, . 6-5. C, CUv P.

_____. 00. N z vv: z. MANA 8():5-68.

Jk, J E. 97. L C VI. E E Sk, . R. B J. Sz, . 50-6. C: C Uv P.

_____. 976. V : wk w S A. R A. V. : S S,. C. S, . 65-9. Nw Yk: A P.

_____. 98. T F P: L E E TkI Nw Az. C: C Uv P.

K-G, T. 906. D Mk. A : 877-906.

L, C. 005. DV L L: G A R N. S P: E UNESP/ISA/NUTI.

L Dz, L. 0. R j jv w

E P I z. MA ,Uv F Az.

M, D. 007. L Nkk: zj . L E EL: L w A-Az , .L Wz, . 9-06. L: CNWS.



25/290

48 49

M, V. 005. R Pk O.LOT v. 0. A: Vj Uv.

M, K. 98. P MkI w Az. A A 86: 7-7.

Nv, E G. 998. P k w: U R N , Nw Az.PD D , I Uv.

_____. 00. I j U R N. Ukw Az, . C MEw, C B E Nv, . 66-86. L: T B M P.

_____. 0. A - Az. E A Az, . A H

J D. H, . -56. B: Uv P C.

Nj, C. 950. R I, A U. R Sv P Az A, 97. J S A P,9: 5-8.

Ov, L A A. 005. O N S G C/AM (997-00). MA , Uv F Az.

P, A T C. 997. A M Y M: ARN. PD , Uv F S C.

P, Gv. 007. Nkk: E AzP, . Bj A. W Ck (CA): L C P.

Pzz, J. 99. P z I Mk.PD , Uv P VII.

R, A R. 980. P : AR N. H : B, .A R R, . 5-8. S P: H.

R-D, G. 989. B Y C V . J LA L 5: 95-5.

R, Hw. 979. S v, w H Mk. PD , C Uv.

R, B G. 995. O : v. S P: C L/EUSP.

Sv, M. 98. T w. Wk P S . 8. A: Sw E DvL.

Svw-C, P. 97. A C M. PD , C Uv.

_____. 990. O Mk: Pv N Az. B,

E UB.

S, A P. J. 967. M w Az.A A 69: 670-68.

Sz, K. 005. M w Az,v. A II C I L LA , CILLA, A, T.

_____ Gz-I, E. 009. C z: K (W). Rv ABRALIN 8: 7-00.

V, Sv M. 999. A w Az: - . A 9: 55-58.

_____. 000. Kw Dwk: Awk ,, . E 7: 65667.

Wk, R. S. L A. R. 0. B Awk w S A. P R S B 78(78):56-567.



26/290

50

W, R M. 99. H z:, v. H B, . MC C, . 5-78. S P: C L.

_____. 998. C, S, H Bw R: F TU. A: Uv T P.

_____. 005. H A R N.C/S P: M L/I S.

Z, A. 00 A w Awk .Cv Awk H: Rk L F C A Az, . J D. H F S-G, . 99-. U, IL: Uv I P.

I. CulTure and soCIeTy



27/290

pandoras box - upper rIo negro sTyle

Stephen Hugh-JonesKings College, Cambridge

Abstract: I I v

w k E

Tk Awk U R N

v . U E

Tk ,

v:

v w ;

;

k w - ;

w ;

; k w

w . U


28/290

54 55


- M , I

w v j w

j , ,

, .

Keywords: , , w, ,

Resumo: N , v

v , v Tk

O Awk A R N,

. P

Tk O,

v , -:

j v

:

;

- -;

;

; ,

. T -

M, j v

j

, , .

Palavras-chave: ; ; z; ;

sTephen hugh-jones

ItctiI Az v j-

v, k ,

w j ( .. Vv C F 99:9; Rv

98). B w

, w M

v Az ( G

Tz 00; H-J ). T v

v , k w

Az

( MEw, B Nv . 00)

v w

w . O

. T

: E Tk-k

U R N Aw

X-T , P Vz G

Jv k E-P w

Az.

F E Tk , k:

k - ,

, k w

w , , w

. F, , .


29/290

56 57

T v E Tk-k U R N

w . O ,

E Tk , (masa, masagoro) w w k gawa,

- . O ,

w , ,

v , z

.

M ,

, ,

U R N E Tk Awk k k( K-G 909-0). Ew

w S A,

k w k

w . B , v

, z k k- k

pandoras box - upper rIo negro sTyle sTephen hugh-jones

. N - - A X ( F 00; B

0).

. S .. Hw 99 M 99 WW, T 969, 995

Vwjv 99 K, S 975 S, Ek

986, M 986 Vwjv 987 v P M,

M N.

v v

k U R N, v

w . T

-- w w (Tk:

kaapiwaya). D z , U R N

v ,

, , . T

U R N

- w , w

w w kw

-

.

Sv v v v

Lw

. A I k w ,

T (969), G (989)

. I v P-P w

v w U R N vv v

.

. U w , v B

.


30/290

58 59


Hw (99), w

w k w

w v. T w

w , .

I w

, T (995:7)

w w

w j. I w ,

w j

, v k

v, , . W j

, , , , v jv v

v v . P

v ,

v .

T S (988) w

j

w , ,

. T , v ,

v

w j

. W (988:) ,

, , k

M . W

sTephen hugh-jones

Nw Az,

w , k, j, , , ,

, , , v

.

I w k w ,

: k - ,

, k w

w , , w

. U B k E Tk

, k w ,

, .

1. ornamenTs as ValuablesE Tk ,

, w

. T

w

w v; v,, ,

(W 99; H-J 995:).

T

, , , ; , ;5

5. Banisteriopsis, .


31/290

60 61


Y, ;

- .6

T ,

. I K B, w

,

Nw Az

E Tk Awk k. E Tk

v v,

w

j

w . Y

k; (s) , .

I w Az, j

w :

, , .

B Y

w . A

E Tk , w v ,

- , vv E, w ,

6. T hee gaheuni, , v, j

gaheuni, . Gahe-, , uni,

, w .

sTephen hugh-jones

7. A v w

. S v w; v,

v.

w - , -

/ . T -

k -, ,

, w-k , j ,

. PaceD (00:),

j , w

,

.

A w

, Y

k W (99) ,7

D. H , w, D w Y

w : ,

wk (00:)

Y

w wk .

T w

, , ,

k v

. T E Tk v


32/290

62 63


8. I v w Y w

v v w .

w . T

v w w ;

v w

w .

T E Tk :

v,

. T v

w

. I ,

w - - w wv

, w w

k ; ,

, , ( H-J 995, 00). T

v k-w-

v w (W 99). P k

v , ;

k v , ,

; k w

v wv; Y j

;8 ,

Y, v w k, , ,

w w ;

w .

sTephen hugh-jones

W v w -

v v (

Hw 99:.7, ); v

w ;

v

-v, -. A ,

, v

wv:

/ / w / .

I , , E Tk

k M G. O w

, ,

Tk w , G

w (G 98 H-J 00).

T I v k , v. I

. T B k w v

w Y , ,

k . P k


33/290

64 65


w

k ,

, , w v v.

T . Hwv,

v.9 I , k v w

,

w

. G v

,

, , v

v v .

A X, w w

( Hk 005:05-6; C

Sz 995:8-), , k

v. C

j Mk- w

, wk

w w . T

, -k

0. G (979:5) , k , K

.

sTephen hugh-jones

w , ;

, v w

v . T ,

v . I

w ; , w.0

T w

v v (

98:85).

2. The feaTher box as CosmologICal operaTorT w

. T -

w, I- (MK 000). T v

, -

, v w -,

-, k, w v

, w . F

w . T , s, v , ,

w. T w v w

z v. T , , -

w v ( H-J 995:-5).9. I U R N,

v , w

w k

. B (976) v

T.


34/290

66 67


T , v

(H 99)

w k v. I

, , -, ,

vk , ,

, w , w

. T v -k

-k z

. F v

; w ,

v j v,

wk v .

T v v w , v w, - ,

w k w

v, . T v, -

v Ow R Lv, w

v v ,

. H v v

, . B

. T v , w v

sTephen hugh-jones

k wk. T v

w v, k k ,

.

I , -

v . T v Ow N

S, w k

w k . E , k

, w w v

w . F v k; ,

, v

. A

. N

v w k . N , k

-k, - w

-, w.

T k ,

- -

k v . T

: -w

; , ,

w . D

, k

. T k

w w .

I , k -

. F Sk Bzz 99:7-75 (Bw);

C 989:7-9 (Kw); 996:-5 (Tw); 997:60-65, 5-

5, 67-70 (K); Dk K 996:9-00 (D); H-J

979:67-68 (B); P 997:67-68 (Tk); U P

K T K 980:09- (D).


35/290

68 69


, ,

w w . T

- -

w v

w

, w v w ,

.

3. makIng bodIes, makIng ThIngsLk w Az, V k j

, v, w

k k v . A G

(989:70) Yk,

w k . P -

k

, k ,

. S

k v

j, , , w. T

k

k, , ,

. P- v kw k , v w

: v vv k .

T w

w k j

sTephen hugh-jones

j . B

: w

v ,

w k w

. T v w j

j

. T k, k-wv

k ; Y

w w w

. T w

j k w kw

w, , - , j

, , , k

-, v, , k. T k vv w

: , , ,

, (

H-J 995). Oj w

. Mk -k w

k. I w

.

4. The deCoraTed bodyA , w k w w w w j (Oropendola .)

w w w ; w

. S ,

w . O ) w

w w w w w w. B


36/290

70 71

) k

; ) w w w ; ) j

w j- ; ) k w w

w w w . H v k )

w w ) k k- . O

) k w w

w j - w. R

w ) j w j) w

k- w w k; w

k k) - . T w

w k k

.

T w . I , w v w

: - w w ,

, k j

v , z k, -

, z-k v w,

k w , - -,

w w. T, w

W w , k

k, v , .

M w ,

, , w, ,


k , , . E

, , v w,

v w , w

( H-J 99).

O ;

v v

v , v . Lk

w, v . F

w

w , v w

; k- v k

, ; ,

, v

w ( H-J 006).

Lk w, w

w , w

w,

w . T

w

w , k

v,

w k, v . T k

w

, , . V

k, v, v w

, , , , ,

. S B 996 .

o s o o g o s s g o s


37/290

72 73


, - w , w

- k-w k

.

I , Nw Az, w w

, w

Yk, WW K , ,

(G 989;

Hw 99; T 969). E Tk -

w v

E < > W < >

. T

, , , w

, , v , ( C. H-J 979). I

, v ,

v, v v

, - , w v

- w , w

v , , w

.

5. haIr and TeeThO , ,

, . O

sTephen hugh-jones

. S Vv C 998 H-J 009

.

5. I B, masa w maha; ,

maha w, maa. T w

B ( T

99).

, . W

, , v , ,

, , , ,

kni oka, w, k

, , , , ,

w. T ,

,

v . W

k

minia, . T

: Y

minia, . H wv v

w. T , , , w

w w wv, v

w .

G, maha hoa, w . Mw

, , ,

.5 Hoa, , w, v;

, , , v

. W k -w w E

Tk , .

pandoras box upper rIo negro sTyle sTephen hugh jones


38/290

74 75


.6 T w ,

v , w

w k w

v.7 C

v w ; , ,

v; , , w

, , ,

, ,

, .

M kw w kw

, -

w

, k w W S, k wv -

(uga) w ,

w j Y

v ( H-J 979)

, v, , v Y

. T - j ,

Y w ,

, v Y;8

D w Y w -k

.

sTephen hugh-jones

T , w,

. B

k . T w

w, ,

, v; w

. Bk , ().

Rv , k

w w ,

w - w k

- w w . Rv , w k

, v .

T w/ w w w

w .9 Lk , w

, k ( H-J 98:86). Yw

, S, E F

w W S, E w

. W , k

, k , w

. Lk w, w

D oko-wewo (w ) ,

, B j

O- Y .

9. T w ();

w w (); w v. w

w k ().

6. A gda-hoa, , w; waheri-hoa, ; waso-hoa,

7. S OH 989 w M .

8. C G w (G 99:80).



39/290

76 77

pandora s box - upper rIo negro sTyle

k .0 T ,

w , ,

w, k , k ,

w , P

k, w .

I w ,

v w j

w , , w

. I w , ,

w, w, v

k w

. I ,

, , , w .

M ,

w w ,

(h) -

(guam). U w w,

k w v, , w

. S T 99 K w v

.

sTephen hugh-jones

, w , -

.

6. paInTA ,

. I k

, . T

v v , ,

v v. T ,

, - ,

w

v v . P

, w w,

-, .

Tw k : v w

-k k-. T w

w , w Az, k v ,

, , v ,

. R , w

, k k,

v. I , ,

k v wk w, k . I , k

0. T B botise, w w B

Tk bo-, v . N boti wia-, , boti

wiase-, w .

. I , k

. S Bzz 99:7; Dk 996: 9-00.



40/290

78 79

pandora s box upper rIo negro sTyle

v. A v k

,

ww w .

E w w w. A w w v

, v. T

v , w, , k k

k . A w , k

k k v j,

w , -k . P

, .

T k w . S w k v,

. T w w w;

henyerio, , w

w - . A

henyerio w w

w k v k . A

w j

.

Lk , w v

,

. I w w v

,

w

, w . S H 998: C. .

sTephen hugh jones

v, , , E

Tk .

A w ,

j , , , (W 99:8). I

-w , w j v

v . S v, ,

, k, j , ,

v w . A v w,

j :

w w/ w

; k

k j , k k k k

, k, w , v .

T

w . A / /

w, v ;

w ; k

. S v v

. H I

.



41/290

80 81

pandora s box upper rIo negro sTyle

7. The self, self-presenTaTIon and exegesIsF E Tk , , k, , ,

. H ,

, , v. L

w (s) , j , , , ,

, , , , ,

w w . T

Y, w,

j -k

v. Hwv, Y ,

, ,

w k

, , - , w w .

I E Tk ,

w v, , k

, v w,

w v. S

Y; w w

Y. I , ,

k , -

v w. Av

k, ,

, ,hoa, . I ,

sTephen hugh jones

,

, .

Lk , w, , , k, ,

, w , w . A v . T

Y ;

-v,

w . A

M w v (G

998:5), E Tk w ,

k, . T w

, , v . A ,

E Tk ,

k v

(W 99:6).

T ,

,

. B k

. W

, w

, , w, v

k . T k

v ,



42/290

82 83

, w, , v . O

w, w

w - ,

v - w

. I I w v .

O v v w

v v. T

, v , w

v

, , w w, z (

Hw 99 M 986). F G (998), w w j

v

. W w , v

w , w E

Tk vw . A , , v

k, v

wk . G

v j,

, I w , w

, .

C v, w

v v v , w

w v

w w. I M,

w w v

,

v v

; w w , w v w

(OH 989; 99). P,

w , B

k

H PNG ( S, A. S M. 97;

OH 989).

I v

, G . B j

j w. G

v

v ,

, v, v (998:,

67). I , w - , v

v

w .

A , v

v v w (

C DAv T P . 00). I M

Az w v

wk ( OH 989:8; Hw 99:5),

E Tk -

v



43/290

84 85

j. A kw , kw

.

F, v

w.

D w .

I , I w w

; I w

w w v w v

I kw. W ,

, . B

w kw w kw

w . B w w w . T

w I v w B

w v

w

v. T k. I

, ,

,

kw v

.

ConClusIonF v ,

, k

, , k

w,

E Tk-

Awk-k U R N. A

,

v z -

. F

U R N

, I , j w

v z

, k v U R N .

A . I,

, I v v

U R N

w . M

; U R

N

w S A, I v w , v , ,

, wk .

. S .. U P K (F A L) T K

(Lz G L) (980) Dk (A C F) K

(Dv M F) (996).



44/290

86 87

referenCes

, Kj. 98. Mk S Oz. Sk: Av Wk I.

B, C. 0. P U X . A X: U , . B.F. R J: M I FUNAI.B, P. 976. L A C ( ): -. PD , L AS, P.

. 996. T (N-O Az). LH 0: 6-79.

Bzz Sv, A. 99. C U. EA-Y / C CEDEM.

C, S. 00. T v : M w . B A, . C. P N. T. O: B.

C Sz, M. 995. D :P X. A : E , . E. Vv C. R

J: E UFRJ.

C, F. 989. R k. B: SvC C.

. 99. R . B: Sv C C.

. 996. P . B: T M.

. 997. L Kww v, .Q: A Y.

DAv, A. 00. Cv, , : I T T.B A, . C. P N. T. O: B.

D, P. 00. G : L

Az M. G Az M, . T. G D. Tz. Bk: Uv C P.

Dk (A C F) K (Dv MF). 996. A D-W D P.S G C: UNIRT/FOIRN.

Ek, P. 986. A, , z P: . J S A P 7: 85-0.

F, B. 00. Lnguas e A X. O Pv A X, . M. Hk B. F. R J:UFRJ P.

G, A. 998. A A. O: O Uv P.

G, G. 98. I G . N,C G, . C. MCk M. S. C:C Uv P.

. 99. Bw C F. C: C UvP.

G, Iv. 979. T C. U: Uv I P.

G, T D Tz (. ). 00. G Az M.Bk: Uv C P.

G, Dv. 989. T Wv S. Bk; L: Uv C P.

Hk, M. 005. T E Pw. NwYk: R.



45/290

88 89

H, M W. 99. C K I. A: Uv T P.

Hw, K. 99. F v: F Ww. T G B, . R. R K.

K. P: Uv M, Uv Pv.H-J, C. 979. F Mk Rv. C:C Uv P.

H-J, S. 979. T P P. C:C Uv P.

. 98. T P S B .E A A T, . A.Av G. U. A Nw Yk A S 85:8-0. Nw Yk: Nw Yk A S.

. 99. Y , w : B Nw Az. B, E V, . C.H S. H-J. C: C Uv P.

. 995. Bk : T NW Az. A H, . J. C S. H-J. C: C Uv P.

. 996. B v ? D v Az v v . T6: -8.

. 00. T Az : A w . G Az M, . T. G D.

Tz. Bk: Uv C P.

. 006. T Nw Az . TA N N, . G. v B B.B. C: C Uv P.

. 009. T : Oj NW Az.T O L T, . F. S-G. T: Uv Az P.

K-G, T. 909-0. Zw J I.S: Sk S.

Lz, J. 000. D . L , . A. M-B P. Ek. N: S

E.MEw, C; C B; E Nv (.). 00.Ukw Az. L: B M P.

MK, S. 000. T T Tv: T w . B K, . S.G R. J. P: Uv Pv P.

M, G. 99. T : B , v, kw Ww. J A A 9: -.

M, Dv. 986. S M.Rv M P : 7-.

M, N. 986. T F Gw. C: CUv P.

OH, M. 989. R Sk. L: B MP.

. 99. U k: A, Nw G H. M7, : 587-608.

Rv, P G. 98. Iv G.C:C Uv P.

S, A. 975.T : A S .E , : -.

S, M. 988. T G G. Bk; L:Uv C P.

S, Aw M S. 97. S- M H. L: Bkw.



46/290

90

Abstract: A ,

w v Az

, , v , -- v.

H w - U R N , w P, S,

. V

E Tk, Awk, (N, Kk)

, v v v ;

,

k . I ,

The serpenT, The pleIades, and The one-legged

hunTer: asTronomICal Themes In The upper rIo negro

Patience EppsUniversity of Texas at Austin

Melissa OliveiraUniversidade Federal de Santa Catarina/FAPEAM

T, T. 969. Tk: C Bz . N H: 50, 5, 57-59 70.

. 99. W , w :P . B M, . J.W. Fz. S: S

Uv P.. 995. S j: B, jv K. C A0, : -79.U P K (F A L) T K(Lz G L) 980. A M No E. S G:UNIRT/FOIRN.

Vwjv, G. 987. A v N:S . B M E V Gv 9: 5-67.

. 99. K z: P . G:Sk-Dj Z.

Vv C, E. 998. C Av. J R A I , : 69-88.

Vv C, E C F. 99. L : S-A . LH (-): -70.

W, R. 99. T . B M G M, . M.S M. G. C: C Uv P.

W, A B. 99. I P. Bk, O:Uv C P.

W, P J. 988. T D H S. L:Y Uv P.

The serpenT, The pleIades, and The one-legged hunTer paTIenCe epps and melIssa olIVeIra


47/290

92 93

w v

U R N w Az

w , wk

k .

Keywords: ; ; R N; Az; ;E Tk; N; Awk

Resumo: C

, v

v Az

, , v

v . N

v A R N , z P,

E . V

v Tk O,

Ak (N, Kk),

; ,

v. N , v

A R N

Az , v

.

Palavras-chave: ; ; R N; Az;; Tk O; N; Ak

InTroduCTIon1

M w ,

v w

. E v vk

kw,

. Y k

v w wk

v (C

Y 005; C 005).

. W U R N w v

kw w . E wk w

H w ( 0) M R Tv G

w T Lz L I L A S

Uv T A, N S F

HSD090, ( 00-00) NSF DDRG BCS-0550,

F-H, M Pk I Ev A.

Ov Tk w j w

, v (AIMA),

A (A E I Tk Y) A (A

C I M T), w W Tz

C (P Uv C S P Bz S

T A, SBEA). Ov wk w

I S F Oz I A

R N; k w j v



48/290

94 95

T kw v

U R N,

Az. I R N , wv

v, k ,

- (, , v . T kw

k w , ,

v , -- v .

Gv ,

kw . T

w, w

E T

w G-R B. S, kw

w Az ( .. J 00; M

005; R 005; A G R 987). I w

, w

, j w v

.

T Rv,

w I S R N P,

A Cz P v V. O k

K Sz, D Pv R, A Cz

.

I , w - U R N .

D , ,

v,

v

. S, k ,

vv v . F,

w U R N

Az v

w wk , w

v .

W P,

w Az ( .. H-J 979; 98; Oz Gz 987), S,

v Az k.

W ,

H O, U R N

v , v,

.

1. regIonal ConTexTA v, R N

v , w

w. T

E Tk V , v-w

-; k v z ,



49/290

96 97

, w

-

(.. S 967; Jk 98; Sz 005; Cz 008). T

Awk (Bw, K k, T, Yk, B, Wk,

), w T V,

w (w

T, w V ).

Hwv, k v , v

v . M

Awk-k R N v

N, T-G J

, / P.

T R N N Kk-

Nkk . W w

Mk, wk

w (B E

009). Hwv, k

, - -

( ),

,

. W V , H Y

(N) , kw Kk (Kk-Nkk),

w E Tk Awk ,

vv v . T

v (, .. Jk

98; R 979; Svw-C 97).

D , U R N

V v v

kw v .

T v ,

v, , v , , v.

A kw k

v Az v w

z . A

w

R N , w

v k v

, R N w.

A w,

v R N w v . T

- k

, w w

v . T v

w , , w

v, . T

-- , w w

v .

T . T v

k w ;

, H-J (98:99,



50/290

98 99

R N ) w B (E Tk),

dabacuri ,

w v . S,

P (he wi),

w w j w , v. v

v v. w .

T kw w v

j. F , B, H-J (98:99)

w , ,

k ; v, v

, v . D

v -w v, v v, he wi

w v W S,

w w P.

F,

, v v

wk k . T

w v

( , , )

kw v

Az .

I Az

,

w . Hwv,

vv. F , P

w Az, w k j w w

, k z

w . S, P, H, O, w

w k Az

v k.

I w w, w E Tk

, Awk, (N Kk)

R N . W -

, v

Az .

2. sTar-lore of The easT Tukano peoplesT E Tk v

v, , ,

v

v. D K-G

(009 [905]; 005 [909]) M T Rv

K C Rv; Bzz A. Sv (96; 99)

Wk (P-T) Tk ; H J (979;

98) B; C (987) K; R-D

(997), R K (987), F F (006)

D; A (005; 008) Tk U T;

A A (008), C (007), Ov (00), Ov

Azv (00), Cz Azv (00) Tk

D M T Rv.



51/290

100 101

. A wwk (P cabo de enx).

. S v ; V, ,

, , v, ( A A 008; C

007).

. N, v v w . F B,

, H-J (98:90-9) v ... C J,

[ w] S, v v , v

j w k k w j . A

j, k w F F J (he rika yai),

, S, j, w . A k,

w hino, w

(Boidae) w k

. T k S

z, .

A z

, w v. T V ( S), A,

J F, S, J, S-G ( S-T), F-Sk

G, Az,2 O, E.3T Tk w

k w ; wv, v w V S,

S-G ( S-T) P, F-Sk G

H, Az O .4

E , , , ,

, j ,

-

5. T v

v : .. (inga genus; mer kum), (guilielmaspeciosa; ur kuma), (poraqueiba .; wamu kuma), (pourouma

cecropiaeolia; use kuma);: :,

(ia kuma) v (mehk kuma) (A A 008).

T v

w z .

k , H-J (98:89)

B. V w

, w w v

v ; v

- (H-J 98:85;Rz 997:6; Ov ).

Lk R N , E Tk

w

, , v, ,

. F Tk D

T Rv (A A 008; C 007), ,

w z k

-w , w w

.5 M Azv, Tk T,

V R (Aa Poero):

W V [...], v

, . I

w k -w



52/290

102 103

k . T

[-] k. W v-j []

, . A , .

[...] T . I w

, k . A V, , j

w . I

w w , k ,

w k w . A

w , V (...), w

w w , w

. B w

- , k k w .6

(Cz Azv 00:5-5)7

S, Tk,

Woga Mas ( T P, ),

. P dabacuri

w v (A 005:5).

6. S, H-J (98:9) v B C J k (anya haku)

. A Sk z

O, k v v

w .

7. O P.

A v U J Azv, Tk T

Rv (Ov 00), Tk

v w , E P

(Bahuari Mahs), w v M Sk (Umuse

Wikh) v w .Oj ,

, w k ohkoa Mahs, S-P.

I , k k

w - v

(Ov 00). F , Tk D

V (A A 008;

F F 006) w w

Yepa Oakhu (Tk) Deyubari Gomu (D) wk w dabacuri v v

V (Aa Mahs), T (Buhpo); v wk v k. S,

k w Y w

w ( v ): S

(w w w k )

J (w w ) w w

k ( Tk

D, F F 006; C 007; A

A 008, w k A (Pamo) Y ; K, C 987:5-5). 8

8. I K v, C (987:5),

Yj k ( w )



53/290

104 105

T P E

Tk . M S-G S-T, w

K, w W N (uchiwu) (K-G 009 [905]; C 987), R (Tk),

w k v- w w (v H 987). K-G (005 [909]:50)

v P k Tk

Awk I I V Rv. H-J (98)

B P

B z, k

D M; v w

w v. T

P S ( v C J/

Sk), w w , , w, .

T B P

, w W S,

. S, P k

K (C 987) Tk.

A (005) P Tk

:

z k ,

k . L, w

kw w . T

, Yj w w v.

F , w , , ,

.

T v P

(okoatero). I w

w . I w w

(yusuare), ,

w J. T w ,

J. Bw D F, w

P k k,

, (...)

, Yuku

Mas( ). W okoatero (...) k

k ( ) ,

. A

, z [ ] , v wk

. A -,

,

.9 (A 005:50)

M P w D

v, G M A T Rv

(A A 008; F F 006:-).

S Tk (Ov,

).

9. O P.



54/290

106 107

T P k

w w k -w P .

A v, k w w ,

w wk C-F

(Ome Poero) w . T z ( v) w ohkoa Diar Mahs ( S-P),ohkoa Mahsu (S-P). T S-M w

w . W

( S-M) , ( ) w k

, P. H

w w . A w ,

, w, . I

w ,

, . T w . T P ;

w k S-M (ohkoa Mahsu).10 (A A 008:6)

3. sTar-lore of The upper rIo negro arawaksT - Awk R N

w E Tk. J (00:5)

E Tk

Awk, Awk v ,

0. T D C L;

P.

. W

v Awk ,

B-S ( v ), Y w . W w

, S 5 w,

w .

. A Bw (K-G 005 [909]). T

S v N.

k v .11 K-

G (005 [909]) S

Walipeeri Dakenai - D P - A Rv,12

w w S (Manpane Dzka, Dzka)

L w; F-T (pitsi, Nassa) O; Y (Oalperi), P, Kakudzt

E, G S (Kitpana) S.

F Kk U R N, Rj (997)

(Manapa); P (Walipere); F-T

(Uptisina), T; Cv Z-z (Kakuyude), O; v- Sk (Kjewidapam),

S; ( );

G I (Kuriam); C (Yurum),

S C; C P (Makuapidam); A (Aaldali), F E (Maalinai). T Rj

w

.



55/290

108 109

T w S G S w

R N Awk . Tv (008

[95]:8)

k k, k

v Nv D , w , , -v w. Tv

, M (Awk)

I v S Rv, w w

v (B), w

v.13 A v V ,

v (E, ;

Bzz A. Sv 99:90; H-J 98:9).

T P z R N Awk, E Tk

. T P k

(K-G (005 [909]) G

. Hwv, Tv (008 [95]:50) v w

B S . F , B

; k k k, ,

Mk W; k w . I P.

C v [S ], , w B , w , w, . T

-k , Mk W, . I

w S, [w ]

w [B] k ( ). R (005) v

v k Az .

S (S / O). A T

P w w w

w : (Meenspuin ), w P, (Pinon), w

G S. E , w P w z , S ,

w v

(J 00:; Gj 9:9). T w

w w v w P.

T Kk P (Waliperi),

Rj (997:9), E Tk.

W w w k

, w . W w v ,

w w , v

w v . H w

w wk k

(-) . W w k k,

w W k , ,

P.

4. st- t ri n t T V v w E Tk ,

. H w H Kk (B) , w w

v - . T



56/290

110 111

vw v w

- v w Tk ,

, , ,

w

, , .14

H M, H T I

T Rv, v w

:

F j , wk. A

, j , [] j.

A S-Hw [P] . A -k [H/T]. A

-k z [O ] .

O z v ;

v v . T, v ,

() , , -. T w

, moyk , . A w

. W , wv, w , ,

, w - v

. O H kw

, v

T Rv.

. A , .

T , v [S] , ,

[ ] k w. W

v k , w .

T , -.15

A Tk

E Tk ( S v). S. H

(-)

v ,

w ( v k

v ),

v Tk. T j

- kw Tk D, w w

w (C

007; Ov 00).

T P H, w

S-Hw. V H z k,

vv P T Rv

H. T w V

(S), F-SkG ( H, T). T H P ,

H M, w:

5. O H.



57/290

112 113

T S-Hw ,

. A k k . O

v [ k

] w k. T k -

k , , w , S-Hw . H k v

[ k-].

T k w , ! I k k

k w . Y ,

k , I k w k [ ]

, [ k

v k]. W k, ,

k , w w .

A [ w ]... ,

. H bb k ,

w [ k k v].

W w v, , S ! S

! R , ! Sk . H

k , k k.

T []

. H w k-, -w, . I k -k ,

, w k ,

[ ]. Y w, ,

v. T w ,

w k, S-Hw . T

w . T .16

A v , vv w

w vk v w, Tk D (Azv Azv 00), v

w v

w E Tk ( S v;

A A 008). M

V Az ,

P; wv, D v, F

F (006:-; S v), k

w. T Nek Mas, S-P, w

v w,

V, w T. T

P Az .

F Kk, H,

w V . Svw-

C (97:5) P, -k (T),

- (.. z, w w

j [ H-J 979; 98]; O ), -

w (B L), (C B),

v k (S), j (C). H v j ,

v. H Kk

6. O H.



58/290

114 115

v , w

k E Tk ( v).

T P v w- Svw-C

(97) wk; kw w Kk vv

.

W - V

v , . F

H Tk T Rv,

kw

. O H E vw

T Rv (w 00 0), S. H

kw .17 W

H w , vw

w kw w

Tk . I , Tk vw Ov

, kw

v v. D Pv R, w

vw H -kw ,

v

k H v,

Tk (D Pv R, .. 0,

P).

7. W S. H

w Tk .

T w

w . F Tk

Awk ,

P, w k

. F H ( /- ), ,

w z.

R v H k w w

w w kw

Tk, H v [

] , , , w

Tk v (D Pv R,

.. 0, ). Hwv, w Tk

kw

, w

v ( S v). A

w

w v.

T , v

v v

w V . T w w

, w

. F v , -w w

k, j v (

, , ),



59/290

116 117

(H-J 979; 98), .18 F ,

, -

v. W v

vw v,

; , w w ,

k vk

Tk Awk v.

5. sTar-lore beyond The upper rIo negroT R N w wk Az

. I ,

v E, v

v (.. Rv 99; S-G 99;B . 00; V 000). S - v

, w R N

k w Az . T

v P, O,

, w

v .

T

w Az , R N. J(00:5) w

Awk ; kw

C , w

8. Tk A Cz v.

v v w (M J 98:09). F

/- , , v

v . T / Cv,

G C (Oz Gz 987),

N Kk V.

T R N, Awk C

G P .

M P

, w , , v, S-

M-T (J 00:0-) k P

R N (Tk S-T H S-Hw).

F Awk C , B (H-J

98) Tk , P k

. T k w P

z Awk C

: Sj/Ww [C/Awk P] w

,

, , . Sj/Ww

v k (J 00:, M 988).

A C Awk C , J

(00), P w w ;

v , w k P.19 T w

9. J (00:), F (98), v w v

w T Awk, v



60/290

118 119

P

w G, Awk C

v w ,

w -

v v , w j (Oz Gz 987). O v

w P k E Tk

R (Tk) w R N ;

k v v w

w k (v H 987).

A w Az k

P O, w w v (J

00:7; M J 98; G G 00). I v

G, w w w

k w , w , w ( v)

w . T P w

w (, v, w ,

, ); H w (

jw), O w - (, v,

O w v ).

W T C : A w w w . A w k , w w

- . T z w w

v , v. T w w

j. Tw w , wv, w

kw .

T w R N ,

w O w w z

H w -k k; wv,

. F , R-D (997) v

D O , w w wk k

Mk W ( ), , , ,

v. I C ,

Awk Sk (G) O

w , z, w v

k Mk W (Oz Gz

987) Tk H z w

O, k v (

P / V ). S, Tk

B O , w

w k, w (H-J 98).

F Awk C , P z

, w T

(Oz Gz 987). I G,

C K Awk Pk P-

k (G G 00; Lv-S 97; M

J 98:9); , vv,

w -k k.

S Az,

w . W vw

,

v v w , w

(.. L 97 S [W Tk] R



61/290

120 121

005 S-K [P]). A

w Mk W k v k (

w w v k; .. R

98:7, Tv 008 [95] ). A w

, ( W-T), kw w, Tv (008 [95])

w S ( S v),

S K w Az P

(R 98:5).

T - , w P,

H, O, kw w

Az (R 005, Lv-S 96:05). A P

w w, A w w

, w w ;

jw H, v P, w

O (W 005). T S-K

( P) , w v

O P; ,

P ,

(R 98; 005:05).

R

( , v - E C Q;

R 98:5), w w

. S -A w

, R vw

v,

A v, -

C w w (R

005:7).

ConClusIonM v - U R N

, k w w . S

, w

,

k v

. T v v w kw

,

w , ,

.

I V, w , w

v

(E Tk, Awk, N, Kk); ,

Az (O ), F-Sk G (H),

V (S), P (S-T S-

Hw). T V v w,

P

z k -. B k,

- V k

. T K R, w E Tk

kw v P ( w

k), v Tk

v k w (C



62/290

122 123

; v),

K ,

R v

w Awk . S, w N Kk

V z k E Tk,

v w

.

O w V . T Awk

U R N z

V , G S ( v V,

), , , . T

, Kk D

P - k. O

R N , w ,

, v . T w

- , w O, H,

P (w )

k, v R

N . T P w w

, v S-T,

S, kw v w.

A ,

v . I w Az,

v

. T -

v Az

w v, , ,

v . S, -

Az w k v

v , , w.

referenCes

A (A E I U Tk). 005. Wk, N Mk. C T: O v U-Tk. AEITU, S G C: AM; ISA: SP, SP.

_____. 009. Bk W. S P: I S;

S G C, AM: FOIRN-F OzI R N.A A (A E I Tk Y A C I M T). 008. Mk k k . S P: I S; SG C, AM: FOIRN- F OzI R N (C B T).

A G, J Ez R (.). 987. EA. B: C E Uv N C.

Azv, M. () Azv, A.N. (K). 00. D

H P k w : M Tk H P. N I R N, V. 5. SJ I, R T, S G C: UNIRT/FOIRN.

B, C, Lv M, J Sz. 00. D w S A: A -v. A Rvw A :-5.



63/290

124 125

B, K P E. 009. L Kk, w Az. P CILLA-IV , Uv T A . O .

Bzz A. Sv, A. 96. A vz U.S P: L E.

_____ . 99. C U. C, E: EA-Y.

Cz, A. 008. F C P. Oz j k T ( z). S P: EU, ISA; R J: N.

_____. M Azv. 00. Mj T. Mj : C v R N, . A Cz.S G S P: I S, F Oz I R N.

C, W Tz. 007. O Tk E Y:C . P.D. , PUC-SP.

C, T. F. A v P-Tk Tk . I J A L.

C, V D. 005. T k v.C . (.), . -8.

_____. M. J Y. 005. I. C . (.),. -v.

_____. J B. C, M. J Y (.). 005. S Sk. B R: O Bk C A.

C, F. 987. T K.A G R (.), . 7-68.

F, A C (Dk) Dv M (K)F. 006. B K M: O

. S A, R T: UNIRT/FOIRN. CN I, v 8.

F, W C. 98. T C Awk. AP Uv M 9. P. P, T N: A P, O

N.B., 967.

Gj, C. H. . 9. P, I G j . Av I E, L.

G, L Dv G. 00. T , w v, z : A R U, A,Bz. T: J S A LwS A 8:-66. ://..//v8//.

H-J, S. 979. T P P: I

C Nw Az. C: C UvP.

_____. 98. T P S B . A Nw Yk A S 85:8-0.

Jk, J E. 98. T F P: L E Tk I Nw Az. C: CUv P.

J, F. 00. Awk : I S A; v. L A IL J, . -9.

K-G, T. 005 [909]. D :v B (90905). M: EDUA FSDB.

_____. 009 [905]. C A v. D D. T K-G v B. M: Uv F Az/IGHA.



64/290

126 127

L, E. J. 97. T S : B v.P.D. , T Uv.

Lv-S, C. 96. M I: L . P:L P.

_____. 97. F H A: I S M. V . Nw Yk: H Rw.

M, E. 988. O j P. S k S. D, H: C E D L/ F, 988.

_____. 005. T : E . C . (.), . -6.

_____. F J. 98. T C k. J S A 68:05-.

Ov, M. 00. A Tk. I S,Pv I B (://..///--/--v/-k).

_____. F. Av v: A Tk T, A R N.

_____ H V V B Azv. 00. C, , - M T:C j. Mj M:C v R N, . ACz. S G S P: I S, F Oz I R N.

Oz Gz, F. 987. E Awk L (C). A G R (.), . 9-0.

Rz, H. 997. A k Y-M. M: IS Az C. (G, D M Az).

Rv, M.E. 99. R w Az: T J : 58-767. E():06-8.

R-D, G. 997. M C. C v v:

Tk N Az, . GR-D. Dv: T Bk.

R, Hw. 979. S v, w H Mk I Bz. P.D. , Uv C.

R, B G. T K. 987. Cv .C Hj 6:6-5.

R, P G. 98. T C Z. Nw Bwk, N.J.: RUv P.

_____. 005. M : A S Q . C ., . 9-7.

Rj S, F A. 997. C C. B. F E.

S-G, F. 99. E A Az: SXVXVIII. Q: A-Y.

Svw-C, P. 97. A C M. P.D. , C Uv.

S, A. 967. M w Az.

A A 69:670-8.Sz, K. 005. M w Az,v. M C I I L-II, Uv T A.

The serpenT, The pleIades, and The one-legged hunTer


65/290

128

Tv, C. 008 [95]. A B Az. Tv E I, C z T (AM), . P F R M. R J:M - FUNAI.

V, S.M. 000. Kw Dwk: T Awk S R

M, T, R. E 7(-):65-667.

v H, M. 987. D Tk Az. A G R (.), . -5.

W, J H. 005. A .C ., . 8-5.

organIzao soCIoespaCIal e predomnIos

lIngusTICos no rIo TIquI

Aloisio CabalzarInstituto Socioambiental

Resumo: E

T, N Az, v

TUKANO ORIENTAL ( Tk, D

Tk) NADAHUP (H Y). I

j M S P-

C z ,

z , v

v ( ), T.

A , , C L, F

Cz, G A , , D B J

Pzz (in memoriam); K Sz.

organIzao soCIoespaCIal e predomnIos lIngusTICos no rIo TIquI aloIsIo Cabalzar


66/290

130 131

N .

N v, v U,

,

.

Palavras-chave: Tk O; Az; Tk; T; z ; ; ;

Abstract. T

T w Az,

E Tk ( Tk, D Tk) N

(H Y) . B

P-C S M

, I w z

(w

), v v T . I

v V , ,

.

Keywords: E Tk; w Az; Tk; T v;

z; ; ;

InTroduoO jv z

( ) v TUKANO

. Q , v

, TUKANO NADAHUP. TUKANO

T (T I A R N, Az, B, v

v). A (Cz

000; 009), z , ,

j, -

T, z.

E v

, .

A T

TUKANO ORIENTAL NADAHUP (v

). E TUKANO, , ,

k , k, , k. E

j v,

v jv .

z

, v

XX, v k

. O v

. E v

TUKANO ORIENTAL. Tk, , z . NADAHUP Mk

(E 008:0).

. E - , v

v , k. O

(v T 0).



67/290

132 133

U B. N T, , ,

, .

XX k P-C. Tk j

, ,

,-, T ,

v NADAHUP. M ,

k U,

. F T, T, A,

P (Wk) (v Sz 005).

A k v

, vv

, Tk, , j

. A k ,

v

, z , , v

v v .

. A , j ,

(, , j .) .A, vv j ,

T S G C,

v ( , ) , v .

. A j , j , j

, , .

A B ,

T,

vz P P,

v (B, T, Mk,

Tw, S). J k C, . E

P A. D , z

, j , ,

P P.

E , z

T 70% v k (

, ). N ,

k (v,

). A k

Tk B V P-C;

k S D

C. A k ,

T, , 970,

. D (M )5.

5. E z ,

, jv

v z T. U

.



68/290

134 135

M . L TUKANO ORIENTAIS T

T TUKANO

T, ,

z .6

1. problema TerICoN T, , -

, v , ,

, vv, . N z

, TUKANO NADAHUP

7. H

.

6. V , j

, ,

v .

7. N R (v ), v TUKANO -

NADAHUP, ()

P v TUKANO, v-

, ,

, vv NADAHUP . E

NADAHUP j , v,

TUKANO.

P TUKANO, NADAHUP8

v v , ,

, , . E ,

,

, .

E TUKANO, j

NADAHUP TUKANO. C

Pzz ( 000),

. U Tk

NADAHUP Tk, Tk

NADAHUP NADAHUP,

.

8. E , , NADAHUP, vv H,

j . Nj (950:6-5) w (

H) k . N T, Tk

Tk z M NADAHUP, v

I J.

organIzao soCIoespaCIal e predomnIos lIngusTICos no rIo TIquI

9 P TUKANO NADAHUP

aloIsIo Cabalzar


69/290

136 137

, , v 9.

E- , , z

: , ,

/ /, ,

0

, , , ,

9. Tk NADAHUP ,

, j , . E ,

j. A v NADAHUP

, Pzz (997:):

A v z. P

Tk, NADAHUP v: k

NADAHUP. M

. N v, NADAHUP

v v. E

, . E

j ,

, z z

. E Tk,

v

. P vz, Tk v

v,

. Q , NADAHUP v k

v, k

NADAHUP.

0. T , ,

v.

. P , TUKANO z NADAHUP

, , .

E v--v

. E , ,

, . U

z . E

(Cz 995; 000; 009), v, Tk T,

,

(z

) ,

(

) , . A

. Pzz ( 000)

. N , v v

v, , v-

, v j .

O strictu sensu

v , , . I,

. O z

v . O

v, ,

(v G 96:). E , , v


N v I vv

aloIsIo Cabalzar


70/290

138 139

v . N

v ,

v,

.

U v v

( ,

k k), z

( ,

Tk M

; v

T). A,

j

. H v

, . M j j,

v ,

T ( 80 90)

S G C. O vv v

vv j ( v ). S Pzz

( 00), - z

. A, v- v

, S G M,

,

(v L 005). v

v .

v . I vv

.

A

. A , , , j ,

, v j v, .

A

z. O v

v , ,

.

O v

. A ,

,

. P , - z

, .

2. ConTexTo eTnogrfICoO T ( 7 ,

B) U. v

, 000 ,

NADAHUP (H Y),

. D v TUKANO ORIENTAL,

- T Tk, D, Tk, M, B

Yebamasa (Mk).


aloIsIo Cabalzar


71/290

140 141

A

: z C T

( v

v

) , .

A , 9 ,

, z

vv ; , . A v

. A , ,

: ,

v

v v

Grfco 1. Populao dos grupos de descendncia na bacia do Tiqui(lado brasileiro). Fonte: DSEI-RN 2009

,

(v T Cz L 005).

A v TUKANO z T

v . O

. P , v,

, . E

vz ,

,

.

N T, NADAHUP

TUKANO . O

, z

-, , v. O TUKANO ,

. z-

() ,

v. F , NADAHUP

TUKANO, (,

) z. Pzz (995:)

(v R 980:6) z . S

, z vz ,

. A , z .


3 oCupao da baCIa do TIquI por sua populao aTual C v v T

aloIsIo Cabalzar


72/290

142 143

3. oCupao da baCIa do TIquI por sua populao aTualE j

TUKANO ,

( z

). I Tk, D Tk . E v v

, ,

P U. N P

k, k

, Tk P,

Tk I I D P.

N k, - T,

, Tw, T

K v

j P-, J T. M

(, , , ) T

v. J D ( Kehripr)

T Wayer Koamana, , v (Pk K

995:60 R 995:8).

. N v,

T. O v

, ,

v (v Cz 009).

. S , M

T. S Tk T,

M B-

k T, Doe-pra.

C v v T,

Tk Tk ,

v :

. T

TUKANO O , ,

, v , z ;

. vz ,

vv j H

Y (NADAHUP);

. Tk, D

Tk T

;

.

( ) v

. A ,

v T,

.


N T,

aloIsIo Cabalzar


73/290

144 145

F : G Tk Tk T

G G0 ( 0 50 ,

j , ). O

. E G+5

T:

k ahuri-pra, Sarp; Hausir-pra,Akuto; k Opaya,

PoaniEkagu.

5. v T v

P ( Tk v I T),

v TUKANO

ORIENTAIS;

6. ( ), T,

, v

, ,

,

.

,

Tk,

; j v

k . N , ,

Tk Tk , -

. C

Tk D, - v v

; j

,

I U, .

A Tk D ,

, . M j

D, Tk

v - v-

v T.

N , . E k

k, C: j

Tk, Tk. A

T. O Tk v . A

Tk

. A, v k v, C, B E S A. E ,

S J, j vv,

D ( U). E v k

, S J II F S Lz S Lz

C M.


O C ( ), v. O v . A

aloIsIo Cabalzar


74/290

146 147

( ),

Tk, /k T. F j

(

).

O Tk v -

Tk (v ). E

TUKANO T

.

4. hIsTrIa reCenTeA z T z T,

9, v

,

j. G T , j

vv . P ,

, v

B. A v P-C,

, , j

XVIII.

A v

XX .

M A, D U P,

U;

B V, U,

zv v , -

, v z

. E , z

, , v

jv , -

. S Nj

(000:),

v v, . N T,

v P-C

90. C ,

S G I, j

(v Nj 950; V E 966

upper rio negro

Documents