UNIVERZITET U NIŠU PRIRODNO-MATEMATIČKI FAKULTET NIŠ DEPARTMAN ZA BIOLOGIJU I EKOLOGIJU

Marta M. Mitić

Anatomska i mikromorfološka varijabilnost vrste Crocus

alexandrii Ničić ex Velen. (Iridaceae)

MASTER RAD

Niš, 2015.

UNIVERZITET U NIŠU PRIRODNO-MATEMATIČKI FAKULTET NIŠ DEPARTMAN ZA BIOLOGIJU I EKOLOGIJU

Anatomska i mikromorfološka varijabilnost vrste

Crocus alexandrii Ničić ex Velen. (Iridaceae)

MASTER RAD

Kandidat: Mentor: Marta M. Mitić dr Marina Jušković br. ind. 121

Niš, oktobar, 2015.

UNIVERSITY OF NIŠ FACULTY OF SCIENCES AND MATHEMATICS DEPARTMENT OF BIOLOGY AND ECOLOGY

Anatomical and micromorphological variability of

Crocus alexandrii Ničić ex Velen. (Iridaceae)

MASTER THESIS

Candidate: Menthor:

Marta M. Mitić dr Marina Jušković no. of index 121

Niš, october, 2015.

Zahvalnica

Veliku zahvalnost dugujem svom mentoru prof. dr Marini Jušković na

nesebičnoj pomoći i besprekornom liderstvu tokom izrade ovog master rada.

Ovaj rad posvećujem svojoj porodici i dragim osobama.

Biografija kandidata

Marta M. Mitić je rođena u Leskovcu 13. marta 1990. godine, gde je sa odličnim

uspehom završila osnovnu školu “Petar Tasić”, kao i srednju školu, hemijsko-tehnološku

“Božidar Đorđević - Kukar”.

Nakon srednje škole upisuje Prirodno-matematički fakultet u Nišu 2009. godine, gde je

završila osnovne akademske studije na Departmanu za biologiju i ekologiju. Nakon završetka

osnovnih akademskih studija, upisuje master studije na istom odseku, smer Biologija.

Sažetak

U ovom radu analizirane su anatomske i mikromorfološke razlike populacija vrste

Crocus alexandrii sa područja Srbije (Seličevica, Sokolica, Pasjača, Bublica i Pržar kod Vranja).

Pomoću svetlosne mikroskopije analizirani su anatomski preseci listova, kao i analiza

površinskih struktura listova. Urađena je analiza kvantitativnih (broj stoma na licu i naličju lista,

širina kutikule lica i naličja lista, dužina ćelija epidermisa lica i naličja lista, širina ćelija

epidermisa lica i naličja lista, dužina i širina ćelija palisadnog parenhima, dužina i širina ćelija

sunđerastog parenhima, broj provodnih snopića) i kvalitativnih karaktera listova (prisustvo ili

odsustvo kristala u listovima, prisustvo ili odsustvo mikropapila na licu i naličju lista). Dobijeni

podaci su statistički obrađeni. Na osnovu dobijenih rezultata uočava se da je između analiziranih

populacija vrste C. alexandrii došlo do diferencijacije. Najveća morfološka diferencijacija je

između populacije sa Pasjače i populacije iz Sokolice, dok je najveće preklapanje između

populacija iz Bublice i Pržara kod Vranja. Između ostalih populacija dolazi do delimičnog

preklapanja, pri čemu se populacija iz Seličevice preklapa sa svim istraživanim populacijama

osim sa populacijom sa Pasjače. Vrsta C. alexandrii, sa anatomskog aspekta, do sada nije bila

detaljnije analizirana na prostoru Srbije.

Ključne reči: Crocus alexandrii, anatomija lista, površinske strukture lista

Abstract

In this paper we analyzed the anatomical differences and micromorphological population

of Crocus alexandrii from Serbia (Seličevica, Sokolica, Pasjača, Bublica and Pržar near Vranje).

Using light microscopy were analyzed anatomical sections of leaves and surface structure of

leaves. We performed an analysis of quantitative (number of stomata on the front and back

sheet, the width of the cuticule face and surface, the length of the cells of the epidermis face and

surface, the width of the cells of the epidermis face and surface, length and width of palisade

parenchyma cells, the length and width of the spongy parenchyma cells , the number of vascular

bundles) and qualitative characters of leaves (the presence or absence of crystals in the leaves,

the presence or absence of mikropapila on the obverse and reverse side of leaves). The obtained

data were statistically analyzed. Based on these results it is seen that the analyzed populations of

C. alexandrii occurred differentiation. The largest morphological differentiation between

populations from Pasjača and populations from Sokolica, while the largest overlap between

populations from Bublica and Pržar near Vranje. Among other population comes to partial

overlap, whereby populations from Seličevica overlaps with all study populations apart with a

population of Pasjača. Type C. alexandrii, with anatomical point of view, has not been analyzed

in detail in Serbia.

Keywords: Crocus alexandrii, leaves anatomy, surface structure of leaves

Sadržaj

1. Uvod………………………………………………………………………………………...1 1.1 Taksonomski položaj roda Crocus L. …………………………………………………...4

1.2 Biološke karakteristike i specifičnosti vrste Crocus alexandrii………………………….4

1.3 Biogeografske i ekološke karakteristike vrste Crocus alexandrii………………………..6

1.4 Dosadašnja istraživanja roda Crocus L. …...……………………………………………7

2. Ciljevi rada…………………………………………………………………………………9

3. Materijal i metode rada...……………………………………………………………….10

3.1 Terenska istraživanja i sakupljanje biljnog materijala…………….......………………..10

3.2 Morfo-anatomska analiza…....……...………....………………………………………..10

3.3 Statistička obrada podataka…....……...…...…………………………………………...11

4. Rezultati i diskusija……..………………………………………………………………11 4.1 Poprečni presek lista vrste Crocus alexandrii……..……………………………………11

4.2 Anatomske i mikromorfološke karakteristike populacije sa lokaliteta Seličevica...…....13

4.3 Anatomske i mikromorfološke karakteristike populacije sa lokaliteta Sokolice…..…...15

4.4 Anatomske i mikromorfološke karakteristike populacije sa lokaliteta Pasjača…..…….17

4.5 Anatomske i mikromorfološke karakteristike populacije sa lokaliteta Bublica…..……19

4.6Anatomske i mikromorfološke karakteristike populacije sa lokaliteta Pržar kod Vranja21

4.7 Statistička analiza……………………………………………..………………………..23

5. Zaključak …………………………………………………………………………............29

6. Literatura………………………………………………………………………………….32

1

1. Uvod

Biljke roda Crocus L. su poznatije pod imenima šafran, kaćun, kaćunka, brnđuša. Sam

naziv šafran potiče od arapske reči “az-za'fran” koja u prevodu znači „biti žut”, dok je rod dobio

ime po grčkoj reči “kroke” ili “krokos” što znači „konac” jer su žigovi končasti (Stjepanović-

Veseličić, 1976). Za ovu biljku se zna još od davnina i predstavlja simbol mudrosti i bogatstva,

pa je u Mesopotamiji šafran veličan još pre 5000 godina. Njegovo poreklo nije precizno

utvrđeno, jer se spominju različite zemlje Mediterana i Azije, počevši od stare Grčke, Krita,

Irana.

Slika 1. Freska u palati Minos u Knososu (Krit) koja prikazuje žeteoce šafrana

https://sparrowsguidetohistory.files.wordpress.com/2013/11/saffron-gatherers-andonis-

katanos.jpg

Šafran je biljka iz porodice perunika (Iridaceae), višegodišnja je i zeljasta, visine od 10

do 20 cm. Ima okruglasti gomolj nalik na lukovicu iz kojeg u rano proleće izbijaju uski, linearni

listovi celovitog ruba i jedan (ili više) gotovo prizemni, levkasti, zrakasto simetrični

2

(aktinomorfni) cvetovi. Cvet se sastoji od šest jednakih listića (perigon) pri dnu sraslih u

dugačku cev. Boja cveta je jako varijabilna, tako da srećemo primerke sa belom, žutom,

ljubičastom bojom cveta, ali često i kombinaciju nekih od ovih boja. Plod je čaura, u kojoj se

nalazi dosta semenki. Šafran raste u listopadnim, mešovitim šumama, ali najčešće ga nalazimo

na livadama i čistinama gde ima dovoljno sunca, od brdskih do planinskih predela. Šafran je biljka koja ima široku primenu. Ranije, u istočnjačkim zemljama gajila se

posebna vrsta kultivisanog šafrana, iz čijih se žigova dobijala visoko kvalitetna boja za farbanje

skupih stvari i predmeta (za freske, za persijske ćilime, za najfiniji porcelan). Jedan kilogram

šafranove boje može u žuto intenzivno da oboji tri miliona litara vode.

U narodnoj medicini je jako često upotrebljavan jer pomaže kod anksioznosti i depresije,

ima antikancerogena svojstva, reguliše količinu horesterola i triglicerida u krvi, poboljšava

cirkulaciju, a koristi se i protiv grčeva, nervoze i nesanice. Uspešan je za jačanje imuniteta,

lečenje nekih kožnih bolesti, oboljenja bubrega, a često je spominjan i kao afrodizijak. Pored

svog lekovitog svojstva, veće količine unosa mogu da ugroze zdravlje, pa je dnevna količina koja

se sme uzeti 2 do 3 g (Urošević, J., J., 2013: Diferencijacija vrsta Crocus alexandrii Ničić ex

Velen. i Crocus pallidus Kitann et Drenkovski u Srbiji na osnovu morfoloških osobina; Master

thesis.).

Najčešća primena ove biljke danas je u gastronomiji, jer se koristi kao začin u kuhinji za

poslastice i likere. Intenzivnog je mirisa i ukusa, pikantan i pomalo gorak. U jelima, šafran se

prepoznaje po prijatno gorkom ukusu, intenzivne arome, ali pre svega po zlatastoj obojenosti jela

(zbog velikog prisustva karotinoida). Mnogi predstavnici zbog lepe boje cveta gaje se kao

dekorativne biljke.

3

Slika 2. Za 1 kg ovog začina potrebno je ubrati čak 150 hiljada cvetova.

http://2.bp.blogspot.com/-

yoBezk98gio/U0E2nPF6S1I/AAAAAAAAALA/hVZgRGYBWOI/s1600/safran+5.jpg

4

1.1 Taksonomski položaj roda Crocus L.

Sistematika roda Crocus L. Carstvo: Plantae Razdeo: Magnoliophyta Klasa: Liliopsida Red: Iridales Familija: Iridaceae Sub.familija: Crocoideae Rod:Crocus

Rod Crocus L. čini stotinak zeljastih višegodišnjih vrsta biljaka, od kojih su 43 vrste

zastupljene u Evropi, 32 na Balkanskom poluostrvu i 17 u Srbiji (Ranđelović i saradnici, 1990.).

Rod je podeljen u dva podroda: Crocus sa 16 vrsta i Crocirus (Schur) Methew 1982. sa

jednom vrstom (Mathew, 1982.; Ranđelović i saradnici, 1990.). U drugom podrodu navedena je

samo jedna vrsta, Crocus banaticus Gay (Ranđelović i saradnici, 1990).

Rod Crocus L. pripada tribusu Ixieae Dumort. podfamilije Crocoideae Burnett (syn.

Ixioideae Reichenb. Ex Klatt) iz familije Iridaceae (Reeves i saradnici, 2001, Reveal, 2012).

1.2 Biološke karakteristike i specifičnosti

vrste Crocus alexandrii

C. alexandrii je višegodišnja zeljasta biljka visine 10-20 cm. Gomolj dostiže 15 mm u

prečniku, sa kožastom tunikom okolo i prstenovima ispod žiličastih korenčića. Na osnovu broja

prstenova i slojeva tunike možemo dosta sigurno da odredimo starost biljke (15-20 god). Listovi

rukavca su kožasto-papirasti (5-6). Pravih listova ima 4-6, širine su 1.5-2.5 mm, a pojavljuju se

za vreme cvetanja. Bazalna spata nije prisutna. Brakteje i brakteole su jednake dužine, duže od

najdužeg lista rukavca (Ranđelović i saradnici, 2008). Cvetova ima 1-2 (3) koji su bele boje, sa

ljubičastim šarama na spoljašnjoj strani perigona, što služi kao kriterijum za određivanje

varijabilnosti unutar vrste. Cvetovi bele boje ili spoljašnji listići perigona, imaju tri tamno

5

ljubičaste vertikalne linije, dok su unutrašnji segmenti najčešće beli i samo u donjoj četvrtini

ljubičasto obojeni. Cev perigona je dug 60 mm i vrlo često ljubičast u gornjem delu, ždrelo je

belo i bez dlaka (Ranđelović i saradnici, 1990). Filamenti su 6-7 mm dugi. Antere su 12 mm

duge, žute, prema osnovi se nastavljaju u dva ušasta režnja duga 2-3 mm. Stubić se grana oko

nivoa polovine antera u tri crveno-narandžaste stigmatične grane koje se postepeno proširuju

prema vrhovima (Stjepanović-Veseličić, 1976). Prašnici su žućkasto-narandžasti, 15 mm dugi

ponekad sa ljubičastom šarom, a tučak narandžast. Žig je trorežnjevit, neznatno proširen. Plod je

valjkasta čaura na kratkoj dršci, semena su narandžasta i velika.

Slika 3. Crocus alexandrii: delovi biljke Slika 4. Biljka na prirodnom staništu

http://tesla.pmf.ni.ac.rs/sfses/Crocus%20alexandrii_2XL.jpg (Urošević, J., J., 2013)

6

1.3 Biogeografske i ekološke karakteristike vrste Crocus alexandrii

C. alexandrii cveta od januara do marta, a plodonosi od marta do maja (Ranđelović i

saradnici, 1990). Raste u listopadnim šumama grabića, hrasta i bukve od 300 do 800 m

nadmorske visine (Ranđelović i saradnici, 2008), tako da ga srećemo u jasenovo-hrastovoj šumi

(Orno-Quercetum pubescentis), mešovitoj hrastovoj šumi (Quercetum-petrae-cerris), na

pašnjacima (Astragalo-Calaminthetum hungaricae), u brdskim bukovim šumama (Fagetum

montanum moesiacum). Raste na silikatnom zemljištu (Ranđelović i saradnici, 1990).

Opšta rasprostranjenost vrste je Srbija i Makedonija (?)(Ranđelović i saradnici, 2008).

Što se tiče rasprostranjenja u Srbiji poznata je na sledećim lokalitetima: Pljačkovica (locus

classicus), Krstilovica, Seličevica, sliv Toplice: Pasjača (Karadžići) i Vidojevica (Sokolica-

Studenac). Nije isključiv nalaz vrste i na drugim lokalitetima jugoistočne Srbije ( Ranđelović i

saradnici, 2008).

Niški region: Vidojevica (Ružić, 1981: 199) ?; Rusna, Klisura, Crno jezero (Ranđelović

V. i N., 1984: 394; Ranđelović.); Seličevica (Hill D. A., 1985: 190); Čelopek, Seličevica, blizu

Perutine (Ranđelović.); okolo Niša (leg. Petrović; SOF).

Južno-moravski region: Pljačkovica (Ilić, 1899: 18); Pržar, okolina Vranja (Adamović,

1899: 114); Pljačkovica, Krstilovica (Stjepanović-Veseličić u Fl. SRS 8: 11, 1976; Ranđelović.);

Pljačkovica (Pulević, 1976: 87; 1977: 92); Pljačkovica, Krstilovica (BEO.). (Ranđelović i

saradnici, 1990).

C. alexandrii pripada mezijskoj provinciji, kao i mezijskom flornom elementu (endemit)

(Ranđelović i saradnici, 1990). Na lokalitetu Pasjača (Karadžići) razlikujemo tri varijeteta i to:

var. alexandrii. sa tamno plavim spoljašnjim listićima perigona, var. violaceolinetaus ranđ.

1990, sa 3-5 ljubičastih linija na spoljašnjim listićima perigona, var. albiflorus ranđ.1990. Na

lokalitetu Vidojevica (Sokolica-Studenac), pored tipičnog sreće se i varijetet sa belim cvetovima

(albiflorus), kao i novi varijetet sa žutim cvetovima var. nicicii.(ime dato po prof. Đ. Ničiću,

srpskom botaničaru), var. novus. (perigoni segmenta lutea). (Ranđelović i saradnici, 2008).

Genotip vrste je 2n=8.

7

1.4 Dosadašnja istraživanja roda Crocus L.

Teritorija Srbije je pogodna za različita istraživanja roda Crocus L., jer neke vrste imaju

kompletan areal rasprostranjenja na području Srbije. To su vrste: Crocus alexandrii i Crocus

kosaninii (Ranđelović i saradnici, 1990). Proučavanje vrsta roda Crocus L. u Srbiji počinje 1550.

godine, kada je nemački botaničar Stefan von Hausen prikupio biljku u cvetu blizu Beograda,

koju je francuski lekar i botaničar, Clusius identifikovao kao "Crocus vernus latifolius flavo

flore" (Crocus flavus) (Ranđelović i saradnici, 1990). (Identifikacija publikovana 1601. godine u

delu Clusius, C., 1601: Rariarum plantarum historia. Antverpen.). Ipak, detaljnu analizu roda

Crocus L. u Srbiji je prvi preduzeo Josif Pančić. Na osnovu informacija koje su dali prethodni

autori, Fritsch (1909) daje neke detalje o horologiji roda Crocus L. u Srbiji (Ranđelović i

saradnici, 1990). Istraživanja roda Crocus L. sprovedenih do sredine 20. veka na području Srbije,

objavila je Stjepanović-Veseličić (1976), koja je navela 10 samoniklih i jednu kultivisanu vrstu

(Crocus sativus). Istraživanja Ranđelovića i saradnika (1990) pokazuju da u Srbiji rastu i neke

posebne vrste ovog roda, kao što je Crocus dalmaticus (Leskovac, Prizren), Crocus olivieri Gay

na Rujan planini, a opisana je i jedna nova vrsta za nauku iz agregata Crocus sieberi, Crocus

rujanensis Ranđ. i Hill. Ranđelović i saradnici (1990) su utvrdili i granice rasprostranjenja

Crocus vernus subsp. vernus i Crocus tommasinianus. Ostala su dva nerešena problema:

postojanje Crocus banaticus Gay na teritoriji Srbije i postojanje drugih vrsta roda na Vršačkom

bregu, osim vrste Crocus reticulatus (Ranđelović i saradnici, 1990). U zborniku radova Ekološka

istina, Ranđelović sa saradnicima (Ranđelović i saradnici, 2010) daje niz novih podataka o

rasprostranjenju nekih vrsta ovog roda na području Srbije. Novi podaci potiču sa područja sliva

reke Nišave (Ranđelović i saradnici, 2010).

Što se tiče istraživanja roda Crocus L.van teritorije Srbije, najznačajnija i najbrojnija

istraživanja su sprovedena na teritoriji Turske, a u nešto manjem broju na teritorijama Bugarske,

Ukrajine, Grčke i Italije. Na teritoriji Turske, proučavali su anatomiju i morfologiju sledeći

autori: Kerndorff i Pasche (2004) vrstu Crocus biflorus Aggregate, Akan i saradnici (2007) vrstu

Crocus leichtlinii (d. Dewar) Bowles, Erol i saradnici (2011) vrstu Crocus antalyensis B.

Mathew, Akyol i saradnici (2012) vrstu Crocus biflorus Miller subsp. tauri (Maw) Mathew,

Candan i Ozhatay (2013) vrstu Crocus chrysanthus s. lato, Akyol(2014) vrstu Crocus biflorus

8

Miller subsp. pulchricolor (Herbert) Mathew. Najnovija istraživanja upravo potiču sa teritorija

Turske. Na području Bugarske, Spasova i saradnici (2012), su proučavali morfologiju polena

roda Crocus L., na području Italije, Guacchio i Caputo (2008) su proučavali morfometriju,

lektotipifikaciju i horologiju vrsta Crocus imperati i Crocus suaveolens, a na području Grčke,

Karamplianis i saradnici (2013), su proučavali neke florističke i kariotipske karakteristike roda

Crocus.

9

2. Ciljevi rada

Na osnovu pregledane literature utvrđeno je da vrsta Crocus alexandrii nije proučavana

sa aspekta anatomske i mikromorfološke varijabilnosti na području Srbije. U okviru sprovođenja

ovog istraživanja, definisani su sledeći ciljevi:

1. sakupljanje, identifikacija i fiksacija sakupljenog materijala,

2. analiza površinskih struktura listova,

3. analiza anatomskih karakteristika listova,

4. utvrđivanje stepena varijabilnosti mikromorfoloških i anatomskih karakteristika,

5. statistička obrada dobijenih podataka.

10

3. Materijal i metode rada 3.1 Terenska istraživanja i sakupljanje biljnog materijala

Sakupljanje biljnog materijala i terenska proučavanja obavljena su neposredno na

različitim staništima istpitivane vrste od strane profesora Vladimira Ranđelovića. Uzorci

ispitivane vrste sakupljeni su na sledećim lokalitetima: Seličevica, Sokolica, Pasjača, Bublica i

Pržar kod Vranja. Materijal sakupljen na terenu je fiksiran u 50% etanolu. Materijal za analizu

anatomske i mikromorfološke varijabilnosti obuhvatio je 25 jedinki vrste Crocus alexandrii.

3.2 Morfo-anatomska analiza

Neposredno posle izlaska na teren, sakupljeni biljni materijal fiksiran je u 50 % etanolu.

Za analizu površinskih struktura korišćena je sledeča metoda: Sa svake biljne individue

se iz središnjeg dela lista seče mali deo 0,5 x 0,5 cm i prenosi u vodonik peroksid (H2O2), pri

čemu se dodaje kalijum hidroksid (KOH). Nekoliko narednih dana se uzorci procede i opet stave

u H2O2 i KOH. Nakon toga se prebacuju u glicerol i uzorci su spremni za mikroskopsko

posmatranje. Na predmetnu pločicu se u par kapi glicerola stavljaju uzorci, pokrivaju pokrovnim

staklom i posmatraju pod mikroskopom na različitim uvećanjima.

Ovako pripremljeni preparati epidermisa su slikani i analizirani kamerom Leica DFC490,

na mikroskopu Leica DM 2500. Merenja su vršena u programu ImageJ.

Za analizu anatomskih karakteristika listova korišćen je biljni materijal sakupljen na

terenu i fiksiran u 50% etanolu. Na ručnom mikrotomu su napravljeni poprečni preseci listova.

Nakon izrade poprečnih preseka svih populacija, preseci su izbeljeni parazonom i dvojno bojeni

bojama alcijan blue i safranin, čime je dobijena diferencijalna obojenost pojedinih struktura

biljnog tkiva. Nakon provlačenja kroz seriju alkohola rastuće koncentracije (50% - 99.6% etanol)

preseci su prebačeni na mikroskopsku pločicu, pokriveni glicerin – želatinom i pokrovnim

11

staklom. Vršena su merenja kutikule, epidermisa, palisadnog i sunđerastog tkiva i beležio se broj

provodnih snopića, koji se svrstavaju u provodne snopiće I, II , III i IV reda u odnosu na

veličinu. Ovako pripremljeni preparati poprečnog preseka lista su slikani kamerom Leica

DFC490, na mikroskopu Leica DM 2500. Podaci su obrađeni u programu Microsoft Office

Excel.

3.3 Statistička obrada podataka

Dobijeni rezultati merenja u laboratoriji unešeni su u tabele, a zatim i statistički obrađeni

u Excell-u, pri čemu je određivana aritmetička srednja vrednost i standardna devijacija.

Univarijaciona, multivarijaciona analiza varijansi i kanonična diskriminantna analiza urađene su

u program SYSTAT 12 (Systat software, Inc. 2007).

4. Rezultati i diskusija

4.1 Poprečni presek lista vrste Crocus alexandrii

List na poprečnom preseku ima jedinstven i prepoznatljiv oblik. U središnjem delu se

nalazi šupljina pravougaonog oblika, ispunjena parenhimskim ćelijama, a od nje polaze dva

bočna nastavka koji su savijeni svojim krajevima prema središnjem delu lista. Listovi su

bifacijalni. Palisadno tkivo obično čine dva sloja ćelija, dok su u sunđerastom parenhimu

najćešće prisutna do tri sloja ćelija. Kutikula na epidermisu lica je razvijenija od kutikule

epidermisa naličja. Stome su anomocitnog tipa i javljaju se na naličju listova, u nivou

epidermalnih ćelija ili blago uvučene. Naizmenično postavljeni veći i manji provodni snopići

nalaze se u lisnom mezofilu, između palisadnog i sunđerastog tkiva. Ksilem je orijentisan ka licu

lista, dok se ispod njega nalazi floem. Na preparatima prosvetljenih listova mogu se uočiti

romboidni kristali. Jednoćelijske papile nalaze se na licu lista. Epidermalne ćelije su uglavnom

12

eliptičnog oblika. Romboidni kristali i jednoćelijske papile su uočene na preparatima listova svih

populacija (Slika 5.).

Slika 5. Poprečni presek lista C. alexandrii (lokalitet Seličevica) x10

1. kutikula naličja lista 5. središnji sloj izgrađen od parenhimskih ćelija

2. epidermis naličja 6. kutikula lica lista

3. ćelije palisadnog tkiva 7. epidermis lica lista

4. ćelije sunđerastog tkiva 8. provodni snopić

9. jednoćelijska papila

13

4.2 Anatomske i mikromorfološke karakteristike populacije sa lokaliteta Seličevica

Tabela 1. Podaci za morfo-anatomsku analizu vrste C. alexandrii

iz populacije na lokalitetu Seličevica

Red

ni b

roj

Deb

ljina

kut

ikul

e lic

a lis

ta (µ

m)

Vis

ina

ćelij

a ep

ider

misa

lic

a lis

ta (µ

m)

Širi

na ć

elija

epi

derm

isa

lica

lista

(µm

)

Vis

ina

ćelij

a pa

lisad

nog

pare

nhim

a (µ

m)

Širi

na ć

elija

pal

isadn

og

pare

nhim

a (µ

m)

Vis

ina

ćelij

a su

ndje

rast

og

pare

nhim

a (µ

m)

Širi

na ć

elija

su

ndje

rast

og

pare

nhim

a (µ

m)

Deb

ljina

kut

ikul

e na

ličja

list

a (µ

m)

Vis

ina

ćelij

a ep

ider

misa

na

ličja

list

a (µ

m)

Širi

na ć

elija

epi

derm

isa

nalič

ja li

sta

(µm

)

Bro

j pro

vodn

ih sn

opić

a (u

kupn

o)

Bro

j pro

vodn

ih sn

opić

a

(I

red

a)

Bro

j pro

vodn

ih sn

opić

a

(II r

eda)

Bro

j pro

vodn

ih sn

opić

a

(III

red

a)

Bro

j pro

vodn

ih sn

opić

a

(IV

red

a)

1 6.329 22.023 21.962 59.254 25.227 48.212 35.302 11.975 27.726 19.354 14 4 4 4 2 2 6.781 26.370 18.567 59.563 28.018 48.100 32.860 12.113 24.690 20.838 14 4 4 4 2 3 10.550 25.587 20.284 62.590 24.456 43.938 34.838 8.846 35.630 25.494 14 4 4 4 2 4 11.212 23.635 23.133 63.198 24.096 45.840 32.400 9.250 28.460 23.012 14 4 4 4 2 5 6.279 25.598 21.851 57.496 21.989 42.856 31.279 9.488 32.084 25.821 14 4 4 4 2 6 5.441 27.920 19.568 60.985 20.943 44.140 30.703 9.120 36.224 27.932 14 4 4 4 2 7 5.075 29.284 24.549 64.514 23.502 35.588 26.939 10.389 28.830 22.709 14 4 4 4 2 8 5.103 26.418 22.685 60.893 21.083 32.330 30.277 10.808 32.773 32.663 14 4 4 4 2 9 9.263 23.312 17.013 58.586 25.940 33.674 32.714 11.208 33.268 22.504 14 4 4 4 2

10 8.493 23.400 18.058 60.124 26.772 35.853 27.580 10.198 28.856 19.046 14 4 4 4 2 11 10.178 24.120 18.176 52.318 21.798 36.359 32.540 10.619 29.687 23.680 14 4 4 4 2 12 9.221 25.110 16.953 63.610 19.355 44.236 42.500 11.180 31.736 30.422 14 4 4 4 2 13 6.567 23.511 16.281 55.380 23.457 41.929 26.400 7.831 24.140 22.574 14 4 4 4 2 14 6.469 23.538 14.790 47.770 27.778 36.365 29.248 7.797 28.458 26.148 14 4 4 4 2 15 7.526 25.146 16.474 62.444 25.370 37.494 29.711 8.059 30.583 21.683 14 4 4 4 2 16 6.156 21.955 18.883 54.280 24.063 39.417 34.033 7.960 27.133 17.903 14 4 4 4 2 17 4.639 11.578 9.304 31.097 11.977 21.236 20.443 6.165 13.650 9.226 14 4 4 4 2 18 4.365 10.963 8.797 31.186 11.520 20.408 21.780 6.004 13.874 8.500 14 4 4 4 2 19 5.105 12.567 10.733 34.040 12.831 24.208 20.314 4.803 13.308 14.296 14 4 4 4 2 20 4.929 12.852 11.698 30.884 12.736 27.535 20.683 4.970 16.347 16.410 14 4 4 4 2 21 4.640 12.131 8.993 37.803 12.197 19.533 20.621 4.660 11.960 9.999 14 4 4 4 2 22 4.485 11.594 10.122 34.732 12.474 18.778 17.902 4.417 12.390 11.103 14 4 4 4 2 23 4.325 12.499 7.837 34.680 12.778 22.793 19.006 5.425 10.318 11.234 14 4 4 4 2 24 4.353 12.354 8.418 35.070 14.298 21.010 19.262 5.167 10.790 11.823 14 4 4 4 2 25 4.147 14.124 8.148 36.479 16.151 22.681 16.585 6.264 13.903 10.308 14 4 4 4 2 26 4.172 12.786 8.128 34.778 12.272 25.382 20.674 5.694 15.803 11.878 14 4 4 4 2 27 4.449 13.991 10.429 30.669 13.650 24.883 17.531 5.270 18.407 14.231 14 4 4 4 2 28 4.373 14.375 10.663 33.940 12.972 27.144 18.636 5.067 16.148 13.232 14 4 4 4 2 29 4.296 11.594 9.170 30.779 10.482 19.840 15.102 6.518 17.366 11.504 14 4 4 4 2 30 4.232 11.188 7.508 33.213 11.785 19.278 14.323 6.249 15.242 12.408 14 4 4 4 2

14

Slika 6. Anomocitni tip stoma i jednoćelijska papila (1) na preparatu sljuštenog epidermisa lista

sa lokaliteta Seličevica x40

Slika 7. Jednoćelijska papila na poprečnom preseku lista;

Slika 8. Provodni snopić na poprečnom preseku lista (lokalitet Seličevica) x40

15

4.3 Anatomske i mikromorfološke karakteristike populacije sa lokaliteta Sokolice

Tabela 2. Podaci za morfo-anatomsku analizu vrste C. alexandrii iz populacije na lokalitetu

Sokolice

Red

ni b

roj

Deb

ljina

kut

ikul

e lic

a lis

ta (µ

m)

Vis

ina

ćelij

a ep

ider

mis

a lic

a lis

ta (µ

m)

Širi

na ć

elija

ep

ider

mis

a lic

a lis

ta (µ

m)

Vis

ina

ćelij

a pa

lisad

nog

pare

nhim

a (µ

m)

Širi

na ć

elija

pa

lisad

nog

pare

nhim

a (µ

m)

Vis

ina

ćelij

a su

ndje

rast

og

pare

nhim

a (µ

m)

Širi

na ć

elija

su

ndje

rast

og

pare

nhim

a (µ

m)

Deb

ljina

kut

ikul

e na

ličja

list

a (µ

m)

Vis

ina

ćelij

a ep

ider

mis

a na

ličja

lis

ta (µ

m)

Širi

na ć

elija

ep

ider

mis

a na

ličja

lis

ta (µ

m)

Bro

j pro

vodn

ih

snop

ića

(uku

pno)

Bro

j pro

vodn

ih

snop

ića

(

I red

a)

Bro

j pro

vodn

ih

snop

ića

(II

red

a)

Bro

j pro

vodn

ih

snop

ića

(II

I red

a)

Bro

j pro

vodn

ih

snop

ića

(I

V r

eda)

1 4.561 13.108 12.312 21.568 10.710 17.513 15.630 4.322 13.308 14.296 12 4 2 2 4

2 4.814 13.234 12.624 34.275 13.930 17.338 15.290 3.834 16.347 16.410 12 4 2 2 4

3 4.803 13.228 11.832 30.692 13.680 17.890 15.718 4.676 16.380 15.307 12 4 2 2 4

4 2.807 9.363 6.753 26.570 11.528 18.042 16.538 4.124 11.710 12.523 13 4 2 2 5

5 3.810 10.020 7.780 32.958 13.608 18.912 19.007 3.423 13.038 9.890 13 4 2 2 5

6 4.650 12.382 10.254 30.153 15.600 20.456 17.134 2.662 17.005 10.433 13 4 2 2 5

7 3.381 12.278 11.038 24.668 9.818 16.820 15.258 4.061 10.433 9.377 14 4 4 4 2

8 2.411 16.635 12.383 17.704 10.128 17.308 16.448 2.976 12.390 11.103 14 4 4 4 2

9 1.910 13.164 12.060 21.118 9.940 15.145 15.968 5.276 13.105 10.465 14 4 4 4 2

10 2.203 11.340 8.998 22.137 10.663 17.748 14.448 2.296 14.437 11.573 12 4 2 2 4

11 2.657 9.630 9.605 25.416 10.634 17.434 16.266 2.216 14.358 10.772 12 4 2 2 4

12 2.373 10.284 8.514 24.005 10.040 17.487 14.658 3.143 16.580 9.473 12 4 2 2 4

13 3.139 13.063 11.880 33.372 13.348 16.306 10.540 4.522 10.673 10.660 13 4 4 3 2

14 3.656 13.593 11.555 30.646 11.302 19.174 13.670 3.264 10.790 11.823 13 4 4 3 2

15 4.132 12.902 11.992 30.670 10.950 18.683 12.597 2.562 10.034 11.694 13 4 4 3 2

16 2.479 14.356 13.740 43.825 13.910 21.378 19.092 4.947 14.494 13.112 14 4 4 4 2

17 3.739 12.003 8.253 39.812 12.552 21.610 14.490 5.343 14.193 12.583 14 4 4 4 2

18 3.461 11.105 11.132 40.233 13.267 22.443 20.070 4.701 11.880 14.343 14 4 4 4 2

19 4.528 11.807 9.657 20.117 12.087 20.280 13.650 2.584 14.663 9.778 14 4 4 4 2

20 4.159 14.520 10.924 23.558 14.462 20.012 16.386 3.383 15.150 10.527 14 4 4 4 2

21 4.556 13.763 8.895 24.750 13.240 20.875 12.283 2.098 16.300 11.096 14 4 4 4 2

22 2.532 11.670 8.717 39.987 14.283 22.400 20.042 3.176 12.737 16.087 14 4 4 4 2

23 2.871 12.238 9.816 35.994 13.536 19.945 16.668 3.826 12.974 14.968 14 4 4 4 2

24 2.599 12.095 8.895 36.320 14.605 21.410 17.850 4.930 13.775 15.815 14 4 4 4 2

25 3.302 8.533 12.040 26.117 13.670 17.933 15.827 4.371 13.388 10.322 14 4 4 4 2

26 4.702 8.542 12.144 34.136 14.527 17.042 15.926 7.026 14.205 10.873 14 4 4 4 2

27 5.607 9.890 11.273 34.208 12.180 16.440 18.083 6.348 13.520 10.628 14 4 4 4 2

28 2.999 11.616 8.900 28.720 13.030 20.742 17.996 4.708 13.103 10.460 14 4 4 4 2

29 3.289 11.276 9.186 29.598 12.672 18.915 17.248 4.442 15.803 11.878 14 4 4 4 2

30 3.546 11.875 8.670 31.035 10.878 18.870 20.160 2.958 14.544 10.186 14 4 4 4 2

16

Slika 9. Stome na preparatu sljuštenog epidermisa lista iz populacije na lokalitetu

Sokolice x40

Slika 10. Jednoćelijska papila na poprečnom preseku lista;

Slika 11. Provodni snopići na poprečnom preseku lista (lokalitet Sokolice) x40

17

4.4 Anatomske i mikromorfološke karakteristike populacije sa lokaliteta Pasjača

Tabela 3. Podaci za morfo-anatomsku analizu vrste C. alexandrii iz populacije na lokalitetu

Pasjača

Red

ni b

roj

Deb

ljina

kut

ikul

e lic

a lis

ta (µ

m)

Vis

ina

ćelij

a ep

ider

mis

a lic

a lis

ta

(µm

)

Širi

na ć

elija

ep

ider

mis

a lic

a lis

ta

(µm

)

Vis

ina

ćelij

a pa

lisad

nog

pare

nhim

a (µ

m)

Širi

na ć

elija

pa

lisad

nog

pare

nhim

a (µ

m)

Vis

ina

ćelij

a su

ndje

rast

og

pare

nhim

a (µ

m)

Širi

na ć

elija

su

ndje

rast

og

pare

nhim

a (µ

m)

Deb

ljina

kut

ikul

e na

ličja

list

a (µ

m)

Vis

ina

ćelij

a ep

ider

mis

a na

ličja

lis

ta (µ

m)

Širi

na ć

elija

ep

ider

mis

a na

ličja

lis

ta (µ

m)

Bro

j pro

vodn

ih sn

opić

a (u

kupn

o)

Bro

j pro

vodn

ih sn

opić

a

(I

red

a)

Bro

j pro

vodn

ih sn

opić

a

(II r

eda)

Bro

j pro

vodn

ih sn

opić

a

(III

red

a)

Bro

j pro

vodn

ih sn

opić

a

(IV

red

a)

1 4.541 13.754 7.427 31.148 9.842 14.770 11.479 6.895 14.444 10.2 14 4 4 4 2 2 4.783 14.764 8.362 34.343 8.868 16.194 11.408 6.650 13.388 11.355 14 4 4 4 2 3 5.147 11.639 7.952 25.108 10.453 13.409 10.844 6.381 11.543 8.768 14 4 4 4 2 4 5.089 11.275 7.260 24.517 9.852 14.640 10.477 6.267 13.323 8.347 14 4 4 4 2 5 4.878 13.183 8.248 33.603 10.713 15.978 11.285 6.604 15.641 10.75 14 4 4 4 2 6 4.639 11.862 7.890 33.238 9.707 14.443 11.428 6.469 14.518 11.013 14 4 4 4 2 7 5.225 13.937 10.311 33.328 10.288 14.743 11.691 6.923 13.774 11.226 14 4 4 4 2 8 5.537 13.468 9.936 33.942 9.715 16.157 12.642 6.927 14.188 10.95 14 4 4 4 2 9 4.796 12.969 7.878 32.208 10.697 16.884 15.543 4.875 18.594 11.064 14 4 4 4 2

10 4.808 12.507 8.938 31.820 11.953 18.494 13.796 4.964 17.230 11.584 14 4 4 4 2 11 4.908 12.364 8.629 26.896 9.048 15.381 11.169 5.077 10.836 8.019 14 4 4 4 2 12 4.656 12.483 8.498 25.303 8.098 12.656 11.434 4.939 12.465 9.497 14 4 4 4 2 13 4.424 13.527 8.640 28.676 11.359 16.427 12.559 5.455 16.343 10.563 14 4 4 4 2 14 4.318 11.542 9.235 29.850 10.873 19.596 12.866 5.558 15.082 11.228 14 4 4 4 2 15 5.227 14.522 8.833 35.190 11.580 13.728 13.473 6.107 16.637 11.171 14 4 4 4 2 16 5.107 15.338 10.852 36.888 13.996 12.428 12.770 5.885 17.483 12.180 14 4 4 4 2 17 5.339 13.890 8.184 36.143 10.414 15.222 12.018 5.544 16.559 10.324 14 4 4 4 2 18 5.020 14.500 9.620 29.987 10.940 14.785 10.150 5.159 16.604 11.300 14 4 4 4 2 19 5.386 14.933 9.847 35.413 12.123 14.853 12.602 5.455 17.358 14.323 14 4 4 4 2 20 5.198 15.267 10.612 32.398 13.856 14.038 11.950 5.239 17.730 14.058 14 4 4 4 2 21 4.007 13.549 8.556 29.167 12.056 14.649 11.359 4.427 13.427 9.040 14 4 4 4 2 22 3.894 14.754 11.152 28.068 12.103 16.312 11.627 4.183 13.148 8.885 14 4 4 4 2 23 4.173 12.494 8.818 35.938 9.890 15.489 11.409 4.388 13.642 8.412 14 4 4 4 2 24 4.401 11.538 8.134 30.402 11.083 16.285 11.838 4.249 13.404 8.714 14 4 4 4 2 25 3.773 12.160 7.533 29.126 10.480 15.560 13.553 4.771 14.038 8.819 14 4 4 4 2 26 3.919 11.988 8.622 34.308 10.755 14.544 11.228 4.632 14.378 10.018 14 4 4 4 2 27 4.449 12.066 6.757 26.722 12.443 18.736 8.532 3.963 15.350 9.831 14 4 4 4 2 28 4.453 13.500 7.653 23.545 10.473 18.746 8.373 4.305 15.612 8.978 14 4 4 4 2 29 3.881 11.192 6.936 24.441 10.676 13.253 10.813 4.321 13.357 7.650 14 4 4 4 2 30 4.004 10.794 7.926 29.098 12.054 12.628 10.386 4.441 12.107 8.608 14 4 4 4 2

18

Slika 12. Stome na preparatu sljuštenog epidermisa lista iz populacije na lokalitetu Pasjača x40

Slika 13. Poprečni presek lista iz populacije na lokalitetu Pasjača x10

19

4.5 Anatomske i mikromorfološke karakteristike populacije sa lokaliteta Bublica

Tabela 4. Podaci za morfo-anatomsku analizu vrste C. alexandrii

iz populacije na lokalitetu Bublica

Red

ni b

roj

Deb

ljina

kut

ikul

e lic

a lis

ta (µ

m)

Vis

ina

ćelij

a ep

ider

mis

a lic

a lis

ta

(µm

)

Širi

na ć

elija

epi

derm

isa

lica

lista

(µm

)

Vis

ina

ćelij

a pa

lisad

nog

pare

nhim

a (µ

m)

Širi

na ć

elija

pal

isadn

og

pare

nhim

a (µ

m)

Vis

ina

ćelij

a su

ndje

rast

og

pare

nhim

a (µ

m)

Širi

na ć

elija

su

ndje

rast

og

pare

nhim

a (µ

m)

Deb

ljina

kut

ikul

e na

ličja

list

a (µ

m)

Vis

ina

ćelij

a ep

ider

mis

a na

ličja

list

a (µ

m)

Širi

na ć

elija

epi

derm

isa

nalič

ja li

sta

(µm

)

Bro

j pro

vodn

ih sn

opić

a (u

kupn

o)

Bro

j pro

vodn

ih sn

opić

a

(I

red

a)

Bro

j pro

vodn

ih sn

opić

a

(II r

eda)

Bro

j pro

vodn

ih sn

opić

a

(III

red

a)

Bro

j pro

vodn

ih sn

opić

a

(IV

red

a)

1 4.139 11.291 8.914 24.048 9.084 16.519 13.983 4.417 10.763 7.183 14 4 4 4 2 2 3.885 9.574 9.282 26.768 11.324 15.908 13.273 4.222 10.462 8.734 14 4 4 4 2 3 4.079 11.898 9.462 24.918 11.014 17.329 13.943 5.267 13.364 7.361 14 4 4 4 2 4 3.731 10.980 10.334 25.474 11.940 18.036 14.828 5.143 13.048 8.316 14 4 4 4 2 5 3.687 11.356 8.812 29.046 8.020 17.394 14.996 3.906 9.666 8.420 14 4 4 4 2 6 3.608 9.808 7.695 28.405 7.613 19.763 16.650 4.095 10.873 7.627 14 4 4 4 2 7 3.877 8.818 7.187 24.501 9.531 20.290 15.384 4.553 11.640 9.260 14 4 4 4 2 8 3.955 8.940 8.018 22.963 8.075 17.740 15.850 4.561 11.874 10.140 14 4 4 4 2 9 3.669 8.908 7.720 27.089 11.148 13.951 14.284 4.071 11.340 6.598 14 4 4 4 2

10 3.528 9.647 7.415 26.266 11.378 17.740 14.984 3.875 12.395 8.398 14 4 4 4 2 11 3.559 10.003 8.747 22.027 11.127 16.208 13.093 3.760 10.840 7.742 14 4 4 4 2 12 3.446 9.954 8.316 25.398 9.039 18.048 14.733 3.835 11.230 8.470 14 4 4 4 2 13 3.777 10.050 7.551 21.400 9.038 15.890 16.213 4.604 10.898 7.180 14 4 4 4 2 14 3.451 10.165 8.213 24.375 9.123 16.882 15.374 4.543 9.663 7.968 14 4 4 4 2 15 2.505 9.797 7.699 32.222 11.059 17.239 16.988 4.164 11.198 9.483 14 4 4 4 2 16 2.503 10.682 7.596 29.527 10.005 19.110 18.753 4.023 11.120 8.422 14 4 4 4 2 17 3.216 10.153 9.094 25.260 10.711 20.186 15.303 3.611 11.629 8.212 14 4 4 4 2 18 3.113 11.556 8.612 26.074 9.878 20.160 15.572 3.691 10.407 7.190 14 4 4 4 2 19 2.949 10.277 8.563 25.137 8.549 16.609 13.851 4.372 12.347 7.887 14 4 4 4 2 20 2.842 9.772 8.484 26.415 8.703 18.890 14.260 4.203 12.346 8.978 14 4 4 4 2 21 3.228 10.563 8.777 24.869 12.150 16.687 14.070 3.710 11.846 8.873 14 4 4 4 2 22 3.348 10.528 9.038 26.098 11.165 19.532 16.380 3.433 12.324 8.122 14 4 4 4 2 23 3.325 8.958 8.144 27.079 9.498 17.706 12.977 3.922 10.228 7.732 14 4 4 4 2 24 2.996 9.203 7.925 27.075 10.560 15.610 12.030 3.864 13.228 8.088 14 4 4 4 2 25 3.425 10.104 7.884 27.919 10.117 17.604 11.371 3.886 12.763 8.823 14 4 4 4 2 26 3.377 12.770 8.878 30.002 8.978 17.100 11.844 3.904 10.860 9.020 14 4 4 4 2 27 4.136 8.854 9.521 28.777 7.917 18.301 13.644 4.537 10.679 11.018 14 4 4 4 2 28 4.097 9.602 10.386 30.378 11.294 17.514 16.270 4.294 9.572 9.104 14 4 4 4 2 29 3.807 8.604 10.367 25.276 10.114 16.504 12.843 4.061 10.828 8.969 14 4 4 4 2 30 3.451 9.278 10.038 27.138 9.424 16.298 10.822 4.145 8.954 8.518 14 4 4 4 2

20

Slika 14. Stome na preparatu sljuštenog epidermisa lista

iz populacije na lokalitetu Bublica x40

Slika 15. Provodni snopići na poprečnom preseku lista (lokalitet Bublica) x20

21

4.6 Anatomske i mikromorfološke karakteristike populacije sa lokaliteta Pržar kod Vranja

Tabela 5. Podaci za morfo-anatomsku analizu vrste C. alexandrii

iz populacije na lokalitetu Pržar kod Vranja

Red

ni b

roj

Deb

ljina

kut

ikul

e lic

a lis

ta (µ

m)

Vis

ina

ćelij

a ep

ider

mis

a lic

a lis

ta

(µm

)

Širi

na ć

elija

ep

ider

mis

a lic

a lis

ta

(µm

)

Vis

ina

ćelij

a pa

lisad

nog

pare

nhim

a (µ

m)

Širi

na ć

elija

pa

lisad

nog

pare

nhim

a (µ

m)

Vis

ina

ćelij

a su

ndje

rast

og

pare

nhim

a (µ

m)

Širi

na ć

elija

su

ndje

rast

og

pare

nhim

a (µ

m)

Deb

ljina

kut

ikul

e na

ličja

list

a (µ

m)

Vis

ina

ćelij

a ep

ider

mis

a na

ličja

lis

ta (µ

m)

Širi

na ć

elija

ep

ider

mis

a na

ličja

lis

ta (µ

m)

Bro

j pro

vodn

ih sn

opić

a (u

kupn

o)

Bro

j pro

vodn

ih sn

opić

a

(I

red

a)

Bro

j pro

vodn

ih sn

opić

a

(II r

eda)

Bro

j pro

vodn

ih sn

opić

a

(III

red

a)

Bro

j pro

vodn

ih sn

opić

a

(IV

red

a)

1 4.873 13.090 9.289 31.227 11.698 16.970 16.951 4.563 14.509 10.577 14 4 4 4 2

2 4.684 13.112 10.824 34.134 12.678 19.577 14.743 4.382 14.160 10.830 14 4 4 4 2

3 5.177 11.785 11.763 31.130 9.589 18.336 13.004 4.761 11.658 9.774 14 4 4 4 2

4 5.446 13.180 12.850 30.498 11.793 16.792 15.326 4.623 10.472 8.908 14 4 4 4 2

5 5.186 13.633 9.797 25.631 9.310 14.474 14.401 4.491 16.717 11.591 14 4 4 4 2

6 4.884 14.708 9.050 29.558 11.648 13.078 15.772 4.036 17.314 11.416 14 4 4 4 2

7 4.994 11.763 11.149 31.902 10.442 18.656 12.280 5.136 12.013 12.746 14 4 4 4 2

8 4.899 11.848 12.868 32.233 12.877 17.290 12.198 5.114 12.192 12.743 14 4 4 4 2

9 3.541 10.322 8.200 19.220 13.149 12.782 16.219 4.694 11.354 9.072 14 4 4 4 2

10 3.450 8.435 8.193 22.288 10.300 12.534 12.244 4.657 11.658 9.676 14 4 4 4 2

11 4.005 10.253 8.298 21.558 10.791 15.713 9.813 4.971 14.442 8.535 14 4 4 4 2

12 3.791 11.445 8.287 24.054 8.650 14.122 10.718 5.031 12.292 8.420 14 4 4 4 2

13 3.299 10.057 8.278 22.216 10.576 16.260 14.446 4.367 12.106 9.418 14 4 4 4 2

14 3.431 11.068 8.925 22.200 9.754 16.803 13.402 4.407 13.940 11.070 14 4 4 4 2

15 4.223 10.030 9.070 19.774 10.762 15.353 12.646 4.026 12.219 8.871 14 4 4 4 2

16 4.309 10.112 9.056 23.312 9.806 15.110 11.398 4.155 13.330 7.750 14 4 4 4 2

17 3.985 12.273 9.871 23.294 11.005 16.026 15.684 3.997 12.817 8.616 14 4 4 4 2

18 3.535 13.928 10.138 21.834 11.144 15.338 13.824 4.046 14.120 9.426 14 4 4 4 2

19 4.341 9.487 8.510 21.896 11.082 12.108 9.069 4.772 11.346 8.901 14 4 4 4 2

20 4.533 9.238 8.965 21.845 11.218 12.803 9.783 4.539 12.728 10.362 14 4 4 4 2

21 5.033 14.740 11.489 28.216 9.529 20.384 18.646 6.737 16.162 12.116 14 4 4 4 2

22 4.973 14.652 10.970 25.872 10.778 19.296 16.638 6.614 16.580 9.165 14 4 4 4 2

23 6.318 15.132 10.309 32.186 10.424 20.582 17.870 8.730 16.321 9.728 14 4 4 4 2

24 6.211 13.732 8.740 31.435 11.283 19.130 18.356 8.656 16.426 8.522 14 4 4 4 2

25 5.974 15.670 12.041 25.502 9.679 17.231 17.069 5.582 16.663 11.891 14 4 4 4 2

26 5.707 16.612 11.373 26.900 9.136 18.968 12.945 5.207 14.833 11.953 14 4 4 4 2

27 6.002 12.396 9.109 26.977 9.669 17.314 9.669 6.975 14.218 11.813 14 4 4 4 2

28 5.706 10.986 7.914 26.452 9.663 26.452 9.663 7.045 13.748 10.767 14 4 4 4 2

29 5.553 10.503 8.328 26.072 10.001 13.125 13.091 5.912 15.391 10.856 14 4 4 4 2

30 5.155 13.588 9.625 26.237 8.827 15.896 12.324 5.639 15.307 10.607 14 4 4 4 2

22

Slika 16. Stome na preparatu sljuštenog epidermisa lista iz populacije na lokalitetu Pržar kod

Vranja x100

Slika 17. Jednoćelijske papile na poprečnom preseku lista;

Slika 18. Provodni snopić na poprečnom preseku lista (lokalitet Pržar kod Vranja) x40

23

4.7 Statistička analiza

Tabela 6. Univarijaciona analiza varijansi na nivou pojedinačnih karaktera analiziranih populacija vrste C. alexandrii

Karakter Pržar Bublica Pasjača Seličevica Sokolica f p Debljina kutikule lica lista

(µm)

4,774±0,883 3,490±0,442 4,666±0,511 6,105±2,133 3,523±0,955 26,061 0,000

Visina ćelija

epidermisa lica (µm)

12,259±2,106 10,070±1,001 13,059±1,321 19,051±6,468 11,984±1,827 33,220 0,000

Širina ćelija epidermisa lica (µm)

9,776±1,461 8,622±0,906 8,641±1,135 14,639±5,553 10,394±1,744 24,212 0,000

Visina ćelija

palisadnog parenhima

(µm)

26,188±4,223 26,397±2,446 30,694±3,904 47,079±13,393 29,812±6,659 42,669 0,000

Širina ćelija palisadnog parenhima

(µm)

10,575±1,155 9,919±1,276 10,880±1,325 18,732±6,063 12,493±1,657 43,956 0,000

Visina ćelija

sunđerastog parenhima

(µm)

16,617±3,063 17,558±1,504 15,368±1,834 32,035±10,008 18,885±1,933 58,311 0,000

Širina ćelija sunđerastog parenhima

(µm)

13,673±2,773 14,486±1,775 11,690±1,442 25,740±7,352 16,165±2,332 62,434 0,000

Debljina kutikule

naličja lista (µm)

5,262±1,278 4,156±0,420 5,368±0,938 7,784±2,477 3,940±1,209 34,043 0,000

Visina ćelija

epidermisa naličja lista

(µm)

13,901±1,952 11,280±1,124 14,740±1,965 22,659±8,534 13,711±1,894 33,000 0,000

24

Širina ćelija epidermisa naličja lista

(µm)

10,204±1,407

8,395±0,924

10,229±1,635

18,264±6,901

11,949±2,113

38,041

0,000

Ukupan broj

provodnih snopića

14,000±0,000 14,000±0,000 14,000±0,000 14,000±0,000 13,400±0,814 /

/

Broj provodnih snopića I

reda

4,000±0,000 4,000±0,000 4,000±0,000 4,000±0,000 4,000±0,000 / /

Broj provodnih snopića II

reda

4,000±0,000 4,000±0,000 4,000±0,000 4,000±0,000 3,400±0,932 / /

Broj provodnih snopića III

reda

4,000±0,000 4,000±0,000 4,000±0,000 4,000±0,000 3,300±0,915 / /

Broj provodnih snopića IV

reda

2,000±0,000 2,000±0,000 2,000±0,000 2,000±0,000 2,700±1,119 / /

Dužina stoma (µm)

27,473±1,250 26,113±2,412 23,106±2,491 28,583±1,860 31,321±1,783 68,311 0,000

Širina stoma (µm)

24,108±1,301 22,059±1,233 17,426±2,297 25,717±0,928 27,759±2,462 151,728 0,000

Površina stoma (µm)

521,563±46,671 454,823±61,098 318,324±68,327 578,336±49,175 684,028±78,227 146,849 0,000

Najveća debljina kutikule lica lista zabeležena je na lokalitetu Seličevica (6,105±2,133

µm), dok je najmanja debljina kutikule lica lista zabeležena na lokalitetu Bublica (3,490±0,442

µm). Jedinke na lokalitetu Seličevica imaju najveću visinu ćelija epidermisa lica lista

(19,051±6,468 µm), dok jedinke na lokalitetu Bublica imaju najmanju visinu ćelija epidermisa

lica lista (10,070±1,001 µm). Što se tiče širine ćelija epidermisa lica lista najveća je

karakteristična za lokalitet Seličevica (14,639±5,553 µm), a najmanja je karakteristična za

lokalitet Bublica (8,622±0,906 µm). U populaciji iz Seličevice susrećemo najveću visinu ćelija

palisadnog parenhima (47,079±13,393 µm), dok je u populaciji iz Pržara kod Vranja ona

najmanja (26,188±4,223 µm). Jedinke na lokalitetu Seličevica imaju najveću širinu ćelija

palisadnog parenhima (18,732±6,063 µm), dok je najmanja karakteristična za jedinke na

25

lokalitetu Bublica (9,919±1,276 µm). Najveća visina ćelija sunđerastog parenhima

karakteristična je za lokalitet Seličevica (32,035±10,008 µm), a najmanja za lokalitet Pasjača

(15,368±1,834 µm). Najveću širinu ćelija sunđerastog parenhima susrećemo na lokalitetu

Seličevica (25,740±7,352 µm), dok je najmanja karakterisitična za lokalitet Pasjača

(11,690±1,442 µm). Na lokalitetu Seličevica je debljina kutikule naličja lista najveća

(7,784±2,477 µm), dok je najmanja na lokalitetu Sokolica (3,940±1,209 µm). Visina ćelija

epidermisa naličja lista je najveća kod jedinki na lokalitetu Seličevica (22,659±8,534 µm), a

najmanja kod jedinki na lokalitetu Bublica (11,280±1,124 µm). Što se tiče širine ćelija

epidermisa naličja lista, ona je najveća na lokalitetu Seličevica (18,264±6,901 µm), a najmanja

na lokalitetu Bublica (8,395±0,924 µm).

Ukupan broj provodnih snopića je jednak u svim populacijama (14,000±0,000), izuzetak

je populacija na lokalitetu Sokolica gde se susrećemo sa varijabilnošću (13,400±0,814). Broj

provodnih snopića I, II, III i IV reda je jednak u svim populacijama (4,000±0,000; 4,000±0,000;

4,000±0,000; 2,000±0,000), izuzetak je populacija na lokalitetu Sokolica gde se susrećemo sa

varijabilnošću kod II, III i IV reda provodnih snopića (3,400±0,932; 3,300±0,915; 2,700±1,119).

Najveća dužina i širina stoma je karakteristična za jedinke iz populacije na lokalitetu

Sokolice ( dužina 31,321±1,783 µm; širina 27,759±2,462 µm), pri čemu zaključujemo da je i

najveća površina stoma zastupljena na ovom lokalitetu (684,028±78,227µm). Najmanja dužina,

širina i površina stoma je zabeležena na lokalitetu Pasjača (dužina 23,106±2,491 µm; širina

17,426±2,297 µm; površina 318,324±68,327 µm).

Rezultati univarijacione analize varijansi (ANOVA) pokazuju da svi istraživani karakteri

imaju statistički značaj u formiranju razlika između jedinki vrste C. alexandrii.

Tabela 7. Multivarijaciona analiza varijansi na nivou grupnih karaktera analiziranih populacija vrste C. alexandrii

Test Vrednost F df p Wilks's Lambda 0,012 21,526 52, 517 0,000 Pillai Trace 2,433 16,239 52, 544 0,000 Hotelling-Lawley Trace 11,599 29,331 52, 526 0,000

26

Testovi multivarijacione analize varijansi koji su prikazani u Tabeli 7. pokazuju

postojanje statistički značajnih razlika na nivou grupnih karaktera analiziranih populacija vrste

C. alexandrii.

Grafikon 1. Pozicije karakterističnih vrednosti po faktorima

analiziranih populacija vrste C. alexandrii

27

Tabela 8. PCA za pojedinačne karaktere analiziranih populacija vrste C. alexandrii

Karakter Faktor 1 Faktor 2

Debljina kutikule lica lista 0,739 0,350 Visina ćelija epidermisa lica lista 0,927 0,178 Širina ćelija epidermisa lica lista 0,915 -0,004

Visina ćelija palisadnog parenhima

0,921 0,185

Širina ćelija palisadnog parenhima

0,923 0,036

Visina ćelija sunđerastog parenhima

0,930 0,011

Širina ćelija sunđerastog parenhima

0,914 -0,074

Debljina kutikule naličja lista 0,812 0,347 Visina ćelija epidermisa naličja

lista 0,926 0,183

Širina ćelija epidermisa naličja lista

0,932 0,022

Dužina stoma 0,361 -0,873 Širina stoma 0,411 -0,861

Površina stoma 0,407 -0,907

Analiza glavnih komponenti (PCA) dobijenih morfo-anatomskih podataka istraživanih

populacija C. alexandrii pokazuje da 85,89 % ukupne varijabilnosti objašnjavaju dve glavne

komponete (Tabela 8.). Najveći doprinos u formiranju varijabilnosti ima prva glavna

komponenta sa 65,32%, dok druga komponenta ima doprinos u formiranju varijabilnosti sa

20.58%.

Rezultati diskriminantne analize osnovnih komponenti pokazuju da je između

analiziranih populacija došlo do morfološke diferencijacije. Rezultati kanonične diskriminantne

analize pokazuju da vrednost prve kanonične varijabile iznosi 8,492, a druge 2,675 što ukazuje

da ove dve varijable obuhvataju najveći broj razlika između istraživanih populacija vrste C.

alexandrii. Najveća morfološka diferencijacija je između populacije sa Pasjače i populacije iz

Sokolice i između njih ne postoje preklapanja. Diskriminantna analiza osnovnih komponenti

pokazuje da je najveće preklapanje između populacija iz Bublice i Pržara kod Vranja. Između

ostalih populacija dolazi do delimičnog preklapanja, pri čemu se populacija iz Seličevice

preklapa sa svim istraživanim populacijama osim sa populacijom sa Pasjače (Slika 19.).

28

Slika 19. Diskriminantna kanonična analiza osnovnih komponenti (DCA)

analiziranih populacija vrste C. alexandrii

SokolicaSeličevicaPasjačaBublicaPražar

POPULACIJA

-5 0 5 10FACTOR(1)

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

FAC

TOR

(2)

29

5. Zaključak

Analizom rezultata istraživanja morfloških i anatomskih karakteristika pet populacija

vrste Crocus alexandrii došli smo do sledećih zaključaka:

1. listovi su bifacijalne građe, imaju jedinstven i prepoznatljiv oblik. Stome su

anomocitnog tipa i javljaju se na naličju listova. Romboidni kristali i jednoćelijske

papile su uočene na preparatima listova svih populacija,

2. rezultati univarijacione analize varijansi (ANOVA) pokazuju da svi istraživani

karakteri imaju statistički značaj u formiranju razlika,

3. testovi multivarijacione analize varijansi pokazuju postojanje statistički značajnih

razlika na nivou grupnih karaktera analiziranih populacija vrste C. alexandrii,

4. rezultati kanonične diskriminantne analize osnovnih komponenti pokazuju da je

između analiziranih populacija vrste C. alexandrii došlo do diferencijacije.

Najveća morfološka diferencijacija je između populacije sa Pasjače i populacije iz

Sokolice, dok je najveće preklapanje između populacija iz Bublice i Pržara kod

Vranja. Između ostalih populacija dolazi do delimičnog preklapanja, pri čemu se

populacija iz Seličevice preklapa sa svim istraživanim populacijama osim sa

populacijom sa Pasjače,

5. ovaj master rad predstavlja početak istraživanja vrste C. alexandrii. Daljim

istraživanjima trebalo bi utvrditi morfološku i anatomsku građu ostalih delova

biljke: stabla, cvetne drške i gomolja, kao i utvrditi preostale potencijalne

lokalitete na području Srbije.

30

Slika 20. “Prince of the lilies” - kopija freske u palati Minos u Knososu (Mitić, M., M., 2015)

31

Slika 21. “Prince of the lilies” – palata Minos (Knosos) (Mitić, M., M., 2015)

Slika 22. “Prince of the lilies” fresco – palata Minos (Knosos) (Mitić, M., M., 2015)

32

6. Literatura

Akan, H., Eker, I., Stil, F., 2007: The morphological and anatomical properties of endemic

Crocus leichtlinii (d. Dewar) Bowles (Iridaceae) in Turkey - Pakistan Journal of Botany 39: 711-718, http://www.pakbs.org/pjbot/PDFs/39(3)/PJB39(3)711.pdf (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

Akhgari, H., Mammadov, S., T., Hoor, S., S., Kaviani, B., 2010: Anatomical Investigation of

Endemic Crocus gilanicus – American-Eurasian Journal of Agricultural and Environmental Sciences 9: 422-426, http://www.idosi.org/aejaes/jaes9(4)/11.pdf (Zadnja poseta 19. novembra 2014.)

Akyol, Y., 2014: The morphological and anatomical studies on endemic Crocus biflorus Miller

subsp. pulchricolor (Herbert) Mathew (Iridaceae) in Turkey – Pakistan Journal of Botany 46: 573-578, http://www.pakbs.org/pjbot/PDFs/46(2)/24.pdf (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

Akyol, Y., Durmuskahyia, C., Kocabas, O., Pekonur, S., Ozdemir, C., 2014: The morphological

and anatomical investigation of two Endemic Crocus L. (Iridaceae) species of Turkey – Pakistan Journal of Botany 46: 833-839, http://www.pakbs.org/pjbot/PDFs/46(3)/10.pdf (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

Akyol, Y., Yetisen, K., Ozdemir, C., Bozdag, B., Kocabas, O., 2012: The Morphological and

Anatomical Studies on Crocus biflorus Miller subsp. tauri (Maw) Mathew (Iridaceae) in Turkey - Igdir UniversityJournal of the Institute of Science andTechnology 3: 15-20, http://www.igdir.edu.tr/en/f_fbens/dergi/dosyalar/haziran2012ek/15-20.pdf (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

Amirnia, R., Bayat, M., Tajbakhsh, M., 2014: Effects of nano fertilizer application and maternal

corm weight on flowering at some saffron (Crocus sativus L.) ecotypes - Turkish Journal of Field Crops 19: 158-168, http://www.field-crops.org/assets/pdf/product544692979058c.pdf (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

Caiola, G., M., Somma D., D., Lauretti, P., 2000: Comparative Study of Pollen and Pistil in

Crocus sativus L. (Iridaceae) and Allied Species – Annali Di Botanica LVIII: 73-82, http://annalidibotanica.uniroma1.it/index.php/Annalidibotanica/article/view/9065 (Zadnja poseta 18. novembra 2014.)

Candan, F., Ozhatay, N., 2013: Crocus chrysanthus s. lato (Iridaceae) in Turkey – Annales

Botanici Fennici 50: 423-430, http://www.sekj.org/PDF/anb50-free/anb50-423.pdf (Zadnja poseta 19. novembra 2014.)

33

Candan, F., Sik, L., Keserciogly, T., 2009: Cytotaxonomical studies on some Crocus L. taxa in

Turkey - African Journal of Biotechnology 8: 4374-4377. Coskun, F., Selvi, S., Satil, F., 2010: Phylogenetic relationships of some Turkish Crocus

(Iridaceae) taxa based on morphological and anatomical characters – Turkish Journal of Botany 34: 171-178, http://journals.tubitak.gov.tr/botany/issues/bot-10-34-3/bot-34-3-3-0906-53.pdf (Zadnja poseta 18. novembra 2014.)

Clusius, C., 1601: Rariarum plantarum historia. Antverpen. Erol, O., Kaya, B., H., Tanyolac, B., M., Sik, L., Tuna, M., Can, L., 2014: The genus Crocus,

series Crocus (Iridaceae) in Turkey and 2 East Aegean islands: a genetic approach - Turkish Journal of Biology 38: 48-62, http://journals.tubitak.gov.tr/biology/issues/biy-14-38-1/biy-38-1-6-1305-14.pdf (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

Erol, O., Kucuker, O., 2007: Leaf Anatomy of Some Endemic Crocus L. (Iridaceae) Taxa from

the West Anatolia – International Journal of Botany 3: 290-295, http://docsdrive.com/pdfs/ansinet/ijb/2007/290-295.pdf (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

Erol, O., Kucuker, O., Uzen, E., 2008: Corm tunic morphology of Turkish Crocoideae

(Iridaceae) and their systematic significance - Nordic Journal of Botany 26: 66-73. Erol, O., Sik, L., Kaya, B., H., Tanyolac, B., Kucuker, O., 2011: Genetic diversity of

Crocusantalyensis B. Mathew (Iridaceae) and a new subspecies from southern Anatolia – Plant Systematics and Evolution 294: 281-287.

Galavi, M., Mousavi, S., R., Ziyaie, M., 2009: Effect of Planting Depth and Control of Soil

Summer Temperature on Tunic Production, Corm Propagation and Leaf Desiccation in End of Growth Period of Saffron (Crocus sativus L.) – Asian Journal of Plant Sciences 8: 375-379, http://docsdrive.com/pdfs/ansinet/ajps/2009/375-379.pdf (Zadnja poseta 18. novembra 2014.)

Ghaffari, M., S., Bagheri, A., 2009: Stigma variability in saffron (Crocus sativus L.) - African

Journal of Biotechnology 8: 601-604. Guacchio, D., E., Caputo, P., 2008: Crocus imperati and Crocus suaveolens (Iridaceae), two

controversial endemic crocuses from Central and Southern Italy – morphometrics, lectotypification and chorology - Botanical Journal of the Linnean Society 158: 194-214.

34

Guleria, P., Goswami, D., Yadav, K., S., 2012: Computational Identification of miRNAs and Their Targets from Crocus sativus L. – Archives of Biological Sciense 64: 65-70, Beograd, http://www.doiserbia.nb.rs/img/doi/0354-4664/2012/0354-46641201065G.pdf (Zadnja poseta 18. novembra 2014.)

Isik, S., Donmez, O., E., 2006: Pollen morphology of some turkish Crocus L. (Iridaceae) species

– Acta Biologica Cracoviensia Series Botanica 48/1: 85-91, http://www2.ib.uj.edu.pl/abc/pdf/48_1/Isik.pdf (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

Kandemir, N., 2009: Morphology, anatomy and ecology of critically endangered endemic

Crocus pestalozzae boiss. (Iridaceae) in north-west Turkey – Bangladesh Journal of Botany 38: 127-132, http://www.banglajol.info/index.php/BJB/article/view/5136/4077 (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

Kandemir, N., 2010: A morphological and anatomical investigation about two rare and endemic

Crocustaxa (Iridaceae) from Southern Anatolia - EurAsian Journal of BioSciences 4: 54-62, http://www.ejobios.com/pdf/EJOB-10-07-4-7-54-62.pdf (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

Kandemir, N., 2011: Comparative Leaf Anatomy of some Endemic Crocus L. taxa from Turkey

– Bangladesh Journal of Botany 40: 155-162, http://www.dhakai.com/botany/journal-December%202011/articles/Art.%2007.pdf (Zadnja poseta 19. novembra 2014.)

Kandemir, N., Celik, A., Yayla, F., 2012: Comparative anatomic and ecologic investigation on

some Endemic Crocus taxa (Iridaceae) in Turkey – Pakistan Journal of Botany 44: 1065-1074, http://www.pakbs.org/pjbot/PDFs/44(3)/33.pdf (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

Karamplianis, T., Tsiftsis, S., Constantinidis, T., 2013: The genus Crocus (Iridaceae) in Greece:

some noteworthy floristic records and karyotypes – Phytologia Balcanica 19: 53-66, http://scholar.google.com/scholar?start=80&q=anatomy+of+crocus&hl=sr&as_sdt=0,5 (Zadnja poseta 18. novembra 2014.)

Kerndorff, H., Pasche, E., 1997: Zwei bemerkenswerte Taxa des Crocus biflorus – Komplexes

(Iridaceae)aus der Nordosttürkei - Linzer biologische Beitrage 29/1: 591-600. Kerndorff, H., Pasche, E., 2004: Two New Taxa of the Crocus biflorus Aggregate (Liliiflorae,

Iridaceae) from Turkey – Linzer biologische Beitrage 36/1: 5-10. Kerndorff, H., Pasche, E., 2006: Crocus biflorus (Liliiflorae, Iridaceae) in Anatolia (Part Three) -

Linzer biologische Beitrage 38/1: 165-187.

35

Kiswani, O., M., 1994: Anatomic and sistematic studies of the genus Crocus (Iridaceae) in Jordan, Master thesis, - Faculty of Graduated Studies, University of Jordan, Amman, Jordan, http://dspace.ju.edu.jo/xmlui/bitstream/handle/123456789/49790/THESESJUNE2014_1093.pdf?sequence=1 (Zadnja poseta 18.novembra 2014.)

Kostić, Lj., D., 2014: Morfo-anatomska analiza populacija Crocus kosaninii Pulević (Iridaceae)

iz južne Srbije, Master thesis, - Prirodno-matematički fakultet, Univerzitet u Nišu, http://pmf.ni.ac.rs/pmf/master/biologija/doc/2014/2014-10-16-kd.pdf (Zadnja poseta 04. novembra 2014.)

Maw, G., 1886: A monograph of the genus Crocus with appendix on the etymology of the words

crocus and saffron by C. C. Lacaita. – Dulau, pp. I-VIII+1-326+I-XX. London, http://ia600305.us.archive.org/35/items/monographofgenus00mawg/monographofgenus00mawg.pdf (Zadnja poseta 11. novembra 2014.)

Mihaly, A., Kricsfalusy, V., 1997: Population biology and ecology of Crocus heuffelianus herb.

(Iridaceae)in Ukraine - Linzer biologische Beitrage 29/2: 641-681. Moghaddasi, S., M., 2010: Saffron chemicals and medicine usage - Journal of Medicinal Plants

Research 4: 427-430. Norbaek, R., Brandt, K., Nielsen, J., K., Orgaard, M., Jacobsen, N., 2002: Flower pigment

composition of Crocus species and cultivars used for a chemotaxonomic investigation - Biochemical Systematics and Ecology 30: 763-791.

Orlova, D., L., Boboško, P., O., 2012: Біоморфологічні показники шафрану сітчастого

(Crocus reticulatus Steven ex Adams) в околицях с. Крахмільці (Полтавська область) – Modern Phytomorphology 2: 141-144, http://phytomorphology.org/PDF/MP2/02141144.pdf (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

Ozdemir, A.Y., Ozdemir, A., Ozdemir, C., 2010: Statistic Comparative Leaf Anatomy of Some

Crocus L. taxa – Azian Journal of Mathematics and Statistics 3: 16-24, http://docsdrive.com/pdfs/ansinet/ajms/2010/16-24.pdf (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

Ozdemir, C., Akyol, Y., Alcitepe, E., 2004: Morphological and anatomical studies on two

endemic Crocus species of Turkey area – Pakistan Journal of Botany 36: 103-113, http://www.pakbs.org/pjbot/PDFs/36(1)/PJB36(1)103.pdf (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

36

Ozdemir, C., Akyol, Y., Yetisen, K., Bozdag, B., Kocabas, O., 2013: Morphological and Anatomical Study on Crocus chrysanthus (Herbert) Herbert (Iridaceae) - Igdir UniversityJournal of theInstitute of Science andTechnology 3: 25-30, http://www.igdir.edu.tr/f_fbens/dergi/dosyalar/Mart2013/25-30.pdf (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

Ozdemir, C., Baran, P., Akyol, Y., 2006: The Morphology and Anatomy of Crocus flavus

Weston subsp. flavus (Iridaceae) – Turkish Journal of Botany 30: 175-180, https://www.google.rs/webhp?sourceid=chrome-instant&ion=1&espv=2&ie=UTF-8#q=anatomy%20of%20crocus (Zadnja poseta 19. novembra 2014.)

Ozdemir, C., Kilinc, M., 2008: Morphology and anatomy of three subsp. of Crocus speciosus

bieb. – Bangladesh Journal of Botany 37: 97-103, http://www.banglajol.info/index.php/BJB/article/view/1713/1626 (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

Petersen, G., Seberg, O., Thorsoe, S., Jorgensen, T., Mathew, B., 2008: A phylogeny of the

genus Crocus (Iridaceae) based on sequence data from five plastid regions – Taxon 57: 487-499.

Raca, Lj., I., 2014: Morfo-anatomska diferencijacija populacija vrste Crocus heuffelianus Herb.

(Iridaceae) , Master thesis, - Prirodno-matematički fakultet, Univerzitet u Nišu, http://www.pmf.ni.ac.rs/pmf/master/biologija/doc/2014/2014-10-16-ri.pdf (Zadnja poseta 18. novembra 2014.)

Ranđelović, N., Avramović, D., Jocić, S., Pavlović, V., 2005: Crocus vernus Hill u okolini

Mladenovca - Proceeding of the 8th Symposium on Flora of Southeastern Serbia and Neighbouring Regions‘05: 21-30, Niš.

Ranđelović, N., Cvetković, S., Blagojević, I., Milosavljević, V., Ranđelović, J., Veličković, V.,

2010: The Species Populations of Genus Crocus L. in the River Basin of Nišava – XVIII International Scientific and Professional Meeting, Ecological Truth - Eco-ist ‘10, XVIII: 403-407, Spa Junaković, Apatin, Serbia.

Ranđelović, N., Hill, A., D., Ranđelović, V., 1990: The genus Crocus L. in Serbia – The Serbian

Academy of sciences and arts, The Department of Natural and Mathematical Sciences DVI, Beograd.

Rudall, P., Mathew, B., 1990: Leaf anatomy in Crocus (Iridaceae) – Kew Bulletin 45: 535-544,

http://www.jstor.org/discover/10.2307/4110516?uid=2&uid=4&sid=21105337178073 (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

Satil, F., Selvi, S., 2007: An anatomical and ecological study of some Crocus L. taxa (Iridaceae)

from the west part of Turkey – Acta Botanica Croatica 66: 25-33, https://www.google.rs/webhp?sourceid=chrome-instant&ion=1&espv=2&ie=UTF-8#q=anatomy%20of%20crocus (Zadnja poseta 19. novembra 2014.)

37

Saxena, R., B., 2014: A detailed study of Crocus flavi – series - Caribbean Journal of Science

and Technology 2: 509-518, http://caribjscitech.com/wp-content/uploads/2014/05/R.-B.-Saxena-et-al-Carib.j.SciTech-2014 Vol.2-509-518.pdf (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

Selvi, S., Satil, F., 2013: Morphological Features and Threat Categories of Crocus L. (Iridaceae)

Species Growing in Balıkesir - Nevşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi Cilt 2: 96-102, http://dergipark.ulakbim.gov.tr/nevbiltek/article/viewFile/1035000170/1035000084 (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

Spasova, K., U., Todorova, M., P., 2012: Pollen Morphology of Crocus L. (Iridaceae) in Bulgaria – Journal of Central European Agriculture 13: 361-368, http://jcea.agr.hr/articles/774746_POLLEN_MORPHOLOGY_OF_CROCUS_L_(IRIDACEAE)_IN_BULGARIA_en.pdf (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

Stjepanović-Veseličić, L., 1976: Rod Crocus L.. In: Josifović, M. (ed.): Flora SR Srbije VIII. -

Srpska akademija nauka i umetnosti, 1-3, Beograd. Tsaftaris, S., A., Polidoros, N., A., Pasentsis, K., Kalivas, A., 2007: Cloning, Structural

Characterization Phylogenetic Analysis of Flower MADS-Box Genes from Crocus(Crocus sativus L.) – The Sceintific World Journal 7: 1047-1062, http://dx.doi.org/10.1100/tsw.2007.175 (Zadnja poseta 18. novembra 2014.)

Urošević, J., J., 2013: Diferencijacija vrsta Crocus alexandrii Ničić ex Velen. i Crocus pallidus

Kitann et Drenkovski u Srbiji na osnovu morfoloških osobina, Master thesis, - Prirodno-matematički fakultet, Univerzitet u Nišu, http://www.pmf.ni.ac.rs/pmf/master/biologija/doc/2013/2013-02-11-uj.pdf (Zadnja poseta 11. novembra 2014.)

Weryszsko-Chmielewska, E., Chwil, M., 2011: Structure of the Floral Parts of Crocus vernus

(L.) Hill – Acta Agrobotanica 64: 35-46, https://pbsociety.org.pl/journals/index.php/aa/article/view/1438 (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

Yetisen, K., Sen, U., Yildirim, T., Ozdemir, C., 2013: Morphological and Anatomical Study on

Endemic Crocus olivieri Gay subsp. istambulencis Mathew subspecias (Iridaceae) – Anadoly University Journal of Science and Technology 3: 31-37, http://btd.anadolu.edu.tr/index.php/BTDC/article/viewFile/216/129 (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

Yizbasioglu, S., Ozhatay, N., 2014: A new subspecies of Crocus pestalozzae (Iridaceae) from

Turkey – Phytotaxa 174: 279-284, http://www.mapress.com/phytotaxa/content/2014/f/p00174p284f.pdf (Zadnja poseta 05. novembra 2014.)

38

Ževrnja, N., Vladović, D., 2005: The genus Crocus L. in the flora of Svilaja mountain – Natura Croatica 14: 363-368.

39

Прилог 5/1

ПРИРОДНO - MАТЕМАТИЧКИ ФАКУЛТЕТ НИШ

КЉУЧНА ДОКУМЕНТАЦИЈСКА ИНФОРМАЦИЈА

Образац Q4.09.13 - Издање 1

Редни број, РБР: Идентификациони број, ИБР: Тип документације, ТД: монографска Тип записа, ТЗ: текстуални / графички Врста рада, ВР: мастер рад Аутор, АУ: Mарта Митић Ментор, МН: Марина Јушковић Наслов рада, НР:

АНАТОМСКА И МИКРОМОРФОЛОШКА ВАРИЈАБИЛНОСТ ВРСТЕ Crocus alexandrii Ničić ex Velen. (Iridaceae)

Језик публикације, ЈП: српски Језик извода, ЈИ: енглески Земља публиковања, ЗП: Р. Србија Уже географско подручје, УГП: Р. Србија Година, ГО: 2015. Издавач, ИЗ: ауторски репринт Место и адреса, МА: Ниш, Вишеградска 33. Физички опис рада, ФО: (поглавља/страна/ цитата/табела/слика/графика/прилога)

40 стр.; 22 слике; 8 табела; 1 графикон Научна област, НО: биологија Научна дисциплина, НД: биологија Предметна одредница/Кључне речи, ПО: Crocus alexandrii, анатомија листа, површинске структуре листа УДК 581.4:582.2/.3 Чува се, ЧУ: библиотека Важна напомена, ВН: Извод, ИЗ: У овом раду анализиране су анатомске и микроморфолошке разлике популације врсте Crocus alexandrii са

подручја Србије (Селичевица, Соколица, Пасјача, Бублица и Пржар код Врања). Помоћу светлосне микроскопије

анализирани су анатомски пресеци листова, као и анализа површинских структура листова.Уеађена је анализа

квантитативних (број стома на лицу и наличју листа, ширина кутикуле лица и наличја листа, дужина ћелија епидермиса

лица и наличја листа, ширина ћелија епидермиса лица и наличја листа, дужина и ширина ћелија палисадног паренхима,

дужина и ширина ћелија сунђерастог паренхима, број проводних снопића) и квалитативних карактера листова (присуство

или одсуство кристала у листовима, присуство или одсуство микропапила на лицу и наличју листа). Добијени подаци су

статистички обрађени. На основу добијених резултата уочава се да је између анализираних популација врсте C. alexandrii

дошло до диференцијације. Највећа морфолошка диференцијација је између популације са Пасјаче и популације из

Соколице, док је највеће преклапање између популација из Бублице и Пржара код Врања. Између осталих популација

долази до делимичног преклапања, при чему се популација из Селичевице преклапа са свим истраживаним

популацијама осим са популацијом са Пасјаче. Врста C. alexandrii, са анатомског аспекта, до сада није била детаљније

анализирана на простору Србије.

Датум прихватања теме, ДП: Датум одбране, ДО:

Чланови комисије, КО:

Председник: Члан: Члан, ментор:

40

Прилог 5/2

ПРИРОДНО - МАТЕМАТИЧКИ ФАКУЛТЕТ НИШ

KEY WORDS DOCUMENTATION

Образац Q4.09.13 - Издање 1

Accession number, ANO: Identification number, INO: Document type, DT: monograph Type of record, TR: textual / graphic Contents code, CC: master thesis Author, AU: Marta Mitić Mentor, MN: Marina Jušković Title, TI: ANATOMICAL AND MICROMORPHOLOGICAL VARIABILITY OF

Crocus alexandrii Ničić ex Velen. (Iridaceae) Language of text, LT: Serbian Language of abstract, LA: English Country of publication, CP: Republic of Serbia Locality of publication, LP: Serbia Publication year, PY: 2015 Publisher, PB: author’s reprint Publication place, PP: Niš, Višegradska 33. Physical description, PD: (chapters/pages/ref./tables/pictures/graphs/appendixes)

40 p. ; 22 pictures; 8 tables; 1 graph Scientific field, SF: biology Scientific discipline, SD: biology Subject/Key words, S/KW: Crocus alexandrii, leaves anatomy, surface structure of leaves UC 581.4:582.2/.3 Holding data, HD: library Note, N: Abstract, AB: In this paper we analyzed the anatomical differences and micromorphological population of Crocus alexandrii

from Serbia (Seličevica, Sokolica, Pasjača, Bublica and Pržar near Vranje). Using light microscopy were analyzed anatomical

sections of leaves and surface structure of leaves. We performed an analysis of quantitative (number of stomata on the front

and back sheet, the width of the cuticule face and surface, the length of the cells of the epidermis face and surface, the width of

the cells of the epidermis face and surface, length and width of palisade parenchyma cells, the length and width of the spongy

parenchyma cells , the number of vascular bundles) and qualitative characters of leaves (the presence or absence of crystals in

the leaves, the presence or absence of mikropapila on the obverse and reverse side of leaves). The obtained data were

statistically analyzed. Based on these results it is seen that the analyzed populations of C. alexandrii occurred differentiation.

The largest morphological differentiation between populations from Pasjača and populations from Sokolica, while the largest

overlap between populations from Bublica and Pržar near Vranje. Among other population comes to partial overlap, whereby

populations from Seličevica overlaps with all study populations apart with a population of Pasjača. Type C. alexandrii, with

anatomical point of view, has not been analyzed in detail in Serbia.

Accepted by the Scientific Board on, ASB: Defended on, DE: Defended Board, DB: President: Member: Member, Mentor: