universiteti i tiranës fakulteti i ekonomisë departamenti ... · më dha mundësinë në...

ZHVILLIMI I MODELIT GLOBAL TË EDUKIMIT KONTABËL

Sfidat e Shqipërisë për zbatimin e tij

I

Universiteti i Tiranës

Fakulteti i Ekonomisë

Departamenti i Kontabilitetit

Tema: ZHVILLIMI I MODELIT GLOBAL TË EDUKIMIT

KONTABËL


Në kërkim të gradës “Doktor”

Udhëheqës i disertacionit Punuar nga:

Prof. Assoc. Irena Bogdani Msc. Brisejda Ramaj (Zenuni)

© Brisejda Ramaj (Zenuni)

Tiranë, 2018



II

MIRËNJOHJE

Të gjithë njerëzit lindin dhe janë të pajisur me aftësi për të bërë gjëra të mëdha dhe

për të dhënë më të mirën e tyre në fushën përkatëse nëse pranë tyre gjenden njerëzit e

duhur për t’i frymëzuar, mbështetur dhe për t’u gjendur pranë në çdo vështirësi.

Për t’u përfunduar me sukses kjo punë jo e lehtë kanë kontribuar shumë

persona dhe institucione, të cilët dëshiroj t’i falënderoj sinqerisht. Fillimisht dëshiroj

të shpreh mirënjohjen e sinqertë për të gjithë kolegët, miqtë dhe familjarët e mi, të

cilët më kanë mbështetur dhe nxitur për të realizuar këtë studim.

Falënderim në këtë kuptim meriton edhe Departamenti i Kontabilitetit, i cili

më dha mundësinë në kërkimin dhe mbledhjen e informacionit, si dhe kolegët që më

ofruan këshilla dhe vërejtje të vlefshme për çështjet shkencore e kërkimore.

Në mënyrë të veçantë dëshiroj të falënderoj udhëheqësen shkencore Prof. Assoc.

Irena Bogdani për përkushtimin, udhëzimet dhe mbështetjen e pakursyer gjatë gjithë

kësaj kohe.

Falënderoj bashkëshortin tim, Gentian Ramaj që më qëndroi pranë dhe më

mbështeti deri në finalizimin e këtij punimi doktorature. Gjithashtu, i shpreh

mirënjohjen familjes sime, prindërve të mi dhe vëllait që falë mbështetjes, inkurajimit

të tyre të përhershëm kam arritur të jem kjo që jam sot.

Në fund, por tepër të rëndësishëm, dëshiroj të falënderoj Frenk, Skerd dhe

Erik, të cilët janë motivi im përgjatë gjithë punës sime.

Këtë punim shkencor ia kushtoj familjes sime, të cilët nuk u ndalën asnjëherë me

sakrificën, inkurajimin dhe mbështetjen e dhënë pafund.



III

Familjes sime



IV

© Copyright Brisejda Ramaj (Zenuni), Qershor 2018

Përmbajtja e këtij punimi është tërësisht autentike. Të gjitha të drejtat janë të

rezervuara.

DEKLARATË

Unë e nënshkruara Brisejda Ramaj (Zenuni) deklaroj në përgjegjësi të plotë që ky

punim përfaqëson punimin tim origjinal, përveç rasteve të cituara dhe referencave. Ky

punim nuk është përdorur më parë në Universitetin e Tiranës apo në universitete të

tjera.

Brisejda Ramaj (Zenuni)

Tiranë, 2018



V

Abstrakt

Në kushtet e zhvillimit global të ekonomisë botërore, që prej viteve 90, krahas

ndryshimeve të tjera kanë ndryshuar dukshëm edhe aftësitë që duhet të zotërojnë

profesionistët kontabël. Roli i tyre tashmë nuk kufizohet vetëm me grumbullimin,

regjistrimin dhe raportimin financiar të transaksioneve që kryejnë bizneset, por ai

është zgjeruar duke përfshirë të gjithë njësinë ekonomike dhe funksionet që kryen ajo.

Studiues të shumtë kanë vënë në dukje rëndësinë e madhe që ka për të ardhmen e

profesionit kontabël dhe cilësinë e raportimit financiar, edukimi që kryhet nga

universitetet dhe nga organizatat e profesionit kontabël. Në lidhje me këtë kontekst të

ri në të cilin veprojnë profesionistët kontabël menduam se ka ardhur koha që

programet e studimit universitar dhe ato të profesionit kontabël të vendit tonë të

përputhen me programet e edukimit të Federatës Ndërkombëtare të Kontabilitetit dhe

të përfshihen në to Standardet Ndërkombëtare të Edukimit. Zhvillimi i profesionit

kontabël i ndarë në zhvillim fillestar profesional dhe zhvillim të vijueshëm

profesional sipas trajtimit të realizuar nga Instituti i Zhvillimit Global të Kontabilitetit

do të shërbejë si model bazë në këtë punim. Nëpërmjet këtij punimi tregohet se si

paraqitet situata aktuale e përgatitjes së kontabilistëve në universitetet publike të

vendit tonë dhe si realizohet zhvillimi i mëtejshëm i aftësive të tyre gjatë ushtrimit të

profesionit. Gjithashtu, synohet që të analizohen SNE-të dhe të vihen në dukje

përfitimet që do të sjellë përmirësimi i kurrikulave universitare nga përfshirja e këtyre

standardeve në zgjerimin dhe plotësimin e njohurive të studentëve, si dhe në

zhvillimin e pandërprerë të aftësive të profesionistëve kontabël. Për të realizuar këto

synime, krahas të dhënave primare që do të grumbullohen në disa universitete publike

të vendit tonë do të shfrytëzohen edhe të dhëna të tjera bazuar në literaturën e vendeve

të huaja dhe do të jepen rekomandime mbi mënyrën e takimit të edukimit kontabël në

Shqipëri me standardet ndërkombëtare.

Fjalë kyç; profesioni kontabël, standarde të edukimit, programe të studimeve

universitare.



VI

Abstract

Abilities and the utmost tasks owned by an accountant that exercises

accounting profession in the business global development have noticeably changed

since ‘90s. Accountant role can’t be limited anymore by simply collecting, registering

and financially reporting of transactions done by businesses, as it has been

transformed in something much more, by overcoming these routines and practical

functions, by being expanded and by including the whole economical unit and its

functions. According to different studies, it is emphasized that what students learn and

study in universities it is crucial for the future of accounting profession. That’ the

reason why the convergence, adaption and implementation of IES in university study

programs in professional training programs have a particular importance in

accounting profession in accordance with the educational programs of IFAC. The

development of the accounting profession divided into initial professional

development and continuing professional development according to the treatment

performed by Global Accountancy Development Institute will serve as a basic model

in this paper. So, with the help of this work, will be identified the current situation in

our country as well as the benefits offered by IES for accounting professionals

starting from knowledge expanding and improvement in universities curricula and

implementation of these standards by accounting profession organizations for a

continues development of professional abilities and competences. After analyzing the

primary data received and collected by public universities in Albania and also by

being based on secondary data, in conclusion will be given some recommendations

about the method that can be followed for the current regulations convergence for

accounting education in Albania with the international ones.

Key words: accounting profession, educational standards, and university study

programs.



VII

PËRMBAJTJE

HYRJE .................................................................................................................................. XV

1.1 ARSYET E PËRZGJEDHJES SË TEMËS ..................................................................... XVII

1.2 KONTRIBUTI I KËTIJ PUNIMI ................................................................................. XVII

1.3 QËLLIMI DHE OBJEKTIVAT .................................................................................. XVIII

1.4 LITERATURA E SHQYRTUAR ................................................................................... XX

1.5 METODOLOGJIA ................................................................................................... XXII

1.6 STRUKTURA E PUNIMIT ....................................................................................... XXIII

KAPITULLI II - RISHIKIMI I LITERATURËS MBI STANDARDET E EDUKIMIT25

2.1 KUPTIMI DHE NEVOJAT PËR SNE-të ..................................................................... 25

2.1.1 Një vështrim historik mbi zhvillimin e edukimit kontabël ....................................... 27

2.1.2 Faktorët që ndikojnë në edukimin kontabël ............................................................ 35

2.2- SNE-TË DHE KUADRI RREGULLATOR ................................................................ 36

2.2.1 Organizmat kryesorë rregullatorë të SNE-ve në botë ............................................ 39 2.2.2 Paketa e plotë e SNE-ve, versioni përfundimtar .................................................. 44

2.3 MODELET BAZË TË ZBATIMIT DHE ZBATIMIT TË STANDARDEVE TË

EDUKIMIT KONTABËL .................................................................................................... 49

2.4 RËNDËSIA E SNE-VE DHE ROLI I TYRE NË TË ARDHMEN ............................................... 55

2.5 PËRFUNDIME TË KAPITULLIT ......................................................................................... 56

KAPITULLI III: ZBATIMI I SNE-VE NË DISA VENDE TË RAJONIT BAZUAR NË

LITERATURËN E SHQYRTUAR ...................................................................................... 58

3.1 Matja nëpërmjet indeksit IZHK e zbatimit të SNE-ve në disa vende të rajonit ..... 58

3.2 EDukimi profesional dhe analiza e zbatimit të SNE-ve në disa vende të rajonit ..... 63

3.2.1 Zhvillimet në fushën e edukimit profesional kontabël dhe niveli i pajtueshmërisë në

Kosovë ............................................................................................................................. 63

3.2.2 Zhvillimet në fushën e edukimit profesional kontabël dhe niveli i pajtueshmërisë

në Rumani ........................................................................................................................ 65 3.2.3 Zhvillimet në fushën e edukimit profesional kontabël dhe niveli i pajtueshmërisë

në Republikën Ҫeke ......................................................................................................... 68

3.2.4 Zhvillimet në fushën e edukimit profesional kontabël dhe niveli i pajtueshmërisë

në Serbi ............................................................................................................................ 70 3.2.5 Zhvillimet në fushën e edukimit profesional kontabël dhe niveli i pajtueshmërisë

në Turqi ........................................................................................................................... 72

3.3 Zhvillimet historike të profesionit kontabël dhe kuadri rregullator në Shqipëri...... 75

3.3.1 Zhvillimi në kohë i profesionit kontabël ................................................................. 76 3.3.2 Klasifikimi bazuar në zhvillimin fillestar profesional dhe zhvillimin e vijueshëm

profesional në Shqipëri.................................................................................................... 80

3.4 EDUKIMI PROFESIONAL DHE ANALIZA E ZBATIMIT TË SNE-VE NË SHQIPËRI .......... 85

3.4.1 Universitetet ........................................................................................................ 86 3.4.2 Shoqatat profesionale .......................................................................................... 90

3.5 PËRFUNDIME TË KAPITULLIT ................................................................................... 92

KAPITULLI IV - METODOLOGJIA E PUNIMIT .......................................................... 94

4.1 PËRZGJEDHJA E METODOLOGJISË SË PUNIMIT ......................................................... 94



VIII

4.2 BURIMI I TË DHËNAVE DHE MËNYRA E MBLEDHJES SË TYRE................................... 97

4.3 PYETJET KËRKIMORE, HIPOTEZAT DHE VËRTETIMI I TYRE, TESTET E KRYERA PËR

VLEFSHMËRINË. ................................................................................................................. 105

4.4 KARAKTERISTIKAT E GRUPIT TË STUDIUAR........................................................... 110

4.4.1 Analiza e target grupit për zhvillimin fillestar profesional ............................... 110

4.4.2 Analiza e target grupit për zhvillimin e vijueshëm profesional ......................... 113

KAPITULLI V - ANALIZA DHE DISKUTIMI I REZULTATEVE............................. 116

5.1 ZHVILLIMI I EDUKIMIT PROFESIONAL NË SHQIPËRI, BAZUAR NË KËRKESAT E SNE-VE

116

5.1.1 Zhvillimi fillestar profesional sipas kërkesave të SNE-ve ................................. 116

5.1.2 Zhvillimi i vijueshëm profesional sipas kërkesave të SNE-ve ............................ 119

5.2 ANALIZA E TË DHËNAVE PËR TESTIMIN E HIPOTEZAVE DHE PËR PYETJET

KËRKIMORE. ..................................................................................................................... 122

5.2.1 Analiza e të dhënave mbi njohjen e SNE-ve ....................................................... 123

A. Niveli i njohjes së SNE-ve nga akademikët ............................................................... 124 B. Niveli i njohjes së SNE-ve në Universitetin e Tiranës dhe në universitetet e tjera ... 126

C. Niveli i njohjes së SNE-ve nga profesionistët .......................................................... 130

5.2.2 Analiza e nivelit të zbatimit të SNE-ve ............................................................. 132

A. Zbatimi i SNE-ve sipas akademikëve ................................................................. 132

B. Zbatimi i SNE-ve sipas profesionistëve kontabël .............................................. 135

5.3.3 Analiza e të dhënave mbi pranimin dhe zbatimin e SNE-ve në Shqipëri .......... 141

A. Pranim dhe zbatim i SNE1-4 ............................................................................. 141

B. Pranimi dhe zbatimi krahasimi midis Universitetit të Tiranës dhe universiteteve

të tjera .............................................................................................................................142

C. Pranimi dhe zbatimi i SNE 5-8 .......................................................................... 143

5.3.4 Analiza e të dhënave mbi evidentimin e vështirësive për zbatimin e suksesshëm

të SNE-ve në Shqipëri................................................................................................... 151

5.3 KONVERGJENCA ................................................................................................... 151

5.4.1 Të dhënat e marra nga stafi akademik mbi konvergjencën ............................... 151

5.4.2 Konvergjenca e SNE-ve midis Universitetit të Tiranës dhe universiteteve të tjera

152

5.4.3 Konvergjenca dhe analiza e të dhënave të marra nga profesionistët kontabël . 153

KAPITULLI VI - PËRFUNDIME DHE REKOMANDIME .......................................... 159

6.1 PËRFUNDIMET LIDHUR ME GJETJET E PUNIMIT .................................... 159

6.2 REKOMANDIMET ................................................................................................ 166

6.3 KUFIZIMET E PUNIMIT DHE MUNDËSITË PËR KËRKIME TË

MËTEJSHME ..................................................................................................................... 166

REFERENCAT ................................................................................................................... 168

ANEKSET ............................................................................................................................ 172



IX

LISTA E TABELAVE

Tabela 2.1: Shtyllat mbi të cilat ndërtohet indeksi i performancës kontabël .................... 37

Tabela 2.2:.Modeli bazë i thjeshtuar i edukimit në kontabilitet ........................................ 52

Tabela 2.3:Kuadri bazuar në kompetenca ......................................................................... 52

Tabela 2.4: Shtyllat bazë të edukimit kontabël .................................................................. 53

Tabela 2.5: Karakteristiket e përgjithshme të edukimit kontabël të një vendi................... 54

Tabela 3.1: Shtyllat e mëposhtme ilustrojnë kuadrin e hartimit të indeksit të performancës

kontabël dhe përshkruan nën-kolonat. .............................................................................. 60

Tabela 3.2: Përdorimi kryesor, palët e interesuara dhe përfitimi i IZHK-së identifikon

aktorët kryesorë, përdorimin e tyre të pritshëm kryesor dhe përfitimin kryesor nga

përdorimi i indeksit. ........................................................................................................... 61

Tabela 3.3: Vendet e rajonit dhe shtyllat e indeksit IZHK që zbatojnë ............................. 62

Tabela 3.4: Përzgjedhja e vendeve dhe legjislacioni që zbatojnë ..................................... 63

Tabela 3.5: Karakteristikat e edukimit kontabël ............................................................... 64

Tabela 3.6: Përputhja me standardet ndërkombëtare të edukimit .................................... 64

Tabela 3.7: Karakteristikat e edukimit kontabël ............................................................... 67

Tabela 3.8:Përputhja me standardet ndërkombëtare të edukimit ..................................... 67

Tabela 3.11: Karakteristikat e edukimit kontabël ............................................................. 69

Tabela 3.12: Përputhja me standardet ndërkombëtare të edukimit .................................. 69





Tabela 3.17: Vendet e rajonit dhe niveli i përputhshmërisë me SNE-të ............................ 75

Tabela Nr. 4.1: Pema e ndërtimit të pyetësorit ................................................................. 98

Tabela Nr. 4.2: Lidhja e pyetjeve të pyetësorit me kërkesat e SNE 1, 2, 3, 4. ................... 99

Tabela Nr. 4.3: Lidhja e pyetjeve të pyetësorit me kërkesat e SNE 5, 6, 7, 8 .................. 101

Tabela 4.4: Pyetjet lidhur me hipotezën 1: ...................................................................... 107

Tabela 4.5: Analiza e të dhënave mbi kurrikulat e programeve mësimore në universitetet

publike.............................................................................................................................. 108

Tabela 4.6: Pyetjet lidhur me hipotezën 3 ....................................................................... 109

Tabela 5.1: Analiza përshkruese e krahasuese e programeve universitare (SNE 1-4) ... 117

Tabela 5.2: SNE-2 sipas secilit universitet ...................................................................... 117

Tabela 5.3: Zbatimi i SNE-3 ............................................................................................ 118




X

Tabela 5.5 “Analiza përshkruese e krahasuese e programeve universitare me SNE-të 1-

4” ..................................................................................................................................... 120



Tabela 5.8: Zbatimi i SNE -8 ........................................................................................... 121

Tabela 5.9: Rezultate të testimeve statistikore të lidhjes së përgjigjeve të stafit sipas

pyetjeve për stafin në universitetin e Tiranës dhe universiteteve të tjera ........................ 128

Tabela 5.10: Rezultate të testimeve statistikore: njohja e standardeve ndërkombëtare të

edukimit (SNE) nga stafi i universiteti i Tiranës dhe universiteteve të tjera ................... 129

Tabela 5.11: Zbatimi i SNE-2 sipas të dhënave të pyetësorit .......................................... 133

Tabela 5.12: Rezultate të testimeve statistikore: vlerësimi i aftësive dhe kompetencave

kontabël (SNE 5) për anëtarët e shoqatave ..................................................................... 137

Tabela 5.13: Rezultate të testimeve statistikore: vlerësimi i aftësive profesionale dhe

kompetencave (SNE 6) për anëtarët e shoqatave ............................................................ 138

Tabela 5.14: Rezultate të testimeve statistikore: zhvillimi i vijueshëm profesional (SNE 7)

për anëtarët e shoqatave .................................................................................................. 139

Tabela 5.15: Rezultate të testimeve statistikore: vlerësimi kompetencave për

profesionistët e auditimit (SNE 8) për anëtarët e shoqatave ........................................... 140

Tabela 5.16: Vlerësimi i pikëve të zhvillimit fillestar profesional. .................................. 142

Tabela 5.17: Vlerësimi i pikëve të zhvillimit të vijueshëm profesional. .......................... 143

Tabela 5.18: Pranimi dhe zbatimi sipas 4 shtyllave për Shqipërinë ............................... 145

Tabela 5.19: Vlerësimi i pikëve të 4 shtyllave ................................................................. 145

Tabela 5.20: Rezultate të testimeve statistikore: kërkesat e hyrjes në një nga programet e

edukimit kontabël (SNE 1) ............................................................................................... 146

Tabela 5.21: Rezultate të testimeve statistikore: aftësitë profesionale ............................ 147

Tabela 5.22: Rezultate të testimeve statistikore: vlerat, etika dhe qëndrimet ................. 148

Tabela 5.23: Rezultate të testimeve statistikore: përmbajtja e programeve të edukimit

kontabël............................................................................................................................ 149

Tabela 5.24: Paraqitja e njohjes, nivelit të njohjes, pranimit dhe zbatimit të SNE-ve .... 150

Tabela 5.25: Rezultate të testimeve statistikore: konvergjenca e edukimit kontabël ...... 152

Tabela 5.26: Rezultate të testimeve statistikore: pengesat për konvergjencën globale të

edukimit të kontabilitetit .................................................................................................. 153

Tabela 5.27: Rezultate të testimeve statistikore: mekanizmi i zbatimit të suksesshëm të

konvergjencës globale të edukimit të kontabilitetit për anëtarët e shoqatave ................. 154

Tabela 5.28: Rezultate të testimeve statistikore: skemat e provimit profesional ............. 155

Tabela 5.29: Rezultate të testimeve statistikore: ndikimi i SNRF-ve në edukimin kontabël

......................................................................................................................................... 156



XI

LISTA E FIGURAVE

Figura 2.1: Mekanizmi i edukimit kontabël ................................................................. 32

Figura 2.2: Besueshmëria si karakteristikë cilësore e pasqyrave financiare .............. 41

Figura 2.3: Hartuesit ndërkombëtarë të standardeve ................................................. 42

Figura 2.4: Versioni i parë i modelit ........................................................................... 50

Figura 2.5: Vazhdim i versionit të parë të modelit global ........................................... 50

Figura 2.7: Modeli përfundimtar i edukimit kontabël ................................................. 51

Tabela 2.2:.Modeli bazë i thjeshtuar i edukimit në kontabilitet .................................. 52

Tabela 2.3: Kuadri bazuar në kompetenca .................................................................. 52

Tabela 2.4: Shtyllat bazë të edukimit kontabël ............................................................ 53

Figura 3.1: Aspektet e mjedisit kontabël ..................................................................... 59

Figura 3.2: Pikët e vlerësuara të indeksit për Kosovën............................................... 65

Figura 3.3: Pikët e vlerësuara të indeksit për Rumaninë ............................................ 67

Figura 3.4: Pikët e vlerësuara të indeksit për Italinë .................................................. 68

Figura 3.5: Pikët e vlerësuara të indeksit për Republikën Ҫeke ................................. 69

Figura 3.6: Pikët e vlerësuara të indeksit për Serbinë ................................................ 71

Figura 3.7: Pikët e vlerësuara të indeksit për Turqinë ................................................ 73

Figura 3.8: Diplomat që ofrojnë UT dhe UBT ............................................................ 87



XII

LISTA E GRAFIKËVE

Grafiku 3.1 “Periudhat e zhvillimit të kontabilitetit në Shqipëri” .............................. 76

Grafiku.4.1: Shpërndarja e përgjigjeve të grumbulluara sipas universiteteve publike

të marra në analizë. (të dhënat në vlerë numerike paraqiten në tabelën nr. 3.1 aneksi

nr.3) ............................................................................................................................ 111

Grafiku 4.2: Shpërndarja sipas departamenteve ....................................................... 111

Grafiku 4.3:Paraqitja grafike e eksperiencës në punë .............................................. 112

Grafiku 4.4: Shpërndarja sipas fushave të mësimdhënies ......................................... 113

Grafiku 4.5: Paraqitja e profesionit .......................................................................... 114

Grafiku 4.6: Shpërndarja në % e të anëtarësuarve në shoqatat profesionale ........... 114

Grafiku 4.7:Vitet e eksperiencës në punë .................................................................. 115

Grafiku 4.8. Shpërndarja sipas çdo sektori ............................................................... 115

Grafiku 5.1: Njohja në përqindje e SNE-ve nga të anketuarit ................................... 124

Grafiku 5.2: Njohja e SNE-ve nga të anketuarit ........................................................ 124

Grafiku 5.3: Paraqitja e burimit të informacionit për njohjen e SNE-ve. ................. 125

Grafiku 5.4: Shpërndarja e llojit të mbështetjes ........................................................ 125

Grafiku 5.5: Organizmat që ofrojnë mbështetje në zbatimin e SNE-ve ..................... 126

Grafiku 5.6: Mbështetja nga organizmat rregullatorë .............................................. 126

Grafiku 5.7: Shpërndarja e njohurive për paketën e plotë të SNE-ve ....................... 127

Grafiku 5.8: Qëndrimi lidhur me rolin që luajnë anëtarët e federatës ndërkombëtare

të kontabilitetit në promovimin e SNE-ve .................................................................. 127

Grafiku 5.9: Qëndrimi lidhur me rolin e bordit të standardeve ndërkombëtare Të

edukimit kontabël në zhvillimin e SNE-ve .................................................................. 128

Grafiku 5.10:Trajnimet në të cilat kanë marrë pjesë të anketuarit ........................... 130

Grafiku 5.11: Ofrimi i trajnimeve .............................................................................. 131

Grafiku 5.12: Njohja dhe plotësimi i kërkesave të ZHVP-së ..................................... 131

Grafiku 5.13: Zbatimi i SNE-1 ................................................................................... 132

Grafiku 5.14:Grafiku i zbatimit të SNE-2 .................................................................. 133

Grafiku 5.15: Zbatimi i SNE -3 .................................................................................. 134

Grafiku 5.16: Niveli i zbatimit të SNE-4 .................................................................... 134

Grafiku 5.17: Paraqitja e zbatimit të SNE-5 në vendin tonë ..................................... 135

Grafiku 5.18: Aftësitë dhe kompetencat profesionale ................................................ 135




XIII

Grafiku 5.20: Paraqitja e kërkesave të SNE-7 ........................................................... 136



Grafiku 5.23: Paraqitja e nivelit të pranimit dhe zbatimit për zhvillimin fillestar

profesional ................................................................................................................. 141

Grafiku 5.24: Universiteti i Tiranës krahasuar me universitetet e tjera. .................. 142

Grafiku 5.25: Pikët e vlerësuara të pranimit dhe zbatimit ........................................ 143

Grafiku 5.26:Elementet e testuara në provimet profesionale. ................................... 144

Grafiku 5.27 “Pranimi dhe zbatimi i paketës së plotë të SNE-ve. ............................. 144

Grafiku 5.28: Shtyllat e edukimit kontabël në Shqipëri sipas modelit të analizës së

IZHGK-ës (Vlerësimi me pikë i secilës shtyllë) ......................................................... 145

Grafiku 5.29: Shpërndarja e përgjigjeve që lidhen me faktorët që pengojnë zbatimin e

SNE-ve........................................................................................................................ 151

Grafiku 5.30: Mekanizmi i zbatimit të suksesshëm të konvergjencës globale të

edukimit të kontabilitetit ............................................................................................ 155

Grafiku 5.31: Vlerësimet neto të skemës së provimeve profesionale ......................... 155



XIV

LISTA E SHKURTIMEVE

SNE Standardet Ndërkombëtare të Edukimit (IES)

SNA Standardet Ndërkombëtare të Auditimit (ISA)

FNK Federata Ndërkombëtare e Kontabilistëve (IFAC)

IAKPC Instituti Amerikan i Kontabilistëve Publikë të Certifikuar (AICPA)

IEKA Instituti i Ekspertëve Kontabël të Autorizuar

ZHFP Zhvillimi Fillestar Profesional (IPD)

ZHVP Zhvillimi i Vijueshëm Profesional (CPD)

IZHK Indeksi i Zhvillimit Kontabël (ADI)

IZHGK Instituti i Zhvillimit Global të Kontabilitetit

BSNEK Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit Kontabël (IAESB)

BNSEK

Bordi Ndërkombëtar i Standardeve të Etikës për Kontabilistët

(IESBA)

DDA Direktivat e Detyrimeve të Anëtarëve (SMO)

IKM Instituti i Kontabilistëve të Miratuar

KKK Këshilli Kombëtar i Kontabilitetit

SHKMA Shoqata e Kontabilistëve të Miratuar në Angli (ACCA)

KCP Kontabilistët e Certifikuar Publikë (CPA)

SHAK Shoqata Amerikane e Kontabilistëve (AAA)



XV

HYRJE

Profesioni kontabël, tashmë është bërë mjaft i rëndësishëm për zhvillimin

ekonomik dhe stabilitetin financiar të çdo vendi. “Profesioni kontabël nxit dhe

mbështet rritjen dhe zhvillimin e biznesit në përgjithësi dhe sidomos të biznesit të

vogël e të mesëm, duke u dhënë atyre ndihmë në drejtimin strategjik e financiar dhe

ka si objektiv mbrojtjen e interesave të aksionarëve dhe të publikut që investon

kapitalin në to”.1

Në kohën tonë informacioni kontabël është më i prekshëm dhe më i dobishëm se

më parë për të gjithë përdoruesit e brendshëm e të jashtëm të tij (aksionarët,

punonjësit, menaxherët, klientët e furnitorët, huadhënësit, qeveritë, mediet dhe

publiku i gjerë). Ai është numerik dhe jepet përmes raporteve financiare vjetore dhe të

ndërmjetme.

Marrëdhëniet që vendosen midis njësive ekonomike dhe palëve të interesuara

kushtëzojnë ecurinë, progresin dhe vijimësinë e tyre. Ato mbështeten në cilësinë e

informacionit kontabël që ofrojnë bizneset dhe që përdorin të tretët. Në kohën tonë

kontabiliteti, nga një prodhues pasiv i informacionit është shndërruar në një shërbim

aktiv për menaxhimin dhe qeverisjen eficiente të bizneseve. Në vendet ku cilësia e

rregullimeve për profesionin kontabël dhe mbikëqyrja e këtij profesioni është e ulët

edhe niveli i kërkesës dhe i besimit ndaj këtij profesioni është i ulët. Ndërsa, në ato

vende ku ekzistojnë rregullime të forta për profesionin kontabël, ky profesion kryen

“jo vetëm auditimin ligjor të pasqyrave financiare, por edhe auditimin tatimor për një

kategori të caktuar të entiteteve të biznesit.2

Gjatë procesit të zhvillimit të profesionit kontabël janë krijuar organizmat

profesionalë të kontabilistëve, “të cilët kanë si qëllim t’u shërbejnë interesave të

publikut”3 duke siguruar evoluimin e profesionit dhe duke kontribuar në zhvillimin e

një ekonomie të fortë e të qëndrueshme.

Edukimi, kualifikimi dhe përvoja e profesionistëve kontabël dhe e audituesve

kanë ndikim të rëndësishëm për funksionimin e infrastrukturës financiare globale.

Palët e interesit, ku përfshihen rregullatorët, përcaktuesit e standardeve, organizatat

profesionale të kontabilitetit dhe njësitë e biznesit ofrojnë shërbime kontabël të

bazuara në gjykimin profesional.

1 Letër e drejtuar nga Ian Ball, Drejtori Ekzekutiv i IFAC-ut për Komisionin Europian, dhjetor 2010. 2 Përmirësimi i rregullimit dhe mbikëqyrjes së profesionit të audituesit kontribuon drejtpërdrejt në rritjen e besueshmërisë së

Raportimit Financiar. 3 Sipas qëndrimit të IFAC-ut, interesit të publikut i shërbehet më mirë kur ka një përshtatje dhe zbatim të qëndrueshëm të standardeve me cilësi të lartë të pranuara ndërkombëtarisht të raportimit financiar, auditimit, të sigurisë, të kontabilitetit të

sektorit publik, të edukimit kontabël dhe të standardeve etike (përfshirë dhe kërkesat e pavarësisë për audituesit) që përdoren në

përgatitjen dhe paraqitjen e informacionit financiar.



XVI

Kuadri konceptual për edukimin kontabël është zhvilluar duke marrë në

konsideratë kërkesat për kualifikimin, arsimimin e përgjithshëm dhe profesional,

trajnimin praktik dhe përvojën, si dhe zhvillimin e vazhdueshëm profesional për

kontabilistët dhe audituesit. Standardet Ndërkombëtare të Edukimit ndihmojnë në

rregullimin e profesionit kontabël dhe në rritjen e cilësisë së kualifikimit të

kontabilistëve dhe audituesve.

SNE-të (International Education Standards) sigurojnë kompetenca për

profesionistët kontabël dhe kontribuojnë në forcimin e besimit te publiku. Standardet

e edukimit janë dizenjuar dhe hartuar nga Federata Ndërkombëtare e Kontabilitetit

(International Federation of Accountants - IFA) për të arritur cilësi dhe qëndrueshmëri

në edukimin kontabël global. Ato përcaktojnë elementet thelbësore të një kontabilisti

profesionist, si dhe nevojat e vazhdueshme për edukim.

Aktualisht, vende të ndryshme kanë kërkesa të ndryshme për kualifikimin

profesional të kontabilistëve dhe audituesve, por gjithnjë e më shumë po tentohet drejt

Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit dhe rregullimeve të tjera të zbatueshme. Në

stadin e hershëm të edukimit kontabël, profesionistët e vjetër kontabël përfshijnë në

trajnimet e kontabilistëve publikë të certifikuar aspekte praktike të punës së

përditshme të kontabilitetit, pa u fokusuar mjaftueshëm tek konceptet e edukimit

kontabël.

Edukimi kontabël ka pësuar ndryshime të vazhdueshme në drejtim të

përmirësimit të tij. Megjithatë, pavarësisht ndryshimeve të herëpashershme në

kurrikulat universitare dhe në trajnimet profesionale të ofruara nga shoqatat e

kontabilistëve në botë janë drejtuar edhe kritika.

Kërkesa për cilësi të lartë të edukimit në fushën e kontabilitetit në institucionet

e arsimit të lartë është rritur dukshëm vitet e fundit krahas globalizimit të ekonomisë

botërore dhe hartimin, pranimin dhe zbatimin nga shumë vende të botës të SNRF-ve

dhe të SNKSP-ve.

Ndryshimet në mjedisin e biznesit dhe efektet e globalizimit janë ndjerë edhe në

Shqipëri. Ato kanë diktuar nevojën për përmirësimin e cilësisë së përgatitjes së

studentëve me kompetenca të përshtatshme për të përmbushur kërkesat e tregut të

punës dhe për t’i pajisur ata me aftësitë e duhura profesionale për t’u zhvilluar më tej

gjatë karrierës profesionale.

Në vendin tonë janë bërë përpjekje për të pasqyruar ndryshimet e kryera në nivel

ndërkombëtar në fushën e kontabilitetit dhe auditimit. Krijimi i organizmave të

profesioneve kontabël, si Instituti i Ekspertëve Kontabël të Autorizuar (1997), Instituti

i Kontabilistëve të Miratuar (2000), Shoqata e Kontabilistëve dhe Financierëve të

Shqipërisë (1998), Këshilli Kombëtar i Kontabilitetit (2005), zbatimi i SKK-ve dhe

SNRF-ve (2008, 2005), si dhe trajnimet e kryera prej tyre kanë ndikuar në aftësimin e

profesionistëve kontabël bazuar në edukimin e vazhdueshëm profesional të tyre.



XVII

Arsyet e përzgjedhjes së temës

Zgjedhja e kësaj teme për punimin e doktoratës është bërë mbështetur në kërkesën e

rritur në dekadat e fundit për një cilësi më të lartë në arsimin e lartë, në fushën e

edukimit në kontabilitet, e cila ka ardhur duke u thelluar krahas me globalizimin e

ekonomisë botërore dhe me hartimin, pranimin dhe zbatimin nga shumë vende të

botës të IFRS-ve dhe IPSAS-eve. Gjithashtu, procesi i zbatimit të Standardeve

Ndërkombëtare të Edukimit në Kontabilitet në vendet e zhvilluara, në vendet në

zhvillim dhe në vendet e rajonit tonë, si dhe tendenca pozitive e këtij procesi është një

arsye e rëndësishme që na ka shtyrë të analizojmë efektet që sjell zbatimi i këtyre

standardeve në rritjen e cilësisë së raportimit financiar e të pajtueshmërisë me

praktikat ndërkombëtare të rregullimit të profesionit kontabël. Arsye e rëndësishme

për zgjedhjen e kësaj teme është arritja në përfundime e rekomandime që të

ndihmojnë përmirësimin e edukimit kontabël në vendin tonë.

1.1 Kontributi i këtij punimi

Me anë të këtij punimi kemi synuar të japim një ndihmesë në përmirësimin e

mëtejshëm të edukimit kontabël në vendin tonë bazuar në praktikat më të mira

ndërkombëtare. Për këtë, kemi shqyrtuar fillimisht standardet ndërkombëtare të

edukimit dhe mënyrat e zbatimit të tyre në vende të ndryshme të botës duke vënë në

dukje ndikimet pozitive që kanë sjellë zbatimi i tyre. Në vijim kemi parashtruar

gjendjen aktuale të edukimit kontabël në Shqipëri, duke nxjerrë në pah reformat e

realizuara dhe studimet e kryera në fushën e edukimit kontabël. Gjithashtu, kemi

analizuar të dhënat e grumbulluara në disa universitete publike dhe organizata të

profesionistëve kontabël në Shqipëri për të dhënë një ide të qartë mbi zhvillimin

aktual të edukimit kontabël në këto universitete. Gjithashtu kemi analizuar SNE-të

dhe kemi vënë në dukje përfitimet që do të sjellë përmirësimi i kurrikulave

universitare nga zbatimi i tyre në njohuritë e studentëve, si dhe në zhvillimin e

pandërprerë të aftësive të profesionistëve kontabël nëpërmjet edukimit të

vazhdueshëm.

Ky punim trajton një problematikë të rëndësishme bashkëkohore të lidhur me

zhvillimin e profesionit kontabël në Shqipëri në përputhje me metodat më të mira në

fushën e edukimit kontabël të ofruara nga SNE-të.

Ai do të shërbejë edhe si një bazë materiale për botën akademike, kurrikulat

universitare dhe zhvillimin e vijueshëm profesional, të realitetit aktual të edukimit

kontabël bazuar në komponentët e tij të kualifikimit, edukimit dhe trajnimit të

realizuar nga universitetet dhe organizmat përkatës profesionalë. Gjithashtu, ky punim

do të jetë hapi i parë i studimit mbi zbatimin e SNE-ve dhe do të jetë si një

udhërrëfyes për studime të mëtejshme në fushën e standardeve të edukimit kontabël.



XVIII

1.2 Qëllimi dhe objektivat

Krahas pranimit dhe zbatimit nga shumë vende të botës të SNRF-ve dhe të

SNKSP-ve janë pranuar dhe po zbatohen edhe Standardet Ndërkombëtare të Edukimit

në Kontabilitet. Procesi i zbatimit të këtyre standardeve paraqitet me një trend pozitiv.

Edukimi fillestar dhe zhvillimi i vazhdueshëm i profesionistëve tё kontabilitetit nё

shekullin XXI në përputhje me rregullimet e përcaktuara në SNE-të do t’i shërbejë

mjaft mirë arritjes së qëllimit të FNK-së për përhapjen e SNRF-ve dhe SNKSP-ve.

Së pari, qëllimi i këtij punimi është përcaktimi i mjedisit ku zhvillohet

edukimi dhe profesioni kontabël, karakteristikat e tyre dhe parashtrimi i përfitimeve

që ofrojnë SNE-të (International Education Standards) duke nisur fillimisht me

zgjerimin apo përmirësimin e njohurive në programet e studimit kontabël në

universitete.

Së dyti, duke vijuar me zbatimin e standardeve ndërkombëtare të edukimit nga

organizmat profesionalë kontabël për zhvillimin e pandërprerë të aftësive profesionale

(bazuar në parimin Lifelong Learning) dhe duke pasur në themelin e tij Standardet

Ndërkombëtare të Edukimit në Kontabilitet, edukimi kontabël në vende të ndryshme

do të jetë i krahasueshëm me atë të vendeve të tjera dhe në përputhje me standardet e

IFAC-ut.

Në këtë këndvështrim, qëllimi i këtij punimi është të tregojë se cilat janë

përfitimet që ofrojnë SNE-të për profesionistët kontabël dhe cilat janë mënyrat e

sigurimit të tyre (nëpërmjet zgjerimit apo përmirësimit të njohurive në kurrikulat

universitare duke i përputhur ato me SNE-të, si dhe nëpërmjet aplikimit të SNE-ve

prej organizatave të profesionit kontabël për të mundësuar zhvillimin e pandërprerë të

aftësive të profesionistëve të kontabilitetit.

Së fundmi, qëllimi i punimit është të tregojë mënyrën që mund të ndiqet në

Shqipëri për të mundësuar konvergjencën e rregullimeve aktuale të edukimit kontabël

në vendin tonë me ato ndërkombëtare.

Objektivat e këtij punimi paraqiten në vijim:

1. Rishikimi i literaturës botërore në lidhje me zbatimin e Standardeve

Ndërkombëtare të Edukimit në Kontabilitet sipas AICPA-s dhe IFAC-ut,

gjithashtu trajtimi dhe rregullimi i edukimit kontabël sipas IZHGK-ës dhe

indeksi IZHK (shtylla e tretë - Edukimi profesional).

2. Prezantimi i mënyrave të zbatimit dhe pranimit të Standardeve Ndërkombëtare

të Edukimit në Kontabilitet në vendet e rajonit.

3. Përcaktimi i faktorëve që kanë ndikim në zbatimin e SNE-ve bazuar në

literaturë dhe nga përvoja e zbatimit në vendet e trajtuara.

4. Paraqitja e rregullimit aktual të profesionit kontabël dhe mundësitë e

përmirësimit të tij bazuar në rezultatet e analizës.



XIX

5. Prezantimi i mundësive të përgatitjes së programeve të qëndrueshme për të

mbështetur edukimin dhe certifikimin e kontabilistëve dhe audituesve në

përputhje me SNE-të dhe minimizimi i pengesave të hasura gjatë zbatimit të

tyre.

6. Përcaktimi i përfundimeve të punimit dhe rekomandimeve lidhur me hartimin

e një kuadri rregullator ligjor për t’u zbatuar nga organizmat për të minimizuar

vështirësitë e zbatimit të SNE-ve.

Për të përmbushur këto qëllime dhe objektiva në punim janë trajtuar disa çështje, si:

1. Paraqitja e bazuar në analizën përshkruese dhe krahasuese të mënyrës së

zbatimit të Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit në Kontabilitet në disa

vende të përzgjedhura, ku janë përfshirë vende të zhvilluara, vende të rajonit dhe

vende në zhvillim.

2. Evidentimi i faktorëve që kanë ndikim në zbatimin apo konvergjencën e SNE-

ve.

3. Përcaktimi i hapave të nevojshme për zgjidhjen e vështirësive të ndryshme që

mund të hasen gjatë procesit të zbatimit apo të konvergjencës së SNE-ve.

Trajtimi i çështjeve të mësipërme mbështetet në shqyrtimin e literaturës së studiuar.

4. Paraqitja e modeleve ekzistuese të edukimit kontabël në Shqipëri dhe e

mundësive për pajtueshmërinë, harmonizimin dhe konvergjencën e tyre me

Standardet Ndërkombëtare të Edukimit.

Trajtimi i kësaj çështjeje është kryer duke shfrytëzuar informacionin e grumbulluar

prej organizmave përkatës të vendit tonë që merren me profesionin dhe edukimin

kontabël, por edhe nga studimet e kryera prej organizmave ndërkombëtarë mbi

zbatimin e SNE-ve në Shqipëri. Gjithashtu, për këtë qëllim janë analizuar edhe të

dhëna primare të grumbulluara nëpërmjet pyetësorëve.

Lidhur me sa më lart, në punim janë parashtruar tri pyetje kërkimore:

1. Cilat janë kushtet aktuale te edukimit kontabël në vendin tonë?

Studimi i kryer për t’i dhënë përgjigje kësaj pyetjeje kërkimore ka nxjerrë në pah

situatën aktuale dhe modelet që zbatohen në vendin tonë në nivel universitar duke u

fokusuar në njohuritë e fituara nga studentët e kontabilitetit. Më pas, studimi është

fokusuar në njohuritë që kanë përfituar profesionistët kontabël të vendit tonë

nëpërmjet institucioneve dhe organizmave profesionalë. Kjo linjë studimi mbështetet

në modelet e “Zhvillimit Fillestar Profesional” (Initial Professional Development) dhe

të “Zhvillimit të Vijueshëm Profesional” (Continuing Professional Development), si

dhe në studimet e kryera nga Banka Botërore.



XX

2. Në ç’masë zbatohen Standardet Ndërkombëtare të Edukimit në nivelin

universitar dhe profesional në Shqipëri?

Kjo pyetje ka marrë përgjigje nëpërmjet kombinimit të kërkimit përshkrues me atë

analitik, nëpërmjet analizës së të dhënave të pyetësorëve.

3. Cilat janë problematikat, vështirësitë apo pengesat që mund të ndeshen

gjatë përvetësimit dhe zbatimit të SNE-ve në Shqipëri?

Studimi i kryer për t’i dhënë përgjigje kësaj pyetjeje kërkimore është mbështetur

në analizën e të dhënave të grumbulluara nga pyetësorët. Kryerja e kësaj analize ka

pasur si qëllim evidentimin e vështirësive apo të problematikave të konstatuara lidhur

me plotësimin e kushteve për zbatimin e SNE-ve, si edhe janë shpjeguar faktorët që

ndikojnë në përvetësimin dhe zbatimin e tyre në Shqipëri.

Për sa më sipër hipotezat e analizuara janë:

Hipoteza 1: Zbatimi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit në kontabilitet në

nivelet akademike ndikon në zhvillimin fillestar të profesionit kontabël.

Hipoteza 2: Kurrikulat e programeve mësimore në universitetet publike në Shqipëri

sigurojnë zhvillimin fillestar profesional në përputhje me SNE-të.

Hipoteza 3: Zbatimi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit ndikon në zhvillimin

e vijueshëm të profesionit kontabël.

1.3 Literatura e shqyrtuar

Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit Kontabël (angl. International

Accounting Education Standards Board) në nëntor të vitit 2001 hartoi Standardet

Ndërkombëtare të Edukimit në kontabilitet, të cilat shënuan një etapë të re për

profesionin e kontabilistit kudo në botë. Ato sigurojnë cilësi dhe qëndrueshmëri në

edukimin kontabël dhe shërbejnë si bazë për të arritur konvergjencën e Standardeve

Ndërkombëtare të Kontabilitetit dhe Auditimit në sektorin privat dhe publik. SNE-të

përcaktojnë njohuritë, vlerat, etikën dhe qëndrimet profesionale duke zhvilluar më pas

modelin e të mësuarit gjatë gjithë jetës dhe e realizojnë këtë nëpërmjet organizmave

rregullatorë të profesionit kontabël.

Misioni i BSNEK-së është që nëpërmjet zhvillimit të profesionit kontabël të

kontribuojë në fuqizimin e ekonomive kombëtare dhe në këtë mënyrë t´i shërbejë

interesit publik. Për këtë qëllim, BSNEK-ja në bashkëpunim të ngushtë me palët e

interesuara ndërton dhe promovon standarde me cilësi të lartë profesionale, duke

synuar konvergjencën ndërkombëtare. Midis palëve të interesuara, universitetet dhe

institutet profesionale kanë funksione të rëndësishme në formulimin dhe zbatimin me

cilësi të lartë të standardeve globale të edukimit.

Lidhur me harmonizimin dhe konvergjencën e Standardeve Ndërkombëtare të

Edukimit në profesionin kontabël në Evropë e në vende të tjera janë kryer një sërë

studimesh. Këto studime kanë treguar se cili është ndikimi i tyre në ekonominë



XXI

globale dhe në unifikimin e profesionit kontabël në botë duke mbajtur në konsideratë

traditën, kulturën, sistemin ligjor dhe zhvillimin socio-ekonomik të vendeve të

ndryshme. Edukimi kontabël është një nga çështjet kryesore të zhvillimit të

profesionit, për këtë arsye studiues të shumtë janë përqendruar në këtë fushë. Në vitin

1999 është themeluar Instituti i Zhvillimit Global të Kontabilitetit (IZHGK) si pjesë e

Universitetit të Tilburgut në Holandë, qëllimi i të cilit është të ofrojë informacion

rreth edukimit të kontabilistëve dhe audituesve në nivel global. Në vitin 2002, ky

institut, në botimin e studimit të parë të tij, theksonte rëndësinë e krijimit të një rrjeti

botëror të universiteteve, organizmave monitorues, agjencive qeveritare dhe

instituteve të kontabilistëve. IZHGK-ja grumbullon të dhënat, mbi edukimin e

kontabilistëve dhe audituesve në nivel global, të cilat më pas i bën të aksesueshme për

audituesit në përputhje me SNA 6004 dhe

për të gjitha palët e tjera të interesuara.

Instituti i Zhvillimit Global të Kontabilitetit (Global Accountancy Development

Institute - GADI) ka si objektiv kryesor bashkëpunimin ndërkombëtar dhe analizën e

zhvillimit kontabël të vendeve të zhvilluara dhe në zhvillim. Sipas studimit të kryer

nga IZHGK-ja, rezulton se edukimi kontabël bazuar në kompetencat dhe aftësitë

profesionale ndahet në 4 nënçështje:

1. Zhvillimi personal bazuar në SNE 1, SNE 3 dhe SNE 4

2. Edukimi Profesional kontabël, i cili trajtohet me hollësi nga SNE 2

3. Zhvillimi profesional, i cili trajtohet në SNE 5, SNE 6 dhe SNE 7

4. Kompetencat për audituesit profesionistë, të cilat trajtohen në SNE 8

Këto katër nënçështje janë analizuar në vijim të këtij punimi nëpërmjet

analizës, e cila është trajtuar në detaje në përshkrimin e metodologjisë së punimit.

Në mënyrë të përmbledhur mund të themi se shqyrtimi i literaturës tregon se

përmirësimi i edukimit kontabël përmes zhvillimit dhe zbatimit të SNE-ve ndikon në

rritjen e kompetencave të profesionistëve kontabël në nivel global dhe kontribuon në

forcimin e besimit publik tek ky profesion, duke i dhënë atij rolin që i takon në

përballjen me sfidat e vazhdueshme që shpërfaq ekonomia globale. Profesionistët

kontabël të trajnuar në vazhdimësi në drejtim të zhvillimit të qëndrueshëm të

kompetencave të tyre profesionale në bazë të SNE-ve do të sigurojnë shërbim ndaj

interesave publike duke kontribuar në ushtrimin cilësor të profesionit dhe në rritjen e

cilësisë së raportimit financiar. Standardet ndërkombëtare të edukimit në fushën e

kontabilitetit nëpërmjet politikave, rregullave dhe udhëzimeve që ato paraqesin për

edukimin dhe zhvillimin e profesionit kontabël u vijnë në ndihmë shoqatave të

kontabilistëve, rregullatorëve, punonjësve, akademikëve dhe studentëve për të

siguruar jo vetëm zhvillimin fillestar të edukimit, por edhe atë të vijueshëm.

4 International Standard on Auditing (ISA) 600: Special Considerations-Audits of Group Financial

Statements, Standardi ndërkombëtar i auditimit 600.



XXII

1.4 Metodologjia

Metodat e kërkimit janë një tërësi procedurash logjike dhe operative, të cilat

kryhen në praktikë nëpërmjet mbledhjes dhe interpretimit të të dhënave, në mënyrë që

të çojnë më tej në verifikimin e hipotezave të vendosura në planin kërkimor.5

Metodat ndahen në:

-Sasiore- prodhojnë të dhëna të sakta dhe të shprehura numerikisht. Ato janë

veçanërisht të përshtatshme për kërkime të një shtrirjeje të gjerë, për t’i trajtuar nga

një këndvështrim statistikor dhe për t’i drejtuar mbi grupet heterogjene. Midis këtyre,

një nga më të përdorshmit është kampioni, i përdorur kryesisht në pyetësorët apo

intervistat.

-Cilësore- kur prodhojnë të dhëna mbi dukuritë e përshkruara, të cilat lidhen me

grupe të kufizuara apo me individë të veçantë. Matja e këtyre dukurive nuk mund të

jetë e kufizuar nga numrat. Ajo bazohet mbi një qëndrim njerëzor cilësor, për aq kohë

sa thellohen tema delikate, të cilat prekin sferën personale të sjelljeve dhe u japin

përparësi aspekteve të ndërveprimeve të krijuara midis kërkuesit dhe objektit të

kërkimit. Midis tyre, më kryesorët janë intervista dhe vëzhgimi.

Në këtë punim mbizotëron prirja e përdorimit të asaj metode që nxjerr në pah më

mirë aspekte të ndryshme të qëllimit dhe objektivit të punimit. Ky kërkim mund të

konsiderohet një kombinim i kërkimit përshkrues me atë analitik, pasi identifikon dhe

përshkruan Standardet Ndërkombëtare të Edukimit SNE1, SNE2, SNE3, SNE4,

SNE5, SNE6, SNE7 dhe SNE8, duke përdorur teknika sasiore për mbledhjen,

analizën dhe përpunimin e të dhënave, si dhe analizon përse apo si ndodh një dukuri

dhe identifikon faktorët apo variabëlit e përfshirë.

Duke marrë në konsideratë natyrën e kërkimit dhe qëllimin e këtij punimi metodat që

do të përdoren do të jenë:

metoda sasiore nëpërmjet së cilës të dhënat e grumbulluara nga pyetësorët

janë përpunuar nëpërmjet modeleve/metodave statistikore. Pyetësori i hartuar

do të shpërndahet në nivelet e stafit akademik të disa universiteteve publike të

vendit tonë, konkretisht në Universitetin e Tiranës, Universitetin Bujqësor të

Tiranës, Universitetin e Durrësit, të Vlorës, të Korçës, të Elbasanit, të

Shkodrës dhe të Gjirokastrës.

metoda cilësore nëpërmjet së cilës do të vlerësohen të dhëna statistikore

përshkruese dhe do të testohen hipotezat statistikore bazuar në testin e

pavarësisë dhe në analizën me faktorë.

Të dhënat parësore nga stafi akademik i universiteteve publike, kontabilistëve,

financierëve dhe anëtarëve të shoqatave profesionale janë marrë nga anketimi në

5 Marrë nga faqe interneti: http://libguides.usc.edu/writingguide/methodology



XXIII

formën e pyetësorëve6. Të dhënat e mbledhura nëpërmjet kësaj metode mund të

përdoren për të sugjeruar arsye të mundshme për lidhje të caktuara ndërmjet

variabëlve dhe për të krijuar modele të këtyre lidhjeve. Përzgjedhja e kësaj popullate

siç vërehet edhe nga literatura, është bërë me qëllim që të evidentohet së pari

zhvillimi fillestar profesional, i cili mbështetet në kurrikulat universitare dhe së dyti

zhvillimi i vijueshëm profesional, i cili sigurohet nëpërmjet anëtarësimit dhe

trajnimeve të organizuara nga shoqatat profesionale.

Gjithashtu në këtë punim do të bëhet edhe testi i dy popullatave midis Universitetit

të Tiranës si një nga universitetet me përvojë në procesin e mësimdhënies dhe

universiteteve të tjera publike në vend.

Nga sa më sipër kuptohet se burimet e të dhënave janë parësore dhe dytësore duke

pasur parasysh se qëllimi i punimit është të nxjerrë në pak gjendjen aktuale të

rregullimit të profesionit kontabël në Shqipëri dhe mënyrën e pajtueshmërisë së

modeleve ekzistuese me aplikimin e kërkesave të SNE-ve (Standardeve

Ndërkombëtare të Edukimit).

1.5 Struktura e punimit

Punimi është strukturuar si vijon:

Kapitulli i parë - “Hyrje” përmban një hyrje të studimit, qëllimin dhe

objektivat e studimit. Nëpërmjet një paraqitjeje të shkurtuar vjen shqyrtimi i

literaturës së studiuar duke evidentuar çështjet kryesore në lidhje me zhvillimin

fillestar e të vazhdueshëm të profesionit kontabël. Më pas vijohet me metodologjinë e

përdorur si dhe me strukturën e punimit.

Kapitulli i dytë - “Standardet e edukimit dhe studimi i literaturës” trajton

aspektin teorik të standardeve ndërkombëtare të edukimit, duke nënvijëzuar fillimisht

kuptimin dhe domosdoshmërinë e SNE-ve. Më pas vijohet me një paraqitje të

shkurtër të grupimit të plotë të SNE-ve, kuadrit rregullator dhe trupave rregullatorë të

tyre. Gjithashtu, në këtë kapitull janë paraqitur modelet e rregullimit të profesionit

kontabël, si dhe rëndësia që do të kenë në të ardhmen.

Kapitulli i tretë - “Zbatimi i SNE-ve në vende të ndryshme bazuar në

literaturën e shqyrtuar” - është shqyrtuar literatura dhe studimet e kryera rreth

përvetësimit dhe zbatimit të SNE-ve në vende të ndryshme të rajonit dhe në Shqipëri,

si dhe është kryer një analizë krahasuese duke përcaktuar se cilat janë praktikat më të

mira të zbatuara nga vendet e rajonit, të cilat janë më afër realitetit në vendin tonë.

Qëllimi i këtij kapitulli është të evidentojë pozicionin e Shqipërisë në zbatimin dhe

përvetësimin e SNE-ve kundrejt vendeve të rajonit, si edhe të evidentohet rëndësia

dhe roli i tyre në të ardhmen.

6 Një kopje e pyetësorëve gjendet në anekset e materialit.



XXIV

Kapitulli i katërt – “Metodologjia” në fillim bëhet një paraqitje e shkurtër e

metodologjive të përdorura nga studiues të ndryshëm, të cilët kanë pasur në fokus

çështjet që trajtohen në këtë punim. Në vijim trajtohet metodologjia që është përdorur

në këtë punim duke evidentuar metodat, hipotezat, përzgjedhjen e kampionit dhe

burimin e të dhënave, strukturën e pyetësorëve/intervistave të hartuara për finalizimin

e qëllimit të punimit.

Kapitulli i pestë – “Analiza e të dhënave” trajton analizën e të dhënave të

grumbulluara në universitete me synimin që të paraqitet situata e zhvillimit fillestar

profesional në universitetet publike dhe më pas kryhet analiza e të dhënave të

grumbulluara nga organizmat profesionalë me synimin që të paraqitet situata e

zhvillimit të vazhdueshëm profesional në vendin tonë. Kjo analizë shërben për të

testuar hipotezat e ngritura në punim, por edhe për t’u dhënë përgjigje pyetjeve

kërkimore të ngritura.

Kapitulli i gjashtë – “Përfundime e rekomandime” – në këtë kapitull do të

trajtohen gjetjet kryesore nga analiza e të dhënave duke përcaktuar përfundimet e

punimit. Gjithashtu për gjetjet e konstatuara në vendin tonë është bërë edhe krahasimi

me gjetjet e literaturave të studiuara në këtë punim për të kuptuar më mirë zbatimin

dhe përvetësimin e SNE-ve. Mbështetur në përfundimet e analizës krahasuese do të

jepen rekomandime dhe sugjerime në shërbim të zbatimit me sukses të SNE-ve.

Në përfundim, jepen Kufizimet e punimit, të cilat përcaktojnë çfarë nuk ka

qenë e mundur të trajtohet në këtë punim dhe që mund të plotësohet në studimet e

mëtejshme në fushën e SNE-ve.



25

KAPITULLI II - RISHIKIMI I LITERATURËS MBI

STANDARDET E EDUKIMIT

2.1 Kuptimi dhe nevojat për SNE-të

Në letrën që i drejtonte Komisionit Europian në dhjetor të vitit 2010, drejtori

ekzekutiv i IFAC-ut, Ian Ball theksonte se “Profesioni kontabël është i rëndësishëm

në jetën e një vendi, pasi ai jep kontribut në zhvillimin ekonomik, në stabilitetin

financiar, në funksionimin eficient të tregjeve të kapitalit dhe në sektorin publik. Ai

nxit dhe mbështet rritjen dhe zhvillimin e biznesit në përgjithësi dhe sidomos të

biznesit të vogël e të mesëm, duke u dhënë këtyre ndihmesë në drejtimin strategjik e

financiar, si dhe ka objektiv mbrojtjen e interesave të aksionarëve dhe të popullsisë që

investojnë kapitalin në këto biznese.7 Gjatë procesit të zhvillimit të profesionit

kontabël janë krijuar dhe funksionojnë organizatat profesionale të kontabilistëve, të

cilat kanë si qëllim t’u shërbejnë interesave të publikut8 duke mundësuar zhvillimin e

një profesioni të fuqishëm dhe duke kontribuar në zhvillimin e një ekonomie të

qëndrueshme.

Sistemi i ekonomisë i çdo vendi mund të funksionojë normalisht nëse

drejtuesit e çdo njësie ekonomike marrin informacion të saktë dhe të shpejtë.

Informacioni që u ofron kontabiliteti drejtuesve të njësive ekonomike zë një rol të

veçantë në procesin e vendimmarrjes. Kontabiliteti siguron informacion të shpejtë, të

saktë dhe rigorozisht të dokumentuar. Ai është një shërbim i rëndësishëm që

mundëson informimin, mbikëqyrjen dhe orientimin e veprimtarisë së njësive

ekonomike në funksion të sipërmarrësve, kreditorëve, shtetit, publikut dhe cilitdo të

interesuar tjetër.

Kontabilistët përgatisin informacionin financiar, ndërsa audituesit japin siguri

mbi cilësinë e këtij informacioni. Në këtë pozicion, atyre u takon një rol shumë i

rëndësishëm në lidhje me interesin publik.

Në një studim të kryer nga Sikka dhe kolegët (2007) është vënë në dukje se

organizatat e profesionit kontabël, të cilat ofrojnë edukim kontabël gjatë gjithë jetës

kontabilistëve dhe audituesve janë të ekspozuara ndaj rreziqeve që shoqërojnë

dështimet e shoqërive të mëdha financiare, krizat dhe skandalet financiare. Në këtë

studim është shprehur mendimi se fenomenet e mësipërme janë provë e dështimit të

edukimit të vijueshëm kontabël gjatë gjithë veprimtarisë profesionale të

kontabilistëve.

- Edukimi kontabël gjatë gjithë jetës

7 Letër e drejtuar nga Ian Ball, Drejtori Ekzekutiv i IFAC, për Komisionin Europian, dhjetor 2010.

8 Sipas qëndrimit të IFAC-ut, i shërbehet më mirë interesave të publikut, kur ka një përshtatje dhe

zbatim të qëndrueshëm të standardeve me cilësi të lartë të pranuara ndërkombëtarisht të raportimit

financiar, auditimit, të sigurisë, të kontabilitetit të sektorit publik, të edukimit kontabël dhe të

standardeve etike (përfshirë dhe kërkesat e pavarësisë për audituesit) që përdoren në përgatitjen dhe

paraqitjen e informacionit financiar. IFAC position 6 - Global regulatory convergence and the

accounitng profesion, September 2012.



26

Studentët e profilit të kontabilitetit dhe auditimit njihen me vlerat që mbart

profesioni kontabël nëpërmjet studimit të parimeve, teorive dhe praktikave kontabël,

si dhe të etikës që karakterizon këtë profesion, të cilat së bashku janë të lidhura në

mënyrë të pandashme me shkallën e zhvillimit të shoqërisë së një vendi.

Parker9 (2007) ka vënë në dukje se universitetet përqendrohen në teknikat,

rregullat, standardet e kontabilitetit dhe auditimit duke e trajtuar kontabilitetin si një

disiplinë dhe shkencë numerike. Në të gjitha ekonomitë e zhvilluara perëndimore

ekziston tendenca për t’i nxitur universitetet që t’i riorganizojnë dhe rishikojnë

kurrikulat universitare dhe programet e trajnimeve profesionale mbështetur në SNE-

të. Parker duke theksuar rëndësinë që ka profesioni kontabël për të ardhmen dhe

zhvillimin e ekonomisë së një vendi vë në dukje rëndësinë e veçantë që ka për

profesionin kontabël përputhja e programeve të studimit në nivele universitare me ato

të trajnimit profesional që realizohen nga organizmat anëtarë të FNK-së. Këta

organizma janë anëtarë me të drejta të plota në FNK (Federata Ndërkombëtare e

Kontabilitetit) dhe zbatojnë programet e saj, të cilat janë në pajtueshmëri me SNE-të.

Kompetencat profesionale dhe përgjegjësitë e ekonomistëve që ushtrojnë

profesionin kontabël kanë ndryshuar dukshëm që prej viteve 90. Roli i tyre tashmë

nuk kufizohet në regjistrimin, përmbledhjen dhe raportimin e transaksioneve (Barbera

1996; Fleming 1999; Burns dhe Scapens 2000; Blewitt 2003; Kelman 2005; Spanyi

2006). Ai i ka kapërcyer këto funksione praktike dhe përshin të gjithë njësinë

ekonomike, duke prekur delegimin e kompetencave, metodologjinë e përpunimit të të

dhënave, kontrollet dhe rezultatet e pritshme (Corrigan 1997; Albrecht dhe Sack

2000; Jackson dhe Lapsley 2003; Power 2003; Holtzman 2004; Prober 2004; Bailey

2005; Hunton, Stone dhe Wier 2005; Karr 2005; Yasin, Bayes dhe Czuchry 2005;

Abraham 2006), të cilat konsiderohen së bashku si një sistem.

IZHGK-ja ka realizuar studime në lidhje me zbatimin e SNE-ve në botë, të

cilat janë botuar në buletinet shkencore të disa universiteteve, si:

1. Universiteti i Wollongong-ut në Australi (2008), në të cilin promovohet

“Inteligjenca Emocionale” (EI) nëpërmjet përdorimit të metodave të

ndryshme të mësimdhënies, te cilat do të jenë të dobishme për studentët e

diplomuar në kontabilitet, duke rritur rolin që kryejnë kontabilistët në

zhvillimin e ekonomisë globale dhe krijimin e një avantazhi konkurrues

gjatë ushtrimit të profesionit kontabël.

2. Në vitin 2013, në Universitetin e “Tilburgut”, në Universitetin e “Leiden-

it” në Holandë dhe Universitetin e Depaul-it në SHBA janë kryer studime

për edukimin kontabël që kanë analizuar 40 vende të ndryshme, midis të

cilave përfshihet edhe Shqipëria si vend anëtar i FNK-së dhe aderues për të

qenë pjesë e Bashkimit Europian. Studimi tregon se nga të teta shtyllat ku

mbështetet edukimi kontabël sot në botë, në Shqipëri rezultojnë të zbatuara

vetëm tri prej tyre (shtylla e dytë që trajton çështje që lidhen me auditimin,

9 IES Compliance and the knowledge, skills and values of IES 2, 3 and 4 (2010) f. 11-13.



27

shërbimet e sigurisë dhe kontrollin e cilësisë, shtylla e pestë që trajton

Standardet Ndërkombëtare të Raportimit Financiar dhe shtylla e shtatë që

trajton çështje që lidhen me qeverisjen e korporatave dhe të transparencës).

Ashtu, si çdo profesion tjetër, profesioni kontabël u përgjigjet nevojave që ka

shoqëria në një moment të caktuar të zhvillimit të saj. Për ta realizuar këtë

profesionistët kontabël duhet të kenë njohuri dhe të zotërojnë aftësi profesionale të

caktuara, të mbajnë qëndrime dhe të shfaqin etikë profesionale. Gjithashtu, profesioni

duhet të jetë i rregulluar, pasi vetëm në këtë mënyrë shoqëria dhe publiku i gjerë do të

jenë të garantuar se anëtarët e këtij profesioni do të prodhojnë rezultate të besueshme

e të dobishme. Në rrjedhën e zhvillimit të ti,j profesioni kontabël rregullohet tashmë

nëpërmjet Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit, të cilat po përdoren gjithmonë e

më shumë në vendet e ndryshme të botës. SNE-të synojnë t’u japin profesionistëve

kontabël (kontabilistëve dhe audituesve) kompetenca të caktuara nëpërmjet një

procesi të vazhdueshëm të të mësuarit dhe të zhvillimit të njohurive të tyre, i cili

shtrihet gjatë gjithë karrierës së tyre. Mësimi gjatë gjithë jetës nënkupton veprimtarinë

e të nxënit të njohurive të reja dhe të zhvillimit të atyre tashmë të përvetësuara, në

mënyrë formale ose joformale. Qëllimi i tij është shtimi i njohurive, shkathtësimi,

shtimi i vlerave, i etikës dhe i qëndrimit personal, qytetar dhe social të lidhura këto

me të ardhmen e profesionit.

2.1.1 Një vështrim historik mbi zhvillimin e edukimit kontabël

Fillesat e kontabilitetit kanë zënë vend që kur njerëzit mësuan të regjistrojnë

veprimtaritë e tyre ekonomike. Në vitin 1494 matematikani venedikas Luka Paciolo,

prezantoi për herë të parë në një libër të tij parimet bazë të regjistrimit të dyfishtë. Pas

kësaj periudhe, zhvillimi i kontabilitetit ka ecur me ritme të shpejta, si dhe metodat e

regjistrimit kontabël janë përmirësuar vazhdimisht.10

Nëpërmjet informacionit që merr nga sistemi i kontabilitetit drejtimi i njësisë

ekonomike “shikon” dhe “dëgjon” se çfarë ndodh në njësinë ekonomike, cili është

aktiviteti i saj, situata financiare dhe performanca e saj etj. Kontabiliteti, nëpërmjet

elementeve dhe koncepteve të tij, shërben për të përshkruar ngjarjet dhe fenomenet që

përbëjnë ekzistencën e biznesit të çdo lloji dhe për të komunikuar informacionin e

grumbulluar dhe përpunuar prej tij përdoruesve të ndryshëm. Pra, njësia ekonomike

“komunikon” me të tretët nëpërmjet informacionit që jep kontabiliteti. Është pikërisht

kjo arsyeja se përse kontabiliteti shpesh është karakterizuar si "gjuha e biznesit".

Historia shumëvjeçare e zhvillimit të organizatave të profesionit kontabël, e ka

burimin tek kërkesa e investitorëve publikë (furnizuesve të kapitalit) për të marrë

informacione financiare të sakta mbi shoqëritë tregtare (bizneset) ku ata investonin

kapitalet e tyre. Zhvillimi i profesionit kontabël dhe i shërbimeve të ofruara prej tij,

sollën si domosdoshmëri rregullimet e këtij profesioni dhe organizimin e anëtarëve të

10

Parimet bazë të kontabilitetit, S. Dhamo f. 38



28

tij në institucione që garantonin siguri ndaj publikut për shërbimet e kryera, ashtu

edhe mbrojtjen e vetë profesionistëve kontabël.

Langenderfer (1987)11

theksonte se formimi i hershëm i kontabilitetit dhe

profesionit kontabël u pasua nga Revolucioni Amerikan. Edukimi në fushën e

kontabilitetit i ka fillesat që në fund të viteve 1700 dhe në fillim të viteve 1800

ndjekur nga tradita angleze e zhvillimit të "Stazhit të punës si nxënës" ku llogaritarët e

rinj mësonin duke vëzhguar kontabilistët me përvojë.

Studiuesi Van Wyhe (1994)12

theksonte se nga fillimi i viteve 1800 deri në

vitet 1870 edukimi në fushën e kontabilitetit sigurohej nëpërmjet shkollës se mesme

tregtare. Shkollat e mesme përqendroheshin në kurse përgatitore dhe trajnime për

kontabilistët në veprimtaritë e biznesit. Me fillimin e industrializimit të proceseve të

punës, të rinjtë u dhanë rëndësi arsimimit në qytet, kjo me qëllim të rrisnin aftësitë e

tyre për drejtimin e bizneseve (fermave), gjë që realizohej duke marrë trajnime ose

duke ndjekur shkollën e biznesit. Van Wyhe theksonte se regjistrimi në shkolla po

rritej me shpejtësi dhe studentët nuk kishin barriera për t’u arsimuar. Gjithashtu, ai

vinte në dukje se fleksibiliteti i shkollave tregtare mundësonte që studentët t'u

përgjigjeshin shpejt ndryshimeve ekonomike e veçanërisht tregut të punës.

Studiues të tjerë, si Flesher, Miranti dhe Previts (1996)13

kanë vënë në dukje

se si filluan të rriteshin ekonomitë e industrializuara gjë që ndikoi në rritjen e

likuiditetit të bizneseve. Autorët theksonin se ndryshimet në ekonomi krijuan një

mjedis më të ndërlikuar që kërkonte njohuri të specializuara të profesionistëve në

fushën e kontabilitetit.

Në vitin 1887, u formua organizata e parë profesionale e kontabilistëve në

SHBA, e cila mori emrin Shoqata Amerikane e Kontabilistëve Publikë (American

Association of Public Accountants - AAPA). Detyra kryesore e kësaj shoqate ishte

rregullimi i profesionit kontabël. Në vitin 1986, Komiteti Bedford14

i Shoqatës

Amerikane të Kontabilitetit shqyrtoi detyrat e profesionistëve kontabël dhe edukimin

kontabël gjatë periudhës 1925-1985. Në një raport të tij theksohej se edukimi në

kontabilitet mbetej në thelb i pandryshuar, pavarësisht ndryshimeve të shumta gjatë

gjashtëdhjetë viteve.

Nelson, në studimin e tij të vitit 1995, nënvijëzoi vështirësitë që shoqëronin

ndryshimet që po ndodhnin në fushën e profesionit kontabël dhe që tashmë ishin bërë

të njohura në Raportin Bedford të vitit 1986. Këto vështirësi u përcaktuan si më

poshtë:

11

Journal of Higher Education Theory and Practice vëll. 12(1) 2012 f. 119 paragrafi 3 12

Van Wyhe, G. (1994). The Struggle for Status. New York: Garland Publishing 13

Flesher, D., Miranti, P., & Previts, G. (1996). The First Century of the CPA. Journal of Accountancy,

182(4), 51-56. 14

Bedford, N., & Shenkir, W. (1987). Reorienting Accounting Education. Journal of Accountancy,

164(2), 84-89.



29

Ndryshimi është i kushtueshëm, pasi ishte e vështirë të siguroheshin

financime për çdo shkollë të një shteti.

Zgjerimi i njohurive bazë dhe provimi për t’u certifikuar me titullin

Kontabilist i Certifikuar Publik (KCP) u identifikuan si pengesë për ndryshim,

sepse shumë akademikë do të detyroheshin t'u mësonin studentëve çdo rregull

të ri teknik. Përveç kësaj, rregullat e reja do të testoheshin në provimet për

marrjen e titullit KCP ( i detyrueshëm për zhvillimin e vijueshëm profesional).

Varësia ndaj teksteve shkollore. Akademikët përqendroheshin më tepër në

tekstet shkollore, të cilat në vetvete nuk pasqyronin rregullat e reja.

Akreditimi kërkon që një shkollë të ketë një plan-program të strukturuar dhe

të njëtrajtshëm. Kjo mund të shërbejë si pengesë për eksperimentimin e

kurrikulave të reja. Autori thekson se shkollat nuk kanë gjithmonë liri për të

ndryshuar kurrikulën. Ekzistojnë agjenci shtetërore të licencimit që

përcaktojnë se cilat lëndë duhet të ndjekë një student dhe kjo situatë është e

vështirë për t’u ndryshuar.

Mjedisi gjithnjë e më kompleks i biznesit. Çështje të tilla komplekse si

kontabiliteti për derivativët nuk lënë kohë të mjaftueshme për të vlerësuar

aftësitë e tjera të stafit akademik. Strait & Bull (1992) në studimin e tyre

theksojnë se struktura e shpërblimit për stafin akademik të universiteteve

duhet të jetë motivuese duke ndikuar në performancën akademike dhe

kërkimore shkencore.

Në studimin e W. Steve Albrecht dhe Robert J. Sack (2000) theksohej rëndësia e

ndryshimeve në edukimin kontabël. Ky studim ishte rezultat i bashkëpunimit

ndërmjet Shoqatës Amerikane të Kontabilistëve15

, Institucionit Amerikan i

Kontabilistëve Publikë të Certifikuar 16

(Organizatës profesionale të Kontabilistëve të

Certifikuar Publikë), Instituti i Kontabilistëve të Drejtimit (shoqatat dhe korporatat

profesionale të kontabilitetit) dhe pesë kompanive më të mëdha ndërkombëtare të

KCP-së. Studimi u realizua si përgjigje ndaj nevojës për ndryshime në profesionin

kontabël, duke evidentuar çështjet e mëposhtme:

1. Numri dhe cilësia e studentëve në fushën e kontabilitetit po binte me shpejtësi,

nisur nga perceptimi se një diplomë në kontabilitet është më pak e vlefshme se

një diplomë në degët e tjera të ekonomisë.

2. Nëse do t’u jepej përsëri mundësia kontabilistëve të përzgjidhnin fushën e

studimit ata nuk do të ndiqnin të njëjtën degë.

3. Drejtuesit kontabël dhe kontabilistët besonin se strukturat edukuese aktuale

kanë nevojë për përditësim dhe modifikime themelore.

15

American Accounting Association (AAA) 1986. Committee on the Future Structure, Content, and

Scope of Accounting Education (The Bedford Committee). 16

AICPA -The American Institute of CPAs, i ashtuquajturi Komiteti Elliott.



30

Autorët kërkuan ndryshimet e mëposhtme:

Stazhierët të përcjellin te trajnuesit nevojën për t’u pajisur me leksione që kanë

lidhje me zhvillimet më të fundit të biznesit, duke përfshirë teknologjinë,

globalizimin dhe etikën.

Duhet të përdoren metoda të ndryshme të mësimdhënies për të përforcuar

aftësitë e studentëve për të punuar në grup.

Duhet të përdoren gjithnjë e më shumë detyrat në teknologjinë e

informacionit, për të zgjeruar aftësitë kompjuterike të studentëve.

Deri në vitin 2002, G. Karreman studioi ndikimin e globalizimit në edukimin

kontabël, klasifikimin dhe analizën krahasuese. Skandalet e vitit 2002 dhe akti i

Sarbanes-Oxley rritën ndjeshëm kërkesën për profesionistë kontabël.

Ndryshe nga përcaktimi i bërë në raportin e Komitetit të Shoqatës Amerikane të

Kontabilitetit, autorët Russell & Smith (2003)17

në një studim të tyre theksonin se

profesioni kontabël është duke pësuar ndryshime të rëndësishme. Drejtuesit kryesorë

të Big 8 (tani Big 4) hartuan një raport me titullin "E ardhmja e edukimit për

profesionistët kontabël të suksesshëm”, i cili vinte në dukje rëndësinë e profesionit

dhe mundësitë për ta përmirësuar atë.

Alhashim & Weiss (2004)18

theksonin se Komiteti Bedford vuri në dukje se

programet mësimore që ndiqnin studentët duhej të rishiheshin pasi temat e trajtuara

nuk përshtateshin me kërkesat dhe nevojat që kishte tregu për njohuritë e

profesionistëve. Ato duhet të përfshinin njohuri më të zgjeruara dhe të rrisnin aftësitë

e kontabilistëve për t’u përshtatur me mjedisin social dhe zhvillimin ekonomik të

vendit.

Në vitin 2005, G. Karreman dhe Phelps hartuan një projekt pilot në bashkëpunim

me USAID, në të cilin evidentuan Rezultatet e Edukimit Global në Kontabilitet të

bazuara në anketime cilësore të vetëvlerësimit për nëntë vende të Ballkanit dhe

pengesat në zbatimin e SNE-ve. Raporti ishte një analizë e këtyre pengesave, të cilat

shiheshin si perspektiva të zhvillimit.

Merino (2006)19

pohonte se duhet të ndodhnin skandale si ai i Enronit për të pasur

rregullime ligjore që do të risillnin në vëmendje edukimin kontabël. Autorët Dosch &

Wambganss (2006)20

vinin në dukje se dështimi i kompanive “dot-com” ndikoi në

zbehjen e rolit të profesionit kontabël duke e bërë atë më pak tërheqës për studentët e

rinj.

17

Russell, K & Smith, C. (2003). Accounting Education's Role in Corporate Malfeasance: It's Time for

a New Curriculum. Strategic Finance, 85(6), 46-51. 18

Alhashim, D., & Weiss, E. (2004). Recent Developments in Accounting Education and the Future of

the AICPA 150-Hour Requirement. International Journal of Commerce & Management, 14(1), 19-27. 19

Merino, B. (2006). Financial Scandals: Another Clarion Call for Educational Reform - A Historical

Perspective. Issues in Accounting Education, 21(4), 363-381 20

Dosch, R., & Wambganss, J. (2006). The Blame Game: Accounting Education is Not Alone. Journal

of Education for Business, 81(5), 250-255.



31

Në vitin 2007, G.Karreman21

dhe studiues të tjerë publikuan “Tendencat e

Edukimit Global në Kontabilitet”, një përditësim pesëvjeçar i zhvillimeve në

edukimin kontabël (Karreman, 2007), i cili tregon se midis SNE-ve dhe zbatimit të

tyre në kurrikulat universitare në vende të ndryshme ekzistojnë diferenca. Gjithashtu

ai konstatoi se "Procesi i zbatimit në mënyrë të njëtrajtshme i standardeve të edukimit

në nivel global është një detyrë e vështirë "(2007, f. 3).

Në vitin 2011, u publikua raporti mbi një projekt tjetër të financuar nga

USAID-i, i titulluar "Matja e performancës kontabël dhe arritjet në shkallë vendi”. Në

këtë raport u përcaktua një tregues i quajtur “Indeksi i Zhvillimit të Kontabilitetit” -

IZHK22

(Phelps, 2011).

Ky indeks përfshin 8 shtyllat kryesore ku mbështetet zhvillimi i profesionit

kontabël bazuar në kërkesat e FNK-së dhe Deklaratës së Anëtarësimit (Statements of

Membership Obligation - SMO). Kuadri rregullator, ligjor dhe institucional rrit

kompetencat e profesionistëve dhe anëtarëve të shoqatave kontabël. Autorët e këtij

raporti i pranojnë kufizimet e projektit pilot, duke theksuar se kërkohen studime të

mëtejshme dhe zhvillimi i tij me rreptësi akademike. Matja e nivelit të zhvillimit të

edukimit kontabël kërkon një kuptim të qartë të etapave të zhvillimit, të cilat përdoren

gjerësisht nga organizatat për të krahasuar elementet e performancës, për të

identifikuar mangësitë dhe për të zhvilluar objektiva të përmirësuar.

Zhvillimet ekonomike dhe ato në fushën e profesionit kontabël në botë

synonin rritjen e cilësisë së informacionit dhe sigurimin e krahasueshmërisë. Si

rrjedhim, u krijuan një tërësi rregullash dhe parimesh të pranuara në përgjithësi dhe u

konkretizuan standardet e edukimit në fushën e kontabilitetit. BSNEK-ja krijoi

grupimin e SNE-ve për t’u ofruar profesionistëve një pikënisje për të mbikëqyrur në

mënyrë të vazhdueshme ecurinë e punës së tyre. Ky proces përbënte një rishikim

sistematik të inputeve, të përpunimit dhe outputeve të edukimit kontabël të vendeve

në krahasim me Deklaratën e detyrimeve të Anëtarëve (SMO 2). Ky raport hulumtues

përdor një kornizë krahasuese për të identifikuar mangësitë që ekzistojnë midis

Standardeve Ndërkombëtare të Edukimeve të miratuara dhe atyre të zbatuara.

Aktualisht SNE-të krijojnë një bazë rregullatore jo vetëm për hyrjen në profesionin

kontabël, por edhe për të siguruar kualifikimet e profesionit në vijimësi.

Për të siguruar një nivel të caktuar unifikimi të profesionit kontabël në vende

të ndryshme, Standardet Ndërkombëtare të Edukimit përqendrohen tek harmonizimi

dhe konvergjenca. Qysh prej vitit 2013, vendi ynë është përfshirë në nismën e

promovimit të zhvillimit të edukimit kontabël në përputhje me Standardet

Ndërkombëtare të Edukimit dhe kërkesat e Direktivës së Auditimit Ligjor të

21

Karreman, G, Ahern, J, Kuijl, JG, Marrian, I 2007. GAE 2007 Trends in Global Accounting

Education, Royal NIVRA, Amsterdam. 22

Accountancy Development Index (ADI) është një indeks që merr për bazë disa faktorë që lidhen me

mjedisin kontabël ku operojnë bizneset dhe profesionistët duke i kombinuar dhe shprehur nivelin e

zbatimit të SNE-ve.



32

Bashkimit Evropian për kualifikimet profesionale, në nivel universitar dhe në

zhvillimin e vazhdueshëm profesional. Kjo është mundësuar nëpërmjet programeve të

bashkëpunimit me Bankën Botërore - REPARIS dhe Qendrës së Reformave për

Raportimin Financiar.

Një sistem i fortë i edukimit kontabël përmirëson kompetencat e

profesionistëve kontabël dhe kontribuon në rritjen e besimit dhe të cilësisë së punës së

tyre. Qëndrueshmëria ekonomike është çelësi për t’i dhënë fund varfërisë dhe për të

rritur profesionalizmin në të gjitha vendet e botës. Ekonomitë në rritje krijojnë vende

pune, gjenerojnë të ardhura, sigurojnë përfitime sociale dhe tërheqin investitorë.

Qëllimi i strategjive të zhvillimit është kryerja e përpjekjeve për të përmirësuar

klimën e biznesit, për të rritur financimin, për të forcuar sektorin financiar dhe për të

nxitur rritjen e sektorit privat.

Funksionimi efikas i tregjeve dhe rritja e ekonomisë kërkojnë informacion

financiar të besueshëm, të kuptueshëm, të rëndësishëm dhe të krahasueshëm.

Informacioni financiar me cilësi të lartë mbështetet në sistemet e qëndrueshme të

edukimit që zhvillojnë dhe përmirësojnë kompetencat e profesionistëve kontabël.

Programet e mirëstudiuara të edukimit kontabël përfshijnë kompetencat teknike,

aftësitë dhe vlerat profesionale, etikën dhe qëndrimet.

Mekanizmi i funksionimit të edukimit kontabël mbështetur në përvojat më të

mira

Në figurën nr. 2.1 në vijim paraqitet në mënyrë skematike mekanizmi i

funksionimit të edukimit kontabël mbështetur në përvojat më të mira mbi edukimin, i

përcaktuar në përmbledhjen e praktikave të mira nga Banka Botërore.

Figura 2.1: Mekanizmi i edukimit kontabël

Burimi: Accountancy Education a collection of good practices

23

23 Marrë nga: Centre for Financial Reporting Reform Governance Global Practice,

Accountancy Education a collection of good practices, Albania, Bosnia and Herzegovna,

Kosovo, Macedonia FYR, Montenegro and Serbia, The World Bank, f. 3 viti 2017.



33

Programet e studimit në kontabilitet përfshijnë kompetenca teknike, aftësi

profesionale dhe qëndrimet, vlerat dhe etikën profesionale.

Edukimi fillestar kontabël përfshin të gjitha kualifikimet që duhen të

përfundojnë kontabilistët që synojnë të fillojnë karrierën e tyre: arsimin e

përgjithshëm (p.sh., shkolla e mesme, universiteti), edukimi profesional kontabël (i

organizuar nga shoqatat profesionale të kontabilitetit, krijimi i përvojës praktike pranë

një kontabilisti ose audituesi të kualifikuar) dhe së fundi, nënshtrimi ndaj një

vlerësimi formal të kompetencave të nevojshme teknike, aftësive profesionale,

vlerave profesionale, etike dhe qëndrimeve.

Vijueshmëria e edukimit përfshin mësimin dhe zhvillimin e kompetencave

teknike, aftësive profesionale, vlerave profesionale, etikës dhe qëndrimeve, gjatë

karrierës se një kontabilisti. Këto programe edukimi janë thelbësore, jo vetëm për të

siguruar kompetencat e profesionistëve kontabël, por edhe për të forcuar besimin e

publikut dhe palëve të interesuara në punën e tyre.

Nga studimi i publikuar nga BB (2017) për reformën e raportimit financiar

(CFRR) në lidhje me edukimin kontabël, një përmbledhje e praktikave të mira ku

përfshihen Shqipëria, Bosnjë-Hercegovina, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi dhe Serbia

për vendet e marra në analizë janë identifikuar praktikat më të mira të universiteteve

dhe organizmave profesionalë kontabël si vijon:

1. Fokusimi në eksperiencën praktike

2. Realizimi i mësimit gjatë gjithë jetës

3. Vlerësimi i kompetencave profesionale

4. Mbështetja e një mjedisi cilësor të të mësuarit

5. Bashkëpunimi dhe partneriteti

Lidhur me fokusimin në eksperiencën praktike në përmbledhjen e praktikave

të mira nga Banka Botërore janë renditur një sërë shembujsh për vendet e marra në

analizë. Gjithashtu, janë dhënë këshilla që mund të zbatohen si nga universitetet

ashtu edhe nga organizmat profesionalë kontabël për të përmirësuar mësimdhënien

teorike dhe për të intensifikuar kërkesat lidhur me eksperiencën praktike, ndër të cilat

mund të përmendim:

Përfitimi i përvojës praktike nga kandidatët që diplomohen.

Krijimi dhe lehtësimi i mundësive për stazh për studentët.

Formalizimi dhe ndërthurja e njohurive të përfituara në programin e studimit

me eksperiencën reale të një biznesi lidhur me aftësitë dhe njohuritë që i

duhen një studenti të sapodiplomuar.

Rekrutimi i studentëve të talentuar në firmat e kontabilitetit nëpërmjet

marrëveshjeve të bashkëpunimit.

Krijimi i mundësive për punësim i studentëve duke shërbyer si mjet për

lidhjen e punëkërkuesve dhe punëdhënësve.



34

Sigurimi i mjeteve dhe udhëzimeve për kandidatët dhe mbikëqyrësit për

zhvillimin e aftësive praktike, siç janë zhvillimi i kompetencave edhe aftësive.

Përdorimi i materialeve trajnuese për të vlerësuar zhvillimin e cilësisë e

përvojat e punës.

Marrja e komenteve nga punëdhënësit, biznesi ose organizatat mbështetëse për

të siguruar që të plotësohen mangësitë në aftësitë e përfituara nëpërmjet

kualifikimeve.

Vendi ynë lidhur me këtë praktikë ka një eksperiencë të mirë pasi vlerësohet se

programet e studimit në Universitetin e Tiranës, Fakulteti i Ekonomisë përfshijnë

lëndë, të cilat përforcojnë njohuritë praktike për të gjithë studentët duke aplikuar

njohuritë teorike në situata reale.

Lidhur me realizimin e të mësuarit gjatë gjithë jetës besueshmëria lidhet me

cilësinë e shërbimeve që japin profesionistët kontabël, të cilët duhet të ofrojnë një

shërbim efektiv dhe cilësor për të fituar dhe mbajtur biznesin dhe për të ruajtur

besimin e klientëve të tyre. Ata kanë një detyrim etik ndaj klientëve, punëdhënësve

dhe palëve të tjera të interesit për të ndërmarrë punën e tyre me kujdesin dhe vullnetin

e duhur. Duke u angazhuar në aktivitetet e ZHVP-së, profesionistët vazhdojnë të

mësojnë gjatë gjithë karrierës së tyre për të ruajtur dhe përmirësuar aftësitë e tyre në

mënyrë që cilësia e punës të mbetet në nivele të larta dhe njohuritë e tyre të

përditësuara. Vendi ynë sipas kësaj ndarjeje trajtohet si një vend më praktikë të mirë

ku kandidatët duhet të kenë 3-5 vite eksperiencë pune në profesion për të fituar të

drejtën e licencimit. Bordi mbikëqyrës i IEKA-s shqyrton dhe vlerëson rezultatet e

testimit, gjithashtu ai kontrollon dhe mbikëqyr procedurën e testimit për titullin

auditues ligjorë.

Vlerësimi i kompetencave profesionale, kontabilistët profesionistë duhet të

plotësojnë një nivel të lartë të kërkesave lidhur me kompetencat profesionale të

përbëra nga njohuritë teknike, aftësitë vlerat dhe qëndrimet profesionale. Në mënyrë

që të mbrojë interesin e publikut dhe të rrisë besueshmërinë, profesionistët duhet të

kualifikohen dhe praktikohen për të fituar aftësitë dhe kompetencat e duhura sipas

SNE-6. Lidhur me vlerësimin e kompetencave profesionale për vendin tonë nuk ka

shembuj të praktikës së mirë.

Mjedisi cilësor i të mësuarit është thelbësor për arritjen e përsosmërisë në

edukim. Mjedisi i të nxënit duhet të mbështesë të gjithë studentët në procesin e tyre

të të mësuarit dhe të ketë burime dhe infrastrukturë të përshtatshme. Rezulton se

Fakulteti i Ekonomisë në Universitetin e Tiranës ka një raport të ulët

pedagog/student. Realizimi i një raporti optimal pedagog për student (i ulët) ka disa

përfitime: pedagogët menaxhojnë më së miri orën e mësimit; Kanë më shumë kohë

në dispozicion për t’i kushtuar studentit, e cila është thelbësore për përgatitjen dhe

formimin e studentit; kanë më shumë mundësi për të motivuar dhe nxitur studentin

për të thelluar njohuritë; pedagogët mund të angazhohen më shumë me studentët



35

gjatë procesit mësimor, të provojnë aktivitete dhe mësime të ndryshme, të cilat mund

të mos realizohen nëse grupet mësimore kane një numër të madh studentësh.

Ndërtimi i partneriteteve dhe rritja e bashkëpunimit midis ofruesve të ndryshëm të

edukimit mund të sjellë shumë përfitime duke përfshirë këtu:

Integrim midis programeve arsimore të universitetit dhe organizmave

profesionalë.

Efikasitet më të madh në shfrytëzimin e burimeve të pakta arsimore në nivel

vend.

Arritjen e programeve të studimit të cilësisë më të lartë.

Kualifikimet profesionale të bëhen më tërheqëse, pasi ato bëhen konkurruese

në nivel ndërkombëtar.

Lidhur me bashkëpunimin dhe partneritetin për vendin tonë nuk ka shembuj të

praktikës së mirë dhe mungojnë vlerësimet pozitive sipas këtij studimi.

2.1.2 Faktorët që ndikojnë në edukimin kontabël

Kontabiliteti nuk është zhvilluar në mënyrë të njëtrajtshme në mbarë botën,

sepse ai ndikohet nga faktorë si zhvillimi shoqëror, kulturor, politik, ekonomik dhe

juridik, të cilët janë të ndryshëm në vende të ndryshme. Ndonëse, vazhdon ende të

ekzistojë një diversifikim në shkallë të lartë, në dekadën e dytë të shekullit tonë është

vënë re një tendencë në rritje drejt konvergjencës midis sistemeve të ndryshme të

kontabilitetit në botë.

Globalizimi, tregtia ndërkombëtare dhe legjislacioni kanë ndikuar mjaft në

konvergjencën e SNE-ve për rregullimin e profesionit nga organizmat rregullatorë dhe

si pasojë në krijimin e një tërësie të përshtatur të normave përgjithësisht të pranuara,

të etikës, të cilat njihen ndërkombëtarisht.

Studimi i kryer nga Instituti i Zhvillimit Global të Kontabilitetit dhe nga grupi

kërkimor i Universitetit Tilburg të Holandës ka evidentuar karakteristikat kryesore të

edukimit kontabël, bazuar në veçoritë e vendeve që e rregullojnë profesionin

nëpërmjet pranimit dhe zbatimit të SNE-ve. Faktorët që janë marrë në konsideratë si

ndikues në një edukim kontabël të suksesshëm dhe të unifikuar në ato vende ku ato

zbatohen janë:

1. Karakteristikat e përgjithshme të vendit - përcaktojnë kontekstin në të cilin

zhvillohet edukimi kontabël, si sistemi ligjor, ekonomik, vendndodhja, rajoni ku

përfshihet, kultura e tradita etj.

2. Karakteristikat profesionale, si rregullimi profesional dhe njohja e kualifikimeve të

një vendi ndikojnë në zbatimin e standardeve ndërkombëtare të kontabilitetit.



36

3. Kompetencat e kontabilistëve dhe audituesve konsiderohen faktorë që ndikojnë në

kualifikimin e profesionistëve (të drejtat dhe detyrimet që ka secili profesionist

kontabël dhe auditues, njohja ndërkombëtare e kualifikimeve).

2.2. SNE-të dhe kuadri rregullator

Në drejtim të konvergjencës globale të rregullimit kontabël një rol të

rëndësishëm luajnë universitetet dhe organizmat profesionalë të kontabilitetit.

Konvergjenca globale kërkon hartimin nga organizmat ndërkombëtarë të kontabilitetit

të standardeve me cilësi të lartë dhe të pranuara ndërkombëtarisht, përshtatjen dhe

zbatimin e qëndrueshëm të tyre nga qeveritë, institucionet dhe organizmat

rregullatorë, si dhe vendosjen e kritereve rregullatorë në nivel global dhe që të

bazohen në bashkëpunimin dhe njohjen e përbashkët.

Rregullimi i profesionit kontabël përfshin një sërë çështjesh si kërkesat për

hyrje në profesion, për licencim dhe edukim, për monitorimin e sjelljes profesionale të

kontabilistëve, si dhe për hartimin e standardeve që duhet të zbatohen. Ashtu si dhe

profesionet e tjera, qëndrueshmëria dhe forca e profesionit të kontabilitetit varet nga

cilësia e shërbimeve që kryejnë profesionistët dhe nga kapaciteti i profesionit për t’iu

përgjigjur me efektivitet kërkesave të ekonomisë dhe të shoqërisë. Rregullimi i

profesionit synon që të sigurojë një cilësi të lartë dhe qëndrueshmëri në cilësinë e

shërbimeve.

Roli i organizmave profesionalë qëndron në dy drejtime:

Së pari, në rregullimin e profesionit në bashkëpunim me qeveritë.

Së dyti, në zbatimin e rregullave për të përfituar shërbime cilësore në interes të

publikut dhe orientimin e kontabilistëve në ndryshimet e tregut.24

Rregullatorët qeveritarë vendosin rregullimet, por janë organizmat

profesionalë ata që sigurojnë zbatimin korrekt të këtyre rregullimeve. Në procesin e

zbatimit të rregullimeve organizmat evidentojnë nevojat dhe kërkesat për përmirësim,

zhvillim dhe hartim të rregullimeve të reja që të sigurojnë shërbime profesionale

cilësore dhe në interes të publikut. Organizmat profesionalë të kontabilitetit synojnë

t’i realizojnë përgjegjësitë e tyre në lidhje me rregullimin e profesionit dhe

kontabilitetit në mënyrë të tillë që të rritet efektiviteti i gjithë sistemit rregullues.

Organizmat profesionalë synojnë të sigurojnë cilësinë e shërbimit të anëtarëve

të tyre nëpërmjet angazhimit në mbajtjen dhe promovimin e praktikave profesionale

të një cilësie të lartë. Ata luajnë rol në zhvillimin e rregullimeve që prekin profesionin

duke përfshirë edhe përgjegjësinë për të komunikuar dhe punuar me qeverinë në

interes të publikut. Për këtë qëllim ata duhet të përdorin njohuritë e profesionit dhe të

tregut ku operojnë që të ndihmojnë qeverinë dhe organet e tjera rregullatore të

jashtme për të hartuar dhe zbatuar një rregullim profesional me cilësi të lartë.

24

Roli i Organizatave Profesionale në zhvillimin e Profesionit Kontabël, prof. dr. Sotiraq Dhamo.



37

Ndikimi i organizmave profesionalë shfaqet në disa drejtime, si p.sh., në

edukimin e vijueshëm profesional të profesionistëve auditues dhe kontabilistë anëtarë

të tyre, në hartimin e rregullimeve profesionale dhe të kontabilitetit, në rritjen e

pavarësisë dhe integritetit të profesionistëve, si dhe në vendosjen e një etike

profesionale. Efekti përfundimtar i këtij ndikimi është sigurimi i informacionit cilësor

të raportimit financiar të përgatitur nga specialistët në këtë fushë. Forcimi i edukimit

të kontabilistëve dhe të audituesve është një çështje, e cila kërkon vëmendjen e duhur

nga organizmat rregullatorë në mënyrë që pasqyrat financiare të jenë cilësore, të

besueshme dhe të vlefshme për përdoruesit e tyre.

Edukimi, kualifikimi, trajnimi dhe përvoja e profesionistëve kontabël dhe

audituesve kanë një rëndësi vendimtare për funksionimin e infrastrukturës financiare

globale. Në një studim të kryer në vitin 2013 nga (Instituti i zhvillimit të kontabilitetit

global) IZHKG në Universitetin e Tilburgut në Holandë, përcaktohen 8 shtyllat mbi të

cilat mbështetet dhe ngrihet rregullimi i profesionit kontabël bazuar në kompetencat

profesionale që duhet të zotërojë një kontabilist profesionist.

Tabela e mëposhtme paraqet në mënyrë skematike 8 shtyllat bazë mbi të cilat

mbështetet indeksi i zhvillimit të performancës në kontabilitet dhe auditim në një

vend. Secila prej kolonave përfaqëson një komponent të rëndësishëm në zhvillimin e

profesionit kontabël dhe auditues duke marrë në analizë nivelin e zbatimit dhe

pajtueshmërinë me standardet ndërkombëtare, si SNK-ja, SNA-ja dhe SNRSP-ja, si

dhe SNE-të. Në llogaritjen e këtij indeksi luajnë një rol kryesor edhe organizmat

rregullatorë, si ministria, shoqatat dhe universitetet.

Tabela 2.1: Shtyllat mbi të cilat ndërtohet indeksi i performancës kontabël

1.0 Korniza ligjore,

rregullatore dhe institucionale

2.0 Auditimi, shërbimet e

sigurisë dhe të kontrollit të cilësisë

3.0 Edukimi profesional 4.0 Standardet

ndërkombëtare të kontabilitetit ne sektorin

publik

Mjedisi ligjor dhe rregullator

që lidhet me kontabilitetin.

Standardet ndërkombëtare,

procedurat dhe praktikat më

të mira për sigurimin e cilësisë së auditimit,

shërbimeve të sigurisë dhe

shërbimeve të lidhura.

Pranimi dhe zbatimi i

standardeve ndërkombëtare

të edukimit kontabël, përvoja praktike, vlerësimi i

vazhdueshëm i edukimit

profesional.

Pranimi dhe zbatimi i

SNKSP-ve

5.0 Standardet

Ndërkombëtare të Raportimit

Financiar

6.0 Kodi i etikës 7.0 Qeverisja e korporatave –

Transparenca

8.0 Shoqatat Profesionale të

Kontabilitetit

Pranimi dhe zbatimi i SNRF-

ve

Parimet e etikës profesionale

për profesionistët kontabël u

referohen sjelljeve etike të profesionistëve kontabël dhe

audituesve.

Tërësia e rregullave dhe

praktikave nëpërmjet të

cilave firmat sigurojnë raportim financiar cilësor, të

besueshëm dhe transparent.

Efikasiteti dhe efektiviteti i

operacioneve profesionale të

kontabilitetit / auditimit

Burimi: Measuring Country-Level Accountancy Performance and Achievement (Accountancy

Development Index), f. 15

Deri më tani janë bërë përpjekje të shumta nga vende të ndryshme drejt

konvergjimit me Standardet e Edukimit, veçanërisht nga vendet në zhvillim (Larson



38

dhe Kenny 1995)25

. Në studimin e plotë të G. Karreman dhe kolegët (2007) janë

identifikuar dobësitë që hasin studentët e kontabilitetit në vendet në zhvillim dhe është

sugjeruar se një nga sfidat më të mëdha me të cilat përballet zbatimi i SNE-ve dhe

edukimi global në kontabilitet është cilësia dhe kompetencat e kontabilistëve në këto

vende (2007, f. 15).

Autoritetet anëtare të FNK-së janë duke pranuar standardet e Bordit të

Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit Kontabël (BSNEK) por Karreman dhe

kolegët 2007, thekson se për zbatimin dhe pajtueshmërinë e këtyre standardeve

ekziston një vakum, i cili është më i dukshëm në vendet në zhvillim. Në këtë kontekst

BSNEK-ja është përpjekur të zhvillojë standarde dhe udhëzime me cilësi të lartë, për

të forcuar edukimin kontabël në nivel global. Por, së bashku me vendosjen e

standardeve, zbatimi i suksesshëm i tyre varet nga përfshirja e akademikëve dhe

profesionistëve të kontabilitetit si në nivelin kombëtar, ashtu edhe në nivelin

ndërkombëtar (Karreman dhe kolegët 2007).

Krizat financiare dhe falimentimi i bizneseve të mëdha bënë që publiku të

humbiste besimin tek kontabilistët, audituesit dhe te pasqyrat financiare të përpiluara

dhe të audituara prej tyre. Që prej kësaj kohe, organizatat profesionale kanë ndërmarrë

iniciativën për të zhvilluar modelin global të rregullimit të profesionit kontabël, në

mënyrë që kontabilistët t’u shërbejnë më mirë nevojave të investitorëve. Po kështu,

profesionistët e kontabilitetit kudo në botë, por veçanërisht në vendet e Evropës kanë

zgjedhur t’i përgjigjen rregullimit të profesionit, zhvillimit të njohurive mbi bazën e

SNE-ve, modelit global të edukimit në kontabilitet dhe integrimit ekonomik, social

dhe politik ndërkombëtar.

Një studim i akademikëve të kontabilitetit në Australi (Harvey dhe Green,

1993. Watty, 2006) ka provuar në mënyrë empirike se përmirësimi i cilësisë së

edukimit kontabël në nivel global është një çështje komplekse që nënkupton një

proces transformimi tek studentët.

Akademikët dhe organizmat e profesionit kontabël u janë përgjigjur sfidave

për cilësinë duke ndërmarrë reforma gjithëpërfshirëse (Behn dhe kolegët 2012 në

BSNAK 2013),26

të cilat janë bazuar në disa modele të edukimit kontabël. Një prej

këtyre modeleve është zhvillimi i kompetencave profesionale në kontabilitetit.

25

Larson, R.K. and Kenny, S.Y. 1995. An Empirical Analysis of International Accounting

Standards, Equity Markets, and Economic Growth in Developing Countries. Journal of

International Financial Management and Accounting, 6(2), f. 130-157. 26

Behn, B. (Chair), W. F. Ezzell, L. A. Murphy, J. D. Rayburn, M. T. Stith, J. R. Strawser.

2012 b. The Pathways Commission on Accounting Higher Education: Charting a National

Strategy for the Next Generation of Accountants. Issues in Accounting Education: August

2012, vëll. 27, No. 3, f. 595-600.



39

2.2.1 Organizmat kryesorë rregullatorë të SNE-ve në botë

Mjedisi në të cilin zhvillohet edukimi kontabël është kompleks dhe përqendrohet

në nevojën për koordinim profesional akademik. Gjykimi profesional është themelor

për zbatimin e standardeve ndërkombëtare të kontabilitetit dhe auditimit. Faktorët që

ndikojnë në gjykimin e profesionistëve kontabël dhe në zbatimin e standardeve janë

arsimi, përvoja dhe kultura.

Për qëllime të këtij punimi i jemi referuar më gjerësisht kuadrit, direktivave,

standardeve dhe studimeve të dy autoriteteve kryesore në fushën e kontabilitetit,

auditimit dhe edukimit kontabël, Federatës Ndërkombëtare të Kontabilistëve

(International Federation of Accounting - IFAC) dhe Institutit Amerikan të kontabilistëve

Publikë të Certifikuar (The American Institute of CPAs - AICPA). Këto autoritete

rregullojnë profesionin kontabël dhe të auditimit sot në botë. Ato kanë filluar të

adresojnë qëndrimet e tyre në lidhje me edukimin kontabël bazuar në kompetencat e

profesionistëve kontabël që prej vitit 1986. Në vijim jepet një përshkrim i shkurtër i

këtyre rregullatorëve.

Instituti amerikan i kontabilistëve Publikë të Certifikuar (IAKPC)

Instituti Amerikan i Kontabilistëve Publikë të Certifikuar (IAKPC-ja) është krijuar

në vitin 1887 dhe është autoriteti që rregullon profesionin kontabël në Shtetet e

Bashkuara të Amerikës. Ai publikon standarde dhe udhëzime për profesionistët

kontabël dhe monitoron e nxit zbatimin e tyre. Standardet dhe direktivat e këtij

autoriteti janë konsideruar si një përvojë me vlerë për të realizuar studime edhe në

vendin tonë. Duke qenë se ekziston një tendencë e përgjithshme për unifikimin e

standardeve, në kushtet e globalizimit të ekonomisë dhe tregtisë ndërmjet vendeve

(Ruder, 2005), njohja e përvojës së Institutit Amerikan të Kontabilistëve Publikë të

Certifikuar është e vlefshme për zhvillimin e rregullimit të profesionit kontabël dhe të

auditimit.

Instituti Amerikan i Kontabilistëve Publikë të Certifikuar (AICPA) përbën një nga

autoritetet kryesore që rregullon profesionin kontabël. AICPA-ja është anëtare e

Komitetit të Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit (International Accounting

Standards Committee - IASC), e cila është organizatë paraardhëse e Bordit të

Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit (IASB). AICPA-ja punon për të

ndihmuar konvergjencën ndërkombëtare të standardeve të kontabilitetit.

AICPA-ja ndihmon BSNK-në për çështjet që lidhen me Raportimin Financiar me

qëllim që standardet të përdoren nga njësitë ekonomike për të rritur cilësinë,

transparencën dhe krahasueshmërinë në mbarë botën. Presidenti i AICPA-së Barry

Melancon thekson se ata do të japin kontributin dhe mbështetjen e tyre në zbatimin e

SNRF-ve duke angazhuar specialistët në fushën e kontabilitetit dhe auditimit.



40

Federata Ndërkombëtare e Kontabilistëve (IFAC)

Federata Ndërkombëtare e Kontabilistëve është organizata ndërkombëtare e

profesionit kontabël. Ajo është e miratuar nga Kongresi Ndërkombëtar i

Kontabilistëve i zhvilluar në Munih, në vitin 1977.

Qëllimi i IFAC-ut është t’i shërbejë interesit publik duke kontribuar në zhvillimin,

adaptimin dhe zbatimin e standardeve dhe udhëzuesve ndërkombëtarë me cilësi të

lartë, në zhvillimin e organizatave të fuqishme të profesionit kontabël dhe të firmave

të kontabilitetit. Gjithashtu qëllimi i tij është të rrisë cilësinë e praktikave që kryejnë

profesionistët kontabël duke promovuar në mbarë botën vlerën e kontabilistëve

profesionistë dhe duke folur hapur për çështjet me interes publik me të cilat është më

e lidhur ekspertiza e profesionit kontabël” bazuar në Aktin e themelimit i IFAC-ut27

.

Për të kryer këtë mision, Bordi i IFAC-ut krahas Bordit të Standardeve

Ndërkombëtare të Kontabilitetit (të sektorit privat) krijoi edhe Bordin e Standardeve

Ndërkombëtare të Kontabilitetit të Sektorit Publik (IPSASB), i cili funksionon si një

organizëm që ka pavarësi në ndërtimin e standardeve, duke vepruar nën patronazhin e

IFAC-ut.

Gjithashtu, Bordi i IFAC-ut krijoi edhe Bordin e Standardeve Ndërkombëtare të

Edukimit Kontabël. Ky bord, në nëntor të vitit 2001 zhvilloi Standardet

Ndërkombëtare të Edukimit në kontabilitet, të cilat përbëjnë një fazë të re në

zhvillimin e profesionit kontabël në botë. Ato u përgatitën për të siguruar cilësi dhe

qëndrueshmëri në edukimin kontabël dhe duke synuar arritjen e konvergjencës së

Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit, të Auditimit dhe të Sektorit publik.

SNE-të përcaktojnë njohuritë, vlerat, etikën dhe qëndrimet profesionale që duhet të

karakterizojnë profesionin kontabël dhe ofrojnë modelin e të mësuarit gjatë gjithë

jetës për këtë profesion.

Një nga objektivat kryesore të edukimit kontabël është ndërtimi i një të ardhmeje

të qëndrueshme financiare dhe kthimi i besimit të përdoruesve të pasqyrave financiare

tek profesioni kontabël.

27

Themeluar në 7 tetor të vitit 1977 në Munih në Kongresin e 11-të Botërorë të Kontabilitetit.



41

Figura 2.2: Besueshmëria si karakteristikë cilësore e pasqyrave financiare

Burimi: Federata Ndërkombëtare e Kontabilistëve

Siç vihet re ekziston orientimi drejt rregullimit të profesionit të kontabilistit

dhe zbatimit të standardeve ndërkombëtare të hartuara nga IFAC-u. Kjo përbën një

kërkesë nga bursat ku janë të listuara këto kompani, të cilat duhet të hartojnë pasqyrat

financiare bazuar në SNRF-të për të marrë pjesë.

Reformat në FNK

FNK-ja ka ndërmarrë një sërë reformash derisa arriti në projektin

përfundimtar. Në vitin 2005, ajo ndryshoi strukturën dhe kushtetutën e saj të

qeverisjes dhe formoi Bordin e Mbikëqyrjes së Interesit Publik, i cili përbëhej nga një

grup i pavarur rregullatorësh që monitoronin veprimtarinë e organizatave qeveritare

në aktivitetin e tyre.

Shoqata Ndërkombëtare e Kërkimit dhe Edukimit Kontabël

Misioni i saj është promovimi i ekselencës dhe akademikëve në fushën e edukimit

kontabël nëpërmjet maksimizimit të kontributit të tyre në zhvillimin dhe përmirësimin

e standardeve cilësore përgjithësisht të pranuara të kontabilitetit. Anëtarët e saj janë

individë, akademikë dhe shoqata profesionale nga e gjithë bota. Ajo shërben si

koordinuese midis akademikëve dhe profesionistëve në mbarë botën për çështjet që

lidhen me edukimin kontabël.

Shoqata Ndërkombëtare për Kërkimin dhe Edukimin Kontabël promovon

zhvillimin ndërkombëtar të vendeve të zhvilluara dhe ato në zhvillim përmes

konferencave dhe aktiviteteve kërkimore që janë të rëndësishme për hartuesit e

standardeve, si SNK-të, SNA-të, SNRF-të dhe SNE-të. Në figurën e mëposhtme

paraqiten se cilët janë hartuesit e këtyre standardeve. Hartimi i standardeve



42

ndërkombëtare është përgjegjësi e katër organizmave kryesorë, të cilët përfaqësojnë

katër fushat e kontabilitetit, siç paraqiten në figurën 2.3.

Figura 2.3:Hartuesit Ndërkombëtarë të Standardeve

Burimi: Federata Ndërkombëtare e Kontabilistëve

Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit (International Accounting

Standards Board - IASB) është organizata që përcakton standardet e kontabilitetit dhe

është përgjegjëse për Standardet Ndërkombëtare të Raportimit Financiar (SNRF).

Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Auditimit dhe Sigurisë (International Auditing

and Assurance Standards Board, International Federation of Accountants IAASB) është

organizata që përcakton standardet e auditimit dhe sigurisë.

Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit Kontabël (IFAC, International

Federation of Accountants, Education, Handbook of International Education

Pronouncements) është organizata që përcakton standardet e edukimit dhe është

përgjegjëse për to.

Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Etikës për Kontabilistët (International Ethics

Standards Board for Accountants, International Federation of Accountants - IESBA) është

organizata që përcakton standardet e etikës profesionale.

Aktualisht, FNK-ja zotëron projekte, të cilat lidhen në mënyrë të drejtpërdrejtë me

punën e tri prej këtyre bordeve. IFAC-u së bashku me KPMG-në28

sponsorizojnë dy

programe të suksesshme të grandeve kërkimore për të financuar punën e Bordit të

Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit dhe Bordit të Standardeve

Ndërkombëtare të Auditimit dhe Sigurisë. Për më tepër, ajo rrit aftësinë kërkimore,

pedagogjike të programeve shkollore, workshop-eve dhe Deloitte29

.

Roli i Bordit të Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit në Kontabilitet

28 Kompani, e cila ofron shërbime profesionale, njëra prej “Big Four”. 29 Kompani auditimi, një nga 4 kompanitë “Big Four” më të mëdha të kontabilitetit dhe

auditimit



43

Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit të Kontabilitetit është një

organ i pavarur i hartimit dhe zhvillimit të standardeve të edukimit të profesionit

kontabël në shërbim të interesit publik që vepron duke e forcuar profesionin kontabël

në mbarë botën nëpërmjet arsimimit dhe zhvillimit të vazhdueshëm profesional të tij.

Përmes aktiviteteve të tij, BSNEK-ja e forcon edukimin duke zhvilluar dhe zbatuar

Standardet Ndërkombëtare të Edukimit, të cilat rrisin kompetencat e profesionistëve

kontabël në botë, duke kontribuar në forcimin e besimit të përdoruesve të produkteve

që përgatiten nga profesionistët kontabël.

Vizioni i BSNEK-së është që të punojë në interes të publikut për të zhvilluar

standarde dhe udhëzime me cilësi të lartë, që të jenë të miratuara dhe të zbatuara

ndërkombëtarisht. BSNEK-ja është e fokusuar në zhvillimin e njohurive profesionale,

aftësive, vlerave, etikës dhe qëndrimit profesional të kontabilistit. Ajo përpunon dhe

publikon botime mbi edukimin parakualifikues dhe trajnimin e kontabilistëve

profesionistë, si dhe edukimin e vazhdueshëm profesional dhe përmirësimin për

anëtarët të profesionit kontabël. Këto botime përfshijnë: Standardet Ndërkombëtare të

Edukimit (SNE), Deklaratat Ndërkombëtare të Edukimit Praktik (IEPS), Dokumentet

Ndërkombëtare të Informimit në Edukim (IEIP) dhe materiale mbështetëse, si

udhërrëfyes dhe udhëzime praktike. BSNEK-ja gjithashtu vepron si një ndërmjetës

për vendet e zhvilluara dhe ato në zhvillim, si dhe vendet në tranzicion për t’i

ndihmuar në përmirësimin e programeve të edukimit kontabël në mbarë botën,

veçanërisht atje ku kjo do të ndihmojë zhvillimin ekonomik.

Deri në vitin 1991, Komiteti i Edukimit kishte konsoliduar udhëzimet e tij për

edukimin parakualifikues në “Udhëzimin 9 për edukimin, vlerësimin e kompetencës

profesionale dhe kërkesave të përvojës” (FNK, 1996).

Në vitin 2003, bordi publikoi grupimin e parë të standardeve, i cili deri në

vitin 2007 nuk ishte ende përfundimtar. Megjithatë, si Komiteti ashtu edhe BSNEK-ja

më vonë arritën në përfundimin se standardet duhej të synonin një audiencë shumë më

të gjerë. Zhvillimi i kuadrit konceptual dhe strategjia e BSNEK-së tregojnë qartë

objektivin e standardeve, të cilat janë përgjithësisht të pranuara nga qeveritë,

rregullatorët, akademikët, praktikuesit kontabël dhe publiku. Standardet janë

përgjithësisht të pranuara nga autoritet anëtare dhe shërbejnë si një praktikë e mirë për

vendet anëtare të IFAC-ut. Ndryshimi i standardeve nga BSNEK-ja është një proces i

ngadaltë. Ai është në fokusin dhe vëmendjen e ndërkombëtarëve nëpërmjet projekteve

të Bankës Botërore dhe në diskutimet e studiuesve të fushës me qëllim rritjen e

cilësisë së raportimit financiar dhe të konkurrencës në tregun ndërkombëtar të

kontabilistëve. Mjedisi në të cilin zbatohen standardet luan një rol të rëndësishëm në

harmonizimin dhe konvergjencën e SNE-ve.

SNE-të e hartuara nga IFAC-u janë të detyrueshme për t’u zbatuar nga

anëtarët e tij. Secili prej anëtarëve duhet t’i zbatojë ato në përputhje me Direktivat e

detyrimeve të anëtarëve (Statements of Membership Obligations - SMO). Një nga këto

DDA kërkon që anëtarët e FNK-së të zbatojnë të gjitha SNE-të. Por vendet, të cilat

nuk janë anëtare të FNK-së mund t'i zbatojnë në mënyrë vullnetare këto standarde për



44

rregullatorët e profesionit, qeveritë dhe akademikët. Megjithatë, praktika tregon se

SNE-të janë pranuar në mënyrë vullnetare nga vendet e tjera të botës. Pengesë për

pranimin gjerësisht të standardeve është edhe rregullimi i profesionit kontabël në

vende të ndryshme sipas karakteristikave që ato zotërojnë.

FNK-ja kërkon të sigurojë përputhje me standardet përmes kërkesës për

vetëvlerësim ndaj të gjitha DAA-ve nga organet anëtare. Nëse disa autoritete anëtare

nuk i plotësojnë standardet, ekziston mundësia e zbatimit të tyre nëpërmjet aplikimit

të penaliteteve, nga të cilët përjashtimi nga FNK-ja përbën ndëshkimin më të rëndë.

2.2.2 Paketa e plotë e SNE-ve, versioni përfundimtar

Misioni i Bordit të Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit të Kontabilitetit

është të forcojë profesionin kontabël në të gjitha vendet e botës përmes zhvillimit dhe

përmirësimit të edukimit. Përmirësimi i edukimit përmes zhvillimit dhe zbatimit të

Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit (SNE) pritet të rrisë kompetencën e

profesionistëve kontabël në nivel global, duke kontribuar në rritjen e besimit të

publikut tek ky profesion. SNE-të janë standarde të hartuara dhe të vendosura për

organizmat anëtarë të FNK-së për zhvillimin fillestar profesional dhe për zhvillimin e

vazhdueshëm profesional kontabël. Zhvillimi dhe zbatimi i SNE-ve mund të

kontribuojnë në rezultate të tjera të dëshirueshme, si: në reduktimin e dallimeve

ndërkombëtare që ekzistojnë lidhur me kërkesat për t'u kualifikuar dhe për të punuar

si profesionist kontabël, në lehtësimin e lëvizjes globale të kontabilistëve

profesionistë. Aktualisht ekzistojnë gjithsej 8 standarde ndërkombëtare, të cilat në

mënyrë të përmbledhur trajtohen në vijim:

SNE 1: Kërkesat për hyrjen në programin e Edukimit Profesional të

Kontabilistëve

Ky standard përcakton kërkesat për të hyrë në një program të edukimit

kontabël të një organizmi anëtar të FNK-së. Standardi sugjeron mënyrën e vlerësimit

të kualifikimeve dhe përvoja praktike në nivelin e hyrjes në program.

Qëllimi i SNE-ve është të sigurojë që studentët që dëshirojnë të bëhen kontabilistë

profesionistë të kenë një formim që u ofron atyre një mundësi reale për të arritur

sukses në studimet e tyre, provimet kualifikuese dhe periudhën praktike të stazhit. Për

të përmbushur këtë kërkesë, organizmat anëtarë mund t'u kërkojnë pjesëmarrësve që

të zhvillojnë testim të aftësisë para hyrjes në program. Në thelb, cilësia e një

profesioni nuk mund të ruhet dhe përmirësohet nëse individët që regjistrohen nuk janë

të gatshëm për të përmbushur standardet e domosdoshme. Të gjitha autoritetet anëtare

të FNK-së duhet të përpiqen të tërheqin individët më cilësorë për programet e studimit

në kontabilitet. Kërkesat për hyrjen në programet e studimit janë hapi i parë në këtë

proces. Kërkesa të larta mund të lejojnë që edukimi profesional dhe përvoja praktike

të realizohen në një periudhë më të shkurtër kohore.

Është e rëndësishme që kandidatët, duke filluar nga arsimi i mesëm deri tek ai

i lartë, të arrijnë një nivel njohurish të krahasueshme të kompetencës profesionale dhe

kualifikimit. Ekuivalentimi i kualifikimit me standardin e hyrjes në universitet duhet



45

të kontrollohet në tërësi me burimet standarde të referencës, së bashku me

informacionin në dispozicion të organizmave anëtarë të FNK-së. Vlerësimi i

ekuivalentimeve të lëndëve dhe kualifikimeve mund të jetë një detyrë e vështirë, por

pas shqyrtimit të informacionit specifik dhe të detajuar në lidhje me programet e

lëndëve të zhvilluara në kurset dhe kurrikulat universitare mund të realizohet një

vlerësim i saktë.

Programet në nivel universitar mund të njihen nga statuti ose ligji, por ato

mund të mos njihen dhe vlerësohen nga kërkesat e tregut ose organizma të tjerë.

Njohja dhe vlerësimi i programeve universitare mund të përqendrohet në përmbajtjen,

kohëzgjatjen dhe cilësinë e tyre.

SNE 2: Përmbajtja e programit të edukimit për profesionin kontabël

Ky standard përshkruan përmbajtjen e njohurive të programeve të edukimit të

profesionit kontabël që kandidatët duhet të fitojnë për t'u kualifikuar si kontabilistë

profesionistë. Qëllimi i këtij standardi është të sigurojë që kandidatët për t’u

anëtarësuar në FNK të kenë njohuri të mjaftueshme profesionale kontabël për t'u

mundësuar atyre që të kryejnë me kompetencë detyrat si kontabilist profesional në një

mjedis gjithnjë e më kompleks dhe në ndryshim. Përmbajtja e programit universitar e

profilit “Kontabilitet” duhet të përbëhet nga këto lëndë: 1) kontabiliteti financiar,

financë dhe njohuri të ngjashme; 2) njohuri mbi organizatat e biznesit; 3) njohuri dhe

kompetenca për teknologjinë e informacionit30

. Në vijim trajtohen më në detaje

përmbajtjet e tyre.

1. Kontabilisti financiar, financa dhe njohuritë e ngjashme duhet të përfshijnë

fushat e mëposhtme: kontabiliteti dhe raportimi financiar; kontabiliteti i

drejtimit dhe kontrolli; taksimi; ligji për kontabilitetin dhe shoqëritë tregtare;

auditimi dhe shërbimet e sigurisë; drejtimi financiar; vlerat profesionale dhe

etika.

2. Komponenti i njohurive organizative dhe të biznesit duhet të përfshijë fushat

në vijim: ekonomiks; biznes; qeverisje korporatash; etika në biznes; tregjet

financiare; metodat sasiore; sjellje organizative; menaxhim dhe vendimmarrje

strategjike; marketing; biznes ndërkombëtar.

3. Komponenti i teknologjisë së informacionit duhet të përfshijë fushat dhe

kompetencat e mëposhtme: njohje të përgjithshme e IT.

a. Njohuritë e kontrollit IT;

b. Kompetencat e kontrollit të IT;

c. Kompetencat e përdoruesve të IT;

d. Ose një kombinim i kompetencave, si roli i menaxherit, vlerësuesit ose

dizenjuesit të sistemeve të informacionit.

30

Handbook of International Education Pronouncements, 2017 Edition, f. 40 www.ifac.org



46

SNE 3: Aftësitë profesionale & edukimi i përgjithshëm

Qëllimi i këtij standardi është të sigurojë që kandidatët për anëtarësim në FNK të

pajisen me aftësitë e duhura (intelektuale, teknike, personale, ndërpersonale dhe

organizative) për të punuar si kontabilistë profesionistë.

Aftësitë intelektuale përfshijnë: aftësinë për të marrë vendime, aftësinë për të

përdorur, kuptuar dhe organizuar informacionin prej burimeve njerëzore, aftësinë për

të regjistruar informacionin në formë elektronike, aftësinë për të kërkuar të dhëna, për

të studiuar e menduar në mënyrë logjike dhe analitike, zotërimin e kompetencave të

arsyetimit dhe analizës kritike dhe aftësinë për të identifikuar problemet e

pastrukturuara dhe për t’u dhënë zgjidhje në rast se shfaqen në mjedise të panjohura.

1. Aftësitë teknike dhe funksionale përfshijnë: aftësitë aritmetike (zbatimet

matematikore dhe statistikore) dhe aftësinë e IT, modelimi i vendimeve dhe

analiza e riskut; matja; raportimi dhe pajtueshmëria me kërkesat dhe rregullat

ligjore.

2. Aftësitë personale përfshijnë: vetadministrimin; iniciativën, studimin e

pavarur, aftësinë për të përzgjedhur dhe caktuar prioritetet brenda burimeve të

kufizuara dhe për të organizuar punën brenda afateve të përcaktuara, aftësinë

për të parashikuar, përshtatur dhe ndryshuar, duke mbajtur parasysh etikën dhe

vlerat profesionale, qëndrimet në vendimmarrje dhe skepticizmin profesional.

3. Aftësitë ndërpersonale dhe të komunikimit përfshijnë aftësinë për të punuar në

grup, për të përballuar dhe zgjidhur konfliktet e mundshme, bashkëvepruar me

njerëz të niveleve të ndryshme kulturore dhe intelektuale; aftësinë për të

diskutuar zgjidhje dhe marrëveshje të pranueshme në situata të caktuara

profesionale; aftësinë për të punuar në mënyrë efektive në një mjedis

kompleks, për të paraqitur, diskutuar, raportuar dhe mbrojtur pikëpamjet në

mënyrë efektive përmes komunikimit formal, joformal, të shkruar dhe të folur,

për të dëgjuar dhe lexuar në mënyrë efektive, duke përfshirë një ndjeshmëri

ndaj dallimeve kulturore dhe gjuhësore.

4. Aftësitë organizative dhe të menaxhimit të biznesit përfshijnë planifikimin

strategjik, menaxhimin e projekteve, menaxhimin e burimeve njerëzore dhe

vendimmarrjen, aftësinë për të organizuar dhe deleguar detyra, për të motivuar

dhe për të zhvilluar stafin; drejtimin dhe gjykimin e mprehtë profesional.

SNE 4: Vlerat, etika dhe qëndrimet profesionale

Ky standard përshkruan vlerat profesionale dhe etike, si dhe qëndrimet

profesionale që kontabilistët duhet të fitojnë gjatë programit të studimit që i çojnë këta

të fundit drejt kualifikimit. Përqasja e çdo programi që çon drejt të mësuarit të vlerave

profesionale, etikës dhe qëndrimit do të reflektojë në objektivat dhe mjedisin përkatës

kombëtar dhe kulturor. Minimalisht të gjitha programet duhet të përfshijnë natyrën e

etikës, detajet bazuar në rregulla, avantazhet dhe disvantazhet e tyre, përputhshmërinë

me parimet bazë të etikës, të integritetit, objektivitetit, përkushtimit ndaj aftësive



47

profesionale, konfidencialitetit, sjelljes profesionale, përputhshmërisë me standardet

teknike, konceptet e pavarësisë, skepticizmit31

, besueshmërisë dhe pritshmërisë

publike, etikës dhe profesionit, përgjegjësisë sociale, etikës dhe ligjit ku përfshihen

marrëdhëniet ndërmjet ligjeve, rregullave dhe interesit publik, pasojat e sjelljes jo

etike ndaj individit, profesionit dhe shoqërisë në përgjithësi, etikës në lidhje me

biznesin dhe mirëqeverisjen, besueshmërinë profesionale individuale, sinjalizimin

ndaj shkeljeve, konfliktin e interesave, dilemave etike dhe zgjidhjet e tyre.

SNE 5: Kërkesat për përvojën praktike

Qëllimi i kësaj SN-je është të sigurojë që kandidatët që kërkojnë të

kualifikohen si kontabilist profesionistë të kenë fituar përvojën praktike të konsideruar

të përshtatshme në kohën e kualifikimit në mënyrë që të veprojnë si kontabilistë

profesionistë. Periudha e përvojës praktike në performancën e punës së kontabilistit

duhet të jetë pjesë e programit parakualifikues. Kjo periudhë duhet të jetë e gjatë dhe

për t’u lejuar kandidatëve të tregojnë se ata i kanë fituar njohuritë, aftësitë dhe vlerat

profesionale, etikën dhe qëndrimet e kërkuara për ta kryer punën e tyre me aftësi

profesionale dhe për t’i vazhduar t’i rrisin këto aftësi gjatë gjithë karrierës së tyre.

Periudha e eksperiencës praktike duhet të jetë minimalisht 3 vjet. Në programet e

studimit afati i praktikës duhet të jetë jo më shumë se 12 muaj.

Organizmat anëtarë dhe autoritetet rregullatorë duhet të sigurojnë që

kandidatët të kenë përfituar njohuri praktike të pranueshme. Përvoja që çon në

kualifikimin si kontabilist profesionist duhet të bëhet nën drejtimin e një udhëheqësi, i

cili është një anëtar me përvojë i një organi anëtar të FNK-së. Në mënyrë që

programet praktike të jenë efektive nevojitet që të punojnë së bashku praktikanti,

trajnuesi ose udhëheqësi. Programi i praktikës duhet të jetë i dobishëm për të dyja

palët. Zhvillimi i praktikave profesionale duhet të kontrollohet në mënyrë periodike

nga udhëheqësi.

SNE 6: Vlerësimi i aftësive dhe kompetencat profesionale

Aftësitë dhe kompetencat profesionale të kandidatëve duhet të përcaktohen

dhe vlerësohen zyrtarisht para fillimit të kualifikimit si profesionist. Ky vlerësim është

përgjegjësi e organizmave anëtarë të FNK-së dhe duhet të kryhet nga një autoritet

përkatës rregullator. Vlerësimi i aftësive dhe kompetencave profesionale duhet të

kërkojë që një pjesë e konsiderueshme e përgjigjeve të kandidatëve të jenë në formë të

regjistruar; të jenë të besueshme dhe të vlefshme; të mbulojë një sasi të mjaftueshme

të të gjithë gamës së njohurive profesionale, aftësive dhe vlerave profesionale, etikës

dhe qëndrimeve, dhe të zhvillohen pa përfunduar programi parakualifikues.

31 Një qëndrim që përfshin një mendim dyshues, të qenët vigjilent ndaj kushteve që mund të

reagojnë për anomali për shkak të gabimit ose mashtrimit dhe një vlerësim kritik i evidencës.



48

SNE 7: Zhvillimi i vazhdueshëm profesional, një program i të mësuarit gjatë

gjithë jetës dhe zhvillimi i vijueshëm i aftësive profesionale

Organizmat anëtarë duhet të promovojnë rëndësinë e përmirësimit të

vazhdueshëm të kompetencës dhe angazhimit për të mësuar gjatë gjithë jetës për të

gjithë profesionistët kontabël. Ata duhet të lehtësojnë hyrjen në programet trajnuese

për të ndihmuar profesionistët kontabël të përmbushin përgjegjësinë së tyre për të

mësuarit gjatë gjithë jetës.

Organizmat anëtarë duhet t'u kërkojnë të gjithë profesionistëve kontabël të

zhvillojnë dhe ruajnë kompetenca dhe përgjegjësi të përshtatshme për punën e tyre.

Përgjegjësia për zhvillimin dhe ruajtjen e kompetencave qëndron kryesisht tek çdo

profesionist kontabël.

Objektivi i SNE-7 është të përcaktojë kërkesat për kompetencën profesionale

që duhet të zotërojnë dhe zhvillojnë më tej, përmes zhvillimit të vijueshëm

profesional, profesionistët kontabël, të cilët kryejnë rolin e një ortaku të angazhimit

dhe të ndihmojnë profesionistët kontabël që të zhvillojnë kompetencat profesionale në

mënyrë që të ofrojnë shërbime me cilësi të lartë në interes të publikut. Matja e

përmbushjes së ZHVP-së mund të arrihet me të paktën tri qasje të ndryshme.

1. Trajtimi bazuar në input. Anëtarët që operojnë sipas trajtimit bazuar në input

duhet t’u kërkojnë kontabilistëve profesionistë të plotësojnë të paktën 120 orë

ose njësi mësimi ekuivalente në lidhje me aktivitetet e zhvillimit profesional

përkatës pas çdo trevjeçari, nga të cilat 60 orë ose njësi ekuivalente mësimi

duhet të jenë të dokumentuara, të plotësojnë të paktën 20 orë ose njësi mësimi

ekuivalente çdo vit, të cilat duhet të jenë të matshme në mënyrë që të

plotësohen kërkesat e mësipërme.

2. Trajtimi bazuar në output. Anëtarët që zbatojnë trajtimin bazuar në output

duhet t’u kërkojnë kontabilistëve profesionistë të tregojnë që kanë një njohje

të mirë dhe po zhvillojnë aftësitë përkatëse duke siguruar vazhdimisht prova,

të cilat janë të dokumentuara nga një institucion përgjegjës dhe të matshme

duke përdorur metoda vlerësimi të duhura.

3. Trajtime të kombinuara. Këto trajtime kombinojnë në mënyrë efektive dhe

eficiente elemente të trajtimit bazuar ne input dhe output, vendosin sasinë e

aktiviteteve edukuese të kërkuara dhe masin rezultatet e arritura.

SNE 8: Kompetecat e kërkuara për audituesit profesionistë

Ky standard përcakton rezultatet e edukimit në lidhje me kompetencat

profesionale që kërkohen të demonstrojnë profesionistët kontabël kur ata kryejnë rolin

e një ortaku angazhimi përgjegjës për auditimet e pasqyrave financiare. Ky SNE

përshkruan aftësitë e kërkuara për audituesit profesionistë duke përfshirë edhe ata që

punojnë në fusha specifike.



49

Anëtarët e FNK-së duhet të përcaktojnë politika dhe procedura që do të lejojnë

plotësimin e kërkesave të këtij standardi përpara se të marrin përsipër rolin e një

audituesi profesionist. Përgjegjësia për zhvillimin dhe vlerësimin e aftësive të

kërkuara ndahet ndërmjet anëtarëve të FNK-së, shoqërive audituese, autoriteteve

rregullatorë dhe palëve të treta. Jo vetëm për shkak të aftësive dhe njohurive të

kërkuara për specialistin që të ketë performancën e duhur në këtë fushë, por gjithashtu

edhe për shkak të besueshmërisë në publik dhe vendit të palëve të tjera të treta.

Qëllimi i këtij standardi është të sigurohet që kontabilistët profesionistë të

fitojnë dhe përvetësojnë aftësi specifike, të cilat kërkohen për të punuar si auditues

profesionist.

2.3 Modelet bazë të zbatimit dhe zbatimit të standardeve të edukimit kontabël

Aktualisht, roli i profesionistëve kontabël ka ardhur duke u forcuar, janë rritur

më tej bashkëpunimet duke realizuar më mirë qëllimin e tyre në zhvillimin e

profesionit kontabël. Në këtë pjesë të kapitullit, pasi është dhënë një panoramë e

zhvillimit të standardeve ndërkombëtare të edukimit kontabël, evoluimit të tyre

nëpërmjet studimit të literaturës, janë treguar përpjekjet e bëra për zbatimin e SNE-ve

dhe modelet bazë të zbatimit të tyre. Modeli përfundimtar i edukimit kontabël, i cili

ka kaluar në disa faza duke u finalizuar me një model global të hartuar për t'u

përshtatur dhe aplikuar, shërben si pikënisje në udhëzimet përkatëse për t'u ndjekur

nga vende të ndryshme për rregullimin e edukimit kontabël. Modeli Global i Edukimit

Kontabël konsiderohet mjet i dobishëm i cili përshkruan komponentët bazë të

sistemeve të edukimit kontabël në të gjithë botën.

Ndërsa Modeli Global i Edukimit Kontabël (Global Model of Accounting

Education) i paraqitur në vijim vjen si rezultat i një studimi të realizuar nga studiues

(Kim Watty Deakin University, Australia, Satoshi Sugahara, Hiroshima Shudo

University, Japan, Dr Nadana Abayadeera, Deakin University, Australia, Mr

Luckmika Perera, Deakin University, Australia dhe Dr Jade McKay, Deakin

University, Australia). Ky model është përpunuar për të ndihmuar palët e interesuara

në vende të ndryshme të identifikojnë me lehtësi sistemin e tyre unik të edukimit

kontabël. Ai është zhvilluar gjatë një periudhe të gjatë dhe ka kaluar në disa etapa, të

cilat paraqiten në figurën 2.4. Kandidati për kontabilist dhe auditues aplikon për një

program studimi në fushën përkatëse në të cilën nëse ai shpallet fitues fiton të drejtën

e studimit dhe pasi ndjek kurrikulën universitare dhe shlyen detyrimet, diplomohet.

Kjo etapë emërtohet Zhvillimi Fillestar Profesional dhe përmban gjithashtu praktikë

profesionale, e cila u vjen në ndihmë studentëve për t’u njohur me dokumente

justifikuese, me regjistrimin e transaksioneve ekonomike dhe me sistemin kontabël.

Etapa e dytë emërtohet Zhvillimi i Vijueshëm Profesional ku të diplomuarit

anëtarësohen në shoqatat profesionale dhe më pas ndjekin programet e trajnimit për

t’u licencuar dhe ushtruar profesionin. Kjo etapë bazohet në parimin e të mësuarit

gjatë gjithë jetës.



50

Modeli ka evoluar dhe çdo studiues ndjek udhëzime rigoroze për zbatimin e

modelit në mënyrë që të sigurojë qëndrueshmëri dhe përshtatshmëri me kërkesat

specifike kombëtare të vendit.

Figura 2.4:Versioni i parë i modelit

Burimi: Developing a Global Model of Accounting Education and Examining IES Compliance in

Australia, Japan and Sri Lanka

Figura 2.5:Vazhdim i versionit të parë të modelit global





51

Figura 2.6: Versioni i dytë i modelit Global të edukimit kontabël



Figura e mëposhtme paraqet versionin përfundimtar të modelit global të

edukimit kontabël.

Figura 2.7:Modeli përfundimtar i edukimit kontabël


Australia, Japan and Sri Lanka, f. 43.

Versioni përfundimtar i modelit vjen si një kombinim i dy versioneve fillestare

duke bërë përshtatjen e faktorëve të mjedisit të jashtëm si politik, kulturor, ekonomik

dhe atyre ndërkombëtarë. Ky përbën modelin bazë të trajtuar nga IZHGK-ja dhe nga

IFAC-ja për rregullimin e profesionit kontabël në vendet e zhvilluara dhe në vendet

në zhvillim. Gjithashtu, vendet, të cilat janë anëtare me të drejta të plota në IFAC

duhet ta rregullojnë profesionin kontabël nëpërmjet SNE-ve. Në direktivën e tetë të

Bashkimit Evropian në komponentin e katërt kërkohet zbatimi i SNE-ve për vendet të

cilat aderojnë të jenë anëtare të BE-së.



52

Në studime të kryera nga autorë të ndryshëm paraqiten disa modele të

edukimit kontabël, një nga modelet bazë është përshkruar më poshtë.

Tabela 2.2:.Modeli bazë i thjeshtuar i edukimit në kontabilitet

Karakteristikat e vendit Edukimi në kontabilitet Zhvillimet ndërkombëtare

Dallimet ndërmjet vendeve Elementet bazë Kodifikimi

Mjedisi kulturor

Sistemi ligjor

Gjendja ekonomike

Arsimi i lartë

Kualifikimi profesional

Provimi përfundimtar

Arsimi profesional

Përvoja praktike

Arsimi i përgjithshëm

Standardet

Udhërrëfyesit

Direktivat

Burimi: Global Accountancy Education Recognition Study 2012, f. 6

Modeli vendos elementet thelbësore të edukimit kontabël në kontekstin e

karakteristikave përkatëse të vendit, elementeve bazë të edukimit dhe standardet

ndërkombëtare. Modeli përshkruan secilën karakteristikë, si mjedisi kulturor i vendit,

legjislacioni që zbatohet dhe zhvillimi ekonomik.

Edukimi kontabël përbëhet nga disa elemente bazë, të cilat kombinohen me

Standardet Ndërkombëtare të Edukimit, udhërrëfyesit dhe direktivat duke rregulluar

profesionin kontabël dhe rritur kompetencat e profesionistëve.

Kompetencat e profesionistëve që përfitohen nga kontabilistët përshkruhen

nga paketa e SNE-ve. Njohurit parakualifikuese trajtohen në standardet SNE-1, SNE-

2, SNE-3 dhe SNE-4. Përvoja dhe aftësitë praktike trajtohen ne SNE 6 dhe SNE 7.

Zhvillimi i vijueshëm profesional (paskualifikues) trajtohen në SNE 7 dhe SNE 8. Të

gjitha standardet dhe emërtimi i tyre paraqiten në mënyrë skematike në tabelën e

mëposhtme:

Tabela 2.3:Kuadri bazuar në kompetenca

Edukimi Kontabël Standardet dhe Udhëzimet për zbatim

Kuadri konceptual parakualifikues BSNEK dhe struktura për SNE

Kërkesat në hyrje,

Njohuritë,

Aftësitë

Qëndrimet

SNE 1: Kërkesat e hyrjes në programin e Edukimit Profesional të

Kontabilistëve

SNE 2: Përmbajtja e programit edukues të profesionit të

kontabilistëve

SNE 3: Aftësitë profesionale & edukimi i përgjithshëm

SNE 4: Vlerat, etika dhe qëndrimet profesionale

Përvoja praktike

SNE 5: Kërkesat për përvojën praktike

SNE 6: Vlerësimi i aftësive dhe kompetencat profesionale

Vlerësimi SNE 7: Zhvillimi i Vazhdueshëm Profesional - ZhVP



53

Paskualifikimit

Mësimi gjatë jetës

Specializimet

SNE 8: Kompetencat e kërkuara për auditues profesionist


Një studim i realizuar në vitin 2012 nga Profesor Dr. Gert H. Karreman,

Profesor Belverd E. Needles Ph.D, kanë përcaktuar katër shtyllat kryesore të edukimit

kontabël që bazohen në rritjen e kompetencave të profesionistëve. Edukimi kombinon

kërkesat e SNE-ve me zhvillimin personal, edukimin profesional të kontabilitetit,

zhvillimin profesional dhe kompetencat për profesionistët e auditimit.

Tabela 2.4: Shtyllat bazë të edukimit kontabël

Shtyllat bazë që sigurojnë rritjen e aftësive dhe kompetencave profesionale

Zhvillimi personal

Kërkesat për të hyrë në universitet SNE1

dhe SNE 2

Aftësitë Profesionale dhe Edukimi i

Përgjithshëm (SNE 3)

Vlerat profesionale dhe etika (SNE 4)

Edukimi Profesional në Kontabilitet Kontabilitet, financë dhe njohuri të

ngjashme (SNE 2)

Njohuri Organizative dhe Biznesi (SNE 2)

Teknologjia e Informacionit (SNE 2)

Zhvillimi profesional Kërkesat e Eksperiencës praktike (SNE 5)

Vlerësimi i Aftësive Profesionale dhe

Kompetencave (SNE 6)

Zhvillimi i Vijueshëm Profesional (SNE 7)

Kompetencat për profesionistët e

auditimit

Njohuritë e avancuara profesionale (SNE 8)

Aftësitë e avancuara profesionale, vlerat

dhe etika (SNE 8)

Përvoja e avancuar praktike, vlerësimi dhe

ZHVP (SNE 8)


Elementet e kompetencës janë thelbësore për krahasimin e kualifikimeve

profesionale të kontabilistëve dhe audituesve. Unifikimi i profesionit në vende të

ndryshme bazuar në vlerësimin e kompetencave profesionale nxit bashkëpunimin

ndërmjet rregullatorëve të profesionit duke përcaktuar aftësitë që duhet të zotërojnë

profesionistët në fushën kontabël që të jenë konkurrues në tregun ndërkombëtar dhe të

ndërtojnë pasqyra financiare cilësore. Në tabelën e mëposhtme jepen në mënyrë

skematike karakteristikat e edukimit kontabël dhe elementet e nënklasifikimit të tyre.



54

Tabela 2.5: Karakteristiket e përgjithshme të edukimit kontabël të një vendi

Karakteristikat e edukimit kontabël

Kërkesat e certifikimit

Edukimi profesional kontabël

Përvoja praktike

Kontrolli i njohurive

Zhvillimi i vijueshëm profesional

Ofruesit e edukimit kontabël

Organizatat profesionale të kontabilitetit

Universitetet dhe institutet arsimore

Organizmat qeveritarë

Përgjegjësitë

Organizmat qeveritarë

Qeveria dhe profesioni kontabël

Organizatat profesionale të kontabilitetit

Universitetet

Licencimi i profesionistëve

Studimet akademike

Përvoja praktike

Provimi i certifikimit

Zhvillimi i vijueshëm profesional dhe

riprovimet


Karakteristikat e edukimit të kontabilitetit mund të përdoren për të identifikuar

diferencat ndërmjet kualifikimeve. Ato bazohen në programin e hartuar dhe të

pajtueshëm nga Federata Ndërkombëtare e Kontabilistëve (FNK-ja).

Disa autorë argumentojnë se kultura dhe objektivat që kanë vende të ndryshme

për profesionin e kontabilistit çojnë në nënvlerësimin e mjedisit social, kulturor,

politik, ekonomik dhe nevojat e kontabilitetit në vendet në zhvillim (Larson dhe

Kenny1995; Briston 1990; Collins 1989; Hove 1989; Amenkheinan 1986)

SNE-të i sigurojnë anëtarët e FNK-së dhe palët e interesuara në edukimin

kontabël me një sistem referimi të përbashkët. Standardet e pranuara botërisht synojnë

të minimizojnë diferencat ndërmjet vendeve dhe juridiksioneve duke reduktuar në

këtë mënyrë ndryshimet ndërkombëtare në kërkesat për t’u kualifikuar dhe punuar si

një kontabilist profesionist. Ato do të rrisin mundësinë e lëvizjes së lirë të

profesionistëve kontabël duke kontribuar në zhvillimin e ekonomisë globale.

Zbatimi i SNE-ve ka për qëllim të përforcojë procesin arsimor në mënyrë që të

sigurojë një shpërndarje efektive të burimeve në të gjithë sektorin universitar dhe

profesional dhe të inkurajojë lidhjet me sistemin arsimor në përgjithësi. Matja,

kuptimi dhe vlerësimi i progresit të një vendi drejt praktikave më të mira

ndërkombëtare për kontabilitetin është i rëndësishëm pasi ky progres mund të rrisë

efektivitetin e rrjedhjes se flukseve ekonomike midis vendeve, si dhe aftësinë e

drejtimit dhe të investimeve për të identifikuar burimet drejt projekteve të

suksesshme.



55

2.4 Rëndësia e SNE-ve dhe roli i tyre në të ardhmen

Kontabiliteti dhe profesioni kontabël është transformuar gradualisht duke u

bazuar në kompetencat e profesionistëve kontabël. Për të studiuar profesionin bazuar

në kompetenca duhet t’u jepet përgjigje këtyre pyetjeve:

1. Cilat kompetenca janë të rëndësishme për fushën e kontabilitetit?

2. A janë zhvilluar këto kompetenca në programet e studimit të kontabilitetit?

Profesioni kontabël mund të ballafaqohet më shumë se në të kaluarën me një

"krizë kompetencash". Ekziston një vakum midis kompetencave të nevojshme për të

pasur sukses në profesion dhe atyre që studiohen në universitete sot.

Studiues si Peter C. Brewer; James E. Sorensen, dhe David E. Stout propozojnë

një strategji trepalëshe ose "planin e lojës" për të tejkaluar krizën dhe, nga ana tjetër,

sugjerojnë se edhe përgatitja e akademikëve përbën sfidën botërore me të cilën do të

përballen kontabilistët.

Së pari, të gjithë kontabilistët duhet të kuptojnë ndryshimet që kanë

ndodhur në profesionin kontabël dhe të parashikojnë ndryshimet e

mundshme në të ardhmen.

Së dyti, grupet e interesit duhet të arsimohen në mënyrë të vijueshme

duke përfituar një sërë kompetencash në kontekstin e dinamikës së

mjedisit të sotëm.

Së treti, organizatat profesionale dhe kontabilistët duhet të mendojnë

përtej vetes dhe të ndihmojnë profesionin kontabël të zhvillohet në bazë të

kompetencave.

Tri nivelet e kompetencave janë (paraqiten në figurën 1, Aneksi 1):

Kompetencat themelore (komunikimi, aftësia për të përdorur teknologjinë, të

menduarit analitik dhe zgjidhja e problemeve, analiza sasiore dhe aftësitë

personale)

Kompetencat e gjera të menaxhimit (duke përfshirë udhëheqjen, etikën dhe

përgjegjësinë sociale)

Kompetencat kontabël (analiza dhe raportimi financiar; planifikimi, analiza dhe

kontrolli; taksimi, përputhshmëria dhe planifikimi; sistemet e informacionit;

siguria dhe kontrolli i brendshëm; vlerat profesionale, etika dhe qëndrimet).

Kompetencave të përfshira në figurën 1 (Aneksi 1) do t’u shtohen dhe

integrohen me kalimin e kohës përmes ndërthurjes së edukimit formal (duke përfshirë

edukimin e vijueshëm), trajnimin dhe përvojën e punës.

A mund të realizohet zhvillimi i mendimit të integruar dhe në cilat nivele?

Së pari, siç tregohet në figurën 2 (Aneksi 1), akademikët e fushës së

kontabilitetit mund të integrohen brenda një kompetence të vetme. Pra, duke iu



56

referuar çështjes së buxhetimit të kapitalit, duke i studiuar modelet kompjuterike, së

bashku me rishikimin e çështjeve të sjelljes që lidhen me vendimet për investime

kapitale, këto do të përbënin një shembull integrimi brenda kompetencës së

Planifikimit, Analizës dhe Kontrollit të renditur edhe në figurën 1.

Së dyti, profesorët mund të integrojnë njohuri nga fusha të tjera, si për

shembull, zgjerimi i fushës së studimit duke përfshirë edhe buxhetimin e kapitalit për

të përfshirë rolin e pasqyrave financiare, ndikimin e taksave dhe kontrollin e

brendshëm. Gjithashtu, integrimin e kompetencave të raportimit, analizës financiare

dhe kontrollit të brendshëm të paraqitura në figurën 1 (Aneksi 1).

Së treti, kurrikulat universitare në kontabilitetit mund të inkorporojnë një

numër më të gjerë kompetencash të menaxhimit, siç tregohet në figurën 2. Për

shembull, vlerësimi i propozimeve për investime kapitale, e cila sjell perspektivën në

procesin e vendimmarrjes.

Së katërti, programet e kontabilitetit duhet të përfshijnë kompetencat

themelore, siç janë aftësia me programet financiare, komunikimi me shkrim dhe me

gojë.

Një praktikues që të jetë ose të bëhet një kontabilist i licencuar, duhet të

zotërojë një certifikatë profesionale dhe të ketë plotësuar kërkesat e edukimit të

vijueshëm profesional.

Strategjia ka për qëllim përgatitjen e profesionit kontabël në nivel botëror.

Objektivat strategjikë të FNK-së janë të gjerë, ambiciozë dhe përfitojnë nga forcat

unike të FNK-së në realizimin e përfitimeve ekonomike dhe shoqërore.

Edukimi kontabël shikohet në tri këndvështrime me qëllim që të kuptohet, analizohet

dhe njihet prirja e profesionit të kontabilitetit në të ardhmen. Tri këndvështrimet apo

fushat kryesore janë:

1. Prirjet e tregut dhe teknologjia (figura 3, aneksi 1)

2. Roli i profesionistëve kontabël (figura 4, aneksi 1)

3. Globalizimi dhe demografia (figura 5, aneksi 1)

2.5 Përfundime të kapitullit

Profesioni kontabël është i rëndësishëm në jetën e një vendi, pasi ai jep

kontribut në zhvillimin ekonomik, në stabilitetin financiar, si dhe në funksionimin

efecient të tregjeve të kapitalit.

Gjatë procesit të zhvillimit të profesionit kontabël janë krijuar dhe

funksionojnë organizatat rregullatorë, të cilat kanë si qëllim t’u shërbejnë interesave të

publikut duke mundësuar zhvillimin e një profesioni të fortë dhe duke kontribuar në

zhvillimin e një ekonomie të qëndrueshme.

Profesioni kontabël rregullohet tashmë nëpërmjet Standardeve Ndërkombëtare

të Edukimit, të cilat po përdoren gjithmonë e më shumë në vendet e ndryshme të botës



57

siç rezulton edhe nga literatura e shqyrtuar. SNE-të synojnë t’u japin profesionistëve

kontabël (kontabilistëve dhe audituesve) kompetenca dhe aftësi të caktuara nëpërmjet

një procesi të vazhdueshëm të të mësuarit dhe të zhvillimit të njohurive si në nivel

akademik ashtu edhe nëpërmjet trajnimeve të ofruara nga organizmat rregullatorë.

Përmirësimi i vazhdueshëm i kurrikulave universitare dhe programeve trajnuese

përmes zbatimit dhe zbatimit të SNE-ve rrisin kompetencat e profesionistëve kontabël

në nivel global. Ato kontribuojnë në forcimin e besimit publik ndaj profesionit

kontabël për t’u përballur me sfida të vazhdueshme që hasen gjatë ushtrimit të

profesionit.

Aftësitë e profesionistëve kontabël zhvillohen në mënyrë të qëndrueshme përmes

edukimit fillestar dhe përvojës praktike duke vijuar me zhvillimin e vazhdueshëm

profesional. Si rrjedhojë profesioni duhet të vendosë dhe të plotësojë standarde të larta

edukimi.

Në këtë punim paraqitet Modeli Global i Edukimit Kontabël, i cili është përpunuar

për të ndihmuar palët e interesuara në vende të ndryshme të identifikojnë me lehtësi

sistemin e tyre unik të edukimit kontabël dhe të ndihmojë procesin e zhvillimit

kontabël të vendeve, të cilat zbatojnë SNE-të.

Përmirësimi i edukimit i shërben interesit publik duke kontribuar në aftësinë e

kontabilistit në mënyrë që të plotësojë kërkesat e drejtuesve në vendimmarrje.



58

KAPITULLI III: ZBATIMI I SNE-VE NË DISA VENDE TË RAJONIT

BAZUAR NË LITERATURËN E SHQYRTUAR

Në këtë kapitull trajtohet zbatimi i SNE-ve në disa vende të rajonit, si edhe kryhet

një analizë krahasuese duke përcaktuar se cilat janë praktikat e zbatuara nga këto

vende, të cilat janë më afër realitetit të vendit tonë. Qëllimi i këtij trajtimi është të

evidentojë pozicionin e Shqipërisë në zbatimin dhe pranimin e SNE-ve kundrejt

vendeve të rajonit, si edhe të evidentohet rëndësia dhe roli i tyre në të ardhmen.

3.1 Matja nëpërmjet indeksit IZHK të zbatimit të SNE-ve në disa vende të

rajonit

Bazuar në literaturën e shqyrtuar, në këtë çështje paraqitet si janë zbatuar SNE-të në

disa vende të rajonit tonë, për të kuptuar se në ç’shkallë i zbaton ato secila prej tyre.

Janë përzgjedhur disa vende me të cilat Shqipëria ka elemente të përbashkëta

kulturore dhe zhvillimit ekonomik, politik e social.

Një studim pilot i realizuar nga USAID (Phelps, 2011) ka përcaktuar se si mund të

ndikojë zbatimi apo pranimi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit për të gjitha

shtyllat mbi të cilat mbështetet rregullimi kontabël i një vendi dhe ndikimi që secila

prej tyre ka në zhvillimin e profesionit kontabël në vende të ndryshme.

Në vijim, jemi mbështetur në këtë studim për të vlerësuar ndikimin që ka rregullimi i

profesionit kontabël nëpërmjet zbatimit të SNE-ve, në nivel universitar dhe

pasuniversitar në rritjen e cilësisë dhe performancës kontabël në raportimin financiar.

Ky vlerësim arrihet nëpërmjet matjes sasiore dhe analizës cilësore të zhvillimit të

kontabilitetit (Indeksit IZHK) dhe shtyllës së tretë të edukimit profesional, bazuar ne

indeksin e zhvillimit kontabël.

Në thelb të zinxhirit të vlerës në kontabilitet qëndron raportimi financiar. Në

kontekstin e indeksit IZHK, raportimi financiar i njësive ekonomike luan një rol të

rëndësishëm në rritjen dhe zhvillimin ekonomik në botë. Për t'i shërbyer interesit

publik, raportet financiare (baza e informacionit për analizën e investimeve) duhet të

ofrojnë informacione të paanshme, transparente dhe të rëndësishme për performancën

dhe situatën e bizneseve dhe subjekteve publike. Raportimi financiar efektiv varet nga

niveli i lartë dhe cilësor i standardeve të kontabilitetit, si dhe zbatimi i qëndrueshëm,

besnik dhe rigoroz i tyre.

Në figurën e mëposhtme ilustrohen disa aspekte të mjedisit kontabël dhe mënyra e

bashkëveprimit të tyre që mundësojnë një raportim financiar cilësor, duke përcaktuar

dhe vlerësuar situatat në të cilat operon njësia ekonomike, krahasimi dhe matja e

performancës kontabël nga reagimet e palëve të interesuara.



59

Figura 3.1: Aspektet e mjedisit kontabël

Burimi: Measuring Country-Level Accountancy Performance and Achievement (2011), (Prof. Dr. Gert

Karreman, William Phelps, Gabriella Kusz Vallejos and Weiji Shi, Mr. David Meyer) and USAID f. 2.

Vlerësimi i informacionit cilësor dhe i të dhënave në lidhje me profesionin

kontabël analizohen në mënyrë sasiore nëpërmjet indeksit IZHK. Indeksi IZHK është

ndërtuar rreth standardeve dhe praktikave ndërkombëtare më të mira përgjithësisht të

pranuara të kontabilitetit duke i përshtatur me mjedisin ekonomik të një vendi. Ky

mjedis përfshin pranimin dhe zbatimin e standardeve të kontabilitetit, auditimit dhe

standardet e kontabilitetit publik në bazë të kapaciteteve ligjore, institucionale dhe

praktikave më të mira që mund të përdoren nga një audiencë e gjerë.

Mjedisi kontabël karakterizohet nga tërësia e institucioneve, ligjeve,

politikave, standardeve dhe praktikave më të mira, të cilat përcaktojnë cilësinë e

raportimit financiar publik dhe privat. Ky indeks shkon më tej në analizë duke ndarë

shtyllat në shumë dimensione dhe tregues. IZHK-ja është ndërtuar si një indeks i

vetëm i nxjerrë nga secila prej tetë shtyllave. Megjithatë, për të lehtësuar më shumë

analizën, secila shtyllë është zbërthyer në nënshtylla dhe pikërisht shtylla e 3-të e

edukimit profesional ndahet në 4 nënshtylla që përfshijnë zhvillimin personal,

edukimin profesional kontabël, zhvillimin profesional dhe kompetencat për audituesit

profesionistë. Ky indeks i shërben vendimmarrjes, si dhe kontabilitetit dhe

transparencës.

Shtyllat e IZHK-së përfshijnë fushat e kontabilitetit, auditimit, edukimit,

qeverisjen e korporatave, qëndrueshmërinë institucionale, kuadrin ligjor dhe etikën.



60

Këto shtylla janë:

Shtylla 1: Kuadri ligjor, rregullator dhe institucional

Shtylla 2: Auditimi, sigurimi dhe kontrolli i cilësisë

Shtylla 3: Edukimi profesional

Shtylla 4: Standardet ndërkombëtare të kontabilitetit për sektorin publik

Shtylla 5: Standardet ndërkombëtare të raportimit financiar

Shtylla 6: Kodi i etikës

Shtylla 7: Qeverisja e korporatave - transparenca

Shtylla 8: Shoqatat profesionale të kontabilitetit

Standardet përfshihen të ndërthurura në këto tetë shtylla, të cilat do të jenë të

rëndësishme për matjen e performancës dhe zhvillimit të kontabilitetit. Dallimi që

ekziston ndërmjet pranimit dhe zbatimit është i rëndësishëm pasi kriza financiare

globale theksoi edhe më tepër nevojën për të vepruar më shpejt në zbatimin e

reformave.

Tabela 3.1: Shtyllat e mëposhtme ilustrojnë kuadrin e hartimit të indeksit të performancës kontabël dhe

përshkruan nënkolonat.

Shtylla 1.0: Korniza ligjore,

rregullatore dhe institucionale

Shtylla 2.0: Auditimi,

shërbimet e sigurisë dhe të kontrollit të cilësisë

Shtylla 3.0 Edukimi

profesional

Shtylla 4.0 Standardet

ndërkombëtare të kontabilitetit në sektorin

publik

Mjedisi ligjor dhe rregullator lidhet me kontabilitetin.

1.01 Kuadri rregullator në kontabilitet dhe auditim

1.02 Kuadri rregullator në sektorin publik

1.03 Mbikëqyrja publike

1.04 Marrëveshjet e

licencimit

Standardet ndërkombëtare,

procedurat dhe praktikat më

të mira për sigurimin e cilësisë së auditimit,

shërbimeve të sigurisë dhe

shërbimeve të lidhura.

2.01 Standardet

ndërkombëtare të auditimit (SNA-të)

2.03 Standardet ndërkombëtare për shërbimet

e sigurisë (SNSHS)

2.03 Standardet

ndërkombëtare për

angazhimin dhe rishikimin (SNAR)

2.04 Standardet ndërkombëtare për shërbimet

e ndërlidhura (SNSHN)

2.05 Standardet

ndërkombëtare për kontrollin

e cilësisë (SNKC)

2.06 Kontrolli i cilësisë në

nivelin e firmës

2.07 Kontrolli i cilësisë në

nivelin e partneritetit

2.08 Sistemi i sigurimit të

cilësisë

Pranimi dhe zbatimi i standardeve ndërkombëtare të

edukimit kontabël, përvoja

praktike, vlerësimi i vazhdueshëm i edukimit

profesional.

3.01 Kërkesat e hyrjes ne

programet e studimit

3.02 Përmbajtja e programit

3.03 Aftësitë profesionale

3.04 Vlerat, etika, qëndrimet

3.05 Vlerësimi/Testimi

3.06 Përvoja praktike

3.07 Zhvillimi i vijueshëm

profesional

Pranimi dhe zbatimi i SNKSP

4.01 Mjedisi kontabël në sektorin publik

4.02 Gjithëpërfshirja dhe transparenca e MF

4.03 Auditimi i jashtëm i pasqyrave financiare vjetore

të njësive publike

4.04 Programet kontabël të

SNKSP

4.05 Monitorimi dhe zbatimi

SNKSP

Shtylla 5.0 Standardet Shtylla 6.0 Kodi i etikës Shtylla 7.0 Qeverisja e Shtylla 8.0 Shoqatat



61

ndërkombëtare të raportimit

financiar

korporatave - transparenca profesionale të kontabilitetit

Pranimi dhe zbatimi i SNRF

5.01 Mjedisi kontabël në

sektorin privat

5.02 Monitorimi dhe zbatimi

i SNRF

Parimet e etikës profesionale për profesionistët kontabël ju

referohen sjelljeve të

profesionistëve të cilët nuk arrijnë të mbajnë standarde të

larta profesionale.

6.01 Krijimi i një Kodi Etik

6.02 Mjedisi etik

6.03 Procesi i Hetimit 6.04 Procesi Disiplinor

6.05 Procesi i Ankesave

Kuadri i rregullave dhe praktikave nëpërmjet të cilave

firmat sigurojnë raportim

drejtësi dhe transparencë në operacionet e tij.

7.01 Dhënia e informacioneve materiale

shpjeguese

7.02 Auditimi vjetor 7.03 Përgjegjësia e Audituesit

7.04 Shpërndarja e

informacionit 7.05 Sigurimi i informacionit

Efikasiteti dhe efektiviteti i operacioneve profesionale të

kontabilitetit / auditimit

8.01 Kapaciteti organizativ

8.02 Përgjegjësia financiare

8.03 Përkrahja 8.04 Sigurimi i shërbimeve

8.05 Njohja

8.06 Imazhi publik

Burimi: Measuring Country-Level Accountancy Performance and Achievement (2011), (Prof. Dr. Gert

Karreman, William Phelps, Gabriella Kusz Vallejos and Weiji Shi, Mr. David Meyer) and USAID

(ADI32

)

Shtyllat nuk janë të pavarura, ato janë të ndërlidhura dhe përforcojnë njëra-

tjetrën. Për shembull, shtylla e 3-të Edukimi Profesional trajton çështje të etikës

ndërkohë që etika qëndron në shtyllën e 6-të. Megjithatë, struktura e përgjithshme e

shtyllës është fleksibile dhe bën të mundur ndryshimin e strukturës për të përfshirë

zhvillime të reja duke shtuar shtylla të reja për të rritur performancën.

Të dhënat dhe analiza e matjes së performancës u ofron palëve të interesuara,

si: agjencive donatore, administratës, organizmave rregullatorë, akademikëve dhe

shoqatave profesionale të kontabilitetit, një gamë të gjerë stimujsh që rrisin

veprimtarinë e aktorëve të ndryshëm. Përdoruesit potencialë kryesorë janë paraqitur

në tabelën 3.2.

Tabela 3.2: Përdorimi kryesor, palët e interesuara dhe përfitimi i IZHK-së identifikon aktorët

kryesorë, përdorimin e tyre të pritshëm dhe përfitimin nga përdorimi i indeksit.

TABELA 3.2

Grupet e interesit Përdorimi kryesor Përfitimi kryesor

Hartuesit e standardeve Përcaktimi i statusit të pranimit dhe zbatimit

Përmirësimi i standardeve, komunikimi dhe shtrirja

Shoqatat profesionale të kontabilitetit

dhe auditimit

Informimi i nismave për të ngushtuar

boshllëqet e pajtueshmërisë

Përmirësimi i raportimit financiar

Agjencitë qeveritare Identifikimi i ndryshimeve në ligjet,

rregullat dhe rregulloret

Njohja më e favorshme e tregjeve të

kapitalit

Rregullatorët Identifikimi i mospajtueshmërisë Përmirësimi i zbatimit dhe ulja e

vlerësimeve negative të tregjeve të

kapitalit

Donatorët Identifikimi i prioriteteve strategjike për asistencën

Ndihma e synuar që jep rezultate të qëndrueshme

Edukatorët Përmirësimi i kurrikulës dhe

marrëdhënieve me profesionin e

kontabilitetit

Njohja më e madhe e realiteteve aktuale

financiare

Investitorët Regjistrimi i rreziqeve dhe çmimeve Kuptimi më i mirë i profileve të rrezikut të vendit

Burimi: USAID (Phelps, 2011)

32 Pillar Outline further illustrates the ADI design framework and outlines the pillars and

milestones, f. 15



62

Për të lehtësuar aksesin dhe informimin e publikut materiali studimor i publikuar

është zhvilluar në një strukturë modulare, në të cilën bëhet një dallim midis abstraktit,

tekstit të kapitujve, tabelave, grafikëve, shtojcave dhe informacionit specifik të vendit.

Metodologjia bazohet në përpunimin statistikor dhe përdor të dhëna cilësore.

Gjithashtu është ndërtuar mbi bazën e Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit të

hartuara nga IFAC-u, Direktivave të Detyrimeve të Anëtarëve DDA-ve, Bordit të

Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit (BSNK), OECD-së Organizatës për

Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik, Indeksit të Qëndrueshmërisë, Bankës Botërore

dhe praktikave ligjore, rregullatorë dhe institucionale. Duke përdorur këto standarde

ndërkombëtare dhe praktikat më të mira në fushën e kontabilitetit dhe auditimit,

GATI (Global Accountancy Transparency Information) sugjeron një pikë referimi të

bazuar në të dhëna numerike të pozicionit të një vendi në një moment kohor.

Bazuar në klasifikimin e paraqitur në mënyrë skematike në tabelën e mësipërme për

vendet e rajonit është bërë një përmbledhje e rezultateve me ato shtylla, të cilat

vlerësohen në bazë të rezultateve që janë të zbatueshme në këto vende dhe paraqitet

në tabelën 3.3 (Grafikët e paraqitjes së Indeksit IZHK për vendet e trajtuara të rajonit

gjenden në aneksin nr. 2)

Tabela 3.3: Vendet e rajonit dhe shtyllat e Indeksit IZHK që zbatojnë

NR Vendi i rajonit Vlerësimi “ADI - Indeksi i Performancës Kontabël”

Shtylla

1

Shtylla 2 Shtylla

3

Shtylla

4

Shtylla

5

Shtylla

6

Shtylla

7

Shtylla

8

1 Kosova33

2 Rumania 34

3 Bullgaria35

4 Maqedonia 36

5 Turqia37

6 Serbia38

7 Bosnje -

Herzegovina39

8 Shqipëra40

Burimi: Accountancy development index, Pillar Outline further illustrates the ADI design

framework and outlines the pillars and milestones. f. 32

Shtylla e 3-të e Indeksit IZHK trajon edukimin kontabël dhe përbëhet nga

katër nënshtylla në të cilat janë organizuar kompetencat e kontabilistëve bazuar në

Standardet Ndërkombëtare të Edukimit.

33

Grafiku paraqitet në figurën nr. 1 aneksi nr. 2 34


Grafiku paraqitet në figurën nr. 3 aneksi nr. 2 36 Grafiku paraqitet në figurën nr. 4 aneksi nr. 2 37




Grafiku paraqitet në figurën nr. 9 aneksi nr. 2



63

Në tabelën e mëposhtme paraqitet sistemi ligjor dhe ndikimi në ekonominë e

vendeve të përzgjedhur për t’u analizuar, gjithashtu kolona e fundit përmend studimet

e mëparshme të realizuara në këto vende.

Tabela 3.4: Përzgjedhja e vendeve dhe legjislacioni që zbatojnë

Vendi Ligji Ekonomia Informacion

1. Kosova Miks I padisponueshëm GAEB 2005; ADI; ROSC 2006

2. Rumania Ligj Civil I efektshëm ROSC 2009

3. Republika Çeke Ligj Civil Inovacion (risi) GAE 2002, 2007; ADI; ROSC 2003

4. Serbia Ligj Civil I efektshëm GAEB 2005; ADI; ROSC 2005

5. Turqia Ligj Civil I efektshëm GAE 2002, 2007; ADI; ROSC 2005

Burimi: Dynamics of Global Accountancy Education, 2012

3.2 Edukimi profesional dhe analiza e zbatimit të SNE-ve në disa vende të rajonit

Në vijim do të bëhet një analizë e disa vendeve të rajonit për mënyrën se si e

rregullojnë profesionin kontabël bazuar në komponentin e tretë të Indeksit të

Zhvillimit Kontabël. Vendi i parë që është marrë në analizë është Kosova, e cila është

përzgjedhur pasi është një vend në zhvillim në të cilin evidentohen problematika që

ngjajnë me ato të vendit tonë. Vendi i dytë i marrë në analizë është Rumania pasi

është një vend, i cili ka ecur përpara në lidhje me rregullimin e profesionit kontabël

dhe si një vend anëtar i BE-së gjykojmë se analiza e edukimit dhe profesionit në këtë

vend ka vlerë. Gjithashtu edhe Republika Çeke, Serbia dhe Turqia kanë mënyrën e

tyre specifike të rregullimit të profesionit kontabël. Në analizë specifikohet nëse

profesioni rregullohet me ligj nga universitetet apo shoqatat profesionale, të cilat janë

anëtare me të drejta të plota në IFAC dhe aplikojnë SNE-të.

3.2.1 Zhvillimet në fushën e edukimit profesional kontabël dhe niveli i

pajtueshmërisë në Kosovë

Kosova është anëtare me të drejta të plota e Federatës Ndërkombëtare të

Kontabilistëve me një sistem ligjor miks dhe ajo përgatit kontabilistë dhe auditues.

Certifikimet e profesionistëve nuk njihen jashtë Kosovës pasi nuk ka marrëveshje për

njohjen e kontabilistëve nga Kosova dhe njohjen e kualifikimeve në vendet e tjera.

Edukimi kontabël në Kosovë

Shoqata e Kontabilistëve të Certifikuar dhe Audituesve të Kosovës (SHKCAK) është

organizatë jofitimprurëse, e themeluar në vitin 2001 me qëllim të zbatimit dhe

promovimit të standardeve globale dhe praktikave më të mira për profesionin e ri dhe

asistimin në zhvillimin ekonomik në të mirë të interesit publik. Programi i edukimit

profesional i (SHKCAK) u rikrijua në vitin 2008 dhe është përditësuar vazhdimisht

për të siguruar cilësinë dhe rëndësinë e Zhvillimit Fillestar Profesional (ZHFP) dhe

Zhvillimit të Vijueshëm Profesional (ZHVP) në përputhje me standardet dhe

udhëzimet e BSNEK. Kërkesat e regjistrimit në programet e edukimit profesional për

kontabilistët dhe audituesit në SHKCAK-në janë në përputhje me SNE 1.



64

Që nga viti 2008 SHKCAK ka lejuar personat pa Diplomë Universitare të

përfundojnë programin e Teknikëve të Kontabilitetit, por kërkesa për një diplomë

universiteti është e sanksionuar me ligj për kandidatët që zgjedhin të kualifikohen si

kontabilistë të certifikuar. Atyre u kërkohet të pajisen me një diplomë të njohur dhe

më pas të ndjekin programin për t’u kualifikuar si kontabilistë. Programi i trajnimit

profesional është hartuar në përmbushje me kërkesat e Standardeve Ndërkombëtare të

Edukimit të Kontabilitetit (SNE 1-7) në lidhje me audituesit dhe plotësimin e

kërkesave të Direktivës së Auditimit Ligjor dhe SNE 8. SHKCAK-ja zbaton një plan

me 40 orë minimumi të ZHVP-ve për kontabilistët dhe audituesit. Audituesve u

kërkohet të përfundojnë minimumi 24 orë ZHVP të verifikueshëm dhe jo më pak se

40 orë në total. Kontabilistët kanë minimumi 18 orë të verifikueshme dhe një total

prej 40 orësh në vit.

Në vitin 2008 SHKCAK-ja ka nënshkruar një marrëveshje me një ofrues

udhëheqës botëror të teksteve profesionale të edukimit kontabël sipas të cilit

SHKCAK është e lejuar të përdorë dhe të përkthejë materialet edukuese në gjuhën

shqipe, në lëndët bazë, duke përfshirë raportimin kontabël dhe financiar (në përputhje

me SNRF) dhe në pajtueshmëri me Standardet Ndërkombëtare të Auditimit (SNA-të).

Botuesi përditëson tekstet e tij vjetore për të pasqyruar ndryshimet në kuadrin

rregullator të kontabilitetit dhe auditimit, duke përfshirë standardet e reja, ndryshimet

dhe udhëzimet. Bazuar në këtë marrëveshje SHKCAK-ja e shqyrton vazhdimisht

programin e edukimit profesional për të siguruar pajtueshmëri me parimet e

përcaktuara në kuadrin dhe kërkesat e SNE-ve. SHKCAK-ja synon të ndihmojë

universitetet për të zbatuar programet e Zhvillimit Fillestar Profesional dhe të

përcaktojë marrëdhëniet midis universitetit dhe shoqatave profesionale duke përdorur

strategjitë e akreditimit.

Tabela 3.5: Karakteristikat e edukimit kontabël

Kërkesat e certifikimit Programet e edukimit profesional kontabël

Kërkesat për eksperiencën praktike

Vlerësimi përfundimtar i aftësive profesionale

Ofruesit e edukimit kontabël Shoqatat profesionale të kontabilistëve

Përgjegjësitë I përcakton qeveria nëpërmjet ligjit


Eksperienca praktike,

Provimi i certifikimit,


Tabela 3.6: Përputhja me standardet ndërkombëtare të edukimit

“ Niveli i përputhshmërisë me SNE-të” Pranim Zbatim

Zhvillimi personal I lartë I lartë

Edukimi profesional kontabël I mesëm I lartë

Zhvillimi profesional I lartë I mesëm

Kompetencat për audituesit profesionistë I lartë I lartë



65

Figura 3.2: Pikët e vlerësuara të indeksit për Kosovën

Burimi: Global Accountancy Development Institute (Global Accounting Education of Kosovo studim i

vitit 2012), Tilburg University (Tilburg)

Si përfundim mund të themi se Kosova e rregullon profesionin kontabël në

përputhje me SNE-të. Niveli i përputhshmërisë me këto standarde ndahet në Zhvillim

personal (SNE 1, 3, 4) ku Kosova ka pranim dhe zbatim të një niveli të lartë. Edukimi

profesional kontabël (SNE 2) ka pranim në nivel mesatar dhe zbatim në nivel të lartë.

Zhvillimi profesional ka nivel të lartë të pranimit dhe nivel mesatar të zbatimit, të cilat

përshkruhen në SNE 5, 6, 7. Ndërkohë kompetencat që përfitojnë audituesit dhe

kontabilistët profesionistë në nivel pranimi dhe zbatimi janë të larta.

Përballja e përputhshmërisë me SNE-të me karakteristikat e edukimit kontabël

në Kosovë ndahet në: kërkesa të certifikimit të përfituara nga programet e edukimit,

kërkesa për eksperiencë praktike dhe vlerësimi i njohurive dhe aftësive. Ofruesit e

edukimit kontabël janë shoqatat profesionale dhe ky rregullim bëhet nëpërmjet ligjit

për audituesit dhe kontabilistët. Procesi i licencimit të profesionistëve kërkon që

anëtarët të plotësojnë disa kërkesa, si eksperiencë praktike, dhënien e provimeve dhe

vijueshmëri të njohurive gjatë ushtrimit të profesionit.


pajtueshmërisë në Rumani

Rumania është anëtare me të drejta të plota e Federatës Ndërkombëtare të

Kontabilistëve me një sistem ligjor bazuar në të drejtën civile dhe në lidhje me

profesionin përgatit kontabilistë të licencuar dhe ekspertë kontabël. Certifikimet e

profesionistëve nuk njihen jashtë Rumanisë pasi nuk ka marrëveshje (MRA) për

njohjen e kontabilistëve nga Rumania dhe njohjen e kualifikimeve në vendet e tjera.

Në Rumani është e zbatueshme rregullorja e BE-së për njohjen e audituesve, por



66

Autoriteti i Ekspertëve Kontabël të Autorizuar në Rumani i quajtur Trupi i

Kontabilistëve të Autorizuar të Rumanisë (CECCAR) dhe Dhoma e Audituesve

Financiarë të Rumanisë (CAFR) nuk kanë marrëveshje shtesë me anëtarë të tjerë edhe

pse ajo është anëtare e BE-së.

Edukimi kontabël në Rumani

Në Rumani ekzistojnë dy autoritete rregullatore për profesionin kontabël. Trupi i

Kontabilistëve të Autorizuar të Rumanisë (CECCAR), i cili certifikon kontabilistë me

titullin Kontabilist i licencuar, Ekspert kontabël dhe Dhoma e Audituesve Financiarë

të Rumanisë (CAFR), e cila përgatit Auditues financiarë. Të dy këta organizma kanë

deklaruar angazhimin e tyre të plotë për konvergjencën me SNE-të. Bazuar në të

dhënat e raportuara nga vetë këta organizma Rumania ka bërë përpjekjet e saj më të

mira për të përmbushur kërkesat e përcaktuara në Direktivat e Detyrimeve të

Anëtarëve 2 (SMO 2). Për t'u bërë një ekspert kontabël dhe anëtar me të drejta të plota

i dy organeve, kandidati duhet patjetër:

Të ketë marrë një diplomë në fushën e ekonomisë,

Të kalojë një provim pranimi,

Të fitojë 3 vjet eksperiencë pune nën mbikëqyrjen e një mentori të

certifikua,

Të kalojë provimin përfundimtar.

Në vitin 2005, Trupi i Kontabilistëve të Autorizuar të Rumanisë (CECCAR)

publikoi Standardet Ndërkombëtare të Edukimit të përkthyera dhe të përshtatura, për

të inkurajuar konvergjencën me SNE-të. Ai punon gjithashtu për njohjen e

kualifikimeve të huaja në Rumani dhe nënshkrimin e marrëveshjeve të bashkëpunimit

(faza e dytë në vitin 2009). Këto marrëveshje përfshijnë angazhimin që duhet të ketë

Rumania në kryerjen e aktiviteteve kërkimore, informuese, trajnuese, si konferenca,

workshop-e etj., të cilat shërbejnë për të shkëmbyer eksperiencën praktike, çështjet

teknike dhe zhvillimin e vijueshëm profesional të anëtarëve.

Trupi i Kontabilistëve të Autorizuar është organi që zbaton standardet

ndërkombëtare të kontabilitetit dhe të etikës profesionale. Ai është gjithashtu

autoriteti kompetent për kualifikimin, organizimin e zhvillimit të vijueshëm

profesional dhe shqyrtimin e kompetencës profesionale.

Standardet Ndërkombëtare të Edukimit analizohen nga Departamenti i Pranimit,

Edukimit dhe Trajnimit të Vijueshëm (Department for Admission, Continuous

Education and Trainees - DAPET), duke përditësuar legjislacionin që përfshin

kërkesat e përcaktuara nga këto standarde si:

normat mbi zhvillimin profesional,

normat gjatë periudhës së trajnimit praktik,

legjislacionin në lidhje me rregullimin e profesionit,

kërkesat etike (Kodi i etikës).



67






Ofruesit e edukimit kontabël Shoqatat profesionale të kontabilistëve dhe

universitetet

Përgjegjësitë I përcakton qeveria nëpërmjet ligjit dhe organizatat

profesionale të kontabilitetit


Studimet akademike



Tabela 3.8:Përputhja me Standardet Ndërkombëtare të Edukimit

“ Niveli i Përputhshmërisë me SNE-

të”

Pranim Zbatim


Edukimi Profesional kontabël I mesëm I mesëm

Zhvillimi profesional I lartë I lartë

Kompetencat për audituesit

profesionistë

I lartë I lartë

Figura 3.3:Pikët e vlerësuara të indeksit për Rumaninë

Burimi: Global Accountancy Development Institute (Global Accounting Education Romamin studim i

vitit 2012), Tilburg University (Tilburg)



68

Si përfundim mund të themi se Rumania ka bërë përpjekje të konsiderueshme

për të zbatuar SNE-të për rregullimin e profesionit kontabël dhe konvergjencën me to.

Niveli i përputhshmërisë me këto standarde ndahet në zhvillim personal (SNE 1, 3, 4)

ku Rumania ka pranim dhe zbatim të një niveli të lartë. Edukimi profesional kontabël

(SNE 2) ka pranim dhe zbatim në nivel mesatar, ndërsa zhvillimi profesional zotëron

një nivel të lartë të pranimit dhe zbatimit, të cilat përshkruhen në (SNE 5, 6, 7).

Ndërkohë kompetencat që përfitojnë audituesit dhe kontabilistët profesionistë në nivel

pranimi dhe zbatimi janë të larta.


në Rumani ndahet në: kërkesa të certifikimit të përfituara nga programet e edukimit,

kërkesa për eksperiencë praktike, vlerësimi i njohurive dhe aftësive dhe zhvillimi i

vijueshëm profesional. Ofruesit e edukimit kontabël janë shoqatat profesionale dhe

universitetet. Ky rregullim bëhet nëpërmjet ligjit dhe rregullimit nga organizmat

profesionalë kontabël. Procesi i licencimit të profesionistëve kërkon që anëtarët të

plotësojnë disa kërkesa si eksperiencë praktike, dhënien e provimeve dhe

vijueshmërinë e njohurive gjatë ushtrimit të profesionit.


pajtueshmërisë në Republikën Çeke

Republika Çeke është anëtare me të drejta të plota e Federatës Ndërkombëtare të


profesionin përgatit kontabilistë me titullin auditues. Në Republikën Çeke është e

aplikueshme rregullorja e BE-së, OECD-së dhe UNICTAD për njohjen e audituesve.

Autoriteti i Ekspertëve Kontabël të Autorizuar në Republikën Çeke (CACR) nuk ka

marrëveshje shtesë me anëtarë të tjerë për njohjen e profesionistëve kontabël në vende

të tjera.

Edukimi kontabël në Republikën Çeke

Autoriteti i Ekspertëve Kontabël të Autorizuar në Republikën Çeke (CACR) është

organi profesional i audituesve. Titulli i audituesit mbrohet me ligj. Marrja dhe njohja

e titullit Auditues regjistrohet në regjistrin e Audituesve dhe secili pajiset me

certifikatë. Kandidatët duhet të kenë fituar të paktën një diplomë bachelor dhe të kenë

një eksperiencë pune për të paktën 3 vjet si asistent auditues. Kërkesat që duhet të

plotësohen nëpërmjet testimit përcaktohen në Ligjin për Audituesit dhe detajet

përcaktohen nga CACR-ja. Kurset përgatitore për çdo provim organizohen nga

Komiteti i Ekzaminimit të Audituesve të CACR-së, që është një organ ndihmës i

Komitetit Ekzekutiv. Të gjithë anëtarët e CACR-së duhet të plotësojnë 40 orë stazhi

ose ekuivalente me to në kuadër të Zhvillimit të Vijueshëm Profesional çdo vit.

Kërkesat për auditorët janë në përputhje me rregulloren e BE-së dhe kualifikimi i

audituesve njihet edhe në vendet e tjera të BE-së. CACR-ja bashkëpunon ngushtë me

Bashkimin e Kontabilistëve, që është gjithashtu një anëtar me të drejta të plota i FNK-

së.



69







universitetet



Studimet akademike,



Tabela 3.12: Përputhja me Standardet Ndërkombëtare të Edukimit


të”

Pranim Zbatim


Edukimi profesional kontabël I lartë I lartë



profesionistë

I lartë I lartë

Figura 3.5: Pikët e vlerësuara të indeksit për Republikën Çeke

Burimi: Global Accountancy Development Institute (Global Accounting Education Czech Republic

studim i vitit 2012), Tilburg University (Tilburg)

Si përfundim mund të themi se Republika Çeke ka bërë përpjekje të

konsiderueshme për të zbatuar SNE-të për rregullimin e profesionit kontabël dhe

konvergjencën e tyre. Niveli i përputhshmërisë me SNE-të ndahet në:

Zhvillim personal (SNE 1, 3, 4) ku Republika Çeke ka pranim dhe zbatim të

një niveli të lartë.



70

Edukimi profesional kontabël (SNE 2) ka pranim dhe zbatim të një niveli të

lartë.

Zhvillimi profesional ka nivel pranimi dhe zbatimi të lartë të cilat përshkruhen

në (SNE 5, 6, 7).

Ndërkohë kompetencat që përfitojnë audituesit dhe kontabilistët profesionistë

në nivel pranimi dhe zbatimi janë të larta.


në Republikën Çeke ndahet në: kërkesa të certifikimit të përfituara nga programet e

edukimit, kërkesa për eksperiencë praktike, vlerësimi i njohurive, i aftësive dhe

zhvillimi i vijueshëm profesional.

Ofruesit e edukimit kontabël janë shoqatat profesionale dhe universitetet. Ky

rregullim bëhet nëpërmjet ligjit dhe rregullimit nga organizmat profesionalë kontabël.

Procesi i licencimit të profesionistëve kërkon që anëtarët të plotësojnë disa kërkesa,

si: studimet akademike, dhënia e provimeve të certifikimit dhe vijueshmëria e

njohurive gjatë ushtrimit të profesionit.


pajtueshmërisë në Serbi

Serbia është anëtare me të drejta të plota të Federatës Ndërkombëtare të


profesionin përgatit kontabilistë dhe auditues. Serbia si një vend kandidat për BE-në

zbaton rregulloren e saj për njohjen e audituesve.

Edukimi kontabël në Serbi

Në Serbi, Autoriteti, i cili rregullon profesionin kontabël është Shoqata Serbe e

Kontabilistëve dhe Audituesve (SAAA), programi i edukimit të saj vlerësohet mbi

bazën e programit të Shoqatës së Kontabilistëve të Certifikuar (ACCA). SAAA-ja ka

aplikuar dhe njohur nga shoqatat programin e trajnimit të kontabilistëve dhe

programin e Zhvillimit të Vijueshëm Profesional. Kandidatët duhet të kenë të paktën

tre vjet përvojë praktike, e cila duhet të monitorohet dhe raportohet nga një anëtar i

SAAA-së. Përveç kësaj, ekziston një kërkesë për të gjithë anëtarët e SAAA-së për të

zhvilluar 120 orë të Zhvillimit të Vijueshëm Profesional (ZHVP) gjatë një periudhe

trevjeçare në përputhje me kërkesat e ZHVP-së. SAAA-ja zhvillon dhe rregullon

profesionin kontabël në përputhje me SNE-të në nivel fillestar dhe të vazhdueshëm

profesional.

Tabela 3.13: Karakteristikat e Edukimit Kontabël

Kërkesat e certifikimit Programet e edukimi profesional kontabël




Ofruesit e edukimit kontabël Shoqatat profesionale të kontabilistëve



71

Përgjegjësitë Shoqatat profesionale të kontabilistëve


Studimet akademike

Eksperiencën praktike

Provimi i certifikimit




të”

Pranim Zbatim

Zhvillimi personal I lartë I padisponueshëm

Edukimi profesional kontabël I mesëm I padisponueshëm



profesionistë

I lartë I lartë

Figura 3.6: Pikët e vlerësuara të indeksit për Serbinë

Burimi: Global Accountancy Development Institute (Global Accounting Education Serbia studim i vitit

2012), Tilburg University (Tilburg)

Si përfundim mund të themi se Serbia ka bërë përpjekje për të zbatuar SNE-të

për rregullimin e profesionit kontabël dhe konvergjencën e tyre, por e ka arritur atë

vetëm në Zhvillimin e Vijueshëm profesional pasi në Zhvillimin Fillestar Profesional

nuk janë të zbatueshme. Bazuar në ndarjen e nivelit të përputhshmërisë me SNE-të

zhvillimi personal, i cili trajtohet në (SNE 1, 3, 4), Serbia ka pranim në nivel të lartë

dhe zbatimi është i padisponueshëm. Edukimi profesional kontabël (SNE 2) ka

pranim në një nivel mesatar, ndërsa zbatimi nuk ekziston. Zhvillimi profesional dhe

kompetencat që përfitojnë audituesit dhe kontabilistët profesionistë, të cilat

përshkruhen në (SNE 5, 6, 7 dhe 8) në nivel pranimi dhe zbatimi janë të larta.


në Serbi ndahet në: kërkesa të certifikimit të përfituara nga programet e edukimit,



72

kërkesa për eksperiencë praktike, vlerësimi i njohurive, i aftësive dhe zhvillimi i


Ofruesit e edukimit kontabël dhe përgjegjësit janë vetëm shoqatat profesionale

të kontabilitetit, të cilat realizojnë rregullimin e profesionit kontabël vetëm në nivelin

e zhvillimit të vijueshëm profesional.

Procesi i licencimit të profesionistëve kërkon që anëtarët të plotësojnë disa

kërkesa, si: studimet akademike, eksperiencën praktike, dhënien e provimeve dhe

vijueshmëri të njohurive gjatë ushtrimit të profesionit kontabël.


pajtueshmërisë në Turqi

Në Turqi operojnë dy organizma rregullatorë, Shoqata e Ekspertëve Kontabël të

Turqisë (Expert Accountants' Association of Turkey - EAAT) dhe Dhoma e

Kontabilistëve të Certifikuar Publikë të Turqisë (TÜRMOB), të cilat janë anëtare me të

drejta të plota të Federatës Ndërkombëtare të Kontabilistëve. Turqia ka një sistem

ligjor bazuar në të drejtën publike dhe Shoqata e Ekspertëve Kontabël të Turqisë

përgatit kontabilistë me titullin Kontabilistë të certifikuar, Kontabilistë Publikë të

Certifikuar dhe Auditues ndërsa Dhoma e Kontabilistëve të Certifikuar Publikë të

Turqisë përgatit Kontabilistë Publikë të Certifikuar. Njohja e kualifikimit të fituar në

Turqi nga vendet e tjera nuk është arritur ende, por është bërë e mundur një bazë

njohjeje reciproke ndërmjet profesionistëve të arsimuar në Turqi dhe disa vendeve.

Turqia ka statusin e vendit kandidat për BE-në, por aplikon rregulloren e BE-së,

OECD-së, G-20 dhe UNICTAD për njohjen e audituesve.

Edukimi kontabël në Turqi

Ekzistojnë dy organe profesionale të njohura në Turqi, Shoqata e Ekspertëve

Kontabël të Turqisë (EAAT) dhe Dhoma e Kontabilistëve të Certifikuar Publikë të

Turqisë (TÜRMOB). EAAT është një organizatë vullnetare e profesionistëve kontabël.

TÜRMOB është organi kryesor rregullator i kontabilitetit. Kandidatët për t'u

anëtarësuar në TÜRMOB duhet të jenë të pajisur të paktën me një diplomë bachelor në

ekonomi, juridik apo menaxhim. Ata duhet të përfundojnë një sërë kursesh dhe

provimesh në mënyrë që të marrin anëtarësinë në shoqatë.

Standardet që zbatohen për vlerësimin dhe testimin e njohurive nëpërmjet

provimeve vendosen në bashkëpunim nga dy autoritete, qeveria dhe TÜRMOB. Për

një licencë në kontabilitet kërkohet eksperiencë praktike minimumi tre vjet. Përveç

kësaj, për të mbajtur anëtarësimin e tyre, Audituesit e Certifikuar duhet të plotësojnë

kërkesat e zhvillimit të vijueshëm profesional (ZHVP).

TÜRMOB dallon tri nivele të kualifikimit, si: kontabilist i pavarur, kontabilist

publik i certifikuar dhe auditues publik. Njohja ndërkombëtare e këtyre kualifikimeve

nuk është arritur ende.



73







universitetet.



Studimet akademike,

Eksperiencën praktike,





të”

Pranim Zbatim

Zhvillimi personal I lartë I mesëm

Edukimi profesional kontabël I mesëm I mesëm

Zhvillimi profesional I lartë I mesëm


profesionistë

I ulët I ulët

Figura 3.7: Pikët e vlerësuara të indeksit për Turqinë

Burimi: Global Accountancy Development Institute (Global Accounting Education Turkey studim i vitit

2012), Tilburg University (Tilburg)

Si përfundim mund të themi se Turqia ka bërë përpjekje të konsiderueshme

për të zbatuar SNE-të për rregullimin e profesionit kontabël dhe konvergjencën e tyre.

Në Turqi ekzistojnë dy organizma profesionalë njëra është organizatë vullnetare dhe



74

tjetra është shoqatë, e cila rregullon profesionin kontabël në bashkëpunim me

qeverinë. Bazuar në ndarjen e nivelit të përputhshmërisë me SNE-të zhvillimi

personal (SNE 1, 3, 4) ku Turqia ka pranim në nivel të lartë dhe zbatim në një nivel

mesatar. Edukimi profesional kontabël (SNE 2) ka pranim dhe zbatim në nivel

mesatar, ndërsa zhvillimi profesional, i cili përshkruhet në (SNE 5, 6, 7) ka nivel të

lartë të pranimit dhe nivel mesatar të zbatimit. Ndërkohë kompetencat që përfitojnë

audituesit dhe kontabilistët profesionistë të trajtuara nga SNE 8 kanë nivel të ulët të

pranimit dhe zbatimit.


në Turqi ndahet në: kërkesa të certifikimit të përfituara nga programet e edukimit,

kërkesat për eksperiencë praktike, vlerësimi i njohurive dhe aftësive dhe zhvillimi i


Ofruesit e edukimit kontabël janë shoqatat profesionale dhe universitetet. Ky

rregullim bëhet nëpërmjet ligjit.

Procesi i licencimit të profesionistëve kërkon që anëtarët të plotësojnë disa

kërkesa, si: studimet akademike, eksperiencën praktike, dhënien e provimeve dhe

vijueshmëri të njohurive gjatë ushtrimit të profesionit kontabël.

Përmbledhje për trajtimin e vendeve të rajonit

Pas një analize të nivelit të përputhshmërisë me SNE-të në vendet e rajonit si

Rumania, Kosova, Serbia, Turqia dhe Republika Çeke konstatojmë se ato e

rregullojnë profesionin kontabël duke plotësuar kërkesat e përshkruara në SNE-të. Për

të evidentuar zbatimin e SNE-ve bëhet një ndarje në 4 grupe i njohurive të fituara.

Grupi i parë; Zhvillimi Personal përshkruan kërkesat e SNE 1- Kërkesat për hyrjen

në programin e Edukimit Profesional të Kontabilistëve, SNE 3- Aftësitë profesionale

dhe edukimi i përgjithshëm dhe SNE 4 - Vlerat, etika dhe qëndrimet profesionale.

Grupi i dytë; Edukimi profesional kontabël paraqet në detaje përmbajtjen e

programeve dhe kurrikulave universitare, të cilat përshkruhen në SNE 2- Përmbajtja e

programit të edukimit për profesionin kontabël, një kërkesë kjo edhe e Direktivave të

Bashkimit Evropian për unifikimin e profesionistëve kontabël në nivel global.

Grupi i tretë; Zhvillimi profesional përshkruan njohuritë dhe eksperiencën praktike në

bazë të parimit të të mësuarit gjatë gjithë jetës ku profesionistët duhet të mbajnë

njohuritë që zotërojnë, por edhe të vazhdojnë trajnimet dhe kualifikimet në bazë të

programeve që ofrojnë organizmat ku ata janë të anëtarësuar. Në këtë grup analizohen

tre standarde të cilat janë SNE 5 - Kërkesat për eksperiencën praktike, SNE 6-

Vlerësimi i aftësive dhe kompetencat profesionale, SNE 7- Zhvillimi i vazhdueshëm

profesional, një program i të mësuarit gjatë gjithë jetës dhe zhvillimi i vijueshëm i

aftësive profesionale.

Grupi i katërt kompetencat për audituesit profesionistë trajton kërkesat e përshkruara

në SNE 8- Kompetencat e kërkuara për audituesit profesionistë. Ky grup paraqet



75

kompetencat që duhet të zotërojë një profesionist gjatë ushtrimit të profesionit, ku

duhet t’i përfitojë ato dhe sa shpesh duhet të marrë pjesë në trajnime apo konferenca.

Zbatimi i SNE-ve është trajtuar dhe analizuar në nivel pranimi dhe zbatimi.

Informacioni i paraqitur në tabelën 3.17 është përmbledhje e trajtimit të të dhënave të

vendeve të mësipërme. Vendet e rajonit të trajtuara u janë përgjigjur ftesës së

studiuesve për të përshkruar zhvillimin dhe rregullimin e profesionit kontabël.

Tabela 3.17: Vendet e rajonit dhe niveli i përputhshmërisë me SNE-të

Shteti

Përputhja me Standardet Ndërkombëtare të Edukimit

Niveli i përputhshmërisë me SNE-të”

Zhvillimi personal Edukimi Profesional kontabël Zhvillimi profesional Kompetencat për

Audituesit profesionistë

Pranim Zbatim Pranim Zbatim Pranim Zbatim Pranim Zbatim

1 Kosove I lartë I lartë I mesëm I lartë I lartë I mesëm I lartë I lartë

2 Rumani I lartë I lartë I mesëm I mesëm I lartë I lartë I lartë I lartë

3 Republika

Çeke

I lartë I lartë I lartë I lartë I lartë I lartë I lartë I lartë

4 Serbi I lartë I

padisponueshëm

I mesëm I

padisponueshëm

I lartë I lartë I lartë I lartë

5 Turqi I lartë I mesëm I mesëm I mesëm I lartë I mesëm I ulët I ulët

Burimi: Autori

Tabela shpreh në mënyrë të përmbledhur zbatimin e shtyllës së tretë të

indeksit të performancës së IZHK-së, i cili e klasifikon në 4 nëngrupet kryesore të

edukimit kontabël të trajtuara më sipër.

Si përfundim mund të themi se përputhja me SNE-të në rregullimin e

profesionit kontabël në nivelin e zhvillimit fillestar profesional të përfituar në

universitet, në programet dhe kurrikulat universitare, sjell përgatitjen e kontabilistëve

profesionistë të aftë dhe kompetentë. Nga eksperienca e vendeve të trajtuara

evidentohet bashkëpunimi i universiteteve me organizmat profesionalë që operojnë në

një vend për të ofruar programe dhe kurrikula cilësore për të përgatitur profesionistë

të aftë dhe kompetentë në ushtrimin e profesionit dhe raportimin financiar sa më

cilësor. Rregullimi i profesionit kontabël në Rumani shërben si një shembull për

vendin tonë lidhur me zbatimin e SNE-ve pasi ajo gjendet më afër zhvillimit historik

që ka ndodhur në vendin tonë dhe është anëtarësuar në BE siç synon edhe vendi ynë.

3.3 Zhvillimet historike të profesionit kontabël dhe kuadri rregullator në

Shqipëri

Shoqëria njerëzore në çdo fazë të zhvillimit të saj ka pasur nevojë për

informacion për të gjitha fushat e veprimtarisë së saj, por sidomos për aktivitetin

ekonomik. Këtë informacion e siguron kontabiliteti dhe disiplina të tjera që

përpunojnë të dhënat për të përfituar informacion të përpunuar. Kontabiliteti është

një sistem informacioni dhe komunikimi që përdoret për marrjen e vendimeve lidhur

me përdorimin e burimeve ekonomike. Ai lejon kontrollin efektiv të përdorimit të

burimeve dhe vlerësimin e rezultateve të arritura nga aktiviteti i njësive ekonomike.

Rëndësi të veçantë kanë pasqyrat financiare që përgatiten mbi bazën e kontabilitetit



76

dhe u komunikohet përdoruesve. Në kohën tonë, raportimi financiar merr një rëndësi

shumë të madhe edhe për faktin se shërben si “gjuhë e përbashkët” në hartimin e

pasqyrave financiare që publikohen në vende të ndryshme të botës.

Në vijim, zhvillimi i profesionit kontabël do të trajtohet në dy këndvështrime,

në zhvillimin në kohë të profesionit kontabël dhe në ndarjen që bëhet nga 8 standardet

e edukimit.

3.3.1 Zhvillimi në kohë i profesionit kontabël

Në vendin tonë zhvillimi i kontabilitetit ndahet në këto periudha:41

1. nga viti 1944 deri në vitin 1991




5. 2005 deri në ditët e sotme

Në vijim do të bëhet një trajtim i shkurtër i secilës prej tyre:

Grafiku 3.1 “Periudhat e zhvillimit të kontabilitetit në Shqipëri”

Në vitet 1944-1991, në kohën kur në vendin tonë ekzistonte ekonomia

e komanduar, qëllimi i mbajtjes së kontabilitetit ishte rregullimi kontabël. Ai nuk

rregullohej me ligj, por bëhej në bazë të planit kontabël të miratuar nga Këshilli i

Ministrave, në të cilin përcaktoheshin rregullat bazë të ndërtimit të Pasqyrave

Financiare, listat e llogarive dhe funksionimi i tyre. Për çdo degë të ekonomisë siç

ishin industria, bujqësia, tregtia, ndërtimi kishte plane kontabël të veçanta që u

përgjigjeshin veçorive të çdo dege. Informacioni kontabël dhe kontabiliteti ishin të

orientuara drejt ruajtjes së vlerave materiale e të administrimit të pasurisë

shtetërore dhe kontabiliteti analitik jepte informacion tepër të detajuar.

Sistemi i parë i kontabilitetit u kopjua nga ish-Bashkimi Sovjetik dhe më pas u

përshtat sipas nevojave dhe kulturës së financierëve shqiptarë. Pjesa më e madhe e

financierëve dhe akademikëve në fushën e kontabilitetit, veçanërisht gjatë viteve të

para të regjimit komunist, vinin nga kjo shkollë.

41 Prof. dr. Leandro Haxhi, Zhvillimet në fushën e kontabilitetit dhe të profesioneve për

kontabilitetin.



77

Deri në fund të viteve ‘50 të shekullit të kaluar, kontabilistët ishin specialistë

kryesisht me arsim të mesëm në shkollën tregtare të Vlorës (1924) dhe në shkollat e

mesme ekonomike. Më pas, Fakulteti i Ekonomisë në Tiranë dhe më vonë Fakulteti i

Ekonomisë Agrare në Universitetin Bujqësor, përgatitën specialistë të kontabilitetit

me arsim të lartë. Në vitin 1959, Fakulteti i Ekonomisë diplomoi brezin e parë, të cilët

fituan titullin “Specialist për kontabilitetin”.

Nga viti 1991 deri në vitin 1993 - Ministria e Financave në vitin 1991

ndërmori një sërë reformash, ndër të tjera edhe reformën në kontabilitet. Reforma

në fushën e kontabilitetit kishte dy objektiva kryesorë:

Së pari, të kryente ndryshime në kuadrin rregullator kontabël për t’ju

përgjigjur kërkesave të ekonomisë së tregut dhe të Bashkimit

Evropian e më gjerë.

Së dyti, të organizonte profesionet e lira kontabël si Kontabilist i

Miratuar dhe Ekspert Kontabël i Autorizuar (Audituesit).

Objektivi i parë u realizua nga një grup profesionistësh, të cilët pas miratimit

të ligjit “Për Kontabilitetin” Ligji nr. 7661, datë 19.1.1993 u përcaktuan si anëtarë të

Këshillit të parë Kombëtar të Kontabilitetit (KKK). Ata ishin studentët e pedagogëve

dhe kontribuuesve më të hershëm në fushën e kontabilitetit dhe patën rolin kryesor në

reformën në kontabilitet. Anëtarët e KKK-së mbështetën modelin francez të

kontabilitetit.

Në periudhën e tranzicionit ndodhën paralelisht shumë ndryshime në fushën e

kontabilitetit dhe u ndërmorën një sërë hapash, të cilat kishin dy qëllime kryesore:

1) Të riformonin sistemin kontabël dhe të mundësonin zhvillimin e duhur të tij.

2) Të lejonin krijimin dhe zhvillimin e profesioneve të lira me bazë kontabël.

Për t’u realizuar qëllimi i parë duhet të përcaktoheshin rregulla dhe udhëzime

të përkohshme për përshtatjen e kontabilitetit në kushtet e ekonomisë së tregut dhe për

hartimin e pasqyrave financiare. Në janar të vitit 1991 u miratua ligji për

kontabilitetin, i cili kishte disa mangësi, por me asistencën dhe ndihmën e të huajve,

në vitin 1993 hyri në fuqi ligji “Për kontabilitetin”. Në korrik të këtij viti ai u

shoqërua me “Planin Kontabël të Përgjithshëm” i cili përcaktonte rregullat dhe

parimet bazë të mbajtjes së kontabilitetit, të funksionimit të llogarive dhe ndërtimin e

pasqyrave financiare. Në vitin 1992 ligji “Për shoqëritë tregtare” hodhi bazat e para

për krijimin e profesioneve të lira.

Koncepti i ri për veprimtarinë e profesionistëve kontabël kërkonte që të

përgatitej legjislacioni, kualifikimet dhe specialistët kontabël prej profesionistëve

ekzistues.

Filluan të operojnë disa shoqëri audituese ndërkombëtare, si: Deloite&Touche,

Ernst&Young, KPMG etj., të cilat auditojnë pasqyrat financiare të shoqërive të huaja,

të cilat janë filiale të shoqërive pjesëmarrëse në bursë.



78

Nga viti 1993 deri në vitin 1997. Gjatë kësaj periudhe njësitë ekonomike

raportonin sipas Planit Kontabël të Përgjithshëm, i cili shërbente si një manual

kontabël dhe përmbante përkufizime, koncepte, rregulla kontabël dhe rregulla

vlerësimi për elementet e pasqyrave financiare.

Në këtë periudhë u krye një punë intensive që ndihmoi në reformimin e sistemit

kontabël në përputhje me direktivën e katërt të BE-së.

Përmbledhja e ndryshimeve të ndodhura paraqitet më poshtë:

Janar 1993, parlamenti shqiptar miratoi ligjin e ri “Mbi kontabilitetin”.

Korrik 1993, qeveria shqiptare miratoi Planin Kontabël të Përgjithshëm - PKP

Nga viti 1994, njësitë ekonomike nisën t’i përgatisin pasqyrat financiare dhe

mbanin librat kontabël bazuar në PKP-në.

Gjatë viteve 1993 dhe 1994 Ministria e Financave organizoi seminare trajnimi me

kontabilistë në të gjithë vendin për sistemin e ri kontabël dhe transformimin e tij.

Trajnimi konsiderohej i rëndësishëm jo vetëm për sistemin kontabël, por

gjithashtu edhe për performancën kontabël në hartimin e PF-ve. Ministria e Financave

dhe Këshilli Kombëtar i Kontabilitetit në bashkëpunim dhe me mbështetjen e

donatorëve të huaj dhe të projekteve hartuan një program trajnimi për kontabilistët e

punësuar, i cili shpjegonte sistemin e ri kontabël, ligjin e ri të kontabilitetit dhe

kodifikimin e ri kontabël. Nëpërmjet kurseve të trajnimit të organizuara në

bashkëpunim me ekspertët e huaj dhe stafin akademik të Fakultetit Ekonomik në

Universitetin e Tiranës (Departamenti i Financës dhe Kontabilitetit), praktikantët u

trajnuan intensivisht mbi problematikat kontabël për përgatitjen e Pasqyrave

Financiare.

Organizimi i profesionit të audituesit nisi në vitin 1995, me aprovimin e Ligjit

Nr. 1 datë 2 Tetor 1995, i cili siguroi zhvillimin e profesionit të Audituesit Ligjor

nëpërmjet themelimit të autoritetit vetërregullues Institutit të Ekspertëve Kontabël të

Autorizuar (IEKA). Roli i IEKA-ës, si Shoqatë Profesionale është të zhvillojë

profesionin kontabël, auditimin dhe standardet etike, procedurat e kontrollit të

cilësisë, njohjen dhe certifikimin e anëtarëve të saj, zhvillimin e programeve edukuese

dhe trajnuese duke mbrojtur anëtarët dhe profesionistët kontabël.

Struktura organizative e IEKA-ës përfaqëson një model ku ndërthuret një

sistem vetërregullues me pjesëmarrjen e departamentit të administratës publike që ka

përgjegjësi për mbikëqyrjen, regjistrimin dhe çështjet disiplinore. Ky institut zotëron

organet e veta si Asambleja e Përgjithshme, Këshilli dhe Komiteti i Kontrollit të

Brendshëm që menaxhon aktivitetin e IEKA-s. Ministria e Financave mbikëqyr

IEKA-ën.

Nga viti 1997 deri në vitin 2005 u nxit zhvillimi i profesionit

kontabël, si pjesë e reformës në kontabilitet dhe patën progres profesionet e

pavarura në kontabilitet, të cilat i kryejnë shërbime të rëndësishme njësive



79

ekonomike. Rregullimi i profesionit kontabël sipas direktivave të BE-së u

përqendrua në pranimin e modeleve dhe praktikave të përshtatshme për sistemin

e edukimit kontabël në vendin tonë.

Synimi i Shqipërisë për t’u integruar në Bashkimin Evropian kërkon që të

reflektohen edhe rregullat kontabël përkatëse. Pas viteve 2000, në nivel ndërkombëtar

pati zhvillime të rëndësishme në fushën e kontabilitetit. U krye rishikimi i një sërë

standardesh ndërkombëtare të kontabilitetit, të cilat u përshtatën për t’u zbatuar edhe

në vendin tonë si Standardet Kombëtare të Kontabilitetit (SKK), të cilat zbatohen nga

njësitë ekonomike për raportimin financiar dhe për të përfituar informacion financiar

cilësor dhe të besueshëm për përdoruesit e tyre.

Në vitin 2000 me iniciativën e një grupi profesionistësh, ekspertësh dhe

specialistësh të licencuar si “Kontabël të Miratuar”, u krijua shoqata “Lidhja

Profesionale Kontabilistëve të Miratuar” (LPKM) me seli në Tiranë e me degë në

rrethet e vendit, sot Instituti i Kontabilistëve të Miratuar. Profesioni kontabël është

forcuar dhe perfeksionuar në mbajtjen e kontabilitetit, përgatitjen dhe auditimin e

pasqyrave financiare.

Në vitin 2003, qeveria përfshiu në strategjinë e saj një reformë të re në fushën

e kontabilitetit dhe të profesioneve me bazë kontabilitetin. Qëllimi i saj ishte që

nëpërmjet përmirësimit të rregullimeve kontabël të rritej transparenca dhe

besueshmëria e informacionit financiar dhe profesionistët kontabël t’u përgjigjeshin

më mirë nevojave të tregut dhe të mbronin interesat e publikut. Strategjia krahas

rishikimit të rregullimeve kontabël ekzistuese parashikonte edhe hartimin e një ligji të

ri për kontabilitetin dhe pasqyrat financiare.

Instituti i Ekspertëve Kontabël të Autorizuar nga 1 janari 2003, ka miratuar

dhe zbatuar Standardet Ndërkombëtare të Auditimit (SNA), të cilat janë publikuar nga

Bordi i Standardeve të Auditimit dhe Dhënies së Sigurisë i Federatës Ndërkombëtare

të Kontabilistëve (FNK), të cilat u përkthyen dhe u publikuan në gjuhën shqipe së

bashku me Kodin e Etikës.

2006 deri në ditët e sotme - Në prill të vitit 2004 u miratua Ligji “Për

Kontabilitetin dhe Pasqyrat Financiare”, i cili filloi të zbatohet në vitin 2006.

Ligji autorizon rregullimin e kontabilitetit jo me Plan Kontabël të Përgjithshëm

por mbështetur në Standardet Kombëtare të Kontabilitetit. Ligji kërkon që

standardet të hartohen në nivel kombëtar dhe të jenë në koherencë me Standardet

Ndërkombëtare të Kontabilitetit (SNK) dhe Standardet Ndërkombëtare të

Raportimit Financiar (SNRF). Ato duhet të zbatohen nga njësitë ekonomike

vendase, ndërsa shoqëritë e huaja që operojnë në vendin tonë dhe janë të

kuotuara në bursë si shoqëritë bankare dhe ato financiare kërkohet të zbatojnë

SNK-të.

Ligji “Për Kontabilitetin dhe Pasqyrat Financiare” rregullon Këshillin

Kombëtar të Kontabilitetit (KKK) duke e rritur rolin e tij dhe duke e bërë atë një

organ të pavarur në vendimmarrje në fushën e kontabilitetit. Këshilli në fund të vitit



80

2006 publikoi 14 Standardet Kombëtare të Kontabilitetit (SKK), të cilat filluan të

zbatohen në janar të vitit 2008 dhe në vitin 2009 u hartua dhe filloi të zbatohet SKK-

ja 15 për mikronjësitë.

Në mars të vitit 2009 u miratua ligji për të dy profesionet e lira, atë të

kontabëlit të miratuar dhe të audituesit. Ligji, krahas së drejtës për përgatitjen dhe

auditimin e pasqyrave financiare, u jep profesionistëve kontabël të drejtën për të kryer

konsulenca të pavarura për shoqëritë e ndryshme për probleme financiare, për

analizën e pasqyrave financiare, për probleme fiskale, për vlerësimin e shoqërive, për

procedurat e krijimit dhe likuidimit të shoqërive tregtare etj. Institutet që përfaqësojnë

audituesit (Instituti i Ekspertëve të Autorizuar- IEKA) dhe më pas i kontabilistit të

Miratuar (Instituti i Kontabëlve të Miratuar – IKM) janë anëtarësuar dhe marrin pjesë

rregullisht në takimet e organizuara në dy organizatat ndërkombëtare, FNK “Federata

Ndërkombëtare e Kontabilitetit” dhe SEE PAD “Partneriteti i vendeve të Evropës

Lindore për zhvillimin e profesionit kontabël”. Në këto takime, ata njihen me

praktikat më të mira bashkëkohore të dy profesioneve dhe shkëmbejnë eksperienca në

seminaret kualifikuese.

Përvoja e viteve të fundit tregon që standardet e kontabilitetit si ato kombëtare

ashtu edhe ato ndërkombëtare, janë zbatuar gjerësisht nga njësitë ekonomike duke e

rritur rolin dhe efektishmërinë e informacionit për vendimmarrje.

Bordi i Mbikëqyrjes Publike përbëhet nga profesionistë ekspertë kontabël, të cilët

realizojnë misionin e tyre në drejtim të forcimit të mbikëqyrjes publike të ekspertëve

kontabël dhe të funksionimit të organizatave të ekspertëve kontabël e të kontabilistëve

të miratuar. Synimi është forcimi i mëtejshëm i kësaj mbikëqyrjeje në të gjitha fazat:

trajnim, certifikim, ushtrim profesioni, kontroll cilësie etj.

Autoriteti i Certifikimit ka realizuar një volum të madh pune për finalizimin e dy

sezoneve të certifikimit të ekspertëve kontabël të regjistruar dhe të kontabilistëve të

miratuar. Profesionistët kontabël dhe audituesit janë të angazhuar për njohjen dhe

përvetësimin e standardeve të kontabilitetit dhe auditimit. Për këtë kërkohet zhvillimi

i pandërprerë i aftësive profesionale nëpërmjet trajnimeve që u kryejnë shoqatat e tyre

që zbatojnë SNE-të dhe standardet e tjera të profesionit (ZHVP). Një rol të

rëndësishëm për këtë çështje luajnë organizatat profesionale të kontabilistëve,

ekspertëve kontabël dhe Këshilli Kombëtar i Kontabilitetit.

3.3.2 Klasifikimi bazuar në zhvillimin fillestar profesional dhe zhvillimin e

vijueshëm profesional në Shqipëri

Bazuar në këndvështrimin dhe klasifikimin sipas standardeve ndërkombëtare

të edukimit, profesioni kontabël trajtohet sipas zhvillimit fillestar profesional (ZHFP)

dhe zhvillimit të vijueshëm profesional (ZHVP). Ky trajtim i edukimit kontabël është

pjesë e këtij studimi në vazhdimësi.



81

A. Zhvillimi fillestar profesional

Edukimi fillestar profesional përfshin kurrikulat universitare dhe programet e

studimit në fushën e ekonomisë, financës dhe kontabilitetit. Një rëndësi e veçantë i

jepet edukimit fillestar profesional nga Komisioni Evropian, Banka Botërore etj., të

cilët nëpërmjet projekteve analizojnë kurrikulat, programet në universitete dhe

zbatimin e SNE-2.

Me themelimin në vitin 1952 të Fakultetit të Ekonomisë, atëherë të emërtuar

Instituti i Lartë i Ekonomisë dhe më pas me krijimin e Universitetit të Tiranës dhe të

Universitetit Bujqësor të Tiranës u përgatit dhe u edukua një numër i madh

kontabilistësh, të cilët kanë dhënë dhe vazhdojnë të japin kontributin e tyre në

konsolidimin e kontabilitetit dhe raportimit financiar.

Kontabilistët u përshtatën shpejt edhe me standardizimin e kontabilitetit edhe

me hartimin e bilanceve dhe pasqyrave financiare si me standardet kombëtare, ashtu

dhe me ato ndërkombëtare. Me kalimin e viteve edhe në qytete të tjera të vendit u

hapën universitete, të cilat përgatisnin ekonomistë nëpërmjet programeve të studimit

që ofrojnë si Universiteti i Vlorës, Shkodrës, Elbasanit, Durrësit, Gjirokastrës dhe

Korçës. Këto universitete janë objekt i këtij studimi. Të dhënat e mbledhura nga

pyetësorët drejtuar atyre analizohen në kapitullin e pestë. Në vendin tonë me kalimin

e viteve filluan të ofroheshin programet e studimit në fushën e financës, ekonomisë

dhe kontabilitetit edhe nga universitetet private, të cilat nuk janë objekt studimi në

këtë teme duke përbërë një kufizim të tij.

B. Zhvillimi i vijueshëm profesional

Periudha e parë ku profesioni i ekonomistit dhe kontabilistit rregullohej nga

organet përgjegjëse përkon me periudhën 1944-1992 ku gjatë kësaj periudhe u bë

centralizimi i ekonomisë që kërkonte një ligj, e plan kontabiliteti për të siguruar

informacion kontabël në mënyrë të centralizuar, si shtet në tërësi por edhe për çdo

ndërmarrje të veçantë (industriale, bujqësore, tregtare etj.). Për këtë doli plani

kontabël nga Ministria e Financës më 1947 e më pas në 1965 pati disa ndryshime për

t’u shkëputur nga influenca ruse, e më vonë në vitin 1979 disa ndryshime të tjera për

të centralizuar më tej administrimin e ekonomisë dhe informacionin kontabël.

Pas viteve 90, pati një periudhë transitore në drejtim të zhvillimit të profesionit

dhe të shërbimeve të kontabilitetit. Në këtë periudhë u përcaktuan dhe kërkesat për

lindjen e profesioneve të lira si të Kontabilistit dhe Audituesit. Pas vitit 1993 me

decentralizimin e ekonomisë u hodhën themelet e zhvillimit ekonomik, i cili çoi në

zhvillimin e reformave në fushën e kontabilitetit dhe të krijimit të profesionit kontabël

https://sq.wikipedia.org/wiki/1952



82

dhe organizmave përkatës. Kjo periudhë u karakterizua nga zhvillimi i shërbimeve të

kontabilitetit dhe auditimit, të rregulluara me një kuadër rregullator në fillesat e veta42

.

Me stabilizimin e ekonomisë së tregut filloi të rritej kërkesa për shërbimet e

kontabilitetit dhe të auditimit dhe si pasojë filluan të rregullohen e të zhvillohen

profesioni i kontabilitetit dhe ai i auditimit.

Nevoja për zhvillimin e profesionit të pavarur të kontabilistëve të miratuar çoi

në krijimin e organizmit profesional që grumbullonte kontabilistët e miratuar në vitin

2000. Me kalimin e kohës, roli i organizmave profesionalë të kontabilitetit në Shqipëri

ka ardhur duke u rritur. Në vitin 1993 u hartua ligji i kontabilitetit, më pas në vitin

2004, ligji i ri i kontabilitetit kërkonte të zbatoheshin standardet e kontabilitetit. Ligji i

vitit 2009 “Për auditimin dhe profesionin e Kontabilistit të Miratuar” përcaktoi

rregullat e edukimit për të hyrë në profesion, organizimin e profesionistëve në

organizata profesionale, rregullat e mbikëqyrjes publike të profesionistëve, të

kontrollit të cilësisë të edukimit në vijueshmëri të profesionistëve.

Instituti i Ekspertëve Kontabël të Autorizuar (IEKA) është një nga organizmat

profesionalë, i cili rregullon profesionin kontabël në vendin tonë, u krijua në nëntor

1997 dhe u pajisën me titullin "auditues ligjorë" ata specialistë, të cilët ushtrojnë

profesionin e tyre në mënyrë të pavarur.

Në periudhën 1998–2000, IEKA përfitoi nga një projekt i asistencës teknike të

BE-së “Phare AL 97- 08 - D1 97- 01” të emërtuar “Reforma e Auditimit – Asistencë

Teknike për Institutin e Ekspertëve Kontabël të Autorizuar”. Zbatimi i projektit u krye

nga konsorciumi franko-britanik që përfshinte institutet franceze të profesionit të

kontabilitetit dhe auditimit (CNCC & OEC) dhe Institutin e Kontabilistëve të

Certifikuar të Skocisë (ICAS) i themeluar që në vitin 1853. Në fokusin kryesor të

asistencës ishte ngritja profesionale e anëtarëve të Institutit të Ekspertëve Kontabël

dhe përmirësimi i funksionimit të tij. Rekomandimet teknike, të fazës së parë u

pasuan nga një paketë e re e procedurave të auditimit për ndërmarrjet e vogla dhe të

mesme (SCAP)43

.

Aktualisht, krahas anëtarëve që e ushtrojnë profesionin në praktikën publike (të

cilët janë të përfshirë në regjistrin Publik të Ekspertëve Kontabël të Regjistruar)

titullin e kanë fituar edhe 101 individë, të cilët për shkak se kanë papajtueshmëri me

kërkesat e ushtrimit të profesionit, nuk janë të përfshirë në regjistrin publik të EKR-

ve44

.

Nga viti 2008, Instituti i Ekspertëve Kontabël të Autorizuar është anëtar me të

drejta të plota në FNK-së, me detyrime dhe të drejta që burojnë nga ky anëtarësim. Ai

42 Prof. dr. Sotiraq Dhamo - Roli i organizatave profesionale në zhvillimin e profesionit

kontabël f. 2 paragrafi i parë. 43 Small Company Audit Procedures - përgatitur në bashkëpunim me departamentin e

edukimit të ICAS, Skoci. 44 http://www.ieka.al/content/page/id/23/historiku-aktiviteti.



83

bën përpjekje të vazhdueshme për të qenë në pajtueshmëri të plotë me të gjithë

Deklaratat e Detyrimeve të Anëtarësisë të FNK-së, qoftë përmes përmirësimit të

rregullave të tij të brendshme, ashtu edhe duke influencuar tek aktorë të tjerë që kanë

përgjegjësi dhe detyrime specifike për të qenë në pajtim me DDA-të e FNK-së.

IEKA është pjesë përbërëse e organizmave ndërkombëtarë dhe ka një

përfaqësim të konsiderueshëm ndërkombëtar ku përmendet anëtarësia me të drejta të

plota në:

IFAC - Federata Ndërkombëtare e Kontabilistëve (FNK)

FIDEF - Federata e Ekspertëve Kontabël Frankofonë (FEKF),

FCM - Federata e Ekspertëve Kontabël të Mesdheut(FEKM),

EFAA - Federata Evropiane e Kontabilistëve dhe Audituesve të Entiteteve të

Vogla dhe të Mesme

Mbajtja e nivelit të aftësive profesionale të anëtarëve dhe përmirësimi i mëtejshëm

i tyre sigurohet nëpërmjet procesit të kualifikimit të vijueshëm.

Po kështu, përgatitja e audituesve të rinj kalon përmes kryerjes së praktikës

profesionale pranë një audituesi apo një firme auditimi. Në programin e edukimit

profesional të kandidatëve përfshihen kërkesat e Standardeve Ndërkombëtare të

Edukimit të FNK-së, dhe të Standardeve Ndërkombëtare të Auditimit, Dhënies së

Sigurisë, Standardet Ndërkombëtare të Kontabilitetit, Standardet e Etikës Profesionale

etj.

Miratimi nga Kuvendi i Shqipërisë i Ligjit Nr. 10091 datë 05.03.2009 “Për

auditimin ligjor, organizimin e profesionit të audituesit ligjor dhe kontabilistit të

miratuar”, bëri të mundur rregullimin e profesionit të ekspertit kontabël të regjistruar

në mënyrë ligjore. Një rregullim i tillë ishte më i plotë për profesionin dhe organizmin

profesional, ashtu edhe për auditimin ligjor të pasqyrave financiare të entiteteve të

biznesit. Ligji rregullon të gjitha kategoritë e profesionit kontabël në vendin tonë.

Profesioni i audituesit ligjor ka ecur paralelisht me zhvillimin e biznesit në vendin

tonë dhe zhvillimet evropiane e ato ndërkombëtare në fushën kontabël dhe të

auditimit. Me ndryshimet në ligjin e auditimit (ligji 46/2016) funksionimi i Institutit të

Ekspertëve Kontabël të Autorizuar bazohet në një ligj bashkëkohor, i cili është në

pajtim të plotë me Direktivën e Auditimit Ligjor të BE-së. Profesioni mbikëqyret nga

një autoritet i pavarur mbikëqyrjeje, Bordi i Mbikëqyrjes Publike të EKR-ve, i cili

shërben si një garanci për cilësinë dhe besueshmërinë e raportimit financiar të

entiteteve të biznesit.

Veprimtaria e Institutit, është tipike e një organizimi profesional që kombinon

vetërregullimin profesional me rregullimin nga jashtë ose ndryshe me mbikëqyrjen

nga autoritetet publike.

Organizimi i këtij profesioni bazohet në një paketë të plotë rregullash që janë

hartuar në pajtueshmëri me direktivat dhe rregullimet e Bashkimit Evropian, e



84

veçanërisht në pajtim me direktivën e Auditimit Ligjor të BE-së dhe Standardet

teknike profesionale dhe etike të publikuara nga Bordet e Pavarura të FNK-së. Përveç

akteve ligjore e nënligjore të hartuara nga organizmat kombëtarë ligjorë e rregullatorë,

në rregullimet e brendshme është përfshirë edhe një seri tjetër e plotë e akteve të

nevojshme vetërregullatore të përgatitura nga vetë organizmi profesional, ku mund të

përmenden kodi i etikës; rregullorja dhe procedurat e kontrollit të cilësisë së

angazhimeve, rregullorja e investigimit e disiplinës, rregullorja e edukimit dhe

kualifikimit të vijueshëm etj.

Në kornizën rregullatore të funksionimit të organizmit profesional të audituesve

theksohet se objekti i veprimtarisë së tij është të sigurojë për mirë ushtrimin e

profesionit, mbrojtjen e pavarësisë dhe të nderit të anëtarëve të tij, si dhe mbikëqyrjen

dhe formimin profesional të anëtarëve; të gjitha këto në funksion të shërbimit cilësor

ndaj interesit publik.

Sipas prof. as. dr. Hysen Çela45

- nevoja e rregullimit të profesionit kontabël

vjen nga fakti se tregu i shërbimeve kontabël është joefecient, pasi:

1. Së pari në marrëdhëniet klient-profesionist kontabël ekziston një lloj asimetrie

informacioni, e cila shprehet në faktin që klienti, i cili merr shërbimin kontabël,

nga njëra anë ndodhet në një pozitë më inferiore, pasi përgjithësisht ka më pak

njohuri se profesionisti që jep këtë shërbim, dhe nga ana tjetër, ai nuk ka asnjë

rrugë tjetër përveçse të mbështetet në shërbimet e profesionistit.

2. Së dyti si rregull, përfitimet apo kostot e shërbimit kontabël kalojnë direkt tek

palët e treta, të cilat mund të mos jenë kërkuesit e këtyre shërbimeve

(informacionet financiare të publikuara).

Teorikisht rregullimi i profesionit mund të realizohet nëpërmjet disa rrugëve të

cilat nisin, së pari me rregullimin spontan përmes mekanizmave të tregut - përmes

raportit kërkesë-ofertë; rruga e dytë është ajo vetërregullatore ku profesioni

rregullohet vetë dhe vendos mekanizma që e bëjnë atë të jetë i besueshëm për

publikun dhe rruga e tretë është rregullimi nga autoritetet shtetërore ose autoritete të

tjera të pavarura.

Në praktikë, është pothuaj e pamundur që njëra nga rrugët e mësipërme të

përdoret apo të funksionojë e shkëputur nga rruga tjetër, ndonëse raporti midis

vetërregullimit dhe rregullimit ka qenë i ndryshëm në kohë dhe vende të ndryshme.

Sidoqoftë praktika e sotme e shumë vendeve tregon për një kombinim midis

vetërregullimit dhe rregullimit të jashtëm, një sistem, i cili ndodhet në një proces

ndryshimi të qëndrueshëm. Ndryshe nga shtetet me ekonomi të zhvilluar ku zhvillimi

profesional ka ardhur natyrshëm bazuar në nevojën që kishin palët e interesuara për

informacione financiare transparente, në vendin tonë dhe pothuaj në shumicën e

45 Prof. As. Dr. Hysen Çela – Përmirësimi i rregullimit dhe mbikëqyrjes së profesionit të

audituesit - kontribuon drejtpërdrejt në rritjen e besueshmërisë së raportimit financiar.



85

vendeve të tjera të Evropës Lindore, ngritja dhe zhvillimi profesional ishin më shumë

të orientuara nga domosdoshmëria e funksionimit normal të ekonomisë së tregut dhe

deri diku, kanë qenë edhe të imponuara nga legjislacionet kombëtare.

Performanca dhe cilësia e shërbimeve të profesionit kontabël kanë ndikim të

madh në përfitimin ekonomik dhe shoqëror, për faktin që profesionistët kontabël

kontribuojnë si në alokimin dhe menaxhimin eficent të burimeve publike e private,

ashtu edhe në përmirësimin e funksionimit të tregjeve financiare, të kapitalit dhe të

tregjeve të prodhimit të mallrave e shërbimeve. Globalizimi, kjo tendencë zhvillimore

e sotme, ka rritur nevojën për të përafruar jo vetëm gjuhën e raportimit të

informacioneve financiare historike, me qëllim që ato të përdoren nga një numër

gjithnjë e më i ndryshëm palësh të interesuara, por gjithashtu ka rritur nevojën e

standardizimit edhe në rregullimin e profesioneve, duke e kaluar balancën e

rregullimit të profesionit në rregullimin publik kundrejt vetërregullimit.

3.4 Edukimi profesional dhe analiza e zbatimit të SNE-ve në Shqipëri

Komponenti i katërt i raportit të vlerësimit të edukimit krahason

pajtueshmërinë e programeve/kurrikulave universitare dhe shoqatave profesionale

me kërkesat e SNE-ve të FNK-së dhe Direktivës së Auditimit Ligjor të BE-së për

edukimin dhe certifikimin e profesionistëve.

Në raportin e përgatitur nga projekti i Bankës Botërore vlerësohen sistemet e

edukimit, aftësia e akademikëve dhe sistemi i trajnimit për kontabilistët dhe

audituesit në Shqipëri, duke përdorur Standardet Ndërkombëtare të Edukimit të

FNK-së dhe Direktivën e 8-të të BE-së. Raporti evidenton edhe praktikat më të mira

ndërkombëtare duke u mbështetur në përvojën ndërkombëtare. Ai identifikon

boshllëqet midis kuadrit rregullator ekzistues për autoritetet rregullatore të

profesionit dhe universitetet shqiptare dhe sugjeron disa rekomandime për të

ristrukturuar zhvillimin dhe zbatimin e një sistemi të integruar të edukimit dhe

trajnimit për kontabilistët dhe audituesit.

Gjatë kryerjes së rishikimit të thellë të programeve të edukimit dhe të aftësimit

profesional në Shqipëri, programet e kurseve dhe rezultatet e të nxënit u vlerësuan

për përputhshmëri me Standardet e rishikuara Ndërkombëtare të Edukimit (SNE-të)

dhe kërkesat e Direktivës së tetë të BE-së.



86

Banka Botërore krijoi Projektin e Përmirësimit të Raportimit Financiar në

Shqipëri në vitin 2011, i cili përbëhej nga 4 komponentë të veçantë:

Komponenti 1: Paraqet një kuadër ligjor të përmirësuar në fushën e raportimit

financiar të korporatave, në përputhje me “acquis communautaire” të BE-së;

Komponenti 2: Rritja e efektivitetit të Standardeve Kombëtare të Kontabilitetit

nga Këshilli Kombëtar i Kontabilitetit (KKK)

Komponenti 3: Përmirësimi i Standardeve të Auditimit dhe mbikëqyrja e

praktikave të auditimit nga sistemi i mbikëqyrjes së auditivit.

Komponenti 4: Rishikimi i kurrikulave në kontabilitet dhe auditim në

universitete dhe autoritetet e certifikimit duke rritur nivelin e aftësive

profesionale.

Pёr komponentin e 4-t është bërë një vlerësim që mbulon sistemin arsimor për

kontabilistët dhe auditimin nga universiteti në kualifikimin profesional

Vlerësimi bën rekomandime për rritjen e kualifikimit profesional;

Mundësi për strukturë dhe kuadër konceptual të ri;

Rritja e nivelit të njohurive dhe rezultateve të të nxënit;

Vlerësimi është ende në diskutim nga palët e interesuara.

Zbatimi i SNE-ve është i një rëndësie të veçantë për Shqipërinë si një vend që

kërkon anëtarësimin në BE pasi rregullimi i profesionit kontabël nëpërmjet

Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit është një kërkesë e FNK-së për vendet

anëtare dhe përbën një kusht për vendet që aderojnë të bëhen anëtare të BE-së

(Direktiva e 8-të). Përveç kësaj, SNE-të përcaktojnë kompetencat teknike, aftësitë

profesionale dhe vlerat, etikën dhe qëndrimet e nevojshme që duhet të përfitojnë dhe

zotërojnë profesionistët kontabël për të zhvilluar në mënyrë të pandërprerë aftësitë e

tyre nëpërmjet trajnimeve që u kryejnë shoqatat e tyre që zbatojnë SNE-të dhe

standardet e tjera. BSNEK përcakton nivelin e kompetencës që duhet të disponojë

një kontabilist profesionist gjatë ushtrimit të profesionit si: Kompetenca

Profesionale, Zhvillimi Fillestar Profesional (ZHVP), Zhvillimin e Vijueshëm

Profesional (ZHVP) dhe Vlerësimin e njohurive të fituara.

3.4.1 Universitetet

Sipas raportit të Bankës Botërore vlerësimi i kurrikulës universitare në

kontabilitet dhe auditim është i kufizuar në dy universitetet pilot të diskutuara më

poshtë. Arsimi i lartë ofrohet nga 13 universitete publike dhe 38 universitete private,

të cilat veprojnë në Shqipëri. Të gjitha universitetet kanë disa fakultete. Të

ashtuquajturat "shkolla jouniversitare" ofrojnë programe 2-vjeçare të arsimit të lartë.

Një total prej 61,832 studentë me orar të plotë dhe 91,231 studentë me kohë të

pjesshme u regjistruan në institucionet publike të arsimit të lartë dhe 12,214 studentë



87

në institucione private në vitin akademik 2008-2009, me një staf akademik të

punësuar me kohë të plotë prej 2,393 dhe me kohë të pjesshme prej 2,771.

Ligji për Arsimin e Lartë Nr. 9,741, datë 21 maj 2007 rregullonte veprimtaritë

e universiteteve dhe fakulteteve, themelimin dhe punën e organeve drejtuese dhe

metodat për sigurimin e stafit mësimdhënës etj.

Ligji i ri për Arsimin e lartë Nr. 80/2015, datë 22 korrik 2015 “Për arsimin e

lartë dhe kërkimin shkencor në institucionet e arsimit të lartë në Republikën e

Shqipërisë” përcakton objektivat kryesore të arsimit të lartë dhe kërkimit shkencor,

rregullat e krijimit, organizimit, drejtimit, administrimit, financimit të institucioneve

të arsimit të lartë duke krijuar një sistem të unifikuar të arsimit të lartë dhe kërkimit

shkencor nëpërmjet sigurimit të cilësisë në përputhje me standardet evropiane. Roli i

universitetit, fushëveprimi i tij, objektivat, puna dhe kushtet themelore të saj

rregullohen me ligj, ndërsa organizimi dhe aktivitetet e përgjithshme janë të

përcaktuara në statutin e çdo universiteti dhe rregullohen nga njësitë bazë.

Dy universitetet pilot të marra në analizë janë Universiteti i Tiranës (UT) dhe

Universiteti Bujqësor i Tiranës (UBT), të cilat ofrojnë kualifikime në fushën e

kontabilitetit dhe auditimit, siç është detajuar në figurën më poshtë.

Figura 3.8: Diplomat që ofrojnë UT dhe UBT

Burimi: Revised Draft Education Assessment Report, Component Four (2013)

Fakulteti i Ekonomisë u themelua në vitin 1952 me emrin Instituti i Lartë i

Ekonomisë. Që prej vitit 1957, me krijimin e Universitetit të Tiranës, ai u përfshi në

këtë Universitet me emrin Fakulteti i Ekonomisë dhe në atë kohë ofronte diploma

vetëm në dy degë: degën e Ekonomisë dhe degën e Kontabilitetit. Gjatë viteve që

pasuan Fakulteti i Ekonomisë u zgjerua dhe në vitin 1990, ai ofronte gjashtë diploma

në: Ekonomi industriale, Ekonomi financiare, Ekonomi politike, Ekonomi tregtare

dhe Ekonomi e Statistikave dhe Merceologjisë. Deri në vitin akademik 1990-1991

programet mësimore të Fakultetit të Ekonomisë kanë qenë ndërtuar mbi bazën e



88

parimeve të ekonomisë së centralizuar dhe kanë qenë të orientuar drejt përvojës së

universiteteve lindore.

Fakulteti i Ekonomisë u riorganizua nëpërmjet zhvillimit të kurrikulave të reja

duke përfituar nga trajnimet e specializimet në universitetet evropiane dhe amerikane.

Sistemi arsimor në Shqipëri u ristrukturua plotësisht pas vitit 1990. Që nga viti 1991,

fakulteti ka përfituar nga projektet TEMPUS, DAAD, USAID, duke krijuar lidhje me

universitetet amerikane, britanike, gjermane, italiane, franceze, polake dhe greke.

Fakulteti i Ekonomisë prezantoi programin e ri MBA dhe MPA pasuniversitar në

bashkëpunim me Universitetin e Nebraskës në SHBA. Më pas, Fakulteti i Ekonomisë

vazhdoi të zgjerohej edhe më tej me Universitetin Bamberg (Gjermani) përmes

prezantimit të një Masteri të ri në Ekonomi dhe Studime Evropiane dhe me

Universitetin Modena (Itali) përmes prezantimit të një Masteri në Marketing, Financë

dhe Kontabilitet. Shumica e stafit tonë akademik janë trajnuar në universitete të

ndryshme perëndimore përmes projekteve TEMPUS, DAAD dhe USAID, të cilat u

ofruan përvojë akademike studentëve si dhe anëtarëve të Fakultetit Ekonomik.

Katedra e Kontabilitetit dhe Katedra e Financës u krijuan në vitin 1952 qysh

me krijimin e Institutit të Lartë Ekonomik. Në vitin 1992 u krijua Departamenti i

Financë-Kontabilitet i cili në dhjetor të viti 2004 u nda në dy departamente: në

Departamentin e Financës dhe Departamentin e Kontabilitetit.

Që prej viti 2004 Fakulteti Ekonomik është ndarë në departamente si:

1. Departamenti i Kontabilitetit

2. Departamenti i Financës

3. Departamenti i Ekonomiksit

4. Departamenti i Menaxhimit

5. Departamenti i Marketingut

6. Departamenti i Statistikës dhe Informatikës së Zbatuar

Departamenti i Kontabilitetit është krijuar duke ruajtur vazhdimësinë

profesionale dhe metodologjike të katedrës së Kontabilitetit. Sot, ai mbulon mbi 21

disiplina që ofrohen në tri nivelet e programeve të studimit (cikli i parë, cikli i dytë

dhe cikli i tretë) dhe në programe të ndryshme në të gjitha degët e fakultetit të

ekonomisë dhe fakultete të tjera. Departamenti jep kontributin e tij shkencor e

profesional në fusha e sektorë të ndryshëm të ekonomisë së biznesit në vend. Ai ka

kontakte bashkëpunimi me mjaft departamente të universiteteve të huaja perëndimore

në SHBA, Angli, Itali, Gjermani, Francë, Poloni etj. Departamenti është i angazhuar

në zhvillimin e vijueshëm të planeve dhe programeve, duke përfshirë botimin e

kërkimeve shkencore dhe leksioneve të përkthyera, me qëllim që të arrihet një nivel i

përafërt me universitetet perëndimore.

Departamenti i financës mbulon rreth 40 disiplina që ofrohen në tri nivelet e

programeve të studimit (cikli i parë, cikli i dytë dhe cikli i tretë i studimeve) në të

gjitha degët e Fakultetit të Ekonomisë, së Universitetit të Tiranës.



89

Në programin bachelor në Financë dhe Kontabilitet, studentëve u ofrohen

njohuritë e nevojshme bazë në fushën e financë-kontabilitetit, menaxhimit dhe

ekonomisë me qëllim formimin e specialistëve të aftë për të punuar në financë dhe

kontabilitet tek njësitë e vogla dhe të mesme të sektorit privat dhe publik. Të

diplomuarit kualifikohen për të ushtruar regjistrimet kontabël dhe për të kryer detyra

që lidhen me biznesin. Këto përfshijnë mësimin e aspekteve kryesore ligjore të

kontabilitetit, sistemet e informacionit kontabël, kontabilitetin financiar, kontabilitetin

e drejtimit, kontabilitetin e kostos, kontabilitetin e aplikuar.

Fakulteti i Ekonomisë ofron programe studimi master shkencor me objektiv

formimin e ekspertëve dhe specialistëve të mirëfilltë në fusha, si: financë, kontabilitet,

ekonomiks, administrim–biznes, administrim publik, siguria e informacionit,

marketing. Gjithashtu ofron edhe programe studimi master profesional me objektiv

formimin e ekspertëve dhe specialistëve të mirëfilltë në fusha, si: financë, kontabilitet,

administrim–biznes, administrim publik, ekonomiks, sisteme informacioni, teknologji

informacioni, marketing, studime ekonomike evropiane.

Universiteti Bujqësor i Tiranës u themelua në vitin 1971 dhe u ristrukturua në

vitin 2007 duke u ndarë në departamente si:

1. Departamenti i Ekonomisë dhe Politikave Agrare

2. Departamenti i Menaxhimit të Agrobiznesit

3. Departamenti i Financave dhe Kontabilitetit

4. Departamenti i Matematikës dhe Informatikës

Brenda Departamentit të Financave dhe Kontabilitetit studentët mund të studiojnë

dhe të pajisen me diplomë bachelor, master i shkencave dhe master profesional.

Programi bachelor ka një kohëzgjatje prej 3 vjetësh dhe kërkon 180 kredite, master i

shkencave është me kohëzgjatje prej 2 vjetësh dhe kërkon 120 kredite ndërsa

programi master profesional zgjat 1.5 vjet dhe kërkon 90 kredite. Universiteti

gjithashtu drejton programe doktorature.

Sipas doc. Julian Naqellari dhe prof. dr. Sotiraq Dhamo46

në studimin e tyre të

prezantuar në konferencën e tretë ndërkombëtare arrijnë në përfundimin se

përputhshmëria e programeve edukuese në kontabilitet dhe auditim me kërkesat e

SNE-ve të FNK-së dhe direktivës së BE-së për edukimin dhe certifikimin e

profesionistëve, autorët mendojnë se duhet të zhvillohet një kuadër i ri profesional.

Ky kuadër duhet të ketë në konsideratë që të sigurojë standarde që plotësojnë kërkesat

e SNE-ve të IFAC-ut, ai duhet të theksojë praktikat dhe ligjet e mundshme në

kontabilitet dhe auditim në Shqipëri. Gjithashtu autorët theksojnë se ky kuadër duhet

të jetë i zbatueshëm dhe të plotësojë nevojat në sektorin privat dhe publik. Sugjerojnë

përmirësimin e syllabuseve dhe rritjen e nivelit të aftësive teknike të studentët.

46 3-

rd International Conference on Accounting, Auditing and Financial Reporting – AAFR,

15th October, 2016 Title of the Paper: “The future of accounting and audit education in

Albania”



90

Studentët në master duhet të plotësojnë tre muaj praktikë profesionale si kusht për

t'u diplomuar. Para se të regjistrohen në programin e doktoraturës, është e

dëshirueshme që studentët të kenë përfunduar së paku tre vjet përvojë profesionale.

Profesionistë dhe ekspertë të fushës kontabël janë të angazhuar në procesin e

mësimdhënies si pedagogë të jashtëm në universitetin e Tiranës. Gjithashtu lektorë

nga universitete të huaja janë ftuar shpesh për të prezantuar punët e tyre në seminare

për studentët bachelor dhe master. Kjo qasje u jep studentëve njohuri të vlefshme

praktike duke u ofruar mundësinë e ndarjes së eksperiencës profesionale.

3.4.2 Shoqatat profesionale

Legjislacioni shqiptar, sipas nenit 15 pika 1, nenit 16 dhe 17 të ligjit për auditim

në Shqipëri, përcakton kërkesat që një person të kualifikohet si një auditues i

certifikuar:

1. Diploma universitare / diplomë Master profesional ose shkencor.

2. Të ketë minimumi 3 vjet eksperiencë pune si auditues i pasqyrave financiare.

3. Të ketë kaluar provimin përfundimtar.

Një diplomë e nivelit bachelor duhet të plotësohet me një diplomë pas

universitare në fushën e Biznesit, Kontabilitetit ose Financës për të ushtruar

profesionin si kontabilist. IEKA rregullon kryerjen e kontrollit të audituesve

nëpërmjet AK-së. Neni 15 i Ligjit të Auditimit thotë se IEKA mund të organizojë

trajnime që kandidati t’i zhvillojë para se të marrë provimin për titullin profesional.

Ky seksion përshkruan kuadrin aktual profesional për edukimin kontabël dhe

auditimin në Shqipëri, si dhe rolin, përgjegjësitë dhe kontributet e institucioneve të

ndryshme dhe palëve të interesit të përfshira në ofrimin e arsimit, trajnimit dhe

testimit për audituesit ligjorë dhe kandidatët e profesionit kontabël.



91

Fig 3.9:Kuadri i edukimit profesional në Shqipëri

Burimi: Revised Draft Education Assessment Report, Component Four (2013)

Ligji për Auditimin i vitit 2009 përshkruan shkurtimisht se çfarë lloj programi

duhet të ndiqet nga kandidatët për marrjen e provimeve për të fituar titullin auditues

ligjor. Ndonëse Neni 18 i ka identifikuar çështjet të cilat do të testohen, përmbajtja e

lëndëve nuk është detajuar në ligj. Sistemi i akreditimit mund të lejojë përjashtimin e

studentëve nga provimi i parë që nuk është aplikuar nga IEKA. Autoriteti i

Certifikimit (AC) është përgjegjës për procedurën e provimit për auditues ligjor,

IEKA trajnon dhe regjistron kandidatët, të cilët zhvillojnë në total tri programe vjetore

të trajnimit profesional për kandidatët (40 orë në vit). IEKA është përgjegjëse për

paraqitjen e kërkesës me shkrim të kandidatëve në Autoritetin e Certifikimit dhe

dokumentacionin e nevojshëm për të treguar përfundimin e trajnimit praktik ose

përcaktimin nëse kandidati nuk do të kryejë trajnimin profesional.

Provimi i aftësive profesionale përfshin të paktën pesë teste të detyrueshme

me shkrim që mbulojnë disiplinat e mëposhtme:

1) Analiza e pasqyrave financiare dhe raportimi financiar;

2) Ligjin Civil Shqiptar, Ligjin Penal, Ligjin mbi shoqëritë tregtare dhe

Kodin e Punës në masën që ato kanë të bëjnë me auditimin ligjor të

pasqyrave financiare.

3) Kodi i Etikës për kontabilistët profesionistë SNA / SNRF, Direktivat

Ndërkombëtare për Rishikimin e Angazhimeve, Standardet

KONTABILITETI

Shoqata e Kontabilistëve dhe

Ekspertëve Financiarë,

Instituti i Kontabilistëve të

Licencuar, Shoqata e

Kontabilistëve të Miratuar

AUTORITETI I

CERTIFIKIMIT

AUDITIMI

AUTORITETI I

AUDITIMIT IEKA

AUTORITETI I

CERTIFIKIMIT

Mbi 50 universitete në Shqipëri, duke përfshirë:


Universiteti Bujqësor i Tiranës

KUALIFIMIMI

PROFESIONAL

UNIVERSITETI



92

Ndërkombëtare për Angazhimet e Sigurisë dhe Standardet e tjera

Ndërkombëtare të hartuara nga FNK-ja dhe të botuara në gjuhën

shqipe, si dhe rregulloret për organizimin e profesionit i audituesit

ligjor

4) Organizimi, menaxhimi dhe kontrolli i brendshëm i ndërmarrjeve,

duke përfshirë sistemet e informacionit dhe teknologjinë e

informacionit.

5) Ligji i Tatimeve dhe Taksave në Republikën e Shqipërisë.

SNRF-të, SNA-të dhe SKK-të e Këshillit Kombëtar të Kontabilitetit (KKK)

janë marrë në konsideratë në hartimin e kurrikulave të trajnimit të IEKA-ës. Shumica

e kandidatëve janë të diplomuar nga UT (70%) ose UBT (30%), dhe rrallë janë të

diplomuar në universitetet private sipas raportit të publikuar nga Banka Botërore

(201347

).

Sipas studimit të realizuar nga Banka Botërore (CFRR48

2017) IEKA përfaqëson

organin ligjor, i cili kontrollon njohuritë e profesionistëve kontabël gjatë

zhvillimit të vijueshëm profesional në mënyrë që kandidatët të fitojnë

kompetenca dhe aftësi, të cilat certifikohen. Kandidatët duhet të kenë 3-5 vite

eksperiencë pune në profesion për të fituar të drejtën e licencimit. Bordi

mbikëqyrës i IEKA-s shqyrton dhe vlerëson rezultatet e testimit, gjithashtu ai

kontrollon dhe mbikëqyr procedurën e testimit për titullin auditues ligjorë. Nëse

identifikohen deklarata të rreme nga kandidatët, autoriteti i certifikimit anulon

titullin dhe e çregjistron kandidatin nga regjistri i audituesve.

3.5 Përfundime të kapitullit

Si përfundim mund të themi se zbatimi i SNE-ve ka një progres në nivele të

kënaqshme, si në vendet e rajonit, ashtu edhe në Shqipëri. Bazuar nga studimet e

sipërpërmendura niveli i përputhshmërisë me SNE-të e IFAC-ut është i ndryshëm në

vendet e trajtuara.

Nga eksperienca e këtyre vendeve, vihet re një bashkëpunim i universiteteve me

organizmat profesionalë që operojnë për të ofruar programe dhe kurrikula cilësore për

të përgatitur profesionistë të aftë dhe kompetentë në ushtrimin e profesionit dhe

raportim financiar sa më cilësor.

47

Revised Draft Education Assessment Report, Component Four - On comparability and compliance

of education programs of universities and professional bodies with requirements of IES of IFAC and

EU Statutory Audit Directive for education and professional certification 48

Centre for Financial Reporting Reform Governance Global Practice, Accountancy Education, The

World Bank, faqja 14 viti 2017.



93

Vendet e rajonit, si Rumania, Kosova, Serbia, Turqia dhe Republika Çeke

rregullojnë profesionin kontabël duke plotësuar kërkesat e përshkruara në SNE-të, por

këto kërkesa ndërthuren edhe me karakteristikat e edukimit kontabël në secilin vend.

Rregullimi i profesionit kontabël në Rumani shërben si një shembull për vendin

tonë lidhur me zbatimin e SNE-ve, pasi ky vend gjendet më afër zhvillimit historik që

ka ndodhur në Shqipëri.

Në vendin tonë janë realizuar studime nga studiues, autorë dhe specialistë të

fushës kontabël vendas dhe të huaj, të cilët kanë evidentuar zhvillimin fillestar të

ofruar nga universitetet dhe programet universitare. Zhvillimi i vijueshëm profesional

i ofruar nga shoqatat profesionale dhe IEKA zbaton SNE-të bazuar në karakteristikat

e vendit tonë, këtu mund të përmendim raportin e USAID (2013) dhe CFRR (2017),

të cilat përshkruajnë rregullin e profesionit në vendin tonë.

Gjithashtu edhe Shqipëria ka nisur dhe vazhdon përpjekjet për të realizuar jo

vetëm zbatimin e tyre, por edhe forcimin e edukimit në kontabilitet dhe auditim për

hartuesit e pasqyrave financiare dhe rritjen e kapaciteteve teknike të profesionistëve.

Rishikimi dhe forcimi institucional i profesionit të audituesit është bërë

detyrues sidomos në momentet më kritike të historisë së zhvillimit ekonomik, e

veçanërisht në rastet e krizave ekonomike dhe në momentet e falimentimit të

korporatave të mëdha. Kohët e fundit, roli i profesionit kontabël ka pësuar zhvillime

të mëtejshme duke u orientuar gjithnjë e më shumë në standarde profesionale cilësisht

të larta dhe sidomos në kërkesat etike dhe të sjelljes së duhur profesionale.

Përpjekjet e gjithë aktorëve janë bashkëvepruese për të realizuar zbatimin me

sukses të SNE-ve në nivel universitar dhe profesional për të përmirësuar kapacitetet e

institucioneve, për të mësuar, mbështetur, rregulluar, zbatuar dhe shpërndarë raportim

financiar cilësor në përputhje me praktikat më të mira ndërkombëtare duke ecur

paralelisht me vendet e tjera të rajonit.

Përputhja me SNE-të në rregullimin e profesionit kontabël në nivelin e zhvillimit

fillestar profesional të përfituar në universitet, programet dhe kurrikulat universitare

sjellin përgatitjen e kontabilistëve profesionistë të aftë dhe kompetentë.



94

KAPITULLI IV - METODOLOGJIA E PUNIMIT

Në këtë kapitull bëhet një paraqitje e shkurtër e metodologjive të përdorura nga

studiues të ndryshëm, të cilët kanë pasur në fokus çështjet që trajtohen në këtë punim.

Pas shqyrtimit të literaturës bëhet një shpjegim i paraqitjes dhe llogaritjes së indeksit

IZHK. Në vijim trajtohet metodologjia që është përdorur në këtë punim, duke

evidentuar metodat ekonometrike dhe statistikore të përzgjedhura për përpunimin e të

dhënave të grumbulluara nëpërmjet pyetësorëve. Gjithashtu, sqarohet në detaje

metodologjia e përzgjedhur për t’i dhënë përgjigje çdo pyetjeje kërkimore të ngritur

në fillim të tij duke u ndalur në arsyet përse është zgjedhur kjo metodologji, në

përparësitë dhe kufizimet e metodës, në mënyrën e mbledhjes dhe përpunimit të të

dhënave. Gjithashtu evidentohet burimi i të dhënave, si edhe testohet vlefshmëria dhe

besueshmëria e tyre.

4.1 Përzgjedhja e metodologjisë së punimit

Metodat kërkimore konsistojnë në tërësinë e teknikave specifike të përdorura

për të mbledhur të dhëna, gjatë shqyrtimit të problemit kërkimor. Në shkencat

shoqërore, njihen pesë metoda kryesore, të cilat përdoren në mënyrë tipike gjatë

zhvillimit të kërkimit shkencor. Metodat kërkimore që janë përdorur nga studiues, të

cilët kanë analizuar çështjet që trajtohen në këtë punim janë:

1. Testet dhe mjetet përdoren me qëllim që të përcaktohet shkalla e

ndryshimit të një variabëli.

2. Intervistat zhvillohen me individë apo grupe, për të njohur dhe verifikuar

perceptimet e tyre në lidhje me dukuri të caktuara.

3. Observimet përdoren për të përcaktuar se çfarë po ndodh dhe si veprojnë

individët.

4. Vëzhgimet synojnë të vlerësojnë mendimet, opinionet, perceptimet dhe

qëndrimet e individëve apo grupeve.

5. Dokumentet analizohen me qëllim për të krijuar një regjistër të plotë

dokumentacioni.

Objektivi kryesor i këtij studimi është vlerësimi i gjendjes aktuale të edukimit

kontabël bazuar në komponentët e tij të kualifikimit, edukimit dhe trajnimit në vend

dhe krahasimi i universiteteve publike nëpërmjet kurrikulave universitare. Nëpërmjet

analizës së të dhënave të pyetësorëve, për zhvillimin fillestar të profesionit, realizohet

objektivi i mësipërm për të vënë në dukje zbatimin e kërkesave të SNE-ve në vendin

tonë nga universitetet. Gjithashtu po nëpërmjet analizës së të dhënave të pyetësorit për



95

shoqatat profesionale, evidentohet edhe rregullimi i profesionit kontabël dhe të

audituesit ligjor nëpërmjet organizmave rregullatorp të profesionit në vendin tonë me

qëllim vlerësimin e zhvillimit të vijueshëm profesional.

Qëllimi i këtij punimi është së pari përcaktimi i mjedisit ku zhvillohet edukimi

dhe profesioni kontabël, karakteristikat e tyre dhe parashtrimi i përfitimeve që ofrojnë

SNE-të duke nisur fillimisht me zgjerimin apo përmirësimin e njohurive në kurrikulat

universitare në kontabilitet. Së dyti, duke vijuar me zbatimin e standardeve

ndërkombëtare të edukimit nga organizmat profesionalë kontabël për zhvillimin e

pandërprerë të aftësive profesionale. Për të realizuar këtë është testuar aplikimi i

modelit global të edukimit kontabël të paraqitur në kapitullin e dytë (fig nr. 2.7)

nëpërmjet krahasimit të rregullimit aktual në nivel akademik dhe profesional me atë

ndërkombëtar.

1. Qëllimi i këtij punimi do të realizohet së pari duke përcaktuar çfarë përfitimesh

ofrojnë SNE-të. Kjo mundësohet nga kryerja e analizës përshkruese të literaturës

së studiuar për vendet e rajonit dhe e evoluimit të zbatimit të SNE-ve në këto

vende. Përzgjedhja e metodologjisë së punimit bazohet në metodat dhe

metodologjinë e zgjedhur nga studimi i vendeve të rajonit.

2. Se dyti është analizuar niveli i pranimit dhe i zbatimit të SNE 1, 2, 3 dhe 4 në

zgjerimin dhe përmirësimin e njohurive të fituara në kurrikulat universitare nga

studentët gjatë zhvillimit personal dhe edukimit profesional kontabël. Kjo

realizohet nëpërmjet mbledhjes së të dhënave nga pyetësori drejtuar stafit

akademik konkretisht në pyetjet 1, 2, 3 dhe 4 të seksionit të katërt dhe të gjitha

pyetjet e seksionit të dytë të pyetësorit drejtuar stafit akademik. Bazuar në

rezultatet e mësipërme është bërë një analizë përshkruese dhe krahasuese e të

dhënave të grumbulluara me rezultatet e konstatuara në literaturën e studiuar,

për të gjykuar nivelin aktual të pranimit dhe zbatimit të SNE-ve të përmendura.

Gjithashtu, është kryer një analizë e detajuar krahasuese midis universiteteve me

shtrirje gjeografike të ndryshme, për të kuptuar ndikimin e shtrirjes gjeografike

në zbatimin e SNE-ve. Bazuar në gjetjet përkatëse, evidentohen më pas

rekomandimet e mundshme për rritjen e nivelit të adaptimit dhe zbatimit të

SNE-ve për fazën e zhvillimit fillestar të profesionit kontabël.

3. Së treti përcaktohet se si ndikojnë zbatimi i SNE 5, 6, 7 dhe 8 në zhvillimin e

pandërprerë të aftësive dhe kompetencave të profesionistëve kontabël. Pyetësori

drejtuar kontabilistëve dhe anëtarëve të shoqatave shërben si burim i të dhënave

për të analizuar zbatimin e këtyre 4 SNE-ve. Analiza e të dhënave primare të

këtij seksioni pyetjesh mbi SNE-të e përmendura shërben për të kuptuar më mirë

fazën në të cilën ndodhet zhvillimi i vijueshëm i profesionit kontabël, cilat janë

nevojat për ecurinë e mëtejshme, duke çuar në rritjen e nivelit të zbatueshmërisë

së SNE-ve.

4. Së katërti tregohet nëse konvergon rregullimi aktual i profesionit në nivel

akademik dhe profesional me rregullimin që realizohet nga zbatimi i SNE-ve në

vendin tonë. Konvergimi analizohet në seksionin nr. 3 (nga pyetja 1-5) të



96

pyetësorit drejtuar stafit akademik dhe pyetjeve nr. 20 dhe nr. 21 seksioni nr. 2

të pyetësorit drejtuar anëtarëve të shoqatave.

Siç është theksuar përgjatë punimit, SNE-të trajtojnë rregullimin e profesionit

nëpërmjet zbatimit të kërkesave para dhe paskualifikimit dhe i nënshtrohen ndikimit

të akademikëve. Ato kërkojnë vlerësimin e mjedisit ekonomik, social, kulturor dhe

politik të vendit ku zbatohen. Metodologjia e përdorur për të testuar zbatimin e SNE-

ve është e ngjashme me atë të testimit të standardeve të tjera, por kërkon një trajtim

më gjithëpërfshirës për të analizuar edukimin kontabël.

Profesioni kontabël rregullohet nëpërmjet standardeve ndërkombëtare të edukimit

në kontabilitet, ai mbështetet në miratimin dhe zbatimin e suksesshëm të tyre dhe

udhëhiqet nga parimi për t'i shërbyer interesit publik. Pas krizës financiare të vitit

2008, tregjet e kapitalit ku operojnë njësitë ekonomike kërkojnë përdorimin e

standardeve të pranuara ndërkombëtarisht.

Pranimi dhe zbatimi i SNE-ve analizohet nëpërmjet përpunimit të të dhënave të

grumbulluara nga pyetësorët duke përdorur testet statistikore dhe programin SPSS.

Rezultatet e përfituara nga ky përpunim në të njëjtën kohë u japin përgjigje pyetjeve

kërkimore të ngritura në kapitullin e parë të këtij punimi. Rregullimi ligjor i

profesionit kontabël nëpërmjet pranimit dhe zbatimit të SNE-ve, është një kërkesë, e

cila duhet të merret në konsideratë nga organizmat shtetërorë, nga universitetet dhe

shoqatat profesionale njësoj siç është vepruar me zbatimin e SKK-ve dhe standardeve

të tjera. Zbatimi i SNE-ve paraqet vështirësi për t’u analizuar pasi mungesa e një

kuadri rregullator ligjor i përcaktuar me ligj e vështirëson këtë analizë. Rregullimi i

edukimit kontabël nëpërmjet zbatimit të SNE-ve është realizuar nga vetë palët e

interesuara dhe nga kërkesat e ndërkombëtarëve dhe jo nga një ligj kombëtar në

vendin tonë.

Edukimi kontabël në nivel kombëtar krahasuar me atë ndërkombëtar analizohet

përmes vlerësimit cilësor dhe sasior. Vlerësimi cilësor ofron një kuptim të

përgjithshëm të problematikave që ekzistojnë me zbatimin ligjor dhe zbatimin e plotë

të standardeve ndërkombëtare të edukimit nëpërmjet miratimit të ligjeve, zhvillimit të

rregullave dhe rregullatorëve, kërkesave të qeverisë dhe organizmave profesionalë

kontabël. Konvergjenca është një nga metodat më të përdorura në literaturën aktuale

kontabël. Për gati tre dekada diskutimi ka të bëjë me praktikat, metodat kërkimore në

kontabilitet.

Gjatë viteve 1980 dhe 1990 procesi i harmonizimit, standardizimit dhe uniformitetit

ishin çështjet kryesore të hulumtimit në kontabilitet në matjen dhe zbatimin e

praktikës dhe metodave kontabël.

Konvergjenca është një lëvizje që synon drejt SNE-ve dhe drejt rregullimit të

profesionit kontabël nga vetë organizmat rregullatorë. Kjo lëvizje fillon me zbatimin e

rregullave dhe praktikave në një vend të caktuar dhe përfundon me unifikimin me

SNE-të. Megjithatë, disa studiues nuk e shprehin pikën përfundimtare si uniformitet,

por si ekuivalentim i konsiderueshëm i tij. Matja e konvergjencës dhe vlerësimi i saj

për vendin tonë kërkon një metodologji dhe analizë sasiore. Në vendin tonë

konvergjenca e SKK-ve me SNK-të (M. Ujkani S. Dhamo 2013), është studiuar



97

bazuar në analizën Fuzzy logic duke u bazuar në kuadrin rregullator të ligjëruar të

tyre. Ndërsa në lidhje me SNE-të në vendin tonë mungon një kuadër i tillë ligjor dhe

një grupim i plotë i standardeve të edukimit. Si rrjedhojë, kjo konvergjencë nuk mund

të studiohet dhe të matet për vendin tonë. Ajo çfarë evidentohet në studimin tonë në

lidhje me fazën paraprake të konvergjencës, është evidentimi i kushteve dhe mjedisit

për një zbatim të standardeve të edukimit. Për të përcaktuar metodologjinë e

përpunimit të të dhënave, për të analizuar konvergjencën e SNE-ve merren në

konsideratë49

:

standardet e njohura ndërkombëtarisht;

analiza e të dhënave të jetë e besueshme;

njohuritë mbi sistemin ligjor të vendit dhe zhvillimit ekonomik të tij;

të realizohet një analizë statistikore;

gjykimi i ekspertëve, nëse vlerësimi është një komponent kyç i mbledhjes së

të dhënave.

Ky kërkim mund të konsiderohet një kombinim i kërkimit përshkrues me atë

analitik, pasi identifikon dhe përshkruan SNE1, SNE 2, SNE 3, SNE4, SNE 5, SNE 6,

SNE 7 dhe SNE 8 duke përdorur teknika sasiore për mbledhjen, analizën dhe

përpunimin e të dhënave, si dhe analizon përse apo si ndodh një dukuri dhe

identifikon faktorët apo variabëlit e përfshirë.

4.2 Burimi i të dhënave dhe mënyra e mbledhjes së tyre

Në përputhje me natyrën dhe kërkesat e studimit kemi shpërndarë dy pyetësorë

për të vlerësuar nivelin e zbatimit të SNE-ve. Një kopje e tyre ndodhet në aneksin nr.

2 të këtij punimi. Pyetësori i parë shërben për të vlerësuar kurrikulat dhe programet

universitare të universiteteve publike në vendin tonë dhe pyetësori i dytë, i cili u

drejtohet profesionistëve, anëtarëve të shoqatave për të analizuar nivelin e zbatimit të

standardeve të edukimit.

Për mbledhjen, analizën dhe interpretimin e të dhënave kemi zgjedhur një

kombinim të metodave sasiore, të cilat e vënë theksin tek mbledhja e të dhënave që

mund të përpunohen në mënyrë statistikore dhe cilësore (përfshin kërkimin dhe

reflektimin për çështje subjektive si vlerat, sjelljet apo perceptimet)

Pyetësorët e vlerësimit janë ndërtuar në katër nën-shtylla të hartuara nga kuadri

konceptual i SNE-ve dhe të identifikueshme si Zhvillimi personal, Edukimi

Profesional kontabël, Zhvillimi profesional, Kompetencat për Audituesit profesionistë.

Ndarjet më të hollësishme brenda secilës nën-shtyllë shërbejnë si piketa, të cilat janë

deklarata brenda pyetësorit bazuar në kërkesat e SNE 1-8.

49 Handbook On Constructing Composite Indicators: Methodology And User Guide – ISBN 978-92-

64-04345-9 - © OECD 2008



98

Shtylla e parë dhe shtylla e dytë testohen nëpërmjet pyetësorëve të shpërndarë në

stafin akademik, ndërsa shtylla e tretë dhe e katërt testohen në pyetësorin e dytë të

shpërndarë tek anëtarët e shoqatave profesionale dhe profesionistëve kontabël.

Tabela e mëposhtme paraqet në mënyrë skematike pemën e ndërtimit të pyetësorëve.

Tabela nr. 4.1: Pema e ndërtimit të pyetësorit

Nënshtyllat Etapat Pyetësor

Zhvillimi personal

1.1 Niveli hyrës dhe i daljes në

universitet

1.2 Aftësitë intelektuale dhe

teknike

1.3 Vlerat, etika dhe qëndrimet

2.1 Niveli për të fituar të

drejtën e studimit në

universitet (SNE 1)

2.2 Aftësitë profesionale

(SNE 3)

2.4 Vlerat profesionale, etika

(Kodi i etikës së FNK-së)

dhe qëndrimet (SNE 4)

Edukimi profesional kontabël

2.1 Kontabiliteti, financë dhe

njohuritë të ngjashme

2.2 Njohuri organizative dhe

biznesi

2.3 Teknologjia e

informacionit

2.2.2 Kontabiliteti, financat

dhe njohuritë e ndërlidhura

(SNE 2)

2.2.3 Njohuri organizative

dhe biznesi (SNE 2)

2.2.4 Teknologjia e

informacionit (SNE 2)

Zhvillimi profesional

3.1 Eksperienca praktike

3.2 Vlerësimi


profesional

2.5 Eksperienca praktike

(SNE 5)

2.6 Vlerësimi i aftësive dhe

kompetencave profesionale

(SNE 6)


profesional (SNE 7)


profesionistë

4.1 Programi i avancuar i

auditimit

4.2 Aftësitë dhe etika e

avancuar në auditimit

4.3 Aftësitë profesionale të

avancuara në auditim

2.8.1 Program i avancuar i

auditimit (SNE 8)

2.8.5 Vlerësimi i avancuar

për audituesit ligjorë (SNE 8)

2.8.6 Kërkesat e ZHVP për

audituesit ligjorë (SNE 8)

Burimi: Autori

Nënshtylla 1: Zhvillimi personal, përfshin SNE 1, 3 dhe 4.

Nënshtylla 2: Edukimi Profesional i Kontabilitetit, SNE 2, pasqyron elementet

e fushës së studimit.

Nënshtylla 3: Zhvillimi Profesional, përfshin SNE 5, 6 dhe 7.

Nënshtylla 4: Kompetenca për Profesionistë Auditues përfshin SNE 8.

Pyetësori i parë i drejtohet stafit akademik të universiteteve publike në vend. Ai

është ndërtuar për të evidentuar një pasqyrë të zbatimit të Standardeve Ndërkombëtare

të Edukimit të Kontabilitetit (SNE 1, 2, 3 dhe 4) dhe për të pasqyruar problematikat

dhe nevojat që paraqiten gjatë fazës së zbatimit të tyre. Pyetësori është i ndërtuar në

katër seksione (shih aneksin nr. 2):



99

Seksioni i parë shërben për të marrë informacion të përgjithshëm mbi të

anketuarin. Seksioni i dytë është ndërtuar për të evidentuar në mënyrë të përgjithshme

shkallën e njohjes dhe zbatimit të standardeve ndërkombëtare të edukimit kontabël,

për të anketuarin. Seksioni i tretë shërben për të evidentuar konvergjencën e

kurrikulave universitare me SNE-të në universitetet publike në vendin tonë. Seksioni i

katërt është ndërtuar për të evidentuar në mënyrë të përgjithshme se sa të nevojshme

dhe të përshtatshme janë ato me mjedisin ekonomiko-kontabël shqiptar. Gjithashtu

studion nëse programet dhe kurrikulat universitare janë në përputhje me SNE-të

konkretisht SNE-1, SNE-3 dhe SNE-4 testojnë zhvillimin personal dhe SNE-2 teston

edukimin profesional në kontabilitet.

Tabela e mëposhtme paraqet kërkesat e SNE 1, 2, 3, 4 sipas ndarjes në dy shtyllat

e para dhe lidhja e të dhënave të secilës shtyllë me pyetjet e pyetësorit.

Tabela nr. 4.2: Lidhja e pyetjeve të pyetësorit me kërkesat e SNE 1, 2, 3, 4.

Të dhëna të

përgjithshme

Informacion dhe shpjegimi i

mjedisit

Pyetjet e pyetësorit drejtuar

stafit akademik (PSA)

1.0

Shtylla I- Zhvillimi

personal

Pyetësori drejtuar

stafit akademik

(PSA)

1.0 I anketuari Detajet e kontaktit të të

anketuarve

Pyetja 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10,

11, 12 Seksioni 1

1.1 Përmbajtja Përmbajtja e pyetësorit

kërkesat e SNE-ve

Udhëzime mbi plotësimin e

pyetësorit dhe testimi i SNE 1,3,4

dhe 2

1.2 Pyetjet Dallimi midis pyetjeve të

pranimit dhe zbatimit

Pranimi merr vetëm dy vlera (1

pikë – Po) dhe (0 pikë - Jo).

Zbatimi vlerësohet me 0, 0.25, 0.5,

0.75, 1 (pesë vlera)

2.0


personal

Pyetësori drejtuar

stafit akademik

(PSA)

2.0.1 Pajtueshmëria

SNE-të

Shpeshtësia e shqyrtimit të

SNE-ve

Pyetja 13, 14, 15, 16 Seksioni 2

2.0.2 Etika Pajtueshmëria me kodin e

etikës FNK-së

Pyetja 4. A Seksioni 3

2.0.3 Përmirësimi Përmirësimi gjatë tre viteve të

fundit lidhur me përfitimet që

sjellin zbatimi i SNE-ve

Pyetja 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24

Seksioni 2

2.0.4 Zhvillimi Nevoja për ndryshime në

edukim, certifikim dhe ZHVP

Pyetjet e hapura nr. 17 dhe nr. 27

Seksioni 2

2.1


personal

Pyetësori drejtuar

stafit akademik

(PSA)

Kërkesat

hyrëse

Kërkesat për të hyrë në

programet e studimit (SNE 1)

Pyetja 1.1 Seksioni 4

2.1.1 Niveli në

hyrje

Niveli hyrës në universitet për

edukimin kontabël


2.1.2 Hapat Kërkesa hyrëse në përputhje

me SNE 1


2.2

Shtylla II-Edukimi

profesional

kontabël

Pyetësori drejtuar

stafit akademik

(PSA)

Përmbajtja Përmbajtja e programeve të

edukimit profesional të

kontabilistëve (SNE 2)


2.2.1 Niveli i

studimit

Ekuivalenca e së paku dy

viteve të studimeve universitare

me kohë të plotë

Pyetja 4.D, 4.E Seksioni 4

2.2.2 Kontabilitet Përmbajtja e kontabilitetit,

financës dhe njohurive të

ngjashme

Pyetja 4.A Seksioni 4

2.2.3 Biznes Përmbajtja e njohurive

organizative dhe të biznesit

Pyetja 4.B Seksioni 4

2.2.4 Teknologjia e

informacionit

Përmbajtja e njohurive të

teknologjisë Informacionit

Pyetja 4.C Seksioni 4

2.2.5 Hapat Edukimi profesional kontabël

në përputhje me SNE 2




100

2.3


personal

Pyetësori drejtuar

stafit akademik

(PSA)

Aftësitë

profesionale

Aftësitë profesionale dhe

edukimi i përgjithshëm (SNE

3)

Pyetja 2 Seksioni 3

2.3.1 Intelektuale Aftësitë intelektuale në

përputhje me SNE 3


2.3.2 Teknike Aftësitë teknike dhe

funksionale në përputhje me

SNE 3

Pyetja 2. B Seksioni 3

2.3.3 Personale Aftësitë personale në përputhje

me SNE 3

Pyetja 2. C Seksioni 3

2.3.4 Interpersonale Aftësitë ndërpersonale dhe

komunikuese në përputhje me

SNE 3

Pyetja 2. D Seksioni 3

2.3.5 Organizative Menaxhimi i aftësive

organizative dhe menaxhimin e

biznesit në përputhje me SNE 3

Pyetja 2. E Seksioni 3

2.3.6 Hapat Aftësitë profesionale në

përputhje me SNE 3

Pyetjet 2. F, 2. G, 2. H dhe 2.I

Seksioni 3

2.4

Shtylla I - Zhvillimi

personal

Pyetësori drejtuar

stafit akademik

(PSA)

Vlerat dhe

Etika

Vlerat profesionale, etika dhe

qëndrimet (SNE 4)


2.4.1 Etika Programi i edukimit të etikës Pyetja 3. C Seksioni 3

2.4.2 Hapat Vlerat profesionale, etika dhe

qëndrimet në përputhje me

SNE 4

Pyetja 3. B Seksioni 3

Burimi: Autori

Pranimi dhe zbatimi i SNE 1-4 sipas tabelës së mësipërme lidhen me

hipotezën 1: Zbatimi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit në kontabilitet në

nivelet akademike ndikon në zhvillimin fillestar të profesionit kontabël. Bazuar në

rezultatet e pranimit dhe zbatimit të vlerësuara me pikë nga të dhënat e grumbulluara

të pyetësorit testohet nëse zbatimi i SNE-ve ndikon apo nuk ndikon në zhvillimin

fillestar profesional.

Shtylla e dytë: Edukimi profesional kontabël i paraqitur në tabelën e

mësipërme lidhet me hipotezën 2: Kurrikulat e programeve mësimore në universitetet

publike në Shqipëri sigurojnë zhvillimin fillestar profesional në përputhje me SNE-të.

Pyetjet që lidhen me këtë hipotezë paraqiten në seksionin nr. 4, pyetja nr. 4.

Pyetësori i dytë u drejtohet anëtarëve të shoqatave anëtare dhe profesionistëve

kontabël. Ai është ndërtuar për të evidentuar një pasqyrë të zbatimit të Standardeve

Ndërkombëtare të Edukimit në Kontabilitet (SNE 5, 6, 7 dhe 8), si dhe lidhjen me

rritjen e cilësisë në raportimin financiar, zhvillimin e profesionit kontabël bazuar në

kompetenca dhe aftësi. Nëpërmjet burimit të të dhënave evidentohen problemet dhe

nevojat që paraqiten gjatë fazës së zbatimit të tyre. Pyetësori është i ndërtuar në tri

seksione (shih aneksin nr. 2):

Seksioni i parë shërben për të marrë informacion rreth të anketuarit. Seksioni i

dytë është ndërtuar për të evidentuar në mënyrë të përgjithshme shkallën e njohjes dhe

zbatimit të standardeve ndërkombëtare të edukimit nga anëtarët dhe nga organizmat

profesionalë. Seksioni i tretë është ndërtuar për të evidentuar nëse programet

trajnuese të Zhvillimit të Vijueshëm Profesional (ZHVP) janë në përputhje me SNE-5,

SNE-6 të dhe SNE-7, të cilat testojnë shtyllën e tretë të zhvillimit profesional dhe

SNE-8 teston kompetencat për profesionistët e auditimit, njohuritë e avancuara



101

profesionale, aftësitë e avancuara profesionale, vlerat dhe etikën për të rritur cilësinë

e raportimit financiar.

Tabela e mëposhtme paraqet kërkesat e SNE 5, 6, 7, 8 sipas ndarjes në dy

shtyllat e dyta dhe lidhja e të dhënave të secilës shtyllë me pyetjet e pyetësorit.

Tabela nr. 4.3: Lidhja e pyetjeve të pyetësorit me kërkesat e SNE 5, 6, 7, 8

Të dhëna të

përgjithshme

Informacioni dhe shpjegimi i

mjedisit

Pyetjet e pyetësorit drejtuar

dhe anëtarëve të shoqatave

2.5

Shtylla III-

Zhvillimi

profesional

Pyetësori drejtuar

Anëtarëve të

Shoqatave

Profesionale

(PASHP)

Eksperienca Të dhëna për të anketuarin dhe

kërkesat e përvojës praktike SNE 5

Pyetja 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8,

Seksioni 1


2.5.1 Përmbajtja Përmbajtja dhe kohëzgjatja e

përvojës praktike

Pyetja 3 Seksioni 2

Hapat Programi i përvojës praktike në

përputhje me SNE 5

Pyetja 1 Seksioni 3

2.5.2 Organizata Kontrolli dhe monitorimi Pyetja 1.A, 1.B Seksioni 3

Hapat Organizimi i përvojës praktike në

përputhje me SNE 5

Pyetja 1.C Seksioni 3

2.6

Shtylla III-

Zhvillimi

profesional

Pyetësori drejtuar

Anëtarëve të

Shoqatave

Profesionale

(PASHP)

Vlerësimi Vlerësimi i aftësive dhe

kompetencave profesionale (SNE

6)

Pyetja 2 Seksioni 3

2.6.1 Formati Kërkesat për metodologjinë e

vlerësimit

Pyetja 20 Seksioni 2

2.6.2 Përmbajtja Kërkesat për përmbajtjen e

vlerësimit


Hapat Vlerësimi në përputhje me SNE 6 Pyetja 4, 5, 6, 7, 8, 12, 13,

Seksioni 2

2.7 Shtylla III-

Zhvillimi

profesional

Pyetësori drejtuar

Anëtarëve të

Shoqatave

Profesionale

(PASHP)

ZHVP Zhvillimi i Vijueshëm Profesional

(SNE 7)

Pyetja 3 Seksioni 3

2.7.1 Kohëzgjatja Kërkesat për kohëzgjatjen dhe

vlerësimin e ZHVP

Pyetja 3.1, 3.2 Seksioni 3

2.7.2 Organizimi Kërkesat për organizimin dhe

monitorimin e ZHVP

Pyetja 9, 10 Seksioni 1

Pyetja 1.c, 2.c Seksioni 2

Hapat ZHVP ne përputhje me SNE 7 Pyetja 3.3 Seksioni 3

2.8

Shtylla IV-

Kompetencat për

Audituesit

profesionistë

Pyetësori drejtuar

Anëtarëve të

Shoqatave

Profesionale

(PASHP)

Auditimi Kërkesat e Kompetencës për

Audituesit ligjorë (SNE 8)


2.8.1 Programi Kërkesat e programit të avancuar

për Audituesit ligjorë


2.8.2 Aftësitë Kërkesat e avancuara të aftësive

për audituesit ligjorë


2.8.3 Etika Vlerat e avancuara, etika dhe

qëndrimet për auditimin

profesional


2.8.4 Përvoja Përvoja praktike në një mjedis

auditimi


2.8.5 Vlerësimi Vlerësim i avancuar për auditimin

profesional


2.8.6 ZHVP Kërkesat e ZHVP për auditimin

profesional



Hapat Kompetenca e audituesve ligjorë

në përputhje me SNE 8


Burimi:Autori

Pranimi dhe zbatimi i SNE 5-6 sipas tabelës së mësipërme lidhen me hipotezën 3:

Zbatimi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit ndikon në zhvillimin e vijueshëm



102

të profesionit kontabël. Bazuar në rezultatet e pranimit dhe zbatimit të vlerësuara me

pikë nga të dhënat e grumbulluara të pyetësorit testohet nëse zbatimi i SNE-ve ndikon

apo nuk ndikon në zhvillimin e vijueshëm profesional.

Pyetjet e zbatimit i referohen përputhjes me kërkesat specifike të SNE-ve.

Përgjigjet lidhur me pyetjet e zbatimit bazohen në gjykimin profesional dhe ato

ndahen në pesë kategori:

o A (rezultati 0) - Nuk ka zbatim;

o B (rezultati 1) - Zbatimi konsiderohet;

o C (rezultati 2) - Ekziston një nivel i ulët i zbatimit;

o D (rezultati 3) - Ekziston një nivel i mesëm i zbatimit;

o E (rezultati 4) - Ekziston një nivel i lartë i zbatimit.

Ekuivalenca ndërmjet pranimit dhe zbatimit vlerësohet duke përdorur formulën:

rezultati / 4 për pyetjet e zbatimit.

Çështjet e zbatimit janë më komplekse dhe u referohen pajtueshmërisë aktuale me

kërkesat specifike të SNE-ve. Përgjigjet bazohen në gjykimin profesional dhe

paraqiten në pesë kategori:

A. Nuk ka zbatim.

B. Zbatimi është në fazën e diskutimit.

C. Zbatimi është përtej diskutimit dhe hapat e fillimit janë duke u ndërmarrë për t'u

pajtuar.

D. Zbatimi po përshpejton dhe bie në mes të vargut të vazhdimit të uniformitetit.

E. Zbatimi ka arritur një nivel të lartë.

Vazhdimi me deklaratën e pranimit në nën-shtyllën 1 është deklarata

"Kërkesat e hyrjes në një program të edukimit të kontabilitetit janë në përputhje me

versionin më të përditësuar të SNE 1". Përgjigjja kërkon një përgjigje A, B, C, D ose

E dhe gjithashtu kërkon një gjykim profesional nga ana e të anketuarit.

Një kategori e pyetjeve është e përgjithshme në natyrë dhe shërben si sfond

për të përmirësuar më mirë pyetjet e pranimit dhe zbatimit. Kjo ndihmon për të

kuptuar karakteristikat e një vendi nga të cilat funksionon edukimi kontabël, për

shembull në pyetësor bëhet një pyetje e përgjithshme si vijon: "Gjatë tri viteve të

fundit a janë realizuar përmirësime thelbësore për: (b) Licencimin e kontabilistëve

dhe Audituesve." Përgjigjet kërkojnë përgjigje si: Pajtohem plotësisht, Pajtohem, Nuk

pajtohem. Të dhënat sasiore të marra nga pyetësorët janë bazuar mbi një shkallë

binare me 0 dhe 1 ku 1 pikë - Po pranim dhe 0 pikë-Jo pranim.

Po ashtu, përgjigjet e zbatimit bazohen në formulën ku rezultati (1, 2, 3 ose 4)

është i ndarë me 4 pjesë. Asnjë rezultat nuk mund të jetë i barabartë me 1. Prandaj, një

ekuivalencë mbahet ndërmjet pranimit dhe zbatimit. Nivelet janë koduar me vlerat

numerike në vijim:



103

A. 0

B. 1 ose 1/4 = 0.25

C. 2 ose 2/4 = 0.50

D. 3 ose 3/4 =0.75

E. 4 ose 4/4 = 1,0

Përdorimi i një shkalle binare është një pjesë kyç e kuadrit statistikor për analizën e

pyetësorëve në vazhdimësi. Konsiderata të tjera janë:

Numri dhe madhësia e universiteteve bazuar në numrin e të diplomuarve;

Përdorimi i vlerësimit së bashku me shqyrtimet e pavarura dhe të dhënat në

dispozicion të publikut për të rritur cilësinë dhe plotësinë e të dhënave;

Përdorimi i nën-shtyllave dhe mbledhja e të dhënave kryesore, të cilat më vonë

shprehen në formë përmbledhëse;

Pesha e reflektuar përmes skemës binare prej 0 deri në 1 për të dyja çështjet e

pranimit dhe zbatimit

Krahasimi i rezultateve, për të testuar korrelacionin me të dhëna të tjera sasiore.

Siç ilustrohet në vijim, aplikimi i analizës sasiore në edukimin kontabël u

ofron mundësinë përdoruesve të identifikojnë shpejt diferencat dhe përputhshmërinë.

Synojmë gjithashtu që ky studim të ketë një audiencë më të gjerë se specialistët e

kësaj fushe, të cilët mund t'i interpretojnë të dhënat për:

Ndryshimin ose përmirësimin e politikës së rregullatorëve;

Gjykimin e efikasitetit të standardeve;

Riorganizimin e edukimit ose trajnimit;

Përmirësimin e cilësisë së raporteve financiare.

Gjatë hartimit të pyetësorit janë marrë në konsideratë disa karakteristika të vendit, si:

kultura, gjuha, çështjet sociale dhe politike dhe modelet e edukimit të kontabilitetit

pikërisht në pyetjen 19 seksioni 2 të pyetësorit për stafin akademik. Modeli është

hartuar për përdorim dhe aplikim të lehtë. Ndërsa pyetjet rreth mjedisit social, politik

dhe rregullave janë kritike për të kuptuar sistemin e edukimit kontabël në një vend,

ato përfshihen në këtë model si pyetje të hapura (pyetjet nr. 17, 22, 26 dhe 27 seksioni

2).

Pyetësorët janë shpërndarë në formë elektronike nëpërmjet programit Google

Form dhe format word-i, duke nisur linkun me email dhe gjithashtu janë dorëzuar

edhe të printuar për t’u plotësuar në mënyrë manuale pasi numri i përgjigjeve të marra

fillimisht ishte i ulët. Për qëllime të këtij punimi pyetësorët u janë shpërndarë 165

individëve, të cilët janë staf akademik me kohë të plotë kryesisht të profilit

kontabilitet, financë dhe menaxhim në fakultetet e ekonomisë në universitetet publike.

Nga pyetësorët e shpërndarë kemi marrë 76 përgjigje të profileve kryesisht financë

dhe kontabilitet. Pyetësorët drejtuar anëtarëve të shoqatave dhe profesionistëve

kontabël janë shpërndarë nëpërmjet email-it tek 433 kontabilistë të miratuar dhe

ekspertë kontabël të autorizuar në qytete të ndryshme në vendin tonë, si Tiranë, Vlorë,

Shkodër, Korçë, Durrës, Elbasan, Fier, Lezhë etj. Nga këto janë grumbulluar 83

pyetësorë dhe norma e përgjigjes është 19% e anëtarëve dhe profesionistëve kontabël.



104

Përpara se të fillonim punën me shpërndarjen e pyetësorëve gjatë muajit janar

2018 u zhvillua një test kontrolli. Testi pilot u shpërnda në 10 të anketuar me qëllim

që të merrnim sugjerime dhe të testonim përshtatshmërinë e pyetësorit dhe pyetjeve të

përfshira në të. Pasi morëm përgjigjet e pyetësorëve të testit të kontrollit, u

modifikuan pyetjet, të cilat nuk kuptoheshin qartë, pyetje që gjykoheshin se ishin të

gjata dhe përgjigjet e të cilave duhet të ndryshoheshin. Si p.sh., (pyetja nr. 10 tek

seksioni i parë), (pyetja nr. 14 seksioni i dytë) pyetësori drejtuar anëtarëve të

shoqatave dhe (pyetja nr. 6 tek seksioni i parë), për pyetjet nr. 10 dhe nr. 11 na kanë

sugjeruar të shtonim fushat e studimit dhe fushat e mësimdhënies tek pyetësorët

drejtuar stafit akademik. Po kështu kemi hequr nga pyetësori tri pyetje me fund të

hapur duke i zëvendësuar ato me pyetje me alternativë (duke përfshirë dhe

alternativën “tjetër”) pasi konstatuam se këto pyetje ishin lënë të paplotësuara nga të

anketuarit.

Në mënyrë që përgjigjet e pyetësorëve të jenë të vërteta kemi përfshirë në

pyetësorë pyetje të ngjashme por të shprehura ndryshe dhe duke u ndryshuar renditjen

(si për shembull pyetja nr. 1. A dhe pyetja nr. 1. C seksioni i dytë). Pasi morëm

pyetësorët në formë elektronike dhe manuale hoqëm ata pyetësorë, të cilët i kemi

konsideruar si të pavlefshëm për shkak të mospërputhjes që kishin në plotësimin e

pyetjeve të kontrollit.

Popullata e përzgjedhur për t’u anketuar për arsye të ndryshme mund të mos

plotësojë pyetësorin. Mosplotësimi mund të krijojë dy probleme të mëdha: reduktimin

e papranueshëm të numrit të zgjedhjes dhe anshmëri në përgjigje. Problemi i numrit të

përzgjedhur për t’u anketuar mund të zgjidhet në dy mënyra. Së pari duke përdorur

teknika, të cilat e reduktojnë mosplotësimin. Kjo përfshin vëmendje më të madhe për

metodat që mbledhin të dhënat, trajnimin e kujdesshëm të intervistuesve, kthimin

përsëri për intervistë në kohë të ndryshme të ditës dhe javës. Për këtë problem jemi

përpjekur të kemi kontakte direkt me të anketuarit në mënyrë të veçantë me stafin e

universiteteve, të cilët janë kontaktuar personalisht si Universiteti “Ismail Qemali” i

Vlorës ku unë jam staf efektiv, Universiteti i Tiranës, Universiteti “Aleksandër

Moisiu”, Durrës dhe Universiteti “Luigj Gurakuqi” i Shkodrës. Ne kemi realizuar

takime personale me të anketuarit. Së dyti mund të marrim një vëllim zgjedhjeje më të

madhe sesa nevojitet. Duke supozuar se kemi mosplotësim rreth 20% atëherë bëjmë

një zgjedhje me vëllim 20% më i madh se ai që nevojitet. Këtë metodë e përdorëm për

anketimin e anëtarëve të shoqatave në vend. Përfundimisht u mblodhën 76 pyetësorë

dhe norma e përgjigjes është 46%.

Testet e aplikuara

Testi Chi-Square, i cili është përdorur për të testuar nëse ka lidhje midis

universitetit ku është pjesë e stafit dhe pyetjeve të drejtuara lidhur me edukimin

kontabël, konvergjencën, SNE-ve etj. Ky test ka dy hipoteza statistikore, në hipotezën

bazë vendoset pavarësia e dy variabëlve (pra nuk ka lidhje midis tyre) dhe në

hipotezën alternative, që variabëlit nuk janë të pavarur. Vlera e koeficientit të



105

rëndësisë të përdorur α=0.05. Për të gjykuar lidhur me këto hipoteza statistikore,

llogaritet statistika Chi-Square:

e

oe

f

ff 22 )(

Ku:

fe-janë denduritë e vrojtuara dhe

f0-janë denduritë e pritura

kushti për hedhjen poshtë të hipotezës bazë që është përdorur në punim është nëse p-

value<0.05. Denduritë e pritura duhet të jenë më të mëdha ose të barabarta me 5, në

rast të mosplotësimit të këtij kushti u jemi referuar statistikës Fisher's Exact Test si

vlerë e përshtatshme në këtë rast.

Testi Mann-Whitney U50

:

Hipotezat statistikore të lidhura me këtë metodë joparametrike testimi statistikor të

përshtatshme për variabël të matur në shkallën Likert janë:

H0: Popullimet janë identike

Ha: Popullimet nuk kanë identike

Nëse do të pranohej hipoteza bazë e këtij testimi pranojmë se nuk ka ndryshim

midis opinionit të stafit të Universitetit të Tiranës dhe Universiteteve të tjera, lidhur

me përgjigjet e marra në secilën nga pyetjet e matura në shkallën Likert. Tek ky test

kombinohen rangjet e dy popullimeve, totali i rangjeve të njërit nga popullimet (Ri)

përdoret për llogaritjet e statistikës U:

U=n1n2+n1(n1+1)/2-Ri

Ku- n1dhe n2 janë përkatësisht volumet e zgjedhjes për popullimin e parë dhe të dytë.

Hipoteza bazë hidhet poshtë nëse p-value<0.05.

4.3 Pyetjet kërkimore, hipotezat dhe vërtetimi i tyre, testet e kryera për

vlefshmërinë.

Bazuar në qëllimin dhe objektivin e këtij studimi, janë ngritur disa pyetje

kërkimore, të cilat jepen në vijim:

Pyetja e parë “Cili është mjedisi ekzistues i edukimit kontabël në vendin

tonë?” Kësaj pyetjeje i jepet përgjigje nëpërmjet analizës deskriptive të mënyrës së

rregullimit të profesionit kontabël në nivel akademik dhe në nivel profesional duke

evidentuar situatën aktuale dhe modelet që zbatohen në vendin tonë, të cilat trajtohen

50 Amir D. Aczel 2008. Complete Business Statistics, 7th Edition.



106

në kapitullin 3. Kjo finalizohet nëpërmjet një skeme mbi evoluimin e edukimit

profesional në Shqipëri duke u nisur nga ai fillestar deri tek ai i vijueshëm nga

organizatat profesionale. Nëpërmjet analizës përshkruese është trajtuar në kapitullin 3

rregullimi i profesionit në disa vende të përzgjedhura, si Rumania, Turqia, Serbia,

Kosova dhe Republika Çeke, të cilat janë përzgjedhur pasi janë vende të rajonit dhe

vende, të cilat kanë një të kaluar të ngjashme me vendin tonë. Pasi bëhet një paraqitje

e edukimit kontabël dhe nivelit të përputhshmërisë me SNE-të, të klasifikuara në nivel

i lartë, mesatar dhe i ulët jepen përfundimet përkatëse me qëllim që të përcaktohet

praktika më e përshtatshme për t’u ndjekur edhe nga vendi ynë. Në vazhdimësi

trajtohet rregullimi dhe edukimi kontabël në Shqipëri i parë në dy këndvështrime.

Këndvështrimi i parë është sipas zhvillimeve historike dhe i ndarë në periudha

kohore, ndërsa këndvështrimi i dytë sipas klasifikimit që kërkojnë SNE-të në zhvillim

fillestar profesional dhe në zhvillim të vijueshëm profesional.

Pyetja e dytë lidhet me faktin se sa është niveli i zbatimit të SNE-ve në nivelin

e zhvillimit fillestar (universitete) dhe të vijueshëm profesional (shoqata të

profesionistëve kontabël) në Shqipëri. Kjo pyetje merr përgjigje nëpërmjet

kombinimit të kërkimit përshkrues me atë analitik, analiza e të dhënave të pyetësorëve

drejtuar stafit akademik i përgjigjet pjesës së parë të pyetjes (ZHFP).

Pjesa e parë e kësaj pyetjeje kërkimore merr përgjigje nëpërmjet përpunimit të

rezultateve për pyetjet 1, 2, 3 dhe 4 seksioni 4 i pyetësorit drejtuar akademikëve.

Përcaktimi i ekzistencës ose jo i kërkesave në hyrje, aftësive profesionale

(intelektuale, teknike, funksionale, personale, komunikuese, organizative dhe

aplikative), vlerave etike dhe vlerave profesionale në fushën e kontabilitetit, financës,

zhvillimit të biznesit dhe teknologjisë së informacionit.

Pjesa e dytë e kësaj pyetjeje kërkimore merr përgjigje nëpërmjet përpunimit të

rezultateve për pyetjet 14, 15, 16, 19 të seksionit 2 dhe pyetjet 1, 2, 3 dhe 4 të

seksionit 3 të pyetësorit drejtuar anëtarëve të shoqatave profesionale. Analiza e të

dhënave të pyetësorëve teston nivelin e zbatimit të SNE 5, 6, 7 dhe 8.

Pyetja e tretë kërkimore synon të identifikojë se cilat janë problematikat,

vështirësitë apo pengesat që ndeshen gjatë pranimit dhe zbatimit të SNE-ve gjatë

zbatimit të tyre në nivel akademik dhe profesional në Shqipëri. Kjo pyetje

kërkimore merr përgjigje nëpërmjet analizës së të dhënave të pyetjes 19, e cila kërkon

të përcaktohen se cilat janë pengesat kryesore për të zbatuar SNE-të si dallimet

kulturore, dallimet në sistemin arsimor, dallimet në gjuhë, dallimet në skemën e

provimeve dhe vlerësimit. Pyetja nr. 20 dhe 21 grumbullon të dhëna nëse universitetet

kanë mbështetje dhe nëse po, çfarë lloj mbështetjeje kanë: në financim, në burime

njerëzore, informacion të përgjithshëm dhe nga cilat organizma si projekte, ministritë

dhe shoqatat profesionale brenda dhe jashtë vendit. Ndërkohë pyetja nr 5 tek seksioni

3 kërkon përgjigje me pesë nivele për të vlerësuar nëse pajtohen apo jo me deklaratat

të cilat bëjnë lidhjen me evidentimin e problematikave dhe vështirësive në zbatim dhe

pranim.



107

Përcaktimi i mjedisit tonë kombëtar në të cilin zbatohen SNE-të dhe pengesat që

hasen gjatë zbatimit të tyre për të realizuar qëllimin e tyre të rritjes së kompetencave

të profesionistëve dhe të rritjes së cilësisë në raportimin financiar testohen nga pyetja

nr. 21 e pyetësorit drejtuar anëtarëve të shoqatave.

Pajtimit ose jo me situatat e përmendura si p.sh.:

- dallimet në skemat e provimeve profesionale midis vendeve janë një pengesë

për arritjen e konvergjencës globale të edukimit kontabël,

- është e mundur të arrihet konvergjenca globale e edukimit të kontabilitetit

edhe pse skemat e provimeve profesionale janë të ndryshme midis vendeve,

- konvergjenca e suksesshme e edukimit global të kontabilitetit në masë të

madhe varet nga Marrëveshjet për Njohje të Ndërsjella Profesionale ndërmjet

organeve profesionale të kontabilitetit nga vende të ndryshme,

- është e mundur të zbatohet një provim profesional i unifikuar në nivel global

në mbarë botën dhe sisteme të ndryshme të kualifikimeve profesionale, është e

mundur të konvergojnë dallimet midis vendeve të ndryshme.

Hipotezat që testohen në këtë punim janë:

Hipoteza 1: “Zbatimi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit në

kontabilitet në nivelet akademike ndikon në zhvillimin fillestar të profesionit kontabël”

Kjo hipotezë testohet bazuar në dimensionimin e shtyllave të edukimit kontabël

nëpërmjet të dhënave të mbledhura nga pyetësorët drejtuar stafit akademik të

universiteteve të marra në analizë.

Lidhja e hipotezave me pyetjet e pyetësorëve dhe modeli i përdorur jepet ne

tabelat 4.4 dhe 4.5 si vijon;

Pyetjet lidhur me hipotezën 1: Zbatimi i Standardeve Ndërkombëtare të

Edukimit në kontabilitet në nivelet akademike ndikon në zhvillimin fillestar të

profesionit kontabël. Sipas trajtimit të bërë në (tabelën 4.2) paraqet lidhjen e

hipotezës së parë me pyetjet e seksionit 4 të pyetësorit, më konkretisht:

Tabela 4.4: Pyetjet lidhur me hipotezën 1:

Lloji i pyetësorit dhe

numri i pyetjes

Përshkrimi i pyetjes Matja

Pyetësori për stafin akademik

/seksioni 4. Pyetja 1.1

(SNE 1)

A kërkohen njohuri kontabël apo

financiare për t’u shpallur fitues në degët e

Financës dhe Kontabilitetit

Po / Jo


(SNE 1)

A ekziston ekuilibri midis nivelit të

njohurive/arsimit të kërkuar në momentin

fillestare, të hyrjes ne programet e studim

Po / Jo


(SNE 1)

Kërkesat e hyrjes në programet e edukimit

kontabël janë në përputhje me versionin

më të përshtatshëm të SNE-ve të

publikuara nga FNK-ja.

Shkalla Likert

me 5 nivele

/seksioni 4. Pyetja 2 Aftësitë profesionale (SNE 3) Pranimi Po / Jo



108

/seksioni 4. Pyetja 2/I Aftësitë kontabël dhe audituese Shkalla Likert

me 5 nivele

/seksioni 4. Pyetja 3/A Vlerat, etika dhe qëndrimet (SNE 4) Po / Jo

/seksioni 4. Pyetja 3/C Vlerat, etika dhe qëndrimet (SNE 4)

Shkalla Likert

me 5 nivele

/seksioni 4. Pyetja 4 Përmbajtja e programeve të edukimit

kontabël (SNE 2)

Po / Jo

seksioni 4. Pyetja 5. Zbatimi i SNE-2 Shkalla Likert 5

nivele

Burimi: Autori

Të dhënat e grumbulluara nga pyetësorët për të përcaktuar nëse ndikon apo jo

zbatimi i SNE-ve në zhvillimin fillestar profesional përcaktohen pasi të kemi

paraqitur rezultatet e zbatimit dhe pranimit sipas secilës SNE1-4.

Hipoteza 2: “Kurrikulat e programeve mësimore në universitetet publike në

Shqipëri sigurojnë zhvillimin fillestar profesional në përputhje me SNE-të”. Kjo

hipotezë testohet nëpërmjet analizës së nivelit të zbatimit të SNE-2. Hipoteza testohet

nëpërmjet analizës përshkrimore të kurrikulave universitare. Ajo teston në grup

pyetjet e Edukimit Profesional në Kontabilitet, seksioni i katërt.

Pyetjet lidhur me hipotezën 2, sipas trajtimit të bërë në tabelën nr 4.5 paraqitet

lidhja e hipotezës së dytë me pyetjet e seksionit 4 të pyetësorit, më konkretisht:

Tabela 4.5: Analiza e te dhënave mbi kurrikulat e programeve mësimore në universitetet

publike


numri i pyetjes


Pyetësori për stafin akademik

/seksioni 4. Pyetja 4 Programi i edukimit të kontabilitetit

përfshin një kuadër të vlerave

profesionale, etike dhe qëndrimet për të

ushtruar gjykimin profesional?

Po / Jo

/seksioni 4. Pyetja 4 A përfshijnë programet e studimit në

Kontabilitet, Financë dhe njohuri të

lidhura në kurrikulat e tyre komponent të

Kontabilitetit? (e detajuar nga (a-h)

Po / Jo

/seksioni 4. Pyetja 4 A përfshihen në programet e studimit të

Financës dhe Kontabilitet njohuri

organizative dhe biznesi (a-j)?

Po / Jo

/seksioni 4. Pyetja 4 A përfshihen njohuritë të teknologjisë së

informacionit në programet mësimore

(A-E)?

Po / Jo

/seksioni 4. Pyetja 5 Zbatimi: Programi i studimit në

kontabilitetit dhe përmbajtja e tij është në

përputhje me versionin më të fundit të

SNE-ve të FNK-së.

Shkalla Likert

me 5 nivele

/seksioni 4. Pyetja 5 Programi i studimit në auditim dhe

përmbajtja e tij është në përputhje me

versionin më të fundit të SNE-ve të

FNK-së.

Shkalla Likert

me 5 nivele

Burimi: Autori



109

Hipoteza 3: “Zbatimi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit ndikon në

zhvillimin e vijueshëm të profesionit kontabël” Kjo hipotezë testohet bazuar në

analizën me faktorë nëpërmjet të dhënave të mbledhura nga pyetësorët drejtuar

anëtarëve të shoqatave dhe profesionistëve kontabël të marrë në analizë në këtë

punim.

Pyetjet lidhur me hipotezën 3: “Zbatimi i Standardeve Ndërkombëtare të

Edukimit ndikon në zhvillimin e vijueshëm të profesionit kontabël”. Tabela nr. 4.3

paraqet lidhjen e hipotezës së tretë me pyetjet e seksionit 3 të pyetësorit, më

konkretisht:

Tabela 4.6: Pyetjet lidhur me hipotezën 3


numri i pyetjes


Pyetësori për anëtarët e shoqatave profesionale

/seksioni 3. Pyetja 1/A Vlerësimi i aftësive dhe kompetencave

kontabël, Pranim (SNE 5)

Po / Jo

/seksioni 3. Pyetja 1/B Një vlerësim i aftësive / kompetencave

kontabël dhe audituese në përputhje me

versionin e fundit të SNE-ve të IFAC-ut.

Zbatim (SNE 5)

Shkalla Likert

me 5 nivele

/seksioni 3. Pyetja 2/A Vlerësimi i Aftësive Profesionale dhe

Kompetencave Pranim (SNE 6)

Po / Jo

/seksioni 3. Pyetja 2/B Kërkesat e Eksperiencës praktike Zbatim

(SNE 6)

Shkalla Likert

me 5 nivele

/seksioni 3. Pyetja 3/A Zhvillimi i Vijueshëm Profesional Pranim

(SNE 7)

Po / Jo

/seksioni 3. Pyetja 3/B

dhe 3/C

Ekziston një kërkesë për Zhvillim të

Vijueshëm Profesional për Kontabilistët

dhe audituesit. Zbatim (SNE 7)

Shkalla Likert

me 5 nivele

/seksioni 4. Pyetja 4 A përmbajnë programet e studimit në

Auditim komponent mbi kontabilitetin dhe

raportimin financiar në një nivel të

avancuar. Pranim (SNE-8)

Po / Jo

/seksioni 4. Pyetja 4 A përmbajnë programet e studimit për

auditues të certifikuar komponent për

auditimin e informacioneve historike

financiare në një nivel të përparuar? (SNE-

8) Pranim

Po / Jo

/seksioni 3. Pyetja 4 Kompetencat për profesionistët e auditimit,

njohuritë e avancuara profesionale, aftësitë

e avancuara profesionale, vlerat dhe etika;

eksperienca e avancuar praktike, vlerësimi

dhe zhvillimi i vijueshëm profesional

zbatim (SNE 8).

Shkalla Likert

me 5 nivele

Burimi: Autori



110

4.4 Karakteristikat e grupit të studiuar

Në këtë çështje jepet një analizë përshkruese e krahasuese e target grupit të marrë

në studim për evidentimin e nivelit aktual të njohjes së zhvillimit fillestar dhe të

vijueshëm të profesionit kontabël. Kjo bazohet në studimin e burimeve primare duke

përdorur pyetësorin drejtuar stafit akademik te universiteteve publike në vend si edhe

profesionistëve kontabël që ushtrojnë profesionin e tyre si dhe janë të anëtarësuar në

shoqata/institucione referuar kuadrit ligjor për profesionet e lira në Shqipëri. Kjo

shpërndarje në dy target grupe është bazuar si në SNE-të por edhe në bazë të studimit

të literaturës së shqyrtuar në kapitullin 2 dhe 3. Përpara se të analizohen pyetjet

kërkimore dhe të testohen hipotezat, fillimisht paraqitet një përshkrim i shkurtër i

karakteristikave të target-grupeve të marra në studim.

4.4.1 Analiza e target grupit për zhvillimin fillestar profesional

Për t´u përgjigjur pyetjeve kërkimore dhe hipotezave të ngritura në këtë

studim, në lidhje me zhvillimin fillestar të profesionit kontabël, kemi marrë si target

grup stafin akademik punonjës aktual me kohë të plotë në universitete publike në

rrethe të ndryshme. Ky pyetësor iu shpërnda 8 universiteteve, 165 punonjësve (staf

akademik) dhe 5 departamenteve (Grafiku 4.2). Kjo shpërndarje është bazuar jo

vetëm në kriteret e përcaktuara në SNE-të por edhe në studimet e evidentuara në

literaturën e shqyrtuar. Përgjigjet e grumbulluara rezultojnë se rreth 83% e tyre janë të

profilit financë dhe kontabilitet për të testuar njohuritë që përfshihen në kurrikulat

universitare në fushën e kontabilitetit dhe financës sipas SNE-2. Kurse pjesa tjetër i

përket departamenteve të tjera kjo për të testuar njohuritë e organizatës dhe IT si

kërkesë e SNE-2. Përgjigjet janë marrë nga 8 universitete, 76 punonjës (staf

akademik) dhe 13 departamente. Përqindja totale është 46% e përgjigjeve të marra.

Për pyetësorin e zhvillimit fillestar, drejtuar universiteteve publike karakteristikat e

target-grupit rezultuan si vijon:

Shpërndarja nëpër universitete rezulton se pjesën më të madhe të anketuarve e

zënë Universiteti i Vlorës dhe ai i Tiranës respektivisht 28 % dhe 22%. Të anketuarit

në universitetet e tjera zënë një peshë relativisht pothuajse të njëjtë me rreth 8 % me

përjashtim të Universitetit të Shkodrës që zë 12 % të të anketuarve. Shpërndarja sipas

Departamenteve është e tillë; 62% e të anketuarve janë të punësuar në Departamentin

Financë-kontabilitet, 14% janë nga Departamenti i Kontabilitetit dhe këta janë të

gjithë në Universitetin e Tiranës, dhe 24 % të tjerë të anketuar i përkasin

departamenteve të menaxhimit, ekonomiksit dhe financës. (Më gjerë grafiku 4.2)



111

Grafiku.4.1: Shpërndarja e përgjigjeve të grumbulluara sipas universiteteve publike të marra në

analizë. (të dhënat në vlerë numerike paraqiten në tabelën nr. 3.1 Aneksi nr. 3)

Burimi: Autori

Grafiku 4.2: Shpërndarja sipas departamenteve

Burimi: Autori

Gjinia, Mosha, Angazhimi në mësimdhënie

Nga të anketuarit, 10.5% janë meshkuj dhe 89.5 % janë femra (tabela 3.12

Aneksi nr. 3). Pjesën më të madhe të të anketuarve e zë grupmosha 31-40 vjeç (53%)

dhe pas saj renditet grupmosha 41-60 vjeç (25%). Këto nivele tregojnë për një

grupmoshë relativisht të re të angazhuar në mësimdhënie duke paraqitur një potencial

për studime të mëtejshme. (tabela 3.13 Aneksi 3)

Vërehet se peshën kryesore të të anketuarve e zënë Lektorët me 74% dhe më

pas vijnë Profesorët dhe Profesorët e Asociuar me 17%, shpërndarje kjo në përputhje

me kërkesat e ligjit për arsimin e lartë. Nga të dhënat e grumbulluara konstatohet se

51% e pedagogëve kanë gradën Doktor i shkencave, rreth 33% janë me Master

shkencor dhe janë kandidatë për marrjen e gradës shkencore doktor dhe 16% kanë

titullin Prof.Asoc dhe Prof. Dr. (Tabela 3.14 Aneksi 3)

Anëtarësimi i akademikëve në shoqatat profesionale

Një nga pyetjet e adresuara për stafin akademik ishte për pjesëmarrjen e tyre

në organizatat e profesioneve të lira (shoqatat apo institucionet). Nga analiza e të

dhënave rezulton se pjesa më e madhe e të anketuarve (61.8%) janë të anëtarësuar në



112

një shoqatë profesionale si IEKA (7.9%), IKM (18.4%), SHFKSH (32.9%) dhe

organizata jashtë vendit (5.3%). Kurse 38.2% e stafit akademik të anketuar nuk janë të

anëtarësuar në shoqata profesionale.

Eksperiencë në punë

Nga përgjigjet e marra nga stafi akademik lidhur me eksperiencën në punë

rezulton se ata kanë mesatarisht 11 vite eksperiencë pune në mësimdhënie sipas

grafikut 4.3 (tabela 3.21 dhe 3.22 Aneks 3).

Grafiku 4.3:Paraqitja grafike e eksperiencës në punë

Burimi: Autori

Fusha e mësimdhënies

Stafi akademik lidhur me fushën e mësimdhënies rezulton me një shpërndarje

sipas paraqitjes grafike 4.4. Lëndët e testuara u referohen kërkesave të SNE 2 ku sipas

tyre komponenti kontabël është i rëndësishëm për programet dhe kurrikulat

universitare. Grafikët e lëndëve Kontabilitet Financiar51

, Analiza e Pasqyrave

Financiare52

, Kontabilitet Drejtimi53

, Kontabilitet Kosto54

, Auditimi, Sistemet e

Informacionit Kontabël paraqiten në aneksin 3. Në pyetjet e hapura lidhur me fusha të

tjera të mësimdhënies janë Drejtimi Financiar, Bazat e financës, Shërbimet e Sigurisë

dhe të Konsulencës, Kontabiliteti Publik, Menaxhimi dhe Ekonomiksi.

51 Grafiku 3.1 (Aneks 3) 52

Grafiku 3.5 (Aneks 3) 53

Grafiku 3.2 (Aneks 3) 54

Grafiku 3.3 (Aneks 3)



113

Grafiku 4.4: Shpërndarja sipas fushave të mësimdhënies

Burimi: Autori

4.4.2 Analiza e target grupit për zhvillimin e vijueshëm profesional

Pyetësori i dytë i përgatitur për këtë studim iu drejtua profesionistëve kontabël

dhe anëtarëve të shoqatave që operojnë në vendin tonë. Qëllimi i anketimit të tyre

ishte për të marrë opinionin e target grupit që i përket zhvillimit të vijueshëm të

profesionistëve kontabël, kjo referuar 4 SNE-ve (5-8) si pjesë e domosdoshme e

profesionit kontabël. Gjithashtu qëllimi i anketimit të këtij target grupi është të

evidentojë nivelin e njohjes dhe të zbatueshmërisë së SNE-ve në vendin tonë.

Në vendin tonë shoqatat kryesore që rregullojnë profesionin e lirë “Kontabilist

i Miratuar”, të cilave u jemi referuar janë IEKA, IKM, SHKFSH. IEKA është anëtare

me të drejta të plota në IFAC dhe rregullon profesionin kontabël duke e certifikuar me

titullin Auditues Ligjor (dikur Ekspert Kontabël të Autorizuar/Ekspert Kontabël të

regjistruar). IKM është anëtare e IFAC dhe është në diskutime për anëtarësimin më të

drejta të plota. Analiza e këtij target grupi rezulton si vijon:

Gjinia, mosha dhe punësimi

Sipas analizës së të dhënave rezulton se 63.9 % e grupit të anketuarve janë

femra dhe 36.1% janë meshkuj. Sipas grup-moshës evidentohet se 41% e të

anketuarve i përkasin grup-moshës 25-35 vjeç. Në shifra afërsisht të njëjta paraqitet

dhe grupmosha 36-45 me 40%. Pjesa tjetër 12% i përket grupmoshës 45-55 vjeç, 6%

mbi 55 vjeç dhe 1% deri në 25 vjeç. Kjo shpërndarje tregon përfshirjen në mënyrë

aktive të të gjitha grupmoshave në karrierë dhe sidomos në zhvillimet e profesionit

kontabël.

Të anketuarit rezultonin se rreth 41% e tyre ishin të vetëpunësuar kurse pjesa tjetër

ishin të punësuar.



114

Profesioni

Peshën kryesore të të anketuarve e zë profesioni Kontabël i Miratuar me 45 %

dhe Kontabilistët me 29%. Kjo shpërndarje është e justifikuar duke ditur që sipas

legjislacionit në fuqi përgatitja e pasqyrave financiare bëhet nga Kontabilistët e

Miratuar. Me ndryshimin e fundit të Ligjit nr. 10091 datë 05.03.2009 “Për auditimin

ligjor, organizimin e profesionit të ekspertit kontabël të regjistruar dhe të kontabilistit

të miratuar” (është ndryshuar neni2, pika7) lejohet kryerja e shërbimeve të

kontabilitetit edhe nga profesionistët e pavarur “Auditues ligjor”. Pjesa tjetër e të

anketuarve i përket grupit jo profesionist, por që ushtrojnë veprimtarinë e tyre si

llogaritarë (Grafiku 4.5).

Grafiku 4.5: Paraqitja e profesionit

Burimi: Autori

Shpërndarja e anëtarësimit në shoqatat profesionale

Të dhënat e analizuara i përkasin të anketuarve, të cilët janë të anëtarësuar në

shoqata ku 53.2% janë të anëtarësuar tek SHFKSH, 29.8 % e të anketuarve janë te

IKM dhe pjesa tjetër 12.8 % në IEKA ndërsa të tjerët janë në organizata jashtë vendit.

Grafiku 4.6: Shpërndarja në % e të anëtarësuarve në shoqatat profesionale

Burimi: Autori

Eksperienca në punë

Nga të dhënat e grumbulluara pjesa më e madhe kanë 5-10 vjet eksperiencë

pune, më pas vijnë profesionistët me mbi 10 vjet, 20 vjet dhe 5 vjet çka evidenton se

grupi i të anketuarve ka eksperiencë të konsiderueshme në profesion dhe plotësimi i

pyetësorit nga ata në lidhje më zbatimin e SNE-ve gjykohet i përshtatshëm mbi

besueshmërinë, rëndësinë dhe vlerat që mbartin përgjigjet.



115

Grafiku 4.7:Vitet e eksperiencës në punë

Burimi: Autori

Sektorët ku ofrohen shërbimet profesionale nga të anketuarit

Vihet re se pjesa më të madhe e profesionistëve të anketuar ofron shërbime

kontabël në sektorin e shërbimeve profesionale, sektorin e ndërtimit dhe në kompanitë

tregtare.

Grafiku 4.8. Shpërndarja sipas çdo sektori

Burimi: Autori

Si përfundim të këtij kapitulli mund të themi se mbi bazën e analizave

përshkruese krahasuese synohet të realizohet evidentimi i nivelit të pranimit dhe

zbatimit të 8 SNE-ve. Pavarësisht kufizimeve që mund të kemi përgjatë studimit

mendojmë se ai do të jetë fillimi i një rruge studimi për zhvillimin profesional

kontabël duke e çuar drejt konvergjencës globale të edukimit kontabël.



116

KAPITULLI V - ANALIZA DHE DISKUTIMI I REZULTATEVE

Në këtë kapitull paraqiten rezultatet e kërkimit parësor duke i analizuar dhe

krahasuar ato me objektivat e studimit, pyetjet kërkimore dhe hipotezat, metodologjia

e të cilave është paraqitur në kapitullin numër 4. Fillimisht kryhet analiza e

rezultateve, analizohen karakteristikat e grupit të përzgjedhur për studim duke i

kategorizuar në dy nivelet e zhvillimit profesional konkretisht, në zhvillim fillestar

profesional dhe zhvillim të vijueshëm profesional. Më tej diskutohen rezultatet e

përpunimit të të dhënave nga pyetësorët duke i grupuar ato sipas pyetjeve kërkimore

të ngritura që në fillim të punimit, sipas testimit të hipotezave dhe ndarjes së tetë

SNE-ve sipas katër shtyllave mbi të cilat mbështetet edukimi kontabël sipas Institutit

të Zhvillimit Global të Kontabilitetit (IZHGK). Kjo analizë mbështetet jo vetëm në

përshkrimin e pyetësorëve por dhe në testet përkatëse statistikore për pyetësorët

drejtuar stafit akademik dhe anëtarëve të shoqatave.

5.1 Zhvillimi i edukimit profesional në Shqipëri, bazuar në kërkesat e SNE-ve

Në këtë seksion jepet një paraqitje e nivelit të njohjes, zbatimit, pranimit dhe

zbatimit të SNE-ve në Shqipëri. Ky qëllim realizohet nëpërmjet analizës përshkruese

dhe krahasuese të të dhënave të grumbulluara për kurrikulat dhe programet

universitare sipas kërkesave të SNE-ve, si dhe programeve trajnuese të shoqatave

profesionale.

Analiza e mësipërme shërben për t’i dhënë përgjigje pyetjes së parë kërkimore “Cilat

janë kushtet aktuale të edukimit kontabël në vendin tonë?” dhe pyetjes së dytë “Në

ç’masë zbatohen Standardet Ndërkombëtare të Edukimit në nivelin e zhvillimit

fillestar dhe të vijueshëm profesional në Shqipëri?” por dhe njëkohësisht për testimin

e të tre hipotezave të ngritura në studimin tonë. Analiza plotësohet edhe me testimin e

mëtejshëm bazuar në të dhënat primare të grumbulluara.

5.1.1 Zhvillimi fillestar profesional sipas kërkesave të SNE-ve

Bazuar në kërkesat e SNE1, SNE-2, SNE-3 dhe SNE-4 për zhvillimin fillestar të

ofruar nga universitetet publike të marra në analizë kurrikulat universitare duhet të

përfshijnë njohuri në tri fusha, si kontabilitet dhe financë, organizata dhe biznesi dhe

teknologjia e informacionit. Ne kemi analizuar secilën kurrikul të universiteteve nëse i

plotësojnë apo jo këto kërkesa. Të dhënat e programeve të studimit në nivel Bachelor

dhe Master të publikuara në faqet e internetit të universiteteve të marra në analizë të

cilat janë programe 3+2, plotësojnë kushtin që një program duhet të jetë minimumi 2

vjet sipas SNE-2 (tabelat e detajuara për secilin universitet të trajtuar ndodhen në

aneksin 3).



117

Tabelat në vijim japin një përmbledhje të analizës së çdo universiteti me kërkesat e

SNE-ve për zhvillimin fillestar.

Tabela 5.1: Analiza përshkruese e krahasuese e programeve universitare (SNE 1-4)

SNE Emërtimi i

SNE-së

Kërkesat kryesore Realizimi i kërkesave

SNE-

1

Kërkesat për

hyrjen në

programin e

Edukimit

Profesional të

Kontabilistëve

Për një individ që kërkon

të fillojë një program

edukimi në fushën

kontabël si profesionist

kontabël duke plotësuar

kërkesat për të qenë

anëtar i shoqatave

profesionale vendase, si

IEKA, IKM, SHFKSH

duhet të jenë së paku:

kandidati të ketë

zhvilluar lëndë të profilit

financë, kontabilitet ose

ekonomi e përgjithshme

dhe kjo të merret për

bazë në lejimin e tyre për

të dhënë provimin për të

fituar titullin auditues

ligjor.

Bazuar në plotësimin e kërkesave për të

fituar të drejtën e dhënies së provimit

për të fituar titullin si auditues ligjorë

kandidatët duhet të plotësojnë një sërë

kushtesh ndër të cilat është edhe kushti

që kandidati duhet të ketë përfunduar

studimet bachelor dhe master në fushën

e ekonomisë. Shoqatat profesionale në

bashkëpunim me universitetet dhe

stafin e tyre organizojnë trajnime

përgatitore për kandidatët. Mënyra e

vlerësimit të kualifikimeve dhe

përvojës praktike në nivelin e hyrjes në

profesion realizohet bazuar edhe në

kushtet e vendit tonë sipas kërkesave të

SNE-1.

Si përfundim mund të themi se

kërkesat e SNE-1 plotësohen nga

organizmat rregullatorë të profesionit

në vendin tonë.

Burimi: Autori

Tabela 5.2: SNE-2 sipas secilit universitet

Standardi UNIVERSITETET (Realizimi apo jo i komponentëve)

SNE-2

Universitetet

UT Tiranë

UBT Tiranë

ULG

Shkodër

UEC,

Gjirokastër UAM,

Durrës

UVIQ

Vlorë

UAXH

Elbasan UFN

Korçë

Komponenti i kontabilitetit, financës dhe njohurive të ngjashme;

Kontabiliteti

financiar dhe

raportim financiar:

PO PO PO PO PO PO PO PO

Kontabiliteti i

drejtimit,

kontabiliteti i

kostos dhe

kontrolli;

PO JO MIX PO PO MIX PO MIX PO

MIX

PO

MIX

PO

Taksimi; PO JO JO PO

MIX

JO PO PO JO

Ligji për

kontabilitetin dhe

shoqëritë tregtare;

PO JO PO PO

MIX

PO PO PO PO

Auditimi dhe

shërbimet e

sigurisë;

PO PO, JO

MIX

PO, JO

MIX

PO, JO

MIX

PO PO PO,

PO

PO,

PO

Drejtimi financiar; PO PO PO PO PO PO PO PO

Vlerat profesionale

dhe etika.

PO JO JO JO JO PO PO JO

Komponenti i njohurive organizative dhe të biznesit



118

Ekonomiks PO

MIX

PO

MIX

PO

MIX

PO

MIX

PO

MIX

PO

MIX

PO

MIX

PO

MIX

Mjedisi ku operon

biznesi

PO PO PO JO JO JO JO JO

Qeverisje

korporatash

PO JO JO PO JO PO JO PO

Etika në biznes PO JO JO PO JO PO PO JO

Tregjet financiare PO PO PO PO MIX PO PO PO PO

Metoda sasiore PO JO JO JO PO PO PO PO

Menaxhimi dhe

vendimmarrja

strategjike

PO

JO

JO PO PO PO, JO PO JO PO

Marketing PO PO PO PO PO PO PO PO

Biznesi

ndërkombëtar dhe

Globalizimi

JO JO PO JO PO PO PO PO

Sjellje

Organizative

PO JO JO JO JO PO PO JO

Komponenti i teknologjisë së informacionit

Njohuritë të

Përgjithshme të TI

PO

PO

PO

PO

PO

PO

PO

PO

Kontrollin e

njohurive IT JO JO JO JO JO JO JO JO

Kontrollin e

Kompetencave IT JO JO JO JO JO JO JO JO

Kompetencat e

përdoruesve IT JO JO JO JO JO JO JO JO

Një kombinim i

kompetencave të

drejtimit, vlerësuesit

ose projektuesit të

sistemeve të

informacionit

JO

JO

JO

JO

JO

JO

JO

JO

Kërkesat e SNE-2 bazuar në kurrikulat dhe programet e universiteteve të shqyrtuara

plotësohen pjesërisht.

Burimi: Autori

Tabela 5.3: Zbatimi i SNE-3

SNE Emërtimi i

SNE-së


SNE-

3

Aftësitë

profesionale

Individët që kërkojnë të bëhen

kontabilistë profesionistë

duhet të fitojnë aftësitë e

mëposhtme:

Aftësitë intelektuale

Këto aftësi fitohen në

universitetet e marra në analizë:

Gjatë programit të studimit

Aftësitë teknike dhe

funksionale


Aftësitë personale Zhvillohen në një nivel shumë të

ulët

Aftësi komunikuese Zhvillohen aftësi të dobëta

komunikuese



119

Aftësitë organizative dhe

të menaxhimit të biznesit

Nëpërmjet zhvillimit të

seminareve

Bazuar në këto të dhëna kërkesat e SNE-3 plotësohen pjesërisht.

Burimi: Autori


SNE Emërtimi i

SNE-së


SNE

-4

Vlerat, etika

dhe

qëndrimet

profesionale

Programi i edukimit profesional

të kontabilitetit duhet t'u sigurojë

profesionistëve kontabël një

kuadër të vlerave profesionale,

etikës dhe qëndrimeve për

ushtrimin e gjykimit profesional

dhe për sjelljen në mënyrë etike

duke vepruar në interes të

shoqërisë dhe zhvillimit të

profesionit.

Në universitetet e shqyrtuara kjo

realizohet duke pasur “liri” vetëm

nëpërmjet lektorëve dhe

profesorëve në lëndën e auditimit.

Nga studimi i universiteteve, kjo

lëndë realizohet pjesërisht,

përjashtohet Universiteti i

Tiranës, që e ka të përfshirë në

programet e tij bazuar në Kodin

e etikës.

Burimi; Autori

Nga analiza e mësipërme arrijmë në përfundimin se nga trajtimi i kurrikulave

dhe programeve universitare të degës financë dhe kontabilitet të para në nivel

bachelor dhe master shohim se universitetet i ofrojnë njohuritë në fushat e

Kontabilitetit dhe Financës, Sjelljes organizative dhe biznesit dhe të Teknologjisë së

informacionit nëpërmjet lëndëve të përfshira në programet e studimit. Pasi shohim më

në detaje secilën fushë dhe lëndët që specifikohen në standardin SNE-2 rezultojnë

diferenca, të cilat janë shënuar në tabelat e mësipërme. Nga kjo paraqitje vëmë re se

njohuritë për fushën e kontabilitetit përfshihen në kurrikula dhe kjo tregon që kjo

fushë plotësohet, lëndët e kontabilitetit të kostos dhe të drejtimit në pjesën më të

madhe të universiteteve zhvillohen si një lëndë e vetme Kontabilitet kosto-drejtimi

dhe jo si lëndë të ndara Kontabilitet kostoje dhe Kontabilitet Drejtimi. Tek

komponenti i dytë vëmë re se ka lëndë bazë si Menaxhimi e Marketingu që zhvillohen

në të gjithë universitetet, ndërsa lëndët Sjellja organizative dhe Etika profesionale nuk

janë pjesë e kurrikulës bazë dhe nuk zhvillohen në të gjitha universitetet. Tek fusha e

tretë Teknologji informacioni vihet re që të gjitha universitetet ofrojnë vetëm njohuritë

bazë të IT pa kompetenca profesionale dhe zhvillim të lëndëve praktike në IT, të cilat

do të kombinonin kompetencat e drejtimit, vlerësimit të Sistemeve të Informacionit në

Kontabilitet.

Si përfundim, bazuar në analizën e mësipërme të kurrikulave për plotësimin e

kërkesave të SNEve 1-4, rezulton se kërkesat e zhvillimit fillestar profesional

plotësohen pjesërisht.

5.1.2 Zhvillimi i vijueshëm profesional sipas kërkesave të SNE-ve

Bazuar në kërkesat e SNE-5, SNE-6, SNE-7 dhe SNE-8 për zhvillimin e

vijueshëm të ofruar nga organizmat rregullatorë, të cilët janë anëtarë të IFAC-ut.

IEKA si anëtare e IFAC-ut duhet të plotësojë kërkesat e përcaktuara nga SNE-të e



120

BSNEK. Në vijim analizohet secili standard për të evidentuar plotësimin ose jo të

kërkesave të SNE-ve. Tabelat në vijim japin një përmbledhje të analizës së çdo

standardi. Të dhënat e kurrikulës së plotë të profesionit të audituesit e publikuar në

faqen e IEKA janë marrë në analizë për të përcaktuar nëse plotësohen apo jo kërkesat.

Tabela 5.5 “Analiza përshkruese e krahasuese e programeve universitare me SNE-te 1-4”

SNE Emërtimi i

SNE-së


SNE

-5

Kërkesat

për

eksperiencën

praktike

Kandidatët duhet të fitojnë

eksperiencën praktike të

përshtatshme të para-

kualifikimit. Periudha e

përvojës praktike përbën

kusht për të vazhduar më

tej në zhvillimin e

vijueshëm. Kjo periudhë

duhet të jetë minimumi 3

vjet me kohë të plotë për t’u

lejuar kandidatëve të

tregojnë se ata kanë fituar

njohuritë, aftësitë dhe vlerat

profesionale për ta kryer

punën e tyre. Në programet

e studimit afati i praktikës

duhet të jetë jo më shumë

se 12 muaj.

Monitorimi dhe kontrolli

Bazuar në faqen e IEKA/IKM

studentët pasi përfundojnë studimet

Master ose ekuivalente me të duhet të

kenë 3 vite përvojë praktike në kushtet

e punësimit me kohë të plotë.

Praktika kryhet pranë ose nën kujdesin

e një drejtuesi, i cili duhet të jetë

auditues ligjor aktiv që ushtron

profesionin prej të paktën 3 vitesh.

Kandidati duhet të kryejë jo më pak se

600 orë punë në auditimin ligjor të

pasqyrave financiare individuale

dhe/ose të konsoliduara.

Kurse në IKM, kjo kërkohet bazuar në

përmjet vërtetimet nga qendrat e punës

ku kandidati paraqet pranë shoqatës

dhe vërtetohet nga organet kompetente

(drejtoria tatimore etj.)

Kërkesat e SNE-5 plotësohen nga

organizmat rregullatorë në vendin

tonë.

Burimi: Autori


SNE Emërtimi i

SNE-së


SNE

-6

Vlerësimi i

aftësive dhe

kompetencat

profesionale

Aftësitë dhe kompetencat

profesionale të kandidatëve

duhet të përcaktohen dhe

vlerësohen zyrtarisht para se të

licencohen si kontabilistë

profesionistë.

Ky vlerësim është përgjegjësi e

organizmave anëtare të IFAC-ut

dhe duhet të kryhet nga një

autoritet përkatës rregullator.

Vlerësimi i aftësive dhe

kompetencave profesionale

duhet të jenë në formë të

regjistruar; të jenë të besueshme

dhe të vlefshme; të mbulojë një

sasi të mjaftueshme të të gjithë

gamës së njohurive profesionale,

Bazuar në kurrrikulën e plotë të

profesionistëve të miratuar në

2017, sipas ligjit të Auditimit

shoqatat kanë përgjegjësinë të

zhvillojnë të gjitha modulet

profesionale që përfshijnë: 1.

raportimin financiar, 2. standardet

e auditimit,

3. etikën profesionale,

4. dhënien e sigurisë,

5. performancën menaxheriale,

6. legjislacionin tregtar të

biznesit,

7. legjislacionin tatimor etj.

Shoqatat dhe IEKA bazuar ne

faqet e internetit por edhe nga

intervista me të anketuarit

rezulton se modulet profesionale



121

aftësive dhe vlerave

profesionale, etikës dhe

qëndrimeve.

zhvillohen pothuajse plotësisht

Bazuar në këto të dhëna

kërkesat e SNE-6 plotësohen.

Burimi: Autori


SNE Emërtimi i SNE-

së


SNE

-7

Zhvillimi i

vazhdueshëm

profesional,

një program i të

mësuarit gjatë

gjithë jetës dhe

zhvillimi i

vijueshëm i

aftësive

profesionale

Organizmat anëtarë duhet t'u

kërkojnë të gjithë profesionistëve

kontabël të zhvillojnë dhe ruajnë

kompetenca dhe përgjegjësi të

përshtatshme për punën e tyre.

Matja e përmbushjes së ZHVP

arrihet me të paktën tri qasje të

ndryshme.

Trajtimi bazuar në input. Anëtarët

duhet t’u kërkojnë kontabilistëve

profesionistë të plotësojnë të paktën

120 orë pas çdo trevjeçari, nga të

cilat 60 orë duhet të jenë të

dokumentuara, të plotësojnë të

paktën 20 orë çdo vit, të cilat duhet

të jenë të matshme në mënyrë që të

plotësohen kërkesat.

Trajtimi bazuar në output. Anëtarët

duhet t’u kërkojnë kontabilistëve

profesionistë të tregojnë që kanë një

njohje të mirë dhe po zhvillojnë

aftësitë duke siguruar prova të cilat

janë të dokumentuara nga një

institucion përgjegjës dhe të

matshme duke përdorur metoda

vlerësimi të duhura.

Trajtime të kombinuara

Bazuar në kalendarin e

trajnimeve të IEKA-

ës/IKM-ës evidentojmë se

ofrohen trajnime në

mënyrë të vazhduar nga

organizmat anëtarë për të

siguruar zhvillim të


Kohëzgjatja e seminareve

të kualifikimit të

vijueshëm, të detyrueshëm

nuk mund të jetë më pak

se 40 orë në vit.

Kërkesa se ZHVP duhet të

zhvillojnë minimumi 20

orë të detyrueshme në vit

plotësohet.

Kërkesat e SNE-7

plotësohen nga

organizmat rregullatorë

në vendin tonë nëpërmjet

plotësimit të kushtit të

orëve vjetore të trajnimeve

që duhet të realizohen.

Burimi: Autori

Tabela 5.8: Zbatimi i SNE -8

SNE Emërtimi i SNE-së Kërkesat kryesore Realizimi i kërkesave

SNE

-8 Kompetencat e

kërkuara për

audituesit

profesionistë

Ky IES përshkruan

kërkesat minimale

të kompetencës që

profesionistët duhet

të zotërojnë para se

të marrin rolin e një

Audituesi Ligjor.

Për të garantuar mbrojtjen e interesit

publik, çdo anëtar i duhet të demonstrojë

aftësi profesionale, kompetencë dhe

qëndrime e vlera etike të larta. Për këtë

qëllim anëtarët e institutit duhet të

plotësojnë detyrimin e kualifikimit

profesional të vijueshëm në pajtim me

programet përmes pjesëmarrjes në

seminaret e kualifikimit të vijueshëm.

Kërkesat e SNE-8 plotësohen

Burimi: Autori



122

Duke u mbështetur në analizën e paraqitur në tabelat e mësipërme lidhur me

plotësimin e kërkesave të SNE-ve 5-8, evidentojmë se kërkesat e zhvillimit të

vijueshëm profesional plotësohen në pjesën më të madhe të tyre. SNE-5, SNE-6,

SNE-7 dhe SNE-8 plotësohen. Nga analiza e mësipërme rezulton se kurrikula dhe

kërkesat e ZHVP-së janë në përputhje me SNE 5-8 dhe sigurojnë zhvillim të

vijueshëm profesional bazuar në kompetenca.

Si përfundim mund të themi se kurrikulat e programeve mësimore të

universiteteve në vendin tonë janë në përputhje me kërkesat e SNE-ve 1-4 duke

siguruar zhvillim fillestar profesional. Gjithashtu, kërkesat e SNE-ve 5-8 plotësohen

në një nivel të kënaqshëm nga organizmat rregullatorë në vendin tonë.

Mbështetur në analizën e mësipërme mund t’i japim përgjigjen në vijim

pyetjes së parë kërkimore: Niveli i zbatueshmërisë së paketës së plotë të SNE-ve

është i kënaqshëm.

Lidhur me testimin e hipotezave të ngritura mund të themi se:

1- Programet mësimore të universiteteve ndikojnë në zhvillimin fillestar të

profesionit kontabël.

2- Kurrikulat e programeve mësimore në universitetet publike në Shqipëri


3- Zbatimi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit ndikon në zhvillimin e

vijueshëm të profesionit kontabël.

Sigurisht që kjo do të vijojë edhe me analizën e të dhënave primare të grumbulluara

nga target grupet përkatëse.

5.2 Analiza e të dhënave për testimin e hipotezave dhe për pyetjet kërkimore

Edukimi kontabël i ndarë në zhvillim fillestar dhe të vijueshëm në vendin tonë

rregullohet nga universitetet dhe shoqatat profesionale. Evidentimi i mjedisit ekzistues

bazuar në analizën përshkruese të këtyre dy organizmave është shqyrtuar në çështjen

3.3 dhe 3.4 të kapitullit 3. Në këtë çështje do të bëhet një analizë e të dhënave të

grumbulluara nga pyetësorët sipas opinionit të të anketuarve.

Nga përgjigjet e pyetësorëve rezulton se në universitetet, të cilat kanë një

traditë në mësimdhënie disavjeçare ekzistojnë kushtet për të zbatuar SNE-të për

zhvillimin fillestar profesional.

Në këtë çështje do të studiohen pyetjet kërkimore si vijon:

Pyetja e parë: “Cilat janë kushtet aktuale te edukimit kontabël në vendin tonë?”

Pyetja e dytë: lidhet me faktin se sa është niveli i zbatimit të SNE-ve në nivelet

akademike (universitete) dhe profesionale (shoqata të profesionistëve kontabël) në

Shqipëri.



123

Pyetja e tretë: Cilat janë problematikat, vështirësitë apo pengesat që ndeshen gjatë

pranimit dhe zbatimit të SNE-ve gjatë zbatimit të tyre në nivel akademik dhe

profesional në Shqipëri?

Në mbështetje të këtyre pyetjeve kërkimore u ngritën hipotezat e mëposhtme

në lidhje me zbatimin e SNE-ve nga rregullatorët e profesionit kontabël në nivel

fillestar dhe të vijueshëm.

Hipoteza 1: Zbatimi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit në kontabilitet në

nivelet akademike ndikon në zhvillimin fillestar të profesionit kontabël.

Hipoteza 2: Kurrikulat e programeve mësimore në universitetet publike në Shqipëri


Hipoteza 3: Zbatimi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit ndikon në zhvillimin

e vijueshëm të profesionit kontabël.

Studimi i hipotezave të mësipërme u gjykua të bëhej mbi bazën e të dhënave

primare nëpërmjet pyetësorëve të hartuar si dhe në studimin e kurrikulave të secilit

universitet publik dhe akteve ligjore e nënligjore për të cilat evidentohet nëse janë në

përputhje më kërkesat e SNE-ve. Gjithashtu në këtë çështje evidentohet nëse janë

ndërmarrë iniciativa në lidhje me zbatueshmërinë e SNE-ve si kusht ky i

domosdoshëm i zhvillimit të profesionit kontabël në përputhje me rregullat e BE-së.

Fillimisht të dhënat ju nënshtruan analizës së besueshmërisë nëpërmjet testit të

alpha Cronbach-ut. Sipas Nunally 1978, në shkencat shoqërore konsiderohet e

pranueshme një alpha më e madhe ose e barabartë me 0,70. Sipas testit të

vlefshmërisë së pyetësorit, u konstatua se koeficienti 0,818 ishte i pranueshëm (të

dhënat për pranimin dhe zbatimin e SNE-ve).

Fillimisht përpara se të fillojmë me vërtetimin e hipotezës 1 dhe 3 të ngritur do

të paraqesim analizën e të dhënave mbi njohjen e SNE-ve dhe nivelin e zbatimit të

tyre bazuar në opinionet e marra nga të dy target grupet. Kështu fillimisht do të

marrim përgjigjet e dy pyetjeve të para kërkimore. Më pas do të vijohet me

vërtetimin e hipotezave që zbatimi i SNE-ve ndikon si në zhvillimin fillestar po dhe

në atë të vijueshëm. Në fund të këtyre analizave do të jepen nivelet përkatëse të

pranimit dhe zbatimit të SNE-ve në Shqipëri, e cila duke u bërë e krahasueshme me

vendet e rajonit (paraqitur ne kapitullin 3) do të arrihet në përfundim niveli dhe

mjedisi i edukimit kontabël në Shqipëri.

5.2.1 Analiza e të dhënave mbi njohjen e SNE-ve

Analiza e pyetjeve kërkimore 1 dhe 2 mbi njohjen dhe shkallën e

zbatueshmërisë së SNE-ve është realizuar nga pyetjet e drejtuara si stafit akademik

ashtu edhe profesionistëve kontabël.

Njohja e SNE-ve nga palët e interesuara siç janë akademikët dhe anëtarët e

shoqatave përbën një komponent të rëndësishëm, i cili ndikon në nivelin e zbatimit të



124

SNE-ve nga hartuesit e programeve, akademikët, rregullatorët dhe profesionistët. Në

vijim do të trajtohen: njohja e SNE-ve nga akademikët, krahasimi i njohjes së tyre

midis Universitetit të Tiranës dhe universiteteve të tjera dhe njohja e SNE-ve nga

anëtarët e shoqatave dhe profesionistët kontabël.

A. Niveli i njohjes së SNE-ve nga akademikët

Rikujtojmë se studimi i pyetjes së dytë kërkimore fillimisht është bazuar në

aspektin ligjor ku në kapitullin 3 (shih më gjerë nënçështjet 3.3.2) ne paraqitëm një

kuadër mbi zhvillimin fillestar dhe të vijueshëm të profesionit kontabël, për të kuptuar

edhe në aspektin praktik të saj me pyetësorin e përgatitur për dy target grupet

nëpërmjet një analize përshkruese u morën rezultatet si vijojnë:

Grafiku 5.1: Njohja në përqindje e SNE-ve nga të anketuarit

Burimi: Autori

Pyetjes nëse të anketuarit kanë njohuri për paketën e SNE-ve rreth 58% e tyre

pohojnë se kanë njohuri, rreth 88% pranojnë se anëtarët e IFAC-ut luajnë një rol të

rëndësishëm në promovimin e tyre dhe rreth 90% pohojnë se roli i BSNEK është i

rëndësishëm në zhvillimin dhe zbatimin e SNE-ve. Niveli i njohjes së SNE-ve është

mesatar çka tregon se rregullatorët e profesionit kontabël duhet të luajnë një rol më

aktiv në informimin, financimin dhe trajnimin në nivel fillestar dhe të vijueshëm.

Grafiku 5.2: Njohja e SNE-ve nga të anketuarit

Burimi: Autori



125

Njohja e SNE-ve nga stafi akademik rezulton të jetë rreth 74%, nëse kanë

lexuar për SNE-të, 67 % e pohojnë dhe nëse dinë përmbajtjen e SNE-ve 51.3%

pohojnë se nuk e njohin përmbajtjen e tyre. Sipas kërkesave të SNE-ve anëtarët e

FNK-së duhet të përkrahin dhe zbatojnë SNE-të një kërkesë kjo e cila çon deri në

marrjen e masave për ta larguar anëtarin, kësaj pyetje rreth 61.8% i janë përgjigjur që

nuk kanë informacion për këtë kërkesë të vendeve anëtare.

Pyetjes se si janë informuar të anketuarit për ekzistencën e SNE-ve, nga të

dhënat e grumbulluara rezulton se një rol të rëndësishëm luajnë takimet akademike

dhe aktivitetet kërkimore për të cilat 45.9% të anketuar pohojnë se kanë marrë

informacion nëpërmjet tyre, më pas vijnë promovimi nëpërmjet shoqatave me 20.3%

dhe 16.2% nëpërmjet formave të tjerë të informimit.

Grafiku 5.3: Paraqitja e burimit të informacionit për njohjen e SNE-ve.

Burimi: Autori

Sipas opinioneve të të anketuarve zbatimi i SNE-të nëpërmjet ofrimit të

zhvillimit fillestar nga universitetet dhe të vijueshëm nga organizmat profesionalë

kërkon mbështetjen e rregullatorëve. Mbështetje kjo që duhet të jetë në financim,

burime njerëzore, informacion dhe lloje të tjera si infrastrukturë dhe trajnime në

zbatimin SNE-ve për të rritur aftësitë dhe kompetencat e profesionistëve.

Grafiku 5.4: Shpërndarja e llojit të mbështetjes

Burimi: Autori



126

Nga përgjigjet e anketuesve që gjykojnë se kanë nevojë për mbështetje, 56.2

% e tyre shprehen se kanë nevojë për mbështetje në financim, 49.3% në informacion

të përgjithshëm, 31.5% në burime njerëzore dhe 9.6 % se kanë nevojë për mbështetje

në shkëmbimin e eksperiencës, në konsulencë, në trajnime lidhur me risitë dhe

aplikimin e SNE-ve. Pyetjes së pyetësorit nëse kanë mbështetje nga Projekte, Ministri,

Shoqata profesionale për të zbatuar SNE-të 34.2% e të anketuarve i janë përgjigjur

pozitivisht.

Grafiku 5.5: Organizmat që ofrojnë mbështetje në zbatimin e SNE-ve

Burimi: Autori

Evidentohet se përkrahjen më të madhe lidhur me zbatimin e SNE-ve e ofrojnë

shoqatat e kontabilistëve duke vazhduar më pas me projektet e Bankës Botërore,

Ministrisë, IFAC-ut dhe shoqatat e huaja që operojnë në vendin tonë. Grafiku 5.6

paraqet shpërndarjen e mbështetjes në financim, aktivitete dhe informacion.

Grafiku 5.6: Mbështetja nga organizmat rregullatorë

Burimi: Autori

B. Niveli i njohjes së SNE-ve në Universitetin e Tiranës dhe në universitetet e

tjera

Përpunimi statistikor i të dhënave përcaktoi se në ç’masë ka njohuri stafi

akademik në Universitetin e Tiranës dhe universitete të tjera lidhur me paketën e plotë

të SNE-ve. Rezultoi se afërsisht 59% e stafit të universiteteve të tjera i njohin SNE-të

dhe afërsisht 53% e stafit në Universitetin e Tiranës kanë njohuri për paketën e plotë

të SNE-ve (Aneks 3, Grafiku 5.28). Testimi statistikor për të parë nëse ka lidhje midis

Universitetit dhe njohjes së SNE-ve tregoi se nuk ka lidhje (p-value>0.05), pra

përqindja e stafit në Universitetin e Tiranës dhe përqindja e atyre në universitete të

tjera, të cilët i njohin SNE-të nuk ka ndryshime statistikisht të rëndësishme. (Tabela

5.15).



127

Grafiku 5.7: Shpërndarja e njohurive për paketën e plotë të SNE-ve

Burimi: Autori

Sipas të dhënave të grumbulluara prej stafit në Universitetin e Tiranës dhe

universiteteve të tjera, rezulton se të anketuarit mendojnë se anëtarët e Federatës

Ndërkombëtare të Kontabilitetit (FNK) luajnë rol të rëndësishëm në promovimin e

SNE-ve. Si në Universitetin e Tiranës edhe në universitetet e tjera përqindja e atyre që

e bënin këtë pohim ishte 88% (grafiku 5.8). Testimi statistikor konfirmoi se nuk ka

lidhje midis opinionit se anëtarët e Federatës Ndërkombëtare të Kontabilitetit (FNK)

luajnë rol të rëndësishëm në promovimin e SNE-ve dhe universitetit ku është i

punësuar stafi, domethënë se përqindja e atyre që mendojnë se anëtarët e Federatës

Ndërkombëtare të Kontabilitetit (FNK) luajnë rol të rëndësishëm në promovimin e

SNE-ve në Universitetin e Tiranës dhe universitete të tjera është e njëjtë (p-

value>0.05) (Aneks Tabela 5.30 dhe 5.31).

Grafiku 5.8: Qëndrimi lidhur me rolin që luajnë anëtarët e Federatës Ndërkombëtare të

Kontabilitetit në promovimin e SNE-ve

Burimi: Autori

Për pyetjen nëse Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit Kontabël

luan rol të rëndësishëm në zhvillimin e SNE-ve, stafi i Universitetit të Tiranës dhe i

universiteteve të tjera, i është përgjigjur përkatësisht 94% dhe 88% (Grafiku 5.9).

Testimi statistikor tregon se nuk ka lidhje midis opinionit të stafit në dy grupimet e

universiteteve dhe përcaktimit se Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit

Kontabël luan rol të rëndësishëm në zhvillimin e SNE-ve (p-value>0.05) (Aneks

tabela 5.32 dhe 5.33).



128

Grafiku 5.9: Qëndrimi lidhur me rolin e Bordit të Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit

Kontabël në zhvillimin e SNE-ve

Burimi: Autori

Nga analiza e të dhënave të grumbulluara për pyetjen mbi mënyrën se si janë

informuar apo kanë dëgjuar të anketuarit për SNE-të, afërsisht 41% e përgjigjeve në

Universitetin e Tiranës dhe afërsisht 46% e atyre në universitete të tjera ishin se ata

janë informuar apo kanë dëgjuar për SNE-të në aktivitete kërkimore (Aneks grafiku

5.34). Informimi lidhur me SNE-të nga promovimi nga shoqatat profesionale ishte për

afërsisht 29% e stafit të Universitetit të Tiranës dhe vetëm 17% e stafit në universitete

të tjera (Aneks grafiku 5.36). Pyetjes nëse janë informuar apo kanë dëgjuar për SNE-

të nga media (gazeta, lajme etj.) iu përgjigjën pozitivisht vetëm 17% e stafit në Tiranë

dhe afërsisht 12% e stafit në universitete të tjera (Aneks grafiku 5.38).

Për sa i përket përqindjes së stafit në Universitetin e Tiranës dhe në

universitete të tjera që janë informuar apo kanë dëgjuar për SNE-të në aktivitetet

kërkimore rezulton që është më e lartë në Universitetin e Tiranës 53%, ndërsa në

universitetet e tjera afërsisht 42% (Aneks grafiku 5.41)

Testimi statistikor u aplikua edhe lidhur me pyetjen se si janë informuar apo

kanë dëgjuar të anketuarit për SNE-të. Rezultatet e testimeve treguan se nuk ka lidhje

midis universitetit pjesë e stafit të të cilit janë të anketuarit dhe mënyrës se si janë

informuar apo kanë dëgjuar për SNE-të (p-value>0.05, në të gjitha testet) (tabela 5.9

dhe aneks tabelat 5.28-5.41).

Tabela 5.9: Rezultate të testimeve statistikore të lidhjes së përgjigjeve të stafit sipas pyetjeve

për stafin në Universitetin e Tiranës dhe universiteteve të tjera

Universiteti i Tiranës dhe Universitetet e tjera

Pyetja Testi statistikor

i përdorur

Vlera e testimit

(p-value)

A keni njohuri për paketën e plotë të SNE-ve? Chi-Square test p>0.05

A mendoni se anëtarët e Federatës Ndërkombëtare

të Kontabilitetit (FNK) luajnë rol të rëndësishëm

në promovimin e SNE-ve

Chi-Square test p>0.05

A mendoni se Bordi i Standardeve Ndërkombëtare

të Edukimit Kontabël luan rol të rëndësishëm në




129

zhvillimin e SNE-ve?

Jeni informuar apo keni dëgjuar për SNE-të në

aktivitetet kërkimore


Jeni informuar apo keni dëgjuar për SNE-të

promovim nga shoqatat profesionale


Jeni informuar apo keni dëgjuar për SNE-të nga

media (gazeta, lajme etj.)


Jeni informuar apo keni dëgjuar për SNE-të në

takime akademike (grup studimi, konferencë)


Burimi: Autori

Për të testuar nëse ka ndryshime statistikisht të rëndësishme sipas

universiteteve për secilën nga pyetjet e mësipërme, u kryen testet e përshtatshme dhe

të përmbledhura në (tabelën 5.10).

Tabela 5.10: Rezultate të testimeve statistikore: Njohja e Standardeve Ndërkombëtare të

Edukimit (SNE) nga stafi i Universiteti i Tiranës dhe universiteteve të tjera

Universiteti i Tiranës dhe universitetet e tjera

Pyetja Testi statistikor i

përdorur

Vlera e testimit

(p-value)

A keni dëgjuar për SNE-të më parë? Chi-Square test p>0.05

A keni parë apo lexuar për SNE-të më parë? Chi-Square test p>0.05

A e dini përmbajtjen e SNE-ve? Chi-Square test p>0.05

A keni njohuri se të gjithë anëtarët e Federatës

Ndërkombëtare të Kontabilistëve duhet të

pajtohen me SNE-të?


SNE-të duhet të shërbejnë si pikë referimi në

nivel global për të eliminuar diferencat e

mundshme në edukimin e kontabël ndërmjet

vendeve

Mann-Whitney U U=495.500:

p>0.05

Te gjitha vendet duhet të përmbushin kriteret

minimale të kërkuara nga SNE-të


p>0.05

SNE-të nuk kanë efekt në edukimin aktual

kontabël në nivelin universitar


p>0.05

Mungesa e njohurive për SNE-të në fakultete

është një pengesë për arritjen e konvergjencës

globale të edukimit kontabël


p>0.05

Burimi: Autori

Rezultatet e testeve tregojnë se nuk ka lidhje midis universitetit ku është pjesë e

stafit akademik i anketuari dhe faktit nëse ka dëgjuar, parë apo lexuar më parë për

SNE-të, nëse e njeh ose jo përmbajtjen e SNE-ve (në të gjitha rastet p-value>0.05)



130

C. Niveli i njohjes së SNE-ve nga profesionistët

Niveli i njohjes së SNE-ve nga profesionistët kontabël është analizuar nëpërmjet

qëndrimit që ata mbajnë në situatat e paraqitura dhe pyetjeve në lidhje me trajnimet

dhe aktivitetet në lidhje me zhvillimin e vijueshëm profesional.

Nga të dhënat e grumbulluara evidentojmë se vendimi për t’u trajnuar i të anketuarve

në nivelin e zhvillimit fillestar (68.7%) dhe të vijueshëm profesional (66.3%) është

marrë kryesisht nga shoqata ku janë të anëtarësuar.

Grafiku 5.10:Trajnimet në të cilat kanë marrë pjesë të anketuarit

Burimi: Autori

Grafiku 5.10 tregon se të anketuarit kanë marrë pjesë në aktivitete të ZHVP-së

vitin fundit dhe mënyrës se si i kanë përfituar njohuritë bazuar në parimin e Të

mësuarit gjatë gjithë jetës, evidentojmë se 95.2% i janë përgjigjur po pyetjes nëse

lexojnë në mënyrë të pavarur, 78.3% pohojnë se njohuritë i kanë përfituar nga

konferenca, seminare etj, 83.1% i janë përgjigjur po pyetjes nëse kanë marrë njohuri

nga trajnimet e ofruara nga shoqatat. Të anketuarit pohojnë në masën 75.9% se janë

pajisur me certifikata në fund të procesit të trajnimit. Rreth 76% mohojnë të kenë

zhvilluar trajnime online dhe rreth 71% nuk janë pajisur me certifikatë në fund të

procesit të trajnimit.

Lidhur me palën që i zhvillon trajnimet dhe stafin trajnues që përdorin

organizmat që ofrojnë trajnime rezulton se 72.3% pohojnë se trajnimet i ofrojnë

shoqatat ku ata janë të anëtarësuar dhe 41% pohojnë se ato ofrohen nga organizatat ku

janë të punësuar duke përdorur staf nga jashtë dhe 39.8% pohojnë se trajnimet i

përfitojnë në kompaninë ku punojnë stafi i brendshëm.



131

Grafiku 5.11: Ofrimi i trajnimeve

Burimi: Autori

Fushat kryesore ku janë ofruar trajnimet e fundit nga organizmat për të

realizuar ZHVP-në variojnë në intervalin 57%-87%. Trajnimet ofrohen për

përditësimet teknike dhe profesionale, për të rritur aftësitë personale, për t’i zhvilluar

aftësitë personale dhe intelektuale dhe aftësitë në fushën IT. Pyetjes në lidhje me

kohën kur i zhvillojnë trajnimet, gjatë orarit të punës, ndërmjet apo pas orarit të punës

aktivitetet e ZHVP-së kanë një shpërndarje pothuaj në mënyrë të njëtrajtshme.

Për kryerjen e aktiviteteve të ZHVP-së, rezulton që 46% e profesionistëve të

anketuar kanë zhvilluar trajnime kryesisht sepse kanë vendosur vetë, sepse ka qenë

vendim i shoqatës apo se kanë qenë të detyruar me ligj, 27% shprehen se kanë

vendosur në mënyrë të pavarur për të zhvilluar aktivitet ZHVP dhe 25% se janë

motivuar nga shoqata ku ata janë të anëtarësuar dhe pjesa tjetër kanë zhvilluar

aktivitetin si kombinim i të gjitha kërkesave të mësipërme. Rreth 35% e

profesionistëve të anketuar kanë përfituar një nivel mesatar të orëve vjetore të

aktiviteteve ZHVP (10-25 orë), 33% e tyre kanë zhvilluar 25-50 orë dhe 19% më

shumë se 50 orë gjë që tregon se përpjekjet e specialistëve për të rritur njohuritë e tyre

dhe plotësuar kërkesat e ZHVP-së janë rreth 56%.

Grafiku 5.12: Njohja dhe plotësimi i kërkesave të ZHVP-së

Burimi: Autori

Grafiku i mësipërm paraqet të dhënat në lidhje me njohjen e kërkesave të

ZHVP-së nga profesionistët sipas SNE-ve. Rezulton se 17% e të anketuarve nuk kanë

dijeni për ekzistencën e ZHVP-së, 20% kanë pak dijeni për to, kjo tregon edhe



132

përcaktimin e njohjes së SNE-ve. Vëmë re se 29% gjykojnë se i kanë plotësuar

kërkesat, 27% i njohin disi, pra pjesa më e madhe e tyre i njohin SNE-të dhe kërkesat

e tyre.

5.2.2 Analiza e nivelit të zbatimit të SNE-ve

Në vijim trajtohet niveli i zbatimit të SNE-ve nga grupet e interesit nëpërmjet të

dhënave të grumbulluara nga pyetësorët. Opinionet e marra në lidhje me zbatimin e

SNE-ve nga vende të ndryshme për të eliminuar diferencat e mundshme në edukimin

kontabël tregojnë se 67.1% janë përgjigjur se bien dakord dhe 19.7% se janë

plotësisht dakord. Idesë se të gjitha vendet duhet të plotësojnë kërkesat minimale të

zbatimit të SNE-ve i janë përgjigjur pozitivisht 44.7% dhe 32.9% janë plotësisht

dakord, vetëm rreth 22 % janë përgjigjur se nuk janë dakord ose mbajnë një qëndrim

asnjanës. Për thënien se SNE-të nuk kanë efekt në edukimin kontabël në nivelin

universitar 73% janë përgjigjur se nuk bien dakord.

A. Zbatimi i SNE-ve sipas akademikëve

Bazuar në të dhënat e grumbulluara të pyetësorit lidhur me nivelin e zbatimit të

SNE-ve rezultoi që 53.9% e të anketuarve mohojnë ndikimin e njohurive kontabël dhe

financiare për të fituar të drejtën e studimit në Financë-Kontabilitet.

Grafiku 5.13: Zbatimi i SNE-1

Burimi: Autori

Lidhur me plotësimin ose jo të kërkesave të SNE-së-1, rreth 64% e të anketuarve

pranojnë se kërkesat e SNE-1 zbatohen në tri nivele (të lartë, mesatar dhe të ulët)

ndërsa pjesa tjetër rreth 36% janë përgjigjur se kërkesat e SNE-1 nuk kanë zbatim ose

janë duke u trajtuar nga rregullatorët.

Zbatimi i SNE-2

Nga të dhënat e paraqitura në tabelë n 5.11 përqindjet e plotësimit të kërkesave

të përfshira në komponentin e parë kontabël rezultojnë të jenë në nivel të lartë, nga

80%-99% çka tregon se kjo kërkesë sipas opinionit të të anketuarve plotësohet.

Komponenti i dytë në lidhje me përfshirjen e njohuritë organizative dhe të biznesit si

Ekonomiksi (96.1%-Po), Mjedisi ku operon biznesi (80.3%-Po), Qeverisja e

korporatave (77.6%-Po), Etika e biznesit, Menaxhimi, Biznesi ndërkombëtar etj kanë

nivelin e përgjigjeve pohuese mbi 80% të pranimit se këto kërkesa përfshihen në

programet universitare.



133

Tabela 5.11: Zbatimi i SNE-2 sipas të dhënave të pyetësorit

A përfshijnë programet e studimit në Kontabilitet, Financë dhe njohuri të lidhura në programet e tyre të

studimit komponentë të Kontabilitetit?

Kontabilitet

dhe

raportim

financiar

Kontabilitet

drejtimi Kontrolli Taksim

Legjislacion

biznesi dhe

tregtar

Auditim

dhe

shërbimet

e sigurisë

Drejtim

financiar

Etika dhe

vlerat

profesionale

Jo 1.3 1.3 21.1 7.9 7.9 17.1 5.3 13.2

Po 98.7 98.7 78.9 89.5 92.1 82.9 94.7 86.8

Burimi: Autori

Sipas 93% të të anketuarve njohuritë e përgjithshme IT zhvillohen, ndërsa

niveli i kontrollit të njohurive e kompetencave dhe kombinimi i tyre janë në përqindje

nga 58%-72%. Niveli i zbatimit të komponentit IT të përfshirë në SNE-2 është më i

ulët se i dy komponentëve paraardhës, gjë që tregon mungesën e infrastrukturës dhe të

kapaciteteve të nevojshme në universitete.

Zbatimi i SNE-2 i cili trajton programet universitare dhe përfshirjen në to të

komponentëve kontabël, organizativ dhe IT paraqitet në një nivel të lartë. Sipas të

dhënave të grumbulluara evidentohet një nivel i ulët i zbatimit të komponentit IT çka

vjen nga vështirësitë në infrastrukturë, në investimin IT dhe në numrin e lartë të

studentëve.

Grafiku 5.14:Grafiku i zbatimit të SNE-2

Burimi: Autori

Si përfundim, nga të dhënat e analizuara, niveli i zbatimit të SNE-2 është i

kënaqshëm dhe kjo përforcon përfundimet e evidentuara në çështjen 5.2.1 të trajtuar

më sipër.

Bazuar në të dhënat e grumbulluara lidhur me SNE-3 rezulton se kërkesat e

përfshira në këtë standard janë në një nivel të lartë pasi aftësitë intelektuale, aftësitë

teknike dhe funksionale, aftësitë personale, aftësitë komunikuese, organizimi dhe

menaxhimi i biznesit kanë një nivel të lartë të zbatimit. Rezulton se përqindjet e

përgjigjeve pohuese variojnë nga 60%-94%.



134

Grafiku 5.15: Zbatimi i SNE -3

Burimi: Autori

Bazuar në të dhënat e grumbulluara, në lidhje me njohuritë kontabël dhe

audituese të përfshira në programet e studimit si kërkesë e SNE-3, rezultojnë nivele të

larta dhe mesatare. Gjë që çon në përfundimin se niveli i zbatimit të SNE -3 është i

kënaqshëm dhe kërkesat e tij plotësohen.

Grafiku 5.16: Niveli i zbatimit të SNE-4

Burimi: Autori

Përfshirja e kodit të etikës në kontabilitet në programet e studimit universitar

rezulton se është 76%-98% pohuese duke treguar një nivel të lartë të zbatimit të

SNE-4 nga universitetet e marra në analizë.



135

B. Zbatimi i SNE-ve sipas profesionistëve kontabël

Grafiku 5.17: Paraqitja e zbatimit të SNE-5 në vendin tonë

Burimi: Autori

Grafiku i mësipërm paraqet nivelin e zbatimit të SNE-5 sipas opinioneve të

grumbulluara nga profesionistët kontabël, të cilët gjykojnë se ky standard ka nivel

mesatar zbatimi.

Grafiku 5.18: Aftësitë dhe kompetencat profesionale

Burimi: Autori

Aftësitë dhe kompetencat profesionale të kërkuara nga SNE-6 bazuar në të

dhënat e grumbulluara plotësohen nga rregullatorët. Kjo vërtetohet nga numri i lartë i

përgjigjeve pozitive për secilën nga kërkesat e përshkruara në standard.



136


Burimi: Autori

Sipas paraqitjes grafike vëmë re se edhe SNE-6 vlerësohet nga të anketuarit se

ekziston dhe ka nivel mesatar zbatimi duke konfirmuar nivelin e lartë të zbatimit të saj

nga rregullatorët e profesionit. Ky nivel tregon përpjekjet e bëra nga organizmat

rregullatorë për të përmirësuar zhvillimin e vijueshëm profesional sipas kërkesave të

ndërkombëtarëve dhe për të përforcuar të mësuarit gjatë gjithë jetës.

Grafiku 5.20: Paraqitja e kërkesave të SNE-7

Burimi: Autori

Plotësimi i kërkesave të SNE-7 nga shoqatat, pjesa më e madhe e të

anketuarve pohon përmbushjen e tyre, në formën e trajnimeve nga profesionistë dhe

akademikë të fushës kontabël sipas një kalendari të publikuar për të rritur cilësinë e

raportimit financiar dhe kompetencat e profesionistëve.



137


Burimi: Autori

Sipas grafikut 5.21, niveli i zbatimit të SNE -7 është i lartë pasi plotësohen

sipas rreth 60% të të anketuarve kërkesat e ZHVP-së për kontabilistët dhe audituesit

dhe kanë nivel mesatar dhe të lartë të zbatimit.


Burimi: Autori

Në grafikun e mësipërm paraqitet zbatimi i SNE-8 i cili përfshin njohuritë e

avancuara nga trajnimet për profesionistët kontabël në vend dhe ndikimin që ato kanë

në përmirësimin e njohurive, certifikimin dhe edukimin kontabël. Në përgjigjet e

grumbulluara në lidhje me zbatimin e SNE-8 kërkohet përfshirja e njohurive më të

thelluara dhe të avancuara, të cilat të ndikojnë në mënyrë të drejtpërdrejtë në rritjen e

aftësive dhe qëndrueshmërinë e njohurive të përftuara nga profesionistët në programet

e ofruara në mënyrë që të rriten kompetencat e Audituesve dhe Kontabilistëve

profesionistë duke i bërë ata konkurrues në nivel ndërkombëtar dhe njëkohësisht duke

plotësuar edhe kërkesat e anëtarësimit të IEKA-ës në IFAC.

Testet statistikore të zbatimit të SNE 5-8:

Tabela 5.12: Rezultate të testimeve statistikore: Vlerësimi i aftësive dhe kompetencave

kontabël (SNE 5) për Anëtarët e Shoqatave

Anëtarët te Shoqata IEKA dhe anëtarë në Shoqata të tjera


përdorur

Vlera e testimit

(p-value)



138

Programet e Certifikimit kërkojnë një

vlerësim (provim) para certifikimit si

kontabilist dhe / ose auditues


Vlerësimi bazohet në përgjigjet e sakta të

dhëna me shkrim nga kandidatët


Vlerësimi është i besueshëm dhe me kalimin e

kohës vlerësimet prodhojnë rezultate të

qëndrueshme dhe objektive


Vlerësimi i studentëve është i njëtrajtshëm Chi-Square test p>0.05

Vlerësimi është dizenjuar nga persona të

kualifikuar dhe të miratuar


Kërkesat e specifikuara në lidhje me njohuritë

profesionale, aftësitë, vlerat, etikën dhe

qëndrimet ekzistojnë


Vlerësimi përfshin njohuritë profesionale,

aftësitë profesionale dhe vlerat, etikën dhe

qëndrimet


Një vlerësim i aftësive kontabël dhe

kompetencave në përputhje me versionin e

fundit të SNE-ve të FNK-së

Mann-WhitneyU U=485.000:

p>0.05

Burimi: Autori

Nga tabela e mësipërme rezulton se përgjigjet që kanë dhënë anëtarët e

shoqatës IEKA dhe anëtarët e shoqatave të tjera (p-value>0.05) (testi Chi-Square)

janë të pavarura dhe nuk ka ndryshime statistikisht të rëndësishëm midis opinionit të

anëtarëve të shoqatës IEKA dhe anëtarët e shoqatave të tjera (p-value>0.05 për sa i

përket opinionit lidhur me vlerësimin e aftësive kontabël dhe kompetencave në

përputhje me versionin e fundit të SNE-ve të FNK-së) dhe se vlerësimi i aftësive dhe

kompetencave të auditimit kryhet në përputhje me versionin e fundit të SNE-ve të

FNK-së. (testi Mann-Whitney U.)

Rezultatet e testimeve lidhur me elementet që përfshin provimi dhe testimi

(SNE 5.A dhe SNE 5.B) për çdo alternativë japin p-value > 0.05 dhe tregojnë që

opinionet e anëtarëve të IEKA-s dhe anëtarët e shoqatave të tjera janë të pavarura pra

nuk kanë lidhje.

Tabela 5.13: Rezultate të testimeve statistikore: Vlerësimi i Aftësive Profesionale dhe

Kompetencave (SNE 6) për Anëtarët e Shoqatave



përdorur

Vlera e testimit

(p-value)

A kërkohet përvojë praktike në kryerjen e punës si

kontabilist i miratuar?


Periudha e përvojës praktike e kërkuar për certifikim

përbëhet nga një minimum prej tre vjetësh


Organi profesional dhe / ose organizata përgjegjëse për

certifikim kërkon nga individët të vërtetojnë me dëshmi

përfundimin e praktikës për certifikim


Përvoja duhet të kryhet nën drejtimin e një mentori që

është një anëtar me përvojë i një shoqërie profesionale

Chi-Square test p<0.05



139

është e certifikuar dhe e licencuar nga organi përkatës

Organi profesional përcakton një sistem për vlerësimin

dhe miratimin e përvojës praktike


Ekziston një sistem monitorimi që siguron monitorimin

dhe raportimin e përvojës praktike të fituar


A ekziston një rishikim periodik i kompetencave të

kërkuara nga kontabilistët profesionistë për të kryer

përvojën praktike të fituar


Përvoja që çon në kualifikim si AUDITUES merret nga

një organizatë që mund të ofrojë eksperiencë të

përshtatshme të auditimit nën drejtimin e një partneri të

angazhimit


Praktika është kërkesë e cila kërkohet nga versioni aktual

të SNE-ve të FNK-së.


p>0.05

Ekziston një kërkesë për Përvojën praktike e cila është në

përputhje me versionin më të fundit të SNE-ve të FNK-së


p>0.05

Burimi: Autori

Për SNE-në 6 rezulton se ka lidhje midis përgjigjeve të anëtarëve të shoqatave

të tjera dhe anëtarëve të shoqatës IEKA për pyetjet: Praktika a duhet te kryhet nën

drejtimin e një mentori që është anëtar me përvojë i një shoqërie profesionale të

certifikuar dhe e licencuar nga organi përkatës (p-value<0.05) dhe A ekziston një

sistem që siguron monitorimin dhe raportimin e përvojës praktike të fituar (p-

value<0.05). Të gjitha testet Chi-square tregojnë se përgjigjet janë të pavarura edhe

testi Mann-Whitney U. i aplikuar tregon se nuk ka ndryshime (p-value>0.05).

Tabela 5.14: Rezultate të testimeve statistikore: Zhvillimi i Vijueshëm Profesional (SNE 7)

për Anëtarët e Shoqatave



përdorur

Vlera e testimit

(p-value)

Trajnimet e ZHVP ofrohen nga shoqatat

profesionale, universitetet, organizma qeveritarë dhe

institucione të tjera


Profesionistët e certifikuar duhet që të përfundojnë të paktën 120 orë ose njësi ekuivalente

mësimore për zhvillimin profesional në çdo trevjeçar, nga të cilat 60 orë janë ore mësimore të

verifikueshme, kontabilisti kërkohet të demonstrojë ruajtjen dhe zhvillimin e kompetencave

përkatëse duke ofruar prova që: Vërtetohen në mënyrë objektive nga një burim

kompetent


Maten duke përdorur metodën e vlerësimit

kompetent


Arritja e objektivave të kontabilistëve monitorohet

nga sistemi i ngritur nga organizmat kontrollues


Nuk mund të certifikohen profesionistët që nuk i

kanë përmbushur orët e nevojshme të trajnimit dhe

praktikës.


Ekziston një kërkesë për Zhvillim të Vijueshëm

Profesional për Kontabilistët, e cila është në

përputhje me versionin më të fundit të SNE-ve të

FNK-së


p>0.05



140

Ekziston një Kërkesë për Zhvillim të Vijueshëm

Profesional për Audituesit, e cila është në përputhje

me versionin më të fundit të SNE-ve të FNK-së


p>0.05

(Kontabilitet/ Auditim) [Një vlerësim i aftësive

kontabël dhe kompetencave në përputhje me

versionin më të fundit të SNE-ve të FNK-së


p>0.05

(Kontabilitet/ Auditim) [Një vlerësim i aftësive dhe

kompetencave të auditimit kryhet në përputhje me

versionin më të fundit të SNE-ve të FNK-së


p>0.05

Burimi: Autori

Për SNE 7 rezulton se ka lidhje midis përgjigjeve të anëtarëve të shoqatave të

tjera dhe anëtarëve të shoqatës IEKA për pyetjen: Profesionistët e certifikuar a duhet

që të përfundojnë të paktën 120 orë ose njësi ekuivalente mësimore për zhvillimin

profesional në çdo trevjeçar, nga të cilat 60 orë të jenë orë mësimore të

verifikueshme, për të cilat kontabilisti kërkohet të demonstrojë ruajtjen dhe zhvillimin

e kompetencave përkatëse duke ofruar prova. Për të gjitha testet Chi-square të

aplikuara përgjigjet janë të pavarura dhe testi Mann-WhitneyU i aplikuar tregon se

nuk ka ndryshime (p-value>0.05) midis përgjigjeve të anëtarëve të shoqatave të tjera

dhe anëtarëve të shoqatës IEKA.

Tabela 5.15: Rezultate të testimeve statistikore: Vlerësimi kompetencave për profesionistët e

Auditimit (SNE 8) për Anëtarët e Shoqatave



përdorur

Vlera e testimit

(p-value)

Brenda 3 viteve të fundit, Edukimi Kontabël dhe

Auditimi në vendin tonë ka pasur përmirësime thelbësore

bazuar në standardet ndërkombëtare dhe në praktikat me

te mira që synojnë tí shërbejnë interesit publik.


p>0.05

Brenda 3 viteve të fundit, Certifikimi i Kontabilistëve dhe

Audituesve në vendin tonë ka pasur përmirësime

thelbësore bazuar në standardet ndërkombëtare dhe në

praktikat me te mira që synojnë tí shërbejnë interesit

publik.


p>0.05

Brenda 3 viteve të fundit, Zhvillimi i Vijueshëm

Profesional i Kontabilistëve dhe audituesve në vendin

tonë ka pasur përmirësime thelbësore bazuar në

standardet ndërkombëtare dhe në praktikat më të mira që

synojnë tí shërbejnë interesit publik.


p>0.05

Për tí shërbyer më mirë interesit publik, sistemi aktual i

edukimit në kontabilitet dhe auditim në vendin tonë

kërkon ndryshime thelbësore bazuar në standardet

ndërkombëtare dhe praktikat më të mira.


p>0.05

Për tí shërbyer më mirë interesit publik, sistemi aktual i

certifikimit të kontabilistëve dhe audituesve në vendin

tonë kërkon ndryshime thelbësore bazuar në standardet

ndërkombëtare dhe praktikat më të mira


p>0.05

Për tí shërbyer më mirë interesit publik, sistemi aktual në

Zhvillimin e Vijueshëm Profesional të Kontabilistëve dhe




141

Audituesve në vendin tone kërkon ndryshime thelbësore

bazuar në standardet ndërkombëtare dhe praktikat më të

mira

p>0.05

Burimi: Autori

Edhe për këtë SNE testi Mann-WhitneyU i aplikuar tregon se nuk ka

ndryshime (p-value>0.05) midis përgjigjeve të anëtarëve të shoqatave të tjera dhe

anëtarëve të shoqatës IEKA.

5.3.3 Analiza e të dhënave mbi pranimin dhe zbatimin e SNE-ve në Shqipëri

Zbatimi i SNE-ve realizohet nëpërmjet pranimit dhe zbatimit të tyre. Zbatimi

testohet nëpërmjet përmbushjes së kërkesave specifike të SNE-ve duke i vlerësuar

përgjigjet me pikë nga 0-4 (shpjegimi më i detajuar jepet tek kapitulli i metodologjisë

çështja 4.2) dhe pranimi testohet nëpërmjet vlerësimit me pikë (1 pikë - PO ose 0 pikë

- JO). Kjo pyetje do të analizohet nëpërmjet shqyrtimit të rezultateve të tetë SNE-ve.

A. Pranimi dhe zbatimi i SNE1-4

Pranimi dhe zbatimi pasi kemi analizuar të dhënat e grumbulluara arrijmë në një

paraqitje grafike të pranimit dhe zbatimit të SNE 1-4.

Grafiku 5.23: Paraqitja e nivelit të pranimit dhe zbatimit për zhvillimin fillestar profesional

Burimi: Autori

Bazuar në analizën e të dhënave të grumbulluara në nivelin e Pranimit dhe

Zbatimit pasi është analizuar secila SNE evidentojmë se:



142

Tabela 5.16: Vlerësimi i pikëve të zhvillimit fillestar profesional.

Pranim Zbatim

SNE1 Nivel i ulët (0.53) Nivel i ulët (0.43)

SNE 2 Nivel i lartë (0.84) Nivel mesatar (0.67)



Burimi: Autori

Nëpërmjet paraqitjes grafike dhe plotësimit të kërkesave të SNE 1-4 hipoteza e 1:

Zbatimi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit në kontabilitet në nivelet

akademike ndikon në zhvillimin fillestar të profesionit kontabël, vërtetohet.

B. Pranimi dhe zbatimi krahasimi midis Universitetit të Tiranës dhe

universiteteve të tjera

Universiteti i Tiranës është analizuar duke përcaktuar vlerësimin me pikë të

pranimit dhe zbatimit të SNE-ve dhe duke i krahasuar pikët me ato të universiteteve të

tjera. Vlerësimi i pikëve në lidhje me pranimin dhe zbatimin paraqitet në grafikun

5.24.

Grafiku 5.24: Universiteti i Tiranës krahasuar me universitetet e tjera.

Burimi: Autori

Grafikët e mësipërm tregojnë nivelin e zbatimit të SNE-ve 1-4 në UT dhe në

universitete e tjera. Dallohet se zbatimi dhe pranimi i SNE-1 është në nivel të ulët për

dy target grupet. SNE-2 në UT ka nivel mesatar të pranimit dhe zbatimit ndërsa në

universitetet e tjera ka nivel më të ulët çka tregon se programet e studimit të UT janë

të përshtatura më mirë me kërkesat e SNE-2. SNE-3 dhe SNE-4 kanë nivele të njëjta

si për UT dhe universitetet e tjera.



143

C. Pranimi dhe zbatimi i SNE 5-8

Pasi kemi analizuar të dhënat e grumbulluara arrijmë në përfundimin në një

paraqitje grafike të pranimit dhe zbatimit të SNE5-SNE8.

Grafiku 5.25: Pikët e vlerësuara të pranimit dhe zbatimit

Burimi: Autori

Tabela 5.17: Vlerësimi i pikëve të zhvillimit të vijueshëm profesional.

Pranim Zbatim


SNE 6 Nivel mesatar (0.73) Nivel mesatar (0.67)

SNE 7 Nivel mesatar (0.74) Nivel mesatar (0.67)

SNE 8 Nivel i lartë 0.8289 Nivel i ulët 0.5126

Burimi: Autori



144

Grafiku 5.26:Elementet e testuara në provimet profesionale

Burimi: Autori

Përmbajtja e testimit përfshin njohuri të lëndëve të paraqitura në grafikun 5.26.

Rezultatet e tij evidentojnë se profesionistët e anketuar pohojnë se elementet e

përmendura janë pjesë e skemave të provimit profesional.

Përfundimet e pranimit dhe zbatimit sipas 4 shtyllave kryesore

Në vijim paraqitet një përmbledhje e pranimit dhe zbatimit të SNE-ve të ndara në

4 shtyllat kryesore. Në një tabelë tregohen në mënyrë të përmbledhur karakteristikat e

edukimit kontabël sipas trajtimit të bërë në kapitullin e parë nënçështja 2.1.2 ku

përcaktohen programet e zhvillimit fillestar, të vijueshëm dhe autoritetet që i ofrojnë.

Grafiku 5.27 Pranimi dhe zbatimi i paketës së plotë të SNE-ve

Burimi: Autori

Në grafikët e mësipërm vëmë re se nga të dhënat e grumbulluara nga të dy pyetësorët

niveli i pranimit dhe niveli i zbatimit për SNE 2, 3, 6, 7 është i njëjtë dhe diferenca



145

ndërmjet tyre nuk është e lartë. Për SNE-të 1, 4, 5, 8 ka diferenca të larta ndërmjet dy

niveleve çka tregon që duhet një impenjim më i madh nga rregullatorët për të

mbushur këtë diferencë në mënyrë që ndryshimi të jetë sa më i vogël. Vihet re nivel i

ulët i pranimit të SNE-1 duke përforcuar përfundimin në çështjen 5.2.1 (tabela 5.1) ku

evidentohet se ky standard zbatohet pjesërisht.

Tabela 5.18: Pranimi dhe zbatimi sipas 4 shtyllave për Shqipërinë

Karakteristikat e Edukimit Kontabël në Shqipëri

Kërkesat e certifikimit Programet e edukimi profesional kontabël




Ofruesit e edukimit kontabël Universitetet dhe shoqatat profesionale

Përgjegjësitë Universitetet dhe Shoqatat profesionale rregullojnë

profesionin pa një kuadër ligjor


Studimet akademike (pajisin me Diplomë Bachelor

dhe Master),

Provimi i Certifikimit (licencon audituesit ligjorë),

Zhvillimi i vijueshëm profesional (realizohet nga

trajnimet e organizuara nga shoqatat)

Burimi: Autori

Tabela 5.19: Vlerësimi i pikëve të 4 shtyllave

Përputhja me Standardet Ndërkombëtare të Edukimit

“ Niveli i Përputhshmërisë me SNE-të” Pranim Zbatim

Zhvillimi personal I mesëm I ulët

Edukimi profesional kontabël I lartë I mesëm

Zhvillimi profesional I mesëm I mesëm

Kompetencat për Audituesit

profesionistë

I lartë I ulët

Burimi: Autori

Grafiku 5.28: Shtyllat e Edukimit Kontabël në Shqipëri sipas modelit të analizës së IZHGK-ës

(vlerësimi me pikë i secilës shtyllë)

Burimi: Autori



146

Nga të dhënat e mësipërme arrijmë në përfundimin se nga 4 shtyllat në të cilat

mbështetet edukimi kontabël: shtylla e parë dhe e tretë kanë nivel mesatar pranimi

dhe 2 shtyllat e tjera kanë një nivel të lartë pranimi. Për të përmirësuar nivelin e

zbatimit kërkohen më tepër përpjekje nga organizmat rregullatorë në vend pasi shtylla

e parë dhe shtylla e katërt kanë një nivel të ulët zbatimi dhe shtylla e dytë dhe e tretë

kanë nivel mesatar.

Analiza e zhvillimit personal dhe edukimi profesional në kontabilitet midis

universitetit të Tiranës dhe universiteteve të tjera

Zhvillimi fillestar profesional trajtohet në katër standardet e parë, nga të cilat

Shtylla e parë Zhvillimi personal testohet nëpërmjet SNE-1 (Kërkesat për hyrjen në

programin e Edukimit Profesional të Kontabilistëve), SNE-3 (Aftësitë profesionale)

dhe SNE-4 (Vlerat, Etika dhe Qëndrimet profesionale). Shtylla e dytë Edukimi

Profesional kontabël trajtohet nëpërmjet SNE-2, i cili përcakton se cila është

përmbajtja e programit të edukimit për profesionin kontabël në programet e studimit.

Në vijim trajtohen këto dy shtylla nëpërmjet testeve statistikore dhe opinioneve të

stafit akademik në Tiranë dhe në universitete të tjera.

Shtylla e parë e studimit teston Zhvillimi personal bazuar në SNE-1, SNE-3

dhe SNE-4.

Kërkesat e hyrjes në një nga programet e edukimit kontabël (SNE 1) sipas

stafit akademik në Tiranë dhe në Universitete të tjera nuk kishte ndryshime

statistikisht të rëndësishme (p-value>0.05) (Aneks, tabela 3.62-3.67 (SNE 1)).

Tabela 5.20: Rezultate të testimeve statistikore: Kërkesat e hyrjes në një nga programet e

edukimit kontabël (SNE 1)


SNE 1 Testi statistikor

i përdorur

Vlera e testimit

(p-value)

A kërkohen njohuri kontabël apo financiare për t’u

shpallur fitues në degët e Financës dhe

Kontabilitetit.



njohurive/arsimit të kërkuar në momentin fillestar,

të hyrjes ne programet e studimit.


Kërkesat e hyrjes në programet e edukimit kontabël

janë në përputhje me versionin më të përshtatshëm

të SNE-ve të publikuara nga FNK-ja


p>0.05

Burimi: Autori

Për SNE 3, standard tjetër i shtyllës së parë të edukimit kontabël për Aftësitë

profesionale, ku përfshihen aftësitë intelektuale, teknike, personale, komunikuese etj.,

rezultatet e testimit statistikor tregojnë se opinionet lidhur me këto aftësi të stafit

akademik në Universitetin e Tiranës dhe në universitetet e tjera nuk kanë lidhje (p-

value>0.05) për pjesën më të madhe të pyetjeve. Testi Mann-Whitney për pyetjet në

SNE 3, treguan se nuk ka ndryshime statistikisht të rëndësishme midis opinionit të



147

stafit akademik të Universitetit të Tiranës dhe atij në universitetet e tjera. (Tabela 5.21

dhe Aneks tabelat 3.99-3.128, SNE 3)

Tabela 5.21: Rezultate të testimeve statistikore: Aftësitë profesionale



i përdorur

Vlera e testimit

(p-value)

Aftësitë intelektuale: A janë të dizenjuara programet

e studimit për të rritur njohuritë, kuptimin, zbatimin,

analizën, sintezën dhe për vlerësimin e çështjeve të

kontabilitetit dhe auditimit.


Aftësitë teknike dhe funksionale, a përfshihen në programet e studimit fushat e mëposhtme:

Aplikacionet matematikore, statistikore dhe aftësitë

TI


Analiza e riskut Chi-Square test p>0.05

Matja Chi-Square test p>0.05

Raportimi Chi-Square test p>0.05

Pajtueshmëria me kërkesat ligjore dhe rregulloret e

vendit tone


Aftësitë personale, programet e studimit i japin rëndësi aftësive të:

Vetëqeverisjes Chi-Square test P>0.05

Iniciativës për të mësuar në mënyrë të pavarur Chi-Square test p>0.05

Aftësi për të zgjedhur dhe përcaktuar prioritetet

brenda burimeve të kufizuara dhe për të organizuar

punën për të përmbushur afatet e caktuara


Skepticizmit profesional Chi-Square test p>0.05

Aftësitë Komunikuese, programet e studimit përfshijnë aftësitë:

Punës me të tjerët në një proces konsultues, për të

përballuar dhe zgjidhur konfliktet

Chi-Square test P<0.05

Punën në grup Chi-Square test p>0.05

Zgjidhjen e çështjeve dhe situatave profesionale Chi-Square test p>0.05

Paraqesin, diskutojnë, raportojnë dhe mbrojnë

pikëpamjet në mënyrë efektive në mënyrë formale,

joformale, komunikimit me shkrim dhe verbal


Organizimi dhe menaxhimi i biznesit,programet përfshijnë:

Planifikim strategjik, menaxhim të projekteve,

menaxhim të burimeve njerëzore


Aftësitë për të organizuar dhe deleguar detyrat, për të

motivuar dhe zhvilluar stafin


Leadership-in Chi-Square test p>0.05

Gjykimin profesional Chi-Square test p>0.05


Përveç aftësive të tjera, programet theksojnë

thellimin e njohurive, të kuptuarit, zbatimin,

analizën, sintezën (për të kombinuar njohuritë nga

disa fusha, për të parashikuar dhe nxjerrë

përfundime) dhe për vlerësimin e çështjeve të

kontabilitetit dhe auditimit.


Aplikimi: Përveç aftësive të tjera, programet e AUDITIMIT theksojnë:

Identifikimin dhe zgjidhjen e problemeve. Chi-Square test p>0.05

Kryerjen e kërkimeve të përshtatshme teknike. Chi-Square test p>0.05



148

Punën në grup. Chi-Square test p>0.05

Mbledhjen dhe vlerësimin e të dhënave. Chi-Square test p>0.05

Zbatueshmëria në një mjedis auditimi: Përveç aftësive të tjera, programet përfshijnë

Zbatimin e standardeve dhe udhëzimeve të auditimit Chi-Square test p>0.05

Vlerësimin e zbatimit të standardeve të raportimit

financiar.


Demonstrimin e skepticizmit profesional. Chi-Square test p<0.05

Aplikimin e gjykimit profesional. Chi-Square test p<0.05

Përballjen dhe zgjidhjen e konflikteve Chi-Square test p>0.05

Aftësitë kontabël janë përfituar nga programi

studimit në kontabilitet.

Mann-Whitney U U= 436.00:

p>0.05

Aftësitë audituese janë përfituar nga programet e

studimit në auditim.


p>0.05

Burimi: Autori

Për të gjitha pyetjet: vlerat, etika dhe qëndrimet (SNE 4) u aplikuan testet e

përshtatshme në varësi të vlerave që ato marrin. Rezultatet e testimeve tregojnë se të

gjithë komponentët e etikës në edukimin profesional, ku përfshihen natyra e etikës,

pajtueshmëria me parimet themelore etj, janë të pavarur nga universiteti (Staf

akademik në Universitetin e Tiranës dhe në universitetet të tjera) (p-value>0.05).

Gjithashtu testi Mann Whiteney U i aplikuar tregoi që nuk ka ndryshime në opinionet

e stafit akademik në Universitetin e Tiranës dhe në universitetet të tjera (p-

value>0.05). Rezultatet e testimeve statistikore për çdo njërën nga pyetjet e përfshira

në këtë SNE jepen më poshtë në tabelën 5.22 dhe Aneks 3 tabelat 3.129 deri 3.140

(SNE 4).

Tabela 5.22: Rezultate të testimeve statistikore: Vlerat, etika dhe qëndrimet



i përdorur

Vlera e testimit

(p-value)

Natyrën e etikës Chi-Square test p>0.05

Pajtueshmërinë me parimet themelore etike të

integritetit, objektivitetit, angazhimit ndaj

kompetencës profesionale dhe kujdesit të duhur

dhe konfidencialitetit.


Sjelljen profesionale dhe respektimin i

standardeve teknike.


Konceptin e pavarësisë, skepticizmit,

llogaridhënies dhe pritjeve të publikut.


Etikën dhe profesionin: përgjegjësia sociale. Chi-Square test p>0.05

Etikën në lidhje me biznesin dhe qeverisjen e mirë Chi-Square test p>0.05

Etikën dhe profesionistet kontabël: konfliktet e

interesit, dilemat etike dhe zgjidhja e tyre.


Individët duhet të aplikojnë vlerat profesionale,

etikën dhe qëndrimet përpara se të marrin rolin e

një audituesi profesionist.


Vlerat, etika dhe qëndrimet janë përfshirë në

programet e studimit kontabël.

Mann-Whitney U U=430.50: p>0.05



149

Vlerat, Etika dhe Qëndrimet janë përfshirë në

programet e studimit ne auditim.


Burimi: Autori

Shtylla e dytë Edukimi Profesional në Kontabilitet (SNE 2) është një tjetër

shtyllë e rëndësishme e edukimit kontabël. Analiza e kësaj shtylle nëpërmjet testimit

të SNE-2 do të shërbejë jo vetëm për zbatimin e SNE-2 por edhe për vërtetimin e

hipotezës 2: “Programet e studimit në universitetet publike në Shqipëri sigurojnë

zhvillimin fillestar profesional në përputhje me SNE-të”. Përmbajtja e programeve të

edukimit kontabël ka një mori pyetjesh në pyetësor që i korrespondojnë kësaj SNE-je.

Rezultatet e testimit statistikor tregojnë se për stafin akademik në Universitetin e

Tiranës dhe në universitetet e tjera ka lidhje (p<0,05) për pyetjen; a përfshijnë

programet e studimit në Kontabilitet, Financë dhe njohuri të lidhura në programet e

studimit të tyre lëndën Auditim dhe Shërbimet e Sigurisë, ndërsa për të gjitha pyetjet

e tjera që i korrespondojnë SNE 2 nuk ka lidhje (p-value>0.05). Testi Mann-Whitney

për pyetjet në këtë SNE tregon se nuk ka ndryshime statistikisht të rëndësishme midis

opinionit të stafit akademik të Universitetit të Tiranës dhe atij në universitetet e tjera.

(Tabela 5.23 dhe Aneksi 3 tabelat 3.55-3.85 (SNE 2).

Tabela 5.23: Rezultate të testimeve statistikore: Përmbajtja e programeve të edukimit

kontabël



i përdorur

Vlera e testimit

(p-value)

Programi i edukimit të kontabilitetit përfshin një kuadër

të vlerave profesionale, etike


A përfshijnë programet e studimit në kontabilitet, financë dhe njohuri të lidhura në kurrikulat e

tyre këto lëndë?

Kontabilitet dhe raportim financiar Chi-Square test p>0.05

Kontabilitet drejtimi Chi-Square test p>0.05

Kontrolli Chi-Square test p>0.05

Taksim Chi-Square test p>0.05

Legjislacion biznesi dhe tregtar Chi-Square test p>0.05

Auditim dhe shërbimet e sigurisë Chi-Square test p<0.05

Drejtim financiar Chi-Square test p>0.05

Etika dhe vlerat profesionale Chi-Square test p>0.05

A përfshihen në programet e studimit të financës dhe kontabilitet njohuri organizative dhe

biznesi si:

Ekonomiks Chi-Square test p>0.05

Mjedisi ku operon biznesi Chi-Square test p>0.05

Qeverisje korporatash Chi-Square test p>0.05

Etika në biznes Chi-Square test p>0.05

Tregjet financiare Chi-Square test p>0.05

Metoda sasiore Chi-Square test p>0.05

Menaxhimi dhe vendimmarrja strategjike Chi-Square test p>0.05

Marketing Chi-Square test p>0.05

Biznesi ndërkombëtar dhe globalizimi Chi-Square test p>0.05

Sjellje organizative Chi-Square test p>0.05

Komponenti i teknologjisë së informacionit në programet mësimore përfshin:



150

Njohuritë e përgjithshme të TI Chi-Square test p>0.05

Kontrollin e njohurive IT Chi-Square test p>0.05

Kontrollin e kompetencave IT Chi-Square test p>0.05

Kompetencat e përdoruesve IT Chi-Square test p>0.05

Një kombinim i kompetencave të drejtimit, vlerësuesit

ose projektuesit të sistemeve të informacionit


A përmbajnë programet e studimit për auditues të certifikuar komponent

Praktikat më të mira në auditimin e informacionit

historik financiar, duke përfshirë çështjet aktuale dhe

zhvillimet


Standardet Ndërkombëtare të Auditimit dhe Pasqyrat e

Praktikës Ndërkombëtare të Auditimit


Ҫdo standard ose ligj tjetër të zbatueshëm Chi-Square test p>0.05

A përmbajnë programet e studimit në Auditim komponent si

Kontabël, raportimin financiar dhe praktikat, duke

përfshirë çështjet aktuale dhe zhvillimin


Standardet Ndërkombëtare të raportimit financiar dhe /

ose standarde ose ligje të tjera të aplikueshme


A përmbajnë programet e studimit për auditues të

certifikuar komponentë në sistemet e teknologjisë së

informacionit për regjistrimet në kontabilitetin financiar

dhe raportimin duke përfshirë çështjet aktuale dhe

zhvillimet


A përmbajnë programet e studimit për auditues të

certifikuar komponentë për vlerësimin e kontrolleve dhe

vlerësimin e rreziqeve në organizimin e sistemeve

kontabël


Programi i studimit në kontabilitetit dhe përmbajtja e tij

është në përputhje me versionin më të fundit të SNE-ve

të FNK-së

Mann-Whitney U U= 484.00:

p>0.05

Programi i studimit në auditim dhe përmbajtja e tij është

në përputhje me versionin më të fundit të SNE-ve të

FNK-së


p>0.05

Burimi: Autori

Bazuar në testimin e kryer për përmbajtjen e kurrikulave dhe programeve të

studimit mund të themi se në komponentin e kontabilitetit lënda e Auditimit dhe

Shërbimeve të sigurisë ka nivel të ulët zbatimi, Chi-Square test (p<0,05). Universiteti

i Tiranës dhe universitetet e tjera vetëm për këtë lëndë paraqesin varësi ndërsa për

lëndët e tjera ato janë të pavarura. Hipoteza 2: Vërtetohet pasi testimi i programeve

të studimit siguron zhvillim fillestar profesional sipas SNE-ve.

Rezultatet e paraqitura në tabelën e mëposhtme ku përfshihen vlerat e testimeve të

realizuara dhe vlerësimi me pikë i të dhënave të grumbulluara në lidhje me zhvillimin

fillestar dhe të vijueshëm tregojnë se vërtetohen hipotezat 1 dhe 3 lidhur me njohjen,

nivelin e njohjes dhe nivelin e pranimit dhe zbatimit.

Tabela 5.24: Paraqitja e njohjes, nivelit të njohjes, pranimit dhe zbatimit të SNE-ve

Trajtimi në lidhje me SNE-

të

Zhvillimi fillestar profesional

(Stafi akademik)

Zhvillimi i vijueshëm

profesional (profesionistët)

Njohja e SNE-ve 57,9% 62,7%



151

Niveli i njohjes së SNE-ve 50%-75% 50%-75%

Vlerësimi i Pranimit 0,757 pikë55

0,775 pikë

Vlerësimi i Zbatimit 0,607 pikë 0,616 pikë

5.3.4 Analiza e të dhënave mbi evidentimin e vështirësive për zbatimin e

suksesshëm të SNE-ve në Shqipëri.

Opinionet e të anketuarve lidhur me pyetjen se cilat janë disa nga pengesat

kryesore që ndikojnë në zbatimin e SNE-ve 62,7% (47 përzgjedhje) e tyre mendojnë

se janë dallimet në sistemin arsimor, 58,7 % (44 përzgjedhje) se janë dallimet në

skemën e provimeve, 52% (39 përzgjedhje) se janë dallimet kulturore që ka vendi ynë

me vendet e tjera dhe 12% (9 përzgjedhje) mendojnë se janë vështirësitë në gjuhë.

Nga të anketuarit 92,1% mendojnë se pengesat dhe vështirësitë që hasin në

zbatimin e SNE-ve janë mungesa e financimit, mungesa e informimit dhe mungesa e

burimeve njerëzore me eksperiencën e duhur profesionale në këtë fushë. Dallimet

kulturore, dallimet në sistemin arsimor dhe vështirësitë gjuhësore paraqesin gjithashtu

problematika në zbatimin e suksesshëm të SNE-ve. Për këto arsye të anketuarit kanë

nevojë për mbështetje për t´i zbatuar SNE-të dhe për të zhvilluar profesionin kontabël

bazuar në kompetenca.

Grafiku 5.29: Shpërndarja e përgjigjeve që lidhen me faktorët që pengojnë zbatimin e SNE-ve

5.3 Konvergjenca

Rezultatet mbi konvergjencën globale të rregullimit të profesionit kontabël paraqiten

si vijon;

5.4.1 Të dhënat e marra nga stafi akademik mbi konvergjencën

Nga pyetësorët u grumbulluan të dhëna lidhur me konvergjencën e edukimit

kontabël dhe secilën SNE 1, 2, 3, 4. Lidhur me mjedisin ku zhvillohet edukimi

kontabël në vend janë pyetur se cili nga elementet që përcakton mjedisin ka ndikim

më të madh. Ku sipas tyre rezulton se 50% kanë përzgjedhur dallimet në sistemin

55 Vlerësimi me pikë është nga (0-1)



152

arsimor, 37% dallimet kulturore dhe 30% dallimet gjuhësore. Autoritetet qeveritare si

ministritë dhe universitetet ofrojnë kushtet e konvergjencës globale të edukimit

kontabël 45% (bien dakord), 34% (janë plotësisht dakord) e të anketuarve gjykojnë se

autoritetet qeveritare dhe 45% (bien dakord) dhe 34% (plotësisht dakord) fakultetet e

ekonomisë luajnë një rol të rëndësishëm në zhvillimin e profesionit kontabël.

Lidhur me pyetjen: A është e nevojshme të konvergojë globalisht rregullimi i

profesionit kontabël në çdo vend dhe rajon, 59% bien dakord dhe 28 % janë plotësisht

dakord. Ndërkohë a ndihmon zbatimi i SNE-ve në rritjen e krahasueshmërisë

ndërmjet vendeve 45% bien dakord dhe 38 % janë plotësisht dakord. Pjesa më e

madhe e të anketuarve përkrahin konvergimin dhe zbatimin e SNE-ve. Për pyetjen

nëse zbatimi i SNE-ve është një objektiv ideal përgjigjet e rreth 67,1 % të anketuarve

janë mohuese ose mbajnë qëndrim asnjanës. Të anketuarit bien dakord në masën 70%

se ekzistojnë sfida të cilat duhet të kapërcehen nga vendet për të zbatuar SNE-të me

efektshmëri.

5.4.2 Konvergjenca e SNE-ve midis Universitetit të Tiranës dhe

universiteteve të tjera

Për të testuar nëse ka ndryshime për sa i përket opinioneve të marra nga stafi

akademik në Universitetin e Tiranës dhe atyre në universitetet e tjera u përdorën sipas

llojit të pyetjes edhe testet e përshtatshme statistikore. Për të parë nëse janë të

pavarura opinionet në dy grupimet e universiteteve për pyetjet, përgjigjet e të cilave

duheshin dhënë me po ose jo, u përdor Chi-Square testi i pavarësisë. Për pyetjet

përgjigjet e të cilave u matën me shkallën Likert (matja me shkallë nga 1-5), u përdor

testi Mann-Whitney U si testi më i përshtatshëm statistikor për këta tipa të dhënash. U

testuan opinionet e stafit të Universitetit të Tiranës dhe të universiteteve të tjera lidhur

me konvergjencën e Edukimit Kontabël për të përcaktuar nëse ka ndryshime

statistikisht të rëndësishme ose jo. Rezultatet e testit treguan se nuk ka ndryshime

statistikisht të rëndësishme (Tabela 5.25, Aneks 3 tabela 3.51).

Tabela 5.25: Rezultate të testimeve statistikore: Konvergjenca e Edukimit Kontabël


Pyetja Testi statistikor

i përdorur

Vlera e testimit

(p-value)

SNE-të duhet të shërbejnë si pikë referimi në nivel

global për të eliminuar diferencat e mundshme në

edukimin e kontabël ndërmjet vendeve

Mann-Whitney

U

U=487.000:

p>0.05

Të gjitha vendet duhet të përmbushin kriteret

minimale të kërkuara nga SNE-të

Mann-Whitney

U

U=483.500:

p>0.05

SNE-të nuk kanë efekt në edukimin aktual kontabël

në nivelin universitar

Mann-Whitney

U

U=420.500:

p>0.05

Mungesa e njohurive për SNE-të në fakultete është

një pengesë për arritjen e konvergjencës globale të

edukimit kontabël

Mann-Whitney

U

U=496.500:

p>0.05

Burimi:Autori



153

Nga përpunimi i të dhënave lidhur me pyetjen: A njiheshin më parë SNE-të nga të

anketuarit rezultoi se afërsisht 73% e stafit akademik të pyetur në universitetet e tjera

dhe afërsisht 77% e stafit akademik të pyetur në Universitetin e Tiranës i njihnin më

parë SNE-të (Grafiku 5.22 Aneks 3). Pyetjes nëse i njohin SNE-të u përgjigjën

pozitivisht 66% e stafit akademik të pyetur në universitetet e tjera dhe afërsisht 71% e

stafit akademik të pyetur në universitetin e Tiranës (Grafiku 5.23 Aneks 3). Pyetjes

nëse dinin përmbajtjen e SNE-ve, iu përgjigjën pozitivisht 47.5 % e stafit akademik të

pyetur në universitetet e tjera dhe afërsisht 53% e stafit akademik të pyetur në

Universitetin e Tiranës (Grafiku 5.24 Aneks 3). Pyetjes nëse kishin njohuri se të gjithë

anëtarët e Federatës Ndërkombëtare të Kontabilistëve duhet të pajtohen me SNE-të, ju

përgjigjën pozitivisht afërsisht 39% e stafit akademik të pyetur në universitetet e tjera

dhe afërsisht 35% e stafit akademik të pyetur në Universitetin e Tiranës (Grafiku 5.25

Aneks 3).

5.4.3 Konvergjenca dhe analiza e të dhënave të marra nga profesionistët

kontabël

Nga të dhënat e grumbulluara në lidhje me zbatimin e suksesshëm të

konvergjencës globale të edukimit kontabël, testimi statistikor tregon se nuk ka

ndryshime statistikisht të rëndësishme (për sa i përket opinionit për secilën nga

deklaratat) midis stafit akademik në Tiranë dhe atij në universitetet e tjera (Tabela

5.26).

Tabela 5.26: Rezultate të testimeve statistikore: Pengesat për konvergjencën globale të

edukimit të kontabilitetit


Deklaratat Testi statistikor

i përdorur

Vlera e testimit

(p-value)

Dallimet kulturore midis vendeve janë një pengesë

për të arritur konvergjencën globale të edukimit

kontabël.


p>0.05

Dallimet në sistemet arsimore midis vendeve janë

një pengesë për arritjen e konvergjencës globale të

edukimit kontabël.


p>0.05

Dallimet gjuhësore midis vendeve janë një pengesë

për arritjen e konvergjencës globale të edukimit

kontabël.


p>0.05

Qeveria dhe autoritetet e ndërlidhura në secilin vend

duhet të ndihmojnë progresin e konvergjencës

globale të edukimit kontabël.


p>0.05

Fakulteti i Ekonomisë dhe Departamenti i

Kontabilitetit të ndikojnë fuqishëm në

konvergjencën globale të edukimit kontabël.


p>0.05

Nëse edukimi kontabël mund të konvergojë ose jo,

varet nga niveli i ndërgjegjësimit të kësaj çështjeje

nga secili fakultet i ekonomisë dhe departamenti i

kontabilitetit në veçanti.


p>0.05

Burimi: Autori



154

Lidhur me shprehjen se mungesa e njohurive rreth SNE-ve përbën një pengesë

për fakultetet të arrijnë konvergjencën globale të edukimit kontabël 68.4% janë

dakord.

Tabela 5.27: Rezultate të testimeve statistikore: Mekanizmi i zbatimit të suksesshëm të

konvergjencës globale të edukimit të kontabilitetit për anëtarët e shoqatave



përdorur

Vlera e testimit

(p-value)

Organet profesionale të kontabilitetit të çdo

vendi kanë një ndikim të madh në arritjen e

konvergjencës globale të edukimit kontabël.


Përmbajtja e edukimit pas kualifikimit (Edukim

i vazhdueshëm profesional / Zhvillim i

vazhdueshëm profesional) duhet të përshkruhet

për të siguruar në nivel ndërkombëtar

kompetencën e cilësisë së lartë të

kontabilistëve profesionistë.


Profesionistët kontabël mund të kontribuojnë

në arritjen e konvergjencës globale të edukimit

kontabël.


Kërkesat për përvojën praktike duhet të

përshkruhen në nivel global për të siguruar

kompetencën e cilësisë së lartë të

kontabilistëve profesionistë në të gjithë botën.


Ka shumë pengesa për arritjen e konvergjencës



Burimi: Autori

Testimi statistikor për mekanizmin e zbatimit të konvergjencës globale

rezulton se nuk ka ndryshime statistikisht të rëndësishme midis opinionit të anëtarëve

të shoqatës IEKA dhe anëtarët e shoqatave të tjera (p-value>0.05 për sa i përket

mekanizmit të zbatimit të suksesshëm të konvergjencës globale të edukimit të

kontabilitetit (p-value>0.05) për secilin test (tabela 5.27).



155

Grafiku 5.30: Mekanizmi i zbatimit të suksesshëm të konvergjencës globale të edukimit të

kontabilitetit

Burimi: Autori

Sipas paraqitjes së mësipërme rezulton se mekanizmi i konvergjencës globale ka një

përkrahje në nivel të lartë dhe vlerësohet si i rëndësishëm.

Grafiku 5.31: Vlerësimet neto të skemës së provimeve profesionale

Burimi: Autori

Grafiku 5.31 tregon se konvergimi i skemës së provimeve profesionale

përkrahet gjerësisht nga profesionistët kontabël dhe kjo shprehet edhe nëpërmjet

vlerësimit neto në % të paraqitura në tabelë.

Tabela 5.28: Rezultate të testimeve statistikore: Skemat e provimit profesional



përdorur

Vlera e testimit

(p-value)

Dallimet në skemat e provimeve profesionale

midis vendeve janë një pengesë për arritjen e




156

konvergjencës globale të edukimit kontabël.

Është e mundur të arrihet konvergjenca globale e

edukimit të kontabilitetit edhe pse skemat e

provimeve profesionale janë të ndryshme midis

vendeve.


Konvergjenca e suksesshme e edukimit global të

kontabilitetit në masë të madhe varet nga

Marrëveshjet për Njohje të Ndërsjella

Profesionale ndërmjet organeve profesionale të

kontabilitetit nga vende të ndryshme.


Është e mundur të zbatohet një ekzaminim

profesional i unifikuar në nivel Global në të

gjithë botën.


Sisteme të ndryshme të kualifikimeve

profesionale është e mundur të konvergojnë

dallimet midis vendeve të ndryshme.


Burimi: Autori

Testimi statistikor tregon se nuk ka ndryshime statistikisht të rëndësishëm

midis opinionit të anëtarëve të shoqatës IEKA dhe anëtarëve të shoqatave të tjera (p-

value>0.05) për sa i përket skemave të provimit profesional (IKM, IEKA) (p-

value>0.05, për secilin test) (tabela 5.28).

U analizuan edhe të dhënat e grumbulluara lidhur me ndikimin e SNRF-ve në

Edukimin Kontabël, pyetje që kërkonte që të anketuarit të deklaronin se sa

pajtoheshin (5) apo nuk pajtoheshin (1) me secilin nga deklarimet. Rezultatet e

testimeve statistikore tregojnë se për sa i përket pajtueshmërisë me ndikimin e

pranimit të SNRF-ve në Edukimin Kontabël, nuk ka ndryshime midis stafit në

Universitetin e Tiranës dhe universiteteve të tjera (p-value>0.05) (tabela 5.29).

Tabela 5.29: Rezultate të testimeve statistikore: Ndikimi i SNRF-ve në edukimin kontabël


Deklarimet Testi statistikor

i përdorur

Vlera e testimit

(p-value)

Konvergjenca globale e edukimit kontabël do të

garantojë gjykime dhe vendim-marrje me cilësi të

lartë midis kontabilistëve profesionistë anembanë

botës gjatë zbatimit të SNRF-ve


p>0.05

Pranimi i detyrueshëm i SNRF-ve rrit nevojën për

konvergjencë globale të edukimit të kontabilitetit


p>0.05

Konvergjenca globale e Standardeve të Raportimit

Financiar sipas SNRF-ve rrit nevojën për SNE


p>0.05

Pa konvergjencë globale të edukimit kontabël, është e

pamundur të arrihet qëllimi i konvergjencës në

praktikën e raportimit financiar nga SNRF-të


p>0.05

Burimi: Autori

Në lidhje me ndikimin që ka konvergjenca në zbatimin me efektivitet të

SNRF-ve, sipas tabelës së mësipërme për konvergjencën mbahen qëndrimet në vijim:

i pari pohon se konvergjenca globale garanton gjykime dhe vendim-marrje me cilësi



157

të lartë (64.5 % bien dakord dhe 19.7% janë plotësisht dakord), i dyti lidhur me faktin

se zbatimi i detyrueshëm i SNRF-ve rrit nevojën për konvergjencë (52.6% bien

dakord dhe 25% janë plotësisht dakord), i treti - zbatimi i SNRF-ve rrit nevojën për

zbatimin e SNE-ve (43.4% bien dakord dhe 32.9% janë plotësisht dakord), pohimi i

katërt se mungesa e konvergjencës globale të edukimit kontabël bën të pamundur

raportimin cilësor sipas SNRF-ve (48.7% bien dakord dhe 22.4% janë plotësisht

dakord). Vihet re se pjesa më e madhe e të anketuarve gjykojnë se zbatimi i SNE-ve

është i rëndësishëm për të arritur një konvergjence globale të edukimit kontabël dhe

raportim financiar cilësor.

Përfundime të kapitullit

Nga analiza e realizuar në këtë kapitull arrijmë në përfundimin se në vendin

tonë janë bërë përpjekje për të zbatuar SNE-të, të cilat përbëjnë edhe një nga kushtet

që duhet të plotësohen për anëtarësimin në BE.

Rregullimi i profesionit nga universitetet dhe shoqatat profesionale realizohet

nëpërmjet një kuadri vetërregullues të tyre duke mos u bazuar në një kuadër ligjor të

detyrueshëm.

Universitetet, Fakultetet e Ekonomisë i organizojnë programet e tyre në

nivelin bachelor dhe master duke u bazuar në SNE-të në mënyrë që të mundësojnë

përgatitjen e studentëve me aftësi dhe kapacitet për të hyrë në tregun e profesionit dhe

të punës si dhe për të mundësuar akreditimin e lëndëve nga universitetet dhe

organizma akademike dhe profesionale ndërkombëtare.

Shoqatat profesionale, në veçanti IEKA, e cila është anëtare me të drejta të

plota në IFAC duhet të rregullojnë profesionin kontabël nëpërmjet zbatimit të SNE-

ve.

Rregullimi i profesionit në nivelin fillestar dhe të vijueshëm nevojitet të jetë në

përputhje me kërkesat e SNE-ve. Në direktivën e tetë (komponenti i katërt) të BE-së

shprehet qartësisht se vendi ynë duhet të rregullojë profesionin kontabël nëpërmjet

zbatimit të SNE-ve.

Analiza e realizuar në këtë kapitull tregon se niveli i pranimit dhe zbatimit të

secilës SNE në vendin tonë është si vijon:

1- Për zhvillimin profesional, i cili përfshin SNE 1, 3 dhe 4 niveli i pranimit është

në nivel mesatar ndërsa niveli i zbatimit është në nivel të ulët. Diferenca midis

tyre tregon se nevojitet një angazhim më i madh nga universitetet për të rritur

nivelin e zbatimit. Nw lidhje me analizwn e plotwsimit ose jo tw kwrkesave

tw SNE 1, rezulton se ato zbatohen plotwsisht ndwrkohw nga analiza e tw

dhwnave tw pyetwsorwve ato kanw njw nivel tw ulwt zbatimi nga shoqatat

profesionale, çka tregon se tw anketuarit nuk kanw treguar vwmwndjen e

duhur lidhur me pyetjet e kwtij standardi.

2- Edukimi profesional kontabël përbën shtyllën e dytë ku mbështetet edukimi

kontabël dhe trajtohet në SNE 2. Analiza tregon se kjo shtyllë ka një nivel të

lartë pranimi dhe një nivel mesatar zbatimi. Këto rezultate reflektojnë punën e

bërë nga universitetet për t’i zbatuar standardet në mënyrë që universiteteve

t’u jepet vlerë dhe rezultatet e studentët të njihen edhe jashtë vendit.



158

3- Zhvillimi profesional trajtohet në SNE 5-7 dhe paraqet kërkesat në lidhje me

zhvillimin e vijueshëm profesional për profesionistët kontabël. Niveli i

pranimit dhe i zbatimit për këtë grup standardesh është mesatar dhe nuk

rezultojnë diferenca të konsiderueshme ndërmjet tyre. Këto rezultate tregojnë

punën e mirë dhe përgjegjshmërinë e shoqatave profesionale në vend.

4- Kompetencat për audituesit profesionistë përbëjnë shtyllën e fundit të trajtuar

në këtë punim. Ato trajtohen në SNE-8. Për këtë standard, rezulton një

diferencë e lartë ndërmjet nivelit të pranimit i cili është i lartë dhe nivelit të

zbatimit që është i ulët. Kjo diferencë tregon se në programet trajnuese jepen

njohuri të avancuara, ndërsa kompetencat dhe aftësitë e audituesve dhe

kontabilisteve të fituara nëpërmjet trajnimeve nuk janë të larta. Ky përfundim

është arritur nga vlerësimet dhe të dhënat e grumbulluara nga të anketuarit në

analizën e SNE- 8.

Pas paraqitjes së rezultateve të grumbulluara nga pyetësorët drejtuar dy target

grupeve nga krahasimi i rezultateve të punimit me rezultatet e raportit të BB (2017)

për vendin tonë arrijmë në përfundimet se:

1. Për praktikën që trajton përfshirjen e eksperiencës praktike në programet e

studimit, ka një përputhje të rezultatit të raportit të BB për vendin tonë me

përfundimet e punimit të doktoratës. Raporti i BB ka një vlerësim pozitiv

për vendin tonë dhe sipas përfundimeve të punimit rezulton se programet

tona të studimit përfshijnë lëndë praktike, të cilat i përballin studentët me

situata konkrete dhe reale të biznesit.

2. Për praktikën që trajton mësimin gjatë jetës ka një vlerësim pozitiv në

raportin e BB, gjithashtu edhe nga analiza e të dhënave të grumbulluara në

punim rezulton se parimi i të mësuarit gjatë gjithë jetës zbatohet nga

organizmat profesionalë, të cilat kërkojnë që kandidatët të kenë

eksperiencën e duhur 3-5 vjet në profesion dhe të zhvillojnë trajnime në

mënyrë të vazhdueshme për të ruajtur dhe zhvilluar aftësitë e tyre.

3. Për praktikën që trajton vlerësimin e kompetencave profesionale sipas

studimit të BB rezulton se vendi ynë nuk ka një vlerësim pozitiv për këtë

praktikë, gjithashtu edhe në analizën e opinioneve të të anketuarve

rezulton se kompetencat profesionale në pranim dhe zbatim kanë diferencë

të lartë, çka tregon se kjo praktikë nuk vlerësohet pozitivisht.

4. Për praktikën që trajton mbështetjen e një mjedisi cilësor të të mësuarit

sipas raportit të BB vendi ynë ka një vlerësim pozitiv, ndërsa në pyetësorin

e punimit nuk ka pasur pyetje për të llogaritur këtë raport për universitetet

e marra në analizë.

5. Për praktikën që trajton bashkëpunimin dhe partneritetin për vendin tonë,

në raportin e BB nuk ka shembuj të praktikës së mirë dhe mungojnë

vlerësimet pozitive. Ndërsa nga të dhënat e grumbulluara prej pyetësorëve

rezulton se bashkëpunimi i organeve përkatëse në vendin tonë është në

nivel informues dhe trajnues.



159

KAPITULLI VI - PËRFUNDIME DHE REKOMANDIME

Përfundimet e këtij kapitulli trajtohen në këndvështrimin e objektivave, pyetjeve

kërkimore dhe hipotezave të testuara. Në vijim paraqiten edhe rekomandimet lidhur

me çështjet e trajtuara për vendin tonë. Rekomandimet e punimit vijnë si rezultat i

shqyrtimit të literaturës, trajtimit të programeve të studimit të universiteteve publike

dhe analizës së opinioneve të grumbulluara gjatë anketimit lidhur me zhvillimin

fillestar e të vijueshëm profesional në kontabilitet.

6.1 Përfundimet lidhur me gjetjet e punimit

Në mënyrë përmbledhur duke u bazuar në literaturën e shqyrtuar mund të themi se

përmirësimi i edukimit kontabël përmes pranimit dhe zbatimit të SNE-ve ndikon në

rritjen e kompetencave të profesionistëve kontabël dhe kontribuon në forcimin e

besimit publik, duke i dhënë atij rolin që i takon në përballjen me sfidat e

vazhdueshme që shpërfaq ekonomia globale. Standardet ndërkombëtare të edukimit

në kontabilitet të përfshira në programet mësimore bëjnë të mundur që kandidatët e

profilit kontabël të arrijnë dhe të mbajnë një nivel standard të aftësive të tyre

profesionale.

Profesionistët kontabël të trajnuar në vazhdimësi në drejtim të zhvillimit të

qëndrueshëm të kompetencave të tyre profesionale në bazë të SNE-ve sigurojnë

shërbim ndaj interesave publike duke kontribuar në ushtrimin cilësor të profesionit

dhe në rritjen e cilësisë së raportimit financiar.

Standardet ndërkombëtare të edukimit në fushën e kontabilitetit nëpërmjet

politikave, rregullave dhe udhëzimeve që ato paraqesin për edukimin dhe zhvillimin e

profesionit kontabël u vijnë në ndihmë shoqatave të kontabilistëve, rregullatorëve,

punonjësve, akademikëve dhe studentëve për të siguruar jo vetëm zhvillimin fillestar

të edukimit, por edhe atë të vijueshëm.

Sipas literaturës së shqyrtuar ekziston orientimi drejt rregullimit të profesionit

të kontabilistit dhe zbatimit të standardeve ndërkombëtare të hartuara nga IFAC-u.

Kjo përbën një kërkesë nga bursat ku janë të listuara këto kompani, të cilat duhet të

hartojnë pasqyrat financiare bazuar në SNRF-t për të marrë pjesë.

Elementet e kompetencës janë thelbësorë për krahasimin e kualifikimeve

profesionale të kontabilistëve dhe audituesve. Unifikimi i profesionit në vende të

ndryshme bazuar në vlerësimin e kompetencave profesionale nxit bashkëpunimin

ndërmjet rregullatorëve të profesionit duke përcaktuar aftësitë që duhet të zotërojnë

profesionistët në fushën kontabël që të jenë konkurrues ndërkombëtarisht dhe të

ndërtojnë pasqyra financiare cilësore.

Zbatimi i SNE-ve ka për qëllim të përforcojë procesin arsimor në mënyrë që të

sigurojë një shpërndarje efektive të burimeve në të gjithë sektorin universitar dhe

profesional dhe të inkurajojë lidhjet me sistemin arsimor në përgjithësi. Matja,

kuptimi dhe vlerësimi i progresit të një vendi drejt praktikave më të mira

ndërkombëtare për kontabilitetin është i rëndësishëm pasi ky progres mund të rrisë

efektivitetin dhe eficiencën e rrjedhjes së flukseve ekonomike midis vendeve, aftësinë



160

e drejtimit dhe të investimeve për të identifikuar burimet drejt projekteve të

suksesshme.

Gjatë procesit të zhvillimit të profesionit kontabël janë krijuar dhe

funksionojnë organizatat rregullatorë, të cilat kanë si qëllim t’i shërbejnë interesave të

publikut duke mundësuar zhvillimin e një profesioni të fortë dhe duke kontribuar në

zhvillimin e një ekonomie të fortë e të qëndrueshme.

Profesioni kontabël rregullohet tashmë nëpërmjet Standardeve Ndërkombëtare

të Edukimit, të cilat po përdoren gjithmonë e më shumë në vendet e ndryshme të botës

siç rezulton edhe nga literatura e shqyrtuar. SNE-të synojnë t’u japin profesionistëve

kontabël (kontabilistëve dhe audituesve) kompetenca dhe aftësi të caktuara nëpërmjet

një procesi të vazhdueshëm të të mësuarit dhe të zhvillimit të njohurive si në nivel

akademik edhe nëpërmjet trajnimeve të ofruara nga organizmat rregullatorë.

Përmirësimi i vazhdueshëm i programeve mësimore dhe programeve trajnuese

përmes zbatimit, pranimit dhe zbatimit të SNE-ve rrisin kompetencat e

profesionistëve kontabël. Ato kontribuojnë në forcimin e besimit publik ndaj

profesionit kontabël për t’u përballur me sfida të vazhdueshme që hasen gjatë

ushtrimit të profesionit.

Profesioni kontabël duhet të sigurojë kontabilistë profesionistë të arrijnë dhe të

mbajnë një nivel standard të aftësive. Aftësitë zhvillohen në mënyrë të qëndrueshme

përmes edukimit fillestar dhe eksperiencës praktike duke vijuar me zhvillimin e

vazhdueshëm profesional. Si rrjedhojë profesioni duhet të vendosë dhe të plotësojë

standarde të larta edukimi.

Në këtë punim paraqitet Modeli Global i Edukimit Kontabël i cili është përpunuar

për të ndihmuar palët e interesuara në vende të ndryshme të identifikojnë me lehtësi

sistemin e tyre unik të edukimit kontabël dhe të ndihmojnë procesin e zhvillimit

kontabël të vendeve, të cilat zbatojnë SNE-të. Sipas këtij modeli edukimi profesional

trajtohen në zhvillim fillestar dhe të vijueshëm profesional.

Si përfundim mund të themi se përputhja me SNE-të në rregullimin e

profesionit kontabël në nivelin e zhvillimit fillestar profesional të përfituar në

universitet nëpërmjet ndjekjes së programeve të studimit sjell përgatitjen e

kontabilistëve profesionistë të aftë dhe kompetentë.

Performanca dhe cilësia e shërbimeve të profesionit kontabël kanë ndikim të

madh në përfitimin ekonomik dhe shoqëror, për faktin që profesionistët kontabël

kontribuojnë si në alokimin dhe menaxhimin eficent të burimeve publike e private,

ashtu edhe në përmirësimin e funksionimit të tregjeve financiare dhe të kapitalit dhe

të tregjeve të prodhimit të mallrave e shërbimeve.

Globalizimi, kjo tendencë zhvillimore e sotme, ka rritur nevojën për të

përafruar jo vetëm gjuhën e raportimit të informacioneve financiare historike, me

qëllim që ato të përdoren nga një numër gjithnjë e më i ndryshëm palësh të



161

interesuara, por gjithashtu ka rritur nevojën e standardizimit edhe në rregullimin e

profesioneve, duke e kaluar balancën e rregullimit të profesionit në rregullimin publik

kundrejt vetërregullimit.

Si përfundim mund të themi se zbatimi i SNE-ve ka një progres në nivele të

kënaqshme, si në vendet e rajonit ashtu edhe në Shqipëri. Bazuar nga studimet e

sipërpërmendura niveli i përputhshmërisë me SNE-të e IFAC-ut është i ndryshëm në

vendet e trajtuara.

Nga eksperienca e këtyre vendeve evidentohet se bashkëpunimi i universiteteve

me organizmat profesionalë që operojnë për të ofruar programe dhe kurrikula cilësore

për të përgatitur profesionistë të aftë dhe kompetentë në ushtrimin e profesionit dhe

raportim financiar sa më cilësor.

Vendet e rajonit si Rumania, Kosova, Serbia, Turqia dhe Republika Çeke

rregullojnë profesionin kontabël duke plotësuar kërkesat e përshkruara në SNE-të por

këto kërkesa ndërthuren edhe me karakteristikat e edukimit kontabël në secilin vend.

Rregullimi i profesionit kontabël në Rumani shërben si një shembull për vendin

tonë lidhur me zbatimin e SNE-ve pasi ajo gjendet më afër zhvillimit historik që ka

ndodhur në vendin tonë dhe së fundi është anëtarësuar në BE siç aderon edhe vendi

ynë.

Në vendin tonë janë realizuar studime nga studiues nga autorë dhe specialistë të

fushës kontabël vendas dhe të huaj të cilët kanë evidentuar zhvillimin fillestar të

ofruar nga universitetet dhe programet universitare. Zhvillimi i vijueshëm profesional

i ofruar nga shoqatat profesionale dhe IEKA e cila është anëtare e IFAC-ut dhe zbaton

SNE-të bazuar në karakteristikat e vendit tonë, këtu mund të përmendim raportin e

USAID (2013) dhe CFRR (2017) të cilat përshkruajnë rregullin e profesionit në

vendin tonë.

Gjithashtu edhe Shqipëria ka nisur e vazhdon përpjekjet për të realizuar jo

vetëm zbatimin e tyre por edhe në forcimin e edukimit në kontabilitet dhe auditim për

hartuesit e pasqyrave financiare dhe rritjen e kapaciteteve teknike të profesionistëve.

Rishikimi dhe forcimi institucional i profesionit të audituesit është bërë

detyrues sidomos në momentet më kritike të historisë së zhvillimit ekonomik, e

veçanërisht në rastet e krizave ekonomike dhe në momentet e falimentimit të

korporatave të mëdha. Kohët e fundit, roli i profesionit kontabël ka pësuar zhvillime

të mëtejshme duke u orientuar gjithnjë e më shumë në standarde profesionale cilësisht

të larta, dhe sidomos në kërkesat etike dhe të sjelljes së duhur profesionale.

Përpjekjet e gjithë aktorëve janë bashkëvepruese për të realizuar zbatimin me

sukses të SNE-ve në nivel universitar dhe profesional për të përmirësuar kapacitetet e

institucioneve, për të mësuar, mbështetur, rregulluar, zbatuar dhe shpërndarë raportim

financiar cilësor në përputhje me praktikat më të mira ndërkombëtare duke ecur

paralelisht me vendet e tjera të rajonit.



162

Përputhja me SNE-të në rregullimin e profesionit kontabël në nivelin e zhvillimit

fillestar profesional të përfituar në universitet dhe programet e trajnimit nga

organizmat rregullatorë sjell përgatitjen e kontabilistëve profesionistë të aftë dhe

kompetentë.

Profesioni kontabël është i rëndësishëm në jetën e një vendi, pasi ai jep kontribut

në zhvillimin ekonomik, në stabilitetin financiar dhe në funksionimin efecient të

tregjeve të kapitalit.

Shqyrtimi i literaturës tregon se profesioni kontabël është krijuar dhe funksionon

për t’i shërbyer interesave të publikut. Edukimi kontabël fillestar kryhet nëpërmjet

programeve të studimit, të cilat janë në pajtueshmëri me SNE-të, ndërsa profesionistët

kontabël i zhvillojnë pandërprerë aftësitë e tyre profesionale nëpërmjet trajnimeve që

kryejnë shoqatat e tyre, të cilat zbatojnë SNE-të dhe standardet e tjera të profesionit.

Përmirësimi i vazhdueshëm i programeve të studimit dhe programeve trajnuese

përmes zbatimit dhe zbatimit të SNE-ve çojnë në rritjen e kompetencave të

profesionistëve kontabël dhe kontribuojnë në forcimin e besimit publik ndaj

profesionit kontabël në përballjen me sfidat e vazhdueshme që hasen gjatë ushtrimit të

këtij profesioni.

Rregullimi i profesionit kontabël nëpërmjet Standardeve Ndërkombëtare të

Edukimit është një kërkesë e FNK-së për vendet anëtare dhe përbën një kusht për

vendet që aderojnë të bëhen anëtare të BE-së (Direktiva e 8-të).

Mbështetur në përvetësimin e SNE-ve, SNRF-ve dhe SNKSP-ve profesionistët

kontabël kanë mundësi të dëshmojnë aftësi të larta dhe kompetencë.

Edukimi kontabël u siguron profesionistëve të kontabilitetit një nivel të

standardizuar të aftësive, të cilat zhvillohen në mënyrë të qëndrueshme gjatë karrierës

duke kombinuar njohuritë teorike me eksperiencën praktike trajnimin e vazhdueshëm

profesional.

Modeli Global i Edukimit Kontabël i ndihmon palët e interesuara në vende të

ndryshme të identifikojnë nivelin e arritur në sistemin e tyre kombëtar të edukimit

kontabël dhe të realizojnë zhvillimin kontabël të tyre nëpërmjet zbatimit SNE-ve.

Gjatë procesit të zhvillimit të profesionit kontabël janë krijuar dhe funksionojnë

organizatat rregullatore, të cilat kanë si qëllim t’i shërbejnë interesave të publikut

duke mundësuar zhvillimin e një profesioni të konsoliduar dhe duke kontribuar në

zhvillimin e një ekonomie të fortë e të qëndrueshme.

Përmirësimi i edukimit i shërben interesit publik duke kontribuar në aftësinë e

kontabilistit në mënyrë që të plotësojë kërkesat e drejtuesve në procesin e

vendimmarrjes. Përcaktimi nga SNE-të i parimeve bazë për edukimin dhe zhvillimin e

profesionit kontabël u vjen në ndihmë shoqatave të kontabilistëve, rregullatorëve,

punonjësve, akademikëve, dhe studentëve.

Sipas studimeve të realizuara nga IZHK-ja rezulton se në vendet e rajonit tonë të

trajtuara në këtë punim, zbatimi i SNE-ve është në nivele të kënaqshme. Shkalla e

pajtueshmërisë me SNE-të është e ndryshme në vende të ndryshme. Ajo reflekton



163

përpjekjet për t’i përshtatur dhe zbatuar SNE-të nëpërmjet bashkëpunimit të

universiteteve me organizmat profesionalë duke ofruar programe dhe kurrikula

trajnimi cilësore. Cilësia e programeve të studimit ndikon në përgatitjen e

profesionistëve të aftë dhe kompetentë për të ushtruar profesionin dhe për të rritur

cilësinë e raportimit financiar.

Për vendet e rajonit si Rumania, Kosova, Serbia, Turqia dhe Republika Çeke vihet

re se profesioni kontabël është i rregulluar sipas SNE-ve duke plotësuar kërkesat e

secilit standard në përputhje me karakteristikat e vendit ku zbatohen.

Përfundimet e këtij punimi trajtohen në këndvështrimin e pyetjeve kërkimore të

paraqitura në fillim të punimit.

Pyetja e parë “Cilat janë kushtet aktuale te edukimit kontabël në vendin tonë?”

Në vendin tonë kanë nisur dhe janë në proces përpjekjet për të realizuar

zbatimin e SNE-ve dhe për të përmirësuar edukimin kontabël të hartuesve të

pasqyrave financiare si dhe për rritjen e kapaciteteve teknike të profesionistëve

kontabël. Roli i profesionit kontabël ka pësuar zhvillime duke u orientuar drejt

standardeve profesionale me cilësi të lartë dhe drejt kërkesat e sjelljes së duhur

profesionale.

Rregullimi i profesionit kontabël nëpërmjet zbatimit të SNE-ve në nivelin e

zhvillimit fillestar profesional nga universitetet dhe zhvillimit të vijueshëm

profesional nëpërmjet shoqatave dhe organizmave rregullatorë si IEKA, KKK, IKM,

SHFKSH ka ndikuar në përgatitjen e kontabilistëve profesionistë të aftë dhe

kompetentë.

Bazuar në të dhënat e universiteteve të shqyrtuara në vendin tonë, rezultatet e

analizës së programeve te studimit kemi arritur në përfundimin se hipoteza e dytë në

lidhje me hartimin e programeve të studimit universitare sipas kërkesave të

përshkruara në SNE-2 vërtetohet. Rezulton se SNE-2 zbatohet në masën 0.758 pikë

duke siguruar zhvillimin fillestar profesional sipas SNE-2. Niveli i pranimit është 0.84

pikë dhe i zbatimit 0.67 pikë.

Përmbajtjet e kurrikulave dhe programeve të studimit në Universitetin e

Tiranës dhe universitetet e tjera kanë dallime në lidhje me komponentin e

kontabilitetit. Në lëndën e Auditimit dhe Shërbimeve të sigurisë në Universitetin e

Tiranës Chi-Square test është p<0.05 dhe tregon se ka varësi ndërmjet Universitetit të

Tiranës dhe universiteteve të tjera, të cilat kanë nivel të ulët zbatimit të lëndës

Auditimit dhe Shërbimeve të sigurisë. Për lëndët tjera, të gjitha universitetet e marra

në studim janë të pavarura. Kjo tregon se programet e studimit të Universitetit të

Tiranës dhe universiteteve të tjera nuk kanë dallime materiale ndërmjet tyre.

Pyetja e dytë lidhet me faktin se sa është niveli i zbatimit të SNE-ve në universitete

dhe shoqata profesionale kontabël në Shqipëri.

Për këtë qëllim janë analizuar dy target grupe, akademikët dhe profesionistët

kontabël. Nga të dhënat rezultoi se njohja e SNE-ve nga akademiket është në nivel

rreth 58% që tregon se nevojitet të zhvillohen më tepër aktivitete informuese,

trajnime, seminare dhe konferenca me stafin akademik për përmbajtjen e SNE-ve.



164

Njohja e SNE-ve në nivel të lartë nga akademikët do të bëjë të mundur aplikimin e

kërkesave të përcaktuara në standardet në procesin e mësimdhënies, si në fazën e

hartimit të programeve të lëndëve ashtu edhe në procesin e kontrollit të njohurive të

studentëve.

Njohja e SNE-ve nga profesionistët rezulton në një nivel mesatar 63%. Nga

shoqatat profesionale të vendit, IEKA jep informacion më të detajuar lidhur me

rregullat, rregulloret dhe procedurat që duhet të zbatohen për të fituar titullin

Kontabilist i miratuar dhe Auditues ligjor. Kjo vjen edhe nga fakti se IEKA është

anëtare me të drejta të plota në IFAC dhe si e tillë ajo është e detyruar ta rregullojë

profesionin kontabël sipas SNE-ve dhe të zbatojë standardet ndërkombëtare të

hartuara nga IFAC.

Niveli i njohjes së SNE 1-8 për të dy target grupet rezulton në intervalin 50%

deri në 75% duke reflektuar një nivel të kënaqshëm të njohjes së tyre.

Niveli i zbatimit të SNE-ve është trajtuar nëpërmjet Pranimit dhe Zbatimit

duke përdorur vlerësimin me pikë. Zbatimi Pranimi i SNE1-4 është vlerësuar me 0.76

pikë dhe SNE 5-8 janë vlerësuar me 0.78 pikë. Këto konsiderohen nivele të larta.

Zbatimi për SNE1-4 është 0.61 pikë dhe për SNE 5-8 është 0.62 pikë. Këto nivele

mesatare të zbatimit lidhen me faktin që në vendin tonë nuk ekziston një kuadër

rregullator i detyrueshëm për zbatimin e SNE-ve, ndryshe nga çka ka ndodhur për

standardet e tjera të kontabilitetit.

Përfundimet e mësipërme i japin përgjigje pyetjes së dytë kërkimore duke

evidentuar se niveli i zbatimit të SNE-ve nga akademikët dhe profesionistët kontabël

është në nivel mesatar, ndërsa njohja e tyre është në nivele të kënaqshme.

Bazuar në analizën e zbatimin të SNE-ve sipas shtyllave të trajtuara nga

IZHGK-ja, që i grupon standardet në Zhvillim personal, Edukim profesional kontabël

dhe Zhvillim profesional rezulton se Zhvillimi personal ka nivel mesatar pranimi dhe

nivel të ulët zbatimi, Edukimi profesional kontabël ka nivel të lartë pranimi dhe nivel

mesatar zbatimi dhe Zhvillimi profesional ka nivel mesatar pranimi dhe zbatimi.

Kompetencat për audituesit profesionistë kanë nivel te lartë pranimi dhe nivel të ulët

zbatimi. Rezultatet për tre nga 4 shtyllat, tregojnë se ka diferenca midis nivelit të

pranimit dhe nivelit të zbatimit të SNE-ve në disfavor të zbatimit. Më e theksuar është

kjo diferencë për shtyllën e kompetencave.

Duke analizuar këtë pyetje kërkimore është testuar edhe hipoteza e parë dhe e

tretë e punimit. Testimi i Hipotezës 1 tregon se nga rezultatet e testeve të vlerësimit

me pikë SNE-të 1-4 zbatohen dhe ndikojnë në zhvillimin fillestar në masën 0.683 pikë

që tregon një ndikim në nivel mestar.

Testimi i Hipotezës 3: “Zbatimi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit

ndikon në zhvillimin e vijueshëm të profesionit kontabël” tregon se nga rezultatet e

testeve të vlerësimit SNE-të 5-8 zbatohen dhe ndikojnë në zhvillimin fillestar në

masën 0.695 që tregon një ndikim në nivel mestar.

Roli i universiteteve në zhvillimin fillestar është mjaft i rëndësishëm si për

njohjen e Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit ashtu edhe për zbatimin me



165

sukses të tyre. Por angazhimi i rregullatorëve është një angazhim jo i detyrueshëm dhe

realizohet në formën e vetërregullimit duke synuar përmbushjen e kërkesave të

organizmave ndërkombëtare në procesin e akreditimit dhe pjesëmarrjen në projekte të

Bankës Botërore. Gjithashtu, sipas direktivës së 8 të Bashkimit Evropian, komponenti

i 4-ët kërkon që edukimi kontabël të rregullohet nëpërmjet zbatimit të SNE-ve.

Nga krahasimi i rezultateve të analizës së kryer nga BB (2017), lidhur me

vlerësimin e praktikave më të mira në zhvillimin e edukimit kontabël me përfundimet

e doktoratës, rezulton një përputhje e përfundimeve për katër nga pesë praktika të

mira që trajton raporti i BB. Për praktikat e mira: eksperienca praktike dhe parimi i të

mësuarit gjatë gjithë jetës, për vendin tonë BB ka dhënë vlerësim pozitiv, i cili

përputhet me rezultatet e punimit tonë. Lidhur me dy praktika të tjera: vlerësimi i

kompetencave profesionale dhe bashkëpunimi e partneriteti si në raportin e Bankës

Botërore edhe në analizën e opinioneve në punimin tonë rezulton se vendi ynë nuk

është shembull i praktikës së mirë.

Rregullimi i profesionit duke u bazuar në kompetenca dhe aftësi sipas SNE-ve

realizohet nëpërmjet plotësimit të kushteve të anëtarësimit në IFAC, rregullave dhe

rregulloreve të hartuara nga vetë këto organizma dhe jo nga një kuadër ligjor i

përcaktuar dhe i detyrueshëm.

Roli i shoqatave të profesionistëve është mjaft i rëndësishëm si në njohjen

ashtu edhe në zbatimin me sukses të Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit në

kontabilitet. Anëtarësimi i tyre në IFAC apo shoqata të tjera ndërkombëtare kërkon

rregullimin e profesionit sipas plotësimit të kërkesave të përcaktuara në SNE. Në

vendin tonë IEKA është anëtare me të drejta të plota ndërsa IKM është në diskutime

për t’u anëtarësuar më të drejta të plota në IFAC.

Pyetja e tretë: Cilat janë problematikat, vështirësitë apo pengesat që ndeshen gjatë

pranimit dhe zbatimit të SNE-ve në nivel akademik dhe profesional në Shqipëri?

Nga analiza deskriptive dhe statistikore e të dhënave të grumbulluara nga

pyetësorët, rezulton se mungesa e njohurive për SNE-të në fakultete është një pengesë

për arritjen e konvergjencës globale të edukimit kontabël. Dallimet kulturore që

ekzistojnë midis vendit tonë dhe vendeve të tjera që zbatojnë me sukses SNE-të

përbejnë një vështirësi për zbatimin e tyre. Dallimet në sistemin arsimor të vendit tonë

krahasuar me vendet e tjera gjithashtu përbëjnë një pengesë për zbatimin me sukses te

grupit të parë të SNE-ve 1-4. Ato shkaktojnë edhe vështirësi në njohjen e

profesionistëve kontabël të arsimuar në vendin tonë. Gjithashtu që profesionistët

Kontabilist i Miratuar dhe Auditues ligjor i kualifikuar në Shqipëri, të njihen jashtë

vendit tonë duhet që shoqatat të kenë nënshkruar marrëveshje me vendet e Bashkimit

Evropian për njohjen e kualifikimit të profesionistëve.

Vështirësi të hasura nga akademikët e anketuar janë mungesa e informacionit

për mënyrën e rregullimit të profesionit sipas kërkesave të përshkruara në SNE-të,

mungesa e financimit nga Ministria e Financave, Ministria e Arsimit dhe Sportit dhe

universitetet për studime të thelluara në këtë fushë dhe mungesa e informacioneve,

trajnimeve dhe aktiviteteve informuese.



166

Analiza e pengesave që ekzistojnë në vendin tonë për konvergjencën globale

të paraqitur në modelin global të edukimit kontabël tregon se dallimet në sistemin

arsimor midis vendit tonë dhe vendeve të tjera që zbatojnë me sukses SNE-të përbëjnë

pengesën kryesore për konvergjencën, në masën 71.1% ndërsa dallimet kulturore janë

në nivelin 56.5% dhe dallimet gjuhësore janë në nivelin 44 %.

Në bazë të opinioneve të të anketuarve rreth 75% pranojnë ndikimin që kanë

universitetet dhe shoqatat profesionale në zbatimin e suksesshëm te SNE-ve dhe në

rritjen e konvergjencës globale të edukimit kontabël.

6.2 Rekomandimet

Rezultatet e studimit sinjalizojnë për komente lidhur me çështje / probleme që

ndeshen në praktikën tonë kontabël. Bazuar në përfundimet e arritura nga ky punim

rekomandojmë:

1. Nevojitet të krijohet kuadri ligjor që të mundësojë ndërtimin e një pakete të

standardeve kombëtare të edukimit kontabël të përshtatura nga SNE-të në

përputhje me karakteristikat e vendit tonë. Ky kuadër ligjor duhet të përshtatet dhe

përditësohet vazhdimisht për të rritur konkurrueshmërinë dhe profesionalizmin e

specialistëve kontabël të përgatitur në vendin tonë.

2. Duhet të realizohet konvergimi i programeve të studimit në fushën e profesionit

kontabël me ato të SNE-ve, të cilat shërbejnë si një pikë referimi në nivel global

për të eliminuar diferencat e mundshme në edukimin kontabël.

3. SNE-të duhet të zbatohen edhe nga universitetet dhe stafi i tyre për të siguruar

përgatitjen e kontabilistëve të aftë dhe kompetentë.

4. SNE-të duhet të zbatohen nga të gjitha shoqatat profesionale pasi qëllimi i tyre

është rregullimi i profesionit dhe rritja e kompetencave të specialistëve dhe

qëndrueshmëria e njohurive që ata përfitojnë nëpërmjet trajnimeve dhe

aktiviteteve informuese për plotësimin e kushteve të përcaktuara në SNE 5-8.

6.3 Kufizimet e punimit dhe mundësitë për kërkime të mëtejshme

Në këtë punim kemi analizuar zhvillimin fillestar dhe të vijueshëm profesional,

duke marrë në analizë universitetet publike dhe organizmat rregullatorë të profesionit

kontabël në vend. Ky punim ka evidentuar një sërë çështjesh rreth zbatimit, pranimit,

zbatimit dhe konvergjencës globale të standardeve të edukimit kontabël. Trajtimi dhe

studimi i SNE-ve është në hapat e para në vendin tonë. Zbatimi i tyre nga vendet në

zhvillim ka nevojë për hulumtime të mëtejshme nga studiuesit në fushën e

kontabilitetit.

Ky disertacion ofron një pamje të pranimit, zbatimit dhe konvergjencës se SNE-ve

në disa vende në zhvillim dhe në vendin tonë duke lënë hapësirë për studime të



167

mëtejshme lidhur me përcaktimin se si zbatimi i tyre ofron mundësi për të identifikuar

sfidat me të cilat përballen ato.

Zhvillimi i modelit global të kontabilitetit shërben si një pikënisje për përcaktimin

e mënyrës se si duhet të zbatohet ai me efektivitet në vendin tonë duke marrë në

konsideratë të përbashkëtat dhe të veçantat e edukimit kontabël në vendet e ngjashme

me vendin tonë. Gjetjet e këtij punimi i përkasin situatës aktuale të zbatimit të SNE-

ve në vendin tonë sipas kuadrit ligjor të hartuar nga Bordi i Standardeve

Ndërkombëtare të Edukimit në Kontabilitet por jo më gjerë. Përfshirja në anekset e

këtij punimi e dokumenteve, siguron një mundësi për studiuesit e tjerë të kësaj teme

që të ndihmohen në punën kërkimore në një stad më të avancuar.



168

Referencat

[1] A Framework Of Best Practice Of Continuing Professional Development For The

Accounting Profession (2012), Professor Paul De Lange RMIT University,

Professor Beverley Jackling Victoria University.

[2] Accounting Education and Research at the Crossroad Robert K. Elliott Vol. 6 No.

1 Spring 1991.

[3] Accounting Faculty Perceptions of The Influence of Educational And Work

Experiences On Their Performance As Educators The Accounting Educators’

Journal, Volume XXII (2012) pp. 73‐91, P. Douglas Marshall, Kenneth J. Smith,

Robert F. Dombrowski.

[4] Albrecht, W. S. and R. J. Sack. 2000. Accounting Education: Charting the Course

through a Perilous Future. American Accounting Association: Accounting

Education Series (Volume No. 16).

[5] Albrecht, WS, Sack, RJ 2000. Accounting Education: Charting the Course

through a Perilous Future, Accounting Education Series, vol. 16, American

Accounting Association, Florida, USA.

[6] Alhashim, D., & Weiss, E. (2004). Recent Developments in Accounting

Education and the Future of the AICPA 150-Hour Requirement. International

Journal of Commerce & Management, 14(1), 19-27.

[7] American Accounting Association (AAA), Committee on the Future Structure,

Content, and Scope of Accounting education (The Bedford Committee). 1986.

Future accounting education: Preparing for the expanding profession. Issues in

Accounting Education. (Spring): 168-195.

[8] American Institute of Public Accountants (AICPA). 1998. CPA Vision Project:

Focus on the Horizon. Executive Summary and CPA Vision Project Focus

Groups: Public Practice, Industry, and Government CPAs. New York, NY.

AICPA

[9] Amir D. Aczel 2008. Complete Business Statistics, 7th Edition.

[10] Ashcroft, P, Chevis, G, Smith, LM 2008. Faculty perspectives on

international accounting topics, Advances in Accounting, incorporating Advances

in International Accounting, vol. 24, pp. 139-144.

[11] Barth, ME 2008. Global Financial Reporting: Implications for U.S.

Academics, The Accounting Review, vol. 83, no. 5, pp. 1159-1179.

[12] Bedford, N., & Shenkir, W. (1987). Reorienting Accounting Education.

Journal of Accountancy, 164(2), 84-89.

[13] Behn, B. (Chair), W. F. Ezzell, L. A. Murphy, J. D. Rayburn, M. T. Stith,

J. R. Straëser. 2012 b. The Pathëays Commission on Accounting Higher



169

Education: Charting a National Strategy for the Next Generation of Accountants.

Issues in Accounting Education: August 2012, Vol. 27, No. 3, pp. 595-600.

[14] Centre for Financial Reporting Reform Governance Global Practice,

Accountancy Education a collection of good practices, Albania, Bosnia and

Herzegovna, Kosovo, Macedonia FYR, Montenegro and Serbia, The World

Bank, faqja 3 viti 2017.

[15] Cooper, R. & R. Slagmulder. 1997. “Target Costing and Value

Engineering.” Montvale, NJ: IMA Foundation for Applied Research, Inc.

[16] Corporate Financial Reporting Enhancement Project (CFREP) in Albania

in 2011.

[17] Doc.Julian Naqellari dhe Prof.Phd.Sotiraq Dhamo, 3-d International

Conference on Accounting, Auditing and Financial Reporting – AAFR, 15th

October, 2016 Title of the Paper: “The future of accounting and audit education in

Albania”.

[18] Dosch, R., & Wambganss, J. (2006). The Blame Game: Accounting

Education is Not Alone. Journal of Education for Business, 81(5), 250-255.

[19] Dynamics of Global Accountancy Education,(2012) Prof Dr G.H.

Karreman, Prof Dr J.G.Kuijl, RA, Prof I.F.Y. Marrian, MA, CA, A.M. Verweij,

LL.M.

[20] Flesher, D., Miranti, P, & Previts, G. (1996). The First Century of the

CPA. Journal of Accountancy, 182(4), 51-56.

[21] French, G. R. & R.E. Coppage. (1999). Strategic Model for the Survival

of Accounting Education. Paper presented at the 1999 Conference of the

Academy of Business Disciplines.

[22] Handbook of International Education Pronouncements, 2017 Edition, fq.

40 www.ifac.org.

[23] Handbook On Constructing Composite Indicators: Methodology And

User Guide–ISBN 978-92-64-04345-9 - © OECD 2008.

[24] IAASB, International Auditing and Assurance Standards Board,

International Federation of Accountants, Auditing & Assurance, www.ifac.org

[25] Ian Ball (2010) Letër drejtuar Drejtori Ekzekutiv i IFAC-ut për

Komisionin Europian, dhjetor 2010.

[26] IASB, International Accounting Standards Board, www.ifrs.org.

[27] IES Compliance and the knowledge, skills and values of IES 2, 3 and 4

(2010) fq 11-13.



170

[28] IESBA, International Ethics Standards Board for Accountants,

International Federation of Accountants, Ethics, www.ifac.org.

[29] IFAC, International Federation of Accountants, Education, Handbook of

International Education Pronouncements 2010 Edition (Current edition),

www.ifac.org.

[30] IFAC-International Federation of Accountants- www.ifac.org.

[31] Institute of Management Accountants (IMA). (1994). What Corporate

America Wants in Entry-Level Accountants. Montvale, NJ: IMA.

[32] Institute of Management Accountants (IMA); Albrecht, W. S., & Sack, R.

J. (2000). Accounting Education: Charting the Course through a Perilous Future.

Sarasota, Florida: American Accounting Association.

[33] International Standard on Auditing (ISA) 600: Special Considerations-

Audits of Group Financial Statements, Standardi ndërkombetar i audtimit 600.

[34] Journal of Higher Education Theory and Practice vol. 12(1) 2012 faqja

119 paragrafi 3.

[35] Karreman, G 2002. Impact of Globalisation on Accountancy Education,

International Accounting Standards Committee.

[36] Karreman, G, Ahern, J, Kuijl, JG, Marrian, I (2007). GAE 2007 Trends in

Global Accounting Education, Royal NIVRA, Amsterdam.

[37] Karreman, G, Ahern, J, Kuijl, JG, Marrian, I 2007. GAE 2007 Trends in

Global Accounting Education, Royal NIVRA, Amsterdam.

[38] Karreman, G.H., (2002), Impact of Globalisation on Accountancy

Education, International Accounting Standards Committee Foundation: London.

[39] Këshilli Kombëtar i Kontabilitetit.

[40] Larson, R.K. and Kenny, S.Y. 1995. An Empirical Analysis of

International Accounting Standards, Equity Markets, and Economic Groëth in

Developing Countries. Journal of International Financial Management and

Accounting, 6(2), pp. 130-157.

[41] Merino, B. (2006). Financial Scandals: Another Clarion Call for

Educational Reform- A Historical Perspective. Issues in Accounting Education,

21(4), 363-381.

[42] Needles, B.E. Jr, (2011), “The Global Coordination of Accounting

Education”, in Phelps, R.W., (2011).

[43] Nelson, I. (1995). What's New About Accounting Education Change? A

Historical Perspective on the Change Movement. Accounting Horizons, 9(4), 62-

75.

http://www.ifac.org/



171

[44] Perspectives in Education: “Capabilities for Success in the Accounting

Profession" (The White Paper). (1989). Arthur Andersen & Co., Arthur Young,

Coopers & Lybrand, Deloitte Haskins & Sells, Ernst & Whinney, Peat Marwick

Main & Co., Price Waterhouse, and Touche Ross. New York, NY.

[45] Revised Draft Education Assessment Report, Component Four-On

comparability and compliance of education programs of universities and

professional bodies with requirements of IES of IFAC and EU Statutory Audit

Directive for education and professional certification.

[46] Russell, K & Smith, C. (2003). Accounting Education's Role in Corporate

Malfeasance: It's Time for a New Curriculum. Strategic Finance, 85(6), 46-51.

[47] The Journal of Applied Business Research Volume 19, Number 2, A

Strategic Model For Accounting Education G. Richard French, (Email:

[email protected]), Indiana University Southeast Richard E. Coppage, (Email:

[email protected]), University of Louisville.

[48] Van Wyhe, G. (1994). The Struggle for Status. New York: Garland

Publishing.

[1] http://www.ifrs.org

[2] http://www.ifac.org

[3] http://www.kkk.gov.al/

[4] http://www.ieka.al/

[5] http://www.ikm.org.al

[6] http://libguides.usc.edu/writingguide/methodology

[7] www.cafr.ro

[8] www.cndcec.it

[9] www.kacr.cz

[10] http://www.ieka.al/content/page/id/23/historiku-aktiviteti

http://www.ifrs.org/

http://www.ifac.org/

http://www.kkk.gov.al/

http://www.ieka.al/

http://www.ikm.org.al/

http://libguides.usc.edu/writingguide/methodology

http://www.cafr.ro/

http://www.cndcec.it/

http://www.kacr.cz/

http://www.ieka.al/content/page/id/23/historiku-aktiviteti



172

ANEKSET

ANEKSI 1

Përmbajtja e figurave të aneksit 1

Paketa e parë e SNE-ve (2003-2007)

Figura 1: Kuadri i kompetencave bazë të edukimit kontabël

Figura 2: Integrimi i kurrikulës kontabël me analizën e vendimeve për investimet

kapitale

Figura 3: Prirjet e tregut dhe teknologjia

Figura 4: Roli i profesionistëve kontabël

Figura 5: Globalizimi dhe demografia



173

Paketa e parë e SNE-ve (2003-2007)

Komiteti i Edukimit i FNK-së ka funksionuar që nga fillimi i viteve 1980 deri

në vitin 2005. Në këtë komitet ekspertët ishin anëtarë të zgjedhur nga Bordi i FNK.

Bordi i FNK në këtë periudhë synoi të siguronte një ekuilibër mes praktikuesve të

kontabilitetit, kontabilistëve që operonin në industri dhe tregti, akademikëve dhe

ekspertëve në mënyrë që rritej cilësia e raportimit financiar. Ai kishte mbulim të gjerë

gjeografik dhe shërbente si rregullator ndërmjet organeve anëtare të FNK-së, firmave

të kontabilitetit ose anëtarëve të tjerë publikë.

SNE-të 1 deri ne 6 (IFAC, 2003) janë hartuar nga një grup pune i Komitetit, i

cili udhëhiqej nga tre përfaqësues nga Britania e Madhe. SNE 7 (IFAC, 2004) u

hartua nga një grup pune nga Shtetet e Bashkuara, Kanadaja dhe anëtarë të tjerë të

Komitetit kontribuuan në takimet që zhvilloheshin dy herë në vit. Procesi i zhvillimit

të Standardeve ishte relativisht i shpejtë. Grupi i punës së ekspertëve ofronte

konsultime midis palëve të interesit. SNE 8 (IFAC, 2006) mbulonte kërkesat për

audituesit profesionistë si dhe për specialistët kontabël. Gjatë kohës kur është hartuar

seti i parë i SNE-ve ka pasur debate rreth koncepteve themelore të secilës prej SNE-ve

1-8. Shumë prej këtyre debateve vinin nga mungesa e marrëveshjeve ndërmjet

vendeve anëtare dhe në nivel global për të hartuar standardet me të përshtatshme.

SNE 1: Kërkesat për të hyrë në programet e studimit

A duhet të ekzistojnë kërkesa minimale për t’u regjistruar në programin e

edukimit kontabël si diplomë universitare? Në vende të ndryshme të botës, niveli i

diplomave universitare është shumë i ndryshëm nga ai i vendeve të tjera. Në disa

vende, rruga tradicionale e hyrjes në profesionin kontabël është nëpërmjet një diplome

dhe në disa vende kjo është një kërkesë ligjore. Megjithatë, në vende të tjera ekziston

një traditë e mënyrës së hyrjes në shkollë pa barriera hyrjeje. Komiteti arriti në

përfundimin se për të hyrë në programet e studimit në fushën kontabël aplikanti duhet

të zotërojë të paktën njohuritë minimale rreth ekonomisë.

SNE 2: Përmbajtja e programeve të edukimit profesional kontabël:

SNE 2 thekson se programi duhet të përfshijë njohuri në lëndët e mëposhtme:

6. Kontabilitet, financë dhe njohuri të kombinuara;

7. Njohuri organizative dhe biznesi;

8. Komponentë të teknologjisë së informacionit.

Këto tre fusha të gjera të studimit janë kërkesë e këtij standardi.

Vëmendja që i jepet SNE 2 tregon se sa e rëndësishme është përfshirja në

programet universitare e lëndëve të profilit në mënyrë që të rritet cilësia e raportimit

financiar. Standardi kërkon gjithashtu një thellim të njohurive në fushën e

teknologjisë së informacionit dhe komunikimit, një kërkesë kjo e një rëndësie të

veçantë për të kombinuar njohuritë kontabël me njohuritë IT për të qenë konkurrues

ne treg dhe sa më efecientë.



174

SNE 3: Aftësitë profesionale dhe edukimi i përgjithshëm

Ky standard përcakton së cilat janë aftësitë dhe kompetencat profesionale që

duhet të zotërojë një kontabilist. Aftësi këto të përfituara në studimet universitare dhe

kurrikulat në fushën e kontabilitetit. Ndër vështirësitë e zbatimit të këtij standardi

ishin përcaktimi i aftësive që duhet të përfitonin studentet, shpeshtësia e zhvillimit të

orëve mësimore dhe ku duhet të përfitoheshin njohuritë në auditore apo në vendin e

punës.

SNE 4: Vlerat profesionale, etika dhe qëndrimet

SNE 4 përshkruan vlerat profesionale dhe etike që duhet të zotëroje një

kontabilistë dhe auditues gjatë ushtrimit të profesionit. Gjithashtu edhe qëndrimet që

mban një profesionistë në problematikat e hasura gjatë ushtrimit të profesionit luajnë

një rol të rëndësishëm në zhvillimin profesional. Ka pasur një debat për atë nëse duhet

të ekzistojë një standard i veçantë për edukimin etik, apo nëse etika duhet

konsiderohet të jetë pjesë e SNE 2 dhe SNE 3 vetëm.

SNE 5: Përvoja praktike

Kërkesat e SNE 5 janë ndikuar nga një model ku studentët studiojnë dhe

punojnë në të njëjtën kohë. Autoritetet anëtare të IFAC-ut kanë modele ku

eksperienca praktike vjen pasi kanë përfunduar studimet universitare ose në vitin e

fundit të studimeve. Vendosja e një standardi që përcakton një periudhë eksperience

në punë "duhet të jetë së paku dy ose tre vjet" në profesion.

SNE 6: Vlerësimi i aftësive dhe kompetencave profesionale

Ky standard përcakton si do të kryhet testimi formal i njohurive dhe vlerësimi

përfundimtar i tyre, pasi të janë përmbushur standardet e tjera dhe kushti i

eksperiencës së punës.

SNE 7: Zhvillimi i vijueshëm profesional

Ky standard përcakton rrugën që duhet të ndjekin autoritet anëtare të FNK-së

për të licencuar kontabilistët profesionistë. Pjesa më e madhe e vendeve anëtare

përcaktojnë kushtet për të hyrë në programet e trajnimit dhe më pas vlerësimin dhe

testimin e njohurive.

SNE 8:Kompetencat e kërkuara për audituesit profesionistë

Ky standard vendos kërkesat që duhet të plotësojnë audituesit për të ruajtur

kompetencat e tyre profesionale. Komiteti ka hasur vështirësi në përcaktimin se cilat

do të ishin kërkesat praktike që duhet të zotëronin audituesit për të plotësuar kushtet e

këtij standardi. Audituesit janë palët e interesuara në mënyrë të drejtpërdrejtë për të

plotësuar kërkesat e standardeve në mënyrë që të rrisin kompetencat e tyre.



175

Figura 1: Kuadri i kompetencave bazë të edukimit kontabël

Burimi: Recommendations for an Integrated Competency-Based Framework for Accounting

Education,” Issues in Accounting Education, May 2014, p. 30056

Në figurën e parë paraqitet shkallëzimi i kompetencave profesionale që duhet të

zotërojë një kontabilist profesionist. Kompetencat dallohen në kompetenca themelore,

kompetenca kontabël dhe kompetenca të drejtimit. Kompetenca themelore janë të

lidhura me kompetencat kontabël dhe me kompetencat e drejtimit. Zotërimi nga

profesionistët kontabël i pesë kompetencave themelore është kusht i domosdoshëm

që ata të mund zotërojnë edhe të gjashtë kompetencat kontabël dhe të pesë

kompetencat e drejtimit. Kompetencat e kontabël, të cilat përfshijnë, midis të tjerave

njohuritë dhe aftësinë e kontabilisteve për analizë dhe raportim cilësor në pasqyrat

financiare, kanë lidhje të drejtpërdrejtë me kompetencat e drejtimit. Kompetencat e

drejtimit e plotësojnë kuadrin e kompetencave bazë të edukimit kontabël me disa

kompetenca shumë të rëndësishme si ato të realizimit të procesit të menaxhimit dhe të

përmirësimit, etikës dhe përgjegjësive sociale etj.

56 Raef A. Lawson, Edward J. Blocher, Peter C. Brewer, Gary Cokins, James E. Sorensen,

David E. Stout, Gary L. Sundem, Susan K. Wolcott, and Marc J.F. Wouters, “Focusing

Accounting Curricula on Students’ Long-Run Careers: Recommendations for an Integrated

Competency-Based Framework for Accounting Education,” Issues in Accounting Education,

May 2014, p. 300.

KOMPETENCAT

THEMELORE

Komunikimi

Aftësia për të

përdorur

teknologjinë

Mendimi analitik dhe

zgjidhja e problemeve

Analiza sasiore

Aftësitë personale

KOMPETENCAT KONTABËL

KOMPETENCAT E DREJTIMIT

Analiza dhe

raportimi

financiar

Sistemet e

informacionit

Shërbimet e sigurisë

& kontrolli i

brendshëm

Vlerat Profesionale,

Etika dhe Qëndrimet

Planifikimi,

analiza dhe

kontrolli

Tatimet:

pajtueshmëria

dhe planifikimi

Procesi i

menaxhimit dhe i

përmirësimit

Kompetencat

kryesore të

biznesit

Etika &

përgjegjësia

Sociale

Qeverisja, rreziku

dhe pajtueshmëria

Lidership-i



176

Figura 2: Integrimi i kurrikulës kontabël me analizën e vendimeve për investimet kapitale

Burimi: Raef A. Lawson, Edward J. Blocher, Peter C. Brewer, et al. “Thoughts on

Competency Integration in Accounting Education,” Unpublished Working Paper, June 2014.

KOMPETENCAT THEMELORE

si komunikimi, metodat sasiore,

të menduarit analitik dhe zgjidhja e problemeve

VENDIMET E

INVESTIMEVE KAPITALE

PLANIFIKIMI, ANALIZA, & KONTROLLI

Përcaktimi &

vendimet e

preferencave

Çështjet e

sjelljes

KOMPETENCAT KONTABËL

Përgatitja dhe analiza

e pasqyrave financiare Taksat dhe tatimet Perspektiva e auditimit

të brendshëm dhe të

jashtëm

KOMPETENCAT E DREJTIMIT

Lidership-i

Menaxhimi i

organizatës

Etika &

përgjegjësia

sociale

Përgjegjësitë

shoqërore të

korporatave

Qeverisja, Rreziku

dhe Pajtueshmëria

Vlerësimi i rrezikut

Kompetencat

kryesore të biznesit

Kostoja e kapitalit

dhe struktura e

kapitalit



177

Figura 2 përshkruan ndërthurjen e kompetencave themelore me ato kontabël dhe të

drejtimit në marrjen e vendimeve për investimet kapitale.

Figura 3: Prirjet e tregut dhe teknologjia

Burimi: Charting The Future Of The Global Profession Leadership, Reach, Impact, IFAC faqja 6

Figura 3 paraqet prirjet e tregut, implikimet, reagimet dhe ndërlidhjet e tyre me

zhvillimin e teknologjisë së informacionit.

TREGJET DHE TEKNOLOGJIA

TRENDI/PRIRJET

Zhvillimi i

përgjithshëm që

ndikon në profesion

Tregu gjithnjë në ndryshim. Tregjet janë gjithnjë e më shumë të nxitur nga inovacioni

kompleks, gjithmonë të hapura dhe globale. Kompanitë ose subjektet e suksesshme të

së nesërmes do të jenë strategjikisht të shkathët, të gatshëm për të ardhmen dhe për të

adaptuar risitë.

Teknologjia e informacionit dhe komunikimi. Potenciali i madh i teknologjisë së

informacionit dhe komunikimit do të ndihmojë në rritjen e ritmit të ndryshimit. Deri në

fund të vitit 2020 parashikohet të jenë 25 miliard pajisje digjitale ose tre pajisje për

person në planet.

Rregullimi. Rritja e vëllimit dhe kompleksitetit të kërkesave të shteteve të veçanta

(kombëtare), çon drejt copëzimit të tregut, progresit të ngadalshëm politik në drejtim të

rregullimit të qëndrueshëm global. Procesi i zbatimit krijon vonesa në krijimin e

rregullave dhe në ushtrimin e kontrollit rregullator të profesionit gjatë vendosjes së

standardeve.

Mundësitë potenciale

dhe kërcënimet e

paraqitura nga

tendencat MAKRO

IMPLIKIMET Kontabilistët profesionistë duhet të mbrojnë përgjegjësitë e tyre duke thelluar profesionalizmin për

të ndihmuar klientët dhe punëdhënësit e tyre që të përballen me ndryshimet e shpejta dhe

inovacionet.

Teknologjia e informacionit dhe komunikimit (TIK) dhe rreziqet e saj do të jenë në qendër të çdo

biznesi pavarësisht madhësisë së tij, duke kërkuar mendime të reja dhe qasje ndaj menaxhimit të

këtyre rreziqeve.

Përdorimi i sistemeve inteligjente dhe analiza parashikuese për të shfrytëzuar të dhëna të

rëndësishme do të transformojnë aspektet operacionale dhe interpretuese të kontabilitetit, ndërsa

siguria kibernetike do të vazhdojë të jetë një rrezik kyç.

Ndryshimet rregullatore do të krijojnë sfida për bizneset, ndryshime do të jenë më të mprehta tek

ndërmarrjet e vogla dhe të mesme (SME), ndërsa për firmat që u shërbejnë klientëve të mëdhenj

dhe veprojnë nivele ndërkombëtare vështirësi do të paraqesë mungesa e konvergjencës

ndërkombëtare.

REAGIMI Të lehtësojë shkëmbimin e njohurive për tendencat e reja që do të

ndikojnë në profesionin kontabël, duke përfshire atraktivitetin e

profesionit dhe përgatitjen për një gjeneratë të re kontabilistësh dhe një

kërkesë për aftësi dhe kompetenca të reja, për mirëmbajtjen e talenteve të

reja dhe zhvillimin e tyre nëpërmjet edukimit dhe trajnimit.

Forcimi i kapaciteteve të bordeve të standardeve për t’i shërbyer interesit

publik përmes pavarësisë, reagimit dhe pro-aktivitetit.

Promovimi dhe lehtësimi i miratimit dhe zbatimit të standardeve

ndërkombëtare duke përfshirë përkrahjen dhe shkëmbimin e burimeve të

zbatimit.

Aktivitetet që

planifikon Komiteti i

Federatës

Ndërkombëtare të

Kontabilistëve (FNK-

së)



178

Figura 4:Roli i profesionistëve kontabël

Burimi: Charting The Future Of The Global Profession Leadership, Reach, Impact, IFAC

faqja 7

ROLI I PROFESIONISTEVE KONTABEL

TRENDI/PRIRJET

Zhvillimi i

përgjithshëm që


Transparenca dhe llogaridhënia në sektorin publik. Rritja e kontrollit të

financave publike kërkon informacion të plotë dhe të saktë për vendimmarrje.

Mes viteve 2007 dhe 2012 borxhi publik në vendet e zhvilluara pësoi një rritje

nga mesatarja 50% në gati 80% të Produktit të Brendshëm Bruto (GDP).

Taksimi. Çështjet janë gjithnjë e më të mëdha në këndvështrimin publik duke

përfshirë kërkesën në rritje për harmonizimin ndërkombëtar të rregullave

ndërkohë që juridiksionet/shtetet konkurrojnë për pranimin e taksave.

Etika. Nevoja për të identifikuar korrupsionin dhe praktikat e tjera joetike:

-sipas një studimi të realizuar nga Institute of Small Business Entrepreneurship

(isbe) 56% e të punësuarve pohojnë gjatë përzgjedhjes së një vendi pune një rol

shumë të rëndësishëm luan reputacioni i kompanisë për sjelljen etike të

drejtuesve.

Raportimi dhe menaxhimi i organizatës. Njësitë ekonomike nuk duhet të

përqendrohen tek ato investime të cilat e kthejnë investimin fillestar për një

kohë sa më të shkurtër duke u përqendruar tek investimet e qëndrueshme dhe

me kthime afatgjata.

IMPLIKIMET


dhe kërcënimet e

paraqitura nga

tendencat MAKRO

Drejtuesi kryesor financiar dhe funksioni i kontabilitetit do të marrin një

përgjegjësi me të madhe organizative. Aftësitë e kontabilistit do te përdoren ne

te gjitha aspektet e vendimmarrjes organizative, që nga formulimi i strategjive

dhe deri tek përcaktimi i modeleve të reja të biznesit.

Rritja e pritshmërive publike në lidhje me profesionin e kontabilistit luan një rol

të madh në përmirësimin e qeverisjes dhe identifikimin e mashtrimeve,

korrupsionit, pastrimit të parave dhe praktikave të tjera joetike.

Qeveritë, nën presionin për të rritur transparencën dhe llogaridhënien, do të

kërkojnë gjithnjë e më shumë ndihmë nga kontabilistët për raportimin financiar.

Raportimi do të duhet të sigurojë një pamje të përgjithshme të performancës

organizative dhe perspektivat. Një pamje që pranon kompleksitetin e biznesit

modern dhe përfshin treguesit financiarë e jofinanciarë të organizatës, si dhe

vlerën e profesionistëve kontabël, e cila do të varet mjaft nga aftësia e tyre për

ta ofruar këtë perspektivë.

REAGIMET

Aktivitetet që


Federatës

Ndërkombëtare të

Kontabilistëve

(FNK-së)

Të nxisë vlerën e profesionit dhe të avokojë në emër të profesionit global

për palët kyçe të interesit.

Të ndërgjegjësojë për rëndësinë e transparencës dhe llogaridhënies në

sektorin publik dhe nevojën për të miratuar dhe zbatuar standardet e

kontabilitetit të bazuara në cilësi të lartë.

Të sugjerojë çështje për tu diskutuar si për vlerën dhe cilësinë e sektorit

publik dhe të qeverisjes së korporatave dhe përgjegjësive etike të

kontabilistëve.

Mbështetja e Këshillit Ndërkombëtar të Raportimit te Integruar kontribuon

në progresin dhe drejtimin e raportimit te integruar, ndihmojnë

profesionistët kontabilistë për të lehtësuar miratimin dhe zbatimin e

raportimit të integruar.

Të nxisë harmonizimin ndërkombëtar, kontrollin e brendshëm dhe

menaxhimin e riskut të ndërmarrjes



179

Figura 4 paraqet prirjet e tregut, implikimet, reagimet dhe ndërlidhjet e tyre me rolin e

profesionit kontabël dhe zhvillimin e përgjithshëm që ndikon mbi profesionin

transparenca, etika dhe vlerat.

Figura 5: Globalizimi dhe demografia

Burimi: Charting The Future Of The Global Profession Leadership, Reach, Impact, IFAC faqja 7

GLOBALIZIMI DHE DEMOGRAFIA

TRENDI/PRIRJET

Zhvillimi i

përgjithshëm që


Globalizimi: intensifikimi i ndërlidhjes ekonomike të reflektuar në lëvizjen në

përmasa të rëndësishme të punës, të kapitalit, të mallrave dhe shërbimeve. Nga 2009

deri ne 2020 parashikohen të rriten me 50% punonjësit e përkohshëm në organizatat e

mëdha.

Ndryshimet demografike. Plakja e popullsisë do të ndikojë në moshën e të

punësuarve në kompani të ndryshme.

-Gjatë 40 viteve të ardhshme, popullsia e botës do të kalojë moshën 65 vjeçare dhe

numri i kësaj grupmoshe do të arrijë në 1.5 miliard deri në vitin 2050. Si rrjedhojë do

të rritet pesha specifike të moshuarve në tërësinë e grupmoshave nga 8% në 16%.

Rritja ekonomike. Pasiguria e vazhdueshme, paqëndrueshmëria dhe marrëveshjet

midis vendeve të ndryshme në botë do të ndikojnë në masën 60 % të GDP botërore në

vendet në zhvillim.

Puna. Tregu do të karakterizohet nga intensifikimi i konkurrencës për talente gjithnjë

e më fleksible të cilët ju përshtaten ndryshimeve. Nëse ekzistojnë diferenca ndërmjet

aftësive që zotërojnë punëmarrësit dhe nevojave të punëdhënësve ato duhet të

minimizohen në mënyre që kompania të jetë e suksesshme. Më shumë se 600 milion

vende pune duhet të krijohen gjatë dekadës së ardhshme për të siguruar punë për ata që

aktualisht janë të papunë dhe për ata që do të fillojnë të kërkojnë punë.

Edukimi dhe trajnimi. Ndryshimi në strukturat, teknikave, kanaleve të shpërndarjes

dhe kostove. Tregu global i të mësuarit elektronik (e-learning) do të arrijë në 107

miliardë $ në vitin 2015, të nxitur nga avancimet teknologjike dhe kërkesa për aftësi

shtesë

IMPLIKIMET


dhe kërcënimet e

paraqitura nga

tendencat MAKRO

Përqendrimi tek tërheqja dhe mbajtja e talenteve të duhura. Kontabilistët

profesionistë të së ardhmes do të kenë nevojë të kenë shpirt sipërmarrës,

kuriozitet, kreativitet dhe aftësinë e mendimit strategjik. Atyre do tu duhet

të kërkojnë një ndërgjegjësim themelor rreth punësimit dhe llojit të

edukimit, trajnimeve dhe zhvillimit të vazhdimit profesional.

Duke qenë se rregullimi ndërkombëtar në rritje krijon sfida për kompanitë

që veprojnë në nivel kombëtar, mungesa eventuale e konvergjencës

ndërkombëtare mund të paraqesë vështirësi për kompanitë që duan të

përfshihen shpejt në tregun ndërkombëtar.

Dëshira për të formalizuar sektorin informal në ekonomitë në zhvillim do

të rris kërkesën për aftësi dhe kompetenca profesionale nga njësitë

ekonomike.

REAGIMET

Aktivitetet që


Federatës

Ndërkombëtare të

Kontabilistëve (FNK-

së)

Lehtësimi i shkëmbimit të informacionit dhe të njohurive mbi

tendencat në zhvillim që ndikojnë në profesion duke përfshirë

atraktivitetin e profesionit (për të përgatitur një brez të ri të

kontabilisteve profesionist) si dhe nevojën për aftësi të reja

me qëllim mbrojtjen e talenteve, menaxhimin dhe zhvillimin

në arsim dhe në profesion.

Zbatimin e programeve për zhvillimin e profesionit kontabël,

mbështetjen, përshtatjen dhe zbatimin e standardeve

ndërkombëtare të edukimit.



180

Figura 5 paraqet prirjet e tregut, implikimet dhe reagimet të cilat ndërlidhen me efektin

e globalizimit si ndryshimet demografike, edukimi, trajnimi dhe punës.

ANEKSI 2

Figura 1. Indeksi IZHK në Kosovë

Burimi: ACCOUNTANCY DEVELOPMENT INDEX, Pillar Outline further illustrates the

ADI design framework and outlines the pillars and milestones.



181

Vlerësimi i shtyllave përkundrejt Indeksit IZHK

Burimi: Accountancy development index, Pillar Outline further illustrates the ADI design framework

and outlines the pillars and milestones.

Figura 2. Indeksi IZHK në Rumani


framework and outlines the pillars and milestones.



182




Figura 3. Indeksi IZHK në Bullgari





183




Figura 4. Indeksi IZHK në Maqedoni





184


Burimi: Accountancy development index, pillar Outline further illustrates the ADI design


Figura 5. Indeksi IZHK në Turqi

Burimi: Accountancy development index, pillar outline further illustrates the ADI design




185




Figura 6. Indeksi IZHK në Serbi





186


Burimi: Accountancy development index, pillar Outline further illustrates the ADI design


Figura 7. Indeksi IZHK në Bosnje- Hersegovina





187




Figura 8. Indeksi IZHK në Shqipëri





188




PYETËSOR PËR STAFIN AKADEMIK

UDHËZIME MBI PLOTËSIMIN E PYETËSORIT

Së pari ju falënderojmë për ndihmën që po jepni nëpërmjet plotësimit të këtij

pyetësori.

Ky pyetësor është punuar për të evidentuar një pasqyrë të zbatimit të Standardeve

Ndërkombëtare të Edukimit në Kontabilitetit (SNE), lidhjen me rritjen e cilësisë në

raportimin financiar si edhe për evidentimin e problemeve dhe nevojave që paraqiten

gjatë fazës së zbatimit të tyre. Ai do të shërbejë edhe si një bazë materiale për botën

akademike, kurrikulat universitare dhe zhvillimin e vijueshëm profesional. Për

qëllimet e këtij studimi, konvergjenca përcaktohet si lëvizje drejt uniformitetit në

zbatimin e Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit (SNE), në hartimin e kurrikulave

universitare dhe profesionale në kontabilitetit. Gjithashtu ky punim do të jetë hapi i

parë i studimit mbi zbatimin e SNE dhe do të jetë si një udhërrëfyes për studime të

mëtejshme në fushën e standardeve te edukimit kontabël.

Për këto arsye lutemi që ju ta plotësoni me korrektësi këtë pyetësor. Ju

sigurojmë se të dhënat e plotësuara nga ana juaj do të jenë konfidenciale dhe ato

do të shërbejnë vetëm për realizimin e qëllimit të sipërpërmendur.

Përveçse në mënyrë manuale, pyetësori mund plotësohet edhe elektronikisht

nëpërmjet programit Google Form. Për këtë mjafton që ju të shënoni (përzgjidhni) në

kutinë e zgjedhur prej jush gjatë përgjigjes së pyetjes.



189

Pyetësori është i ndërtuar në katër seksione:

Seksioni i parë shërben për të marrë informacion mbi te përgjithshëm mbi te

anketuarin.

Seksioni i dytë është ndërtuar për të evidentuar në mënyrë të përgjithshme shkallën e

njohjes dhe zbatimit të standardeve ndërkombëtare të edukimit kontabël, për të

anketuarin.

Seksioni i tretë do të shërbejë për të evidentuar konvergjencën e kurrikulave

universitare me SNE-të në universitetet publike në vendin tonë.

Seksioni i katërt është ndërtuar për të evidentuar në mënyrë të përgjithshme se sa e

nevojshme dhe e përshtatshme është ajo me mjedisin ekonomiko-kontabël shqiptar.

Gjithashtu do të studiohet nëse programet, kurrikulat universitare dhe zhvillimi i

vijueshëm profesional janë në përputhje me SNE-të dhe të përshtatshme për rritjen e

cilësisë së raportimit financiar dhe zhvillimin e profesionit kontabël bazuar në

kompetenca.

Për çdo paqartësi Ju mund të kontaktoni nëpërmjet email në ndonjërën nga këto

adresa:

[email protected] [email protected]


1. Universiteti / Fakulteti Ekonomisë


Universiteti Bujqësor i Tiranës

Universiteti Luigj Gurakuqi, Shkodër

Universiteti Eqrem Çabej

Universiteti Aleksandër Moisiu

Universiteti i Vlorës Ismail Qemali

Universiteti Aleksandër Xhuvani, Elbasan

Universiteti Fan Noli, Korçë

2. Departamenti ___________________________

3. Rrethi ___________________________

4. Gjinia Mashkull Femër

5. Mosha 22 – 30 vjeç 31 – 40 vjeç 41 – 60 vjeç mbi 60 vjeç

6. Cila është pozita juaj aktuale në universitet? (Mund të përzgjidhni vetëm një

alternativë)

Profesor / Profesor i Asociuar

Lektor

Seksioni 1

mailto:[email protected]




190

Lektor Part-time

Tjetër (Specifiko_______________________ )

7. Çfarë Titulli / Grade keni?

Msc Dr Kandidatë për Dr. Prof. Asoc Prof. Dr

8. A jeni të anëtarësuar në ndonjë shoqatë profesionale? Po Jo

9. Nëse po, pranë kujt Organizate/Institucioni jeni të anëtarësuar?

IKM

SHFKSH

IEKA

Tjetër organizatë jashtë Shqipërisë (Specifiko____________________)

10. Cila është fusha juaj e mësimdhënies?

Kontabilitet Financiar

Kontabilitet Drejtimi

Kontabilitet Kosto

Auditim

Sistemet e Informacionit Kontabël

Analiza e Pasqyrave Financiare

Taksim


11. Cila është fusha juaj e kërkimit shkencor?

Qeverisje Korporatash

Kontabilitet Financiar

Kontabilitet Drejtimi

Kontabilitet Kosto

Auditim

Analiza e pasqyrave financiare

Edukimi kontabël


12. Sa vite eksperiencë pune keni si Akademik?

___________



191


Pajtueshmëria me SNE-të

13. Njohja për SNE-të?

a. A keni njohuri për paketën e plotë të SNE-ve? Po Jo

b. A mendoni se anëtarët e Federatës Ndërkombëtare të Kontabilitetit (FNK)

luajnë rol të rëndësishëm në promovimin e SNE-ve? Po Jo

c. A mendoni se Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit Kontabël luan

rol të rëndësishëm në zhvillimin e SNE-ve? Po Jo

d. Tjetër mendim mbi njohjen e SNE-ve (Specifiko_______________________ )

14. Si jeni informuar apo keni dëgjuar për SNE-të?

e. Në aktivitetet kërkimore

f. Promovim nga shoqatat profesionale

g. Media (gazeta, lajme, etj)

h. Takime akademike (grup studimi, konferencë)

i. Tjetër (Specifiko_______________________ )

15. A jeni dakord me idenë e konvergjencës globale të edukimit të kontabilitetit?

(Nëse po, kaloni tek pyetja 16, nëse Jo tek pyetja 17)

Po Jo

16. Deri në çfarë mase nuk pajtoheni (1) apo pajtoheni (5) me idenë e konvergimit

Global të Edukimit Kontabël?

Nuk

pajtohem

aspak

Nuk bie

dakord

Asnjanës Bie dakord Pajtohem

plotësisht

Pa përgjigje

17. A është programi/kurrikula juaj në fushën e kontabilitetit në përputhje me SNE-

të?

Po Jo

18. Cilat mendoni se janë përfitimet kryesore të konvergjencës së SNE-ve për

edukimin kontabël (në studimet universitare në fushën e kontabilitetit dhe

financës)? (Mund të përzgjidhni më shumë se një alternative)

a. Në zbatimin e SNRF-ve

b. Kryerja e Shërbimeve të Sigurisë Globale me cilësi të lartë.

c. Kompetenca e Lartë e Cilësisë së Profesionistëve Kontabël

d. Transparenca e Raportit Financiar

Nese keni ndonje koment specifiko:

_____________________________________________

_____________________________________________

_____________________.

Seksioni 2



192

e. Krahasueshmëri më e mirë

f. Shkëmbimet profesionale

g. Tjetër (Specifiko_______________________ )

19. Cilat mendoni se mund te jene pengesat kryesore për konvergjencën e SNE-ve ?

(Mund të përzgjidhni më shumë se një alternative)

a. Dallimet kulturore

b. Dallimet në sistemin arsimor

c. Dallimet në gjuhë

d. Dallimet në skemën e provimeve profesionale të kontabilitetit

e. Tjetër (Specifiko_______________________ )

20. A keni nevoje për mbështetje për të zbatuar SNE-të në kurrikulat e kontabilitetit

në fakultetin tuaj? Po Jo

21. Nëse po, çfarë lloj mbështetjeje?

a. Në financim

b. Në burimet njerëzore

c. Informacion i përgjithshëm

d. Të tjera (Specifiko_______________________ )

22. A keni mbështetje nga organet përkatëse si (Projekte, Ministri, Shoqata etj.) për të

zbatuar SNE-të?

Po Jo

23. Nëse po, çfarë lloj mbështetje keni?

a. Në financim

b. Në aktivitete promovuese

c. Në burime njerëzore

d. Informacione të përgjithshme

e. Tjetër (Specifiko___________________)

24. Nëse keni mbështetje, nga cilat autoritete?

a. Nga projekte

b. Nga ministria

c. Nga FNK-ja

d. Nga shoqatat e kontabilistëve

e. Nga shoqata të huaja

f. Tjetër (Specifiko___________________)

Nese keni ndonje komente specifiko:

_____________________________________________

_____________________________________________

__________________



193

25. A e përkrahni qëllimin e konvergjencës globale të SNE-ve në vendin tonë?

Po Jo

26. Nëse PO pse, nëse JO pse?

27. A keni ndonjë çështje tjetër që dëshironi të diskutoni në lidhje me SNE-të?


Konvergjenca:

1. Konvergjenca e edukimit kontabël

Deri në çfarë mase pajtoheni apo nuk pajtoheni me secilën nga deklaratat në vijim?

(Mund të përzgjidhni vetëm një alternativë)

Nuk

pajtohem

aspak

Nuk

bie

dakord

Asnjanës Bie

Dakord

Pajtohem

Plotësisht

A Është e nevojshme të

konvergojnë globalisht

edukimi kontabël për të

siguruar cilësi të lartë të

kontabilistëve profesionistë

në çdo vend, rajon dhe në

mbarë botën

B Konvergjenca

ndërkombëtare e edukimit

të kontabilitetit ndihmon në

rritjen e krahasueshmërisë

globale, e cila mbështet

formimin e një tregu efikas.

C Konvergjenca globale e

edukimit kontabël është një

objektiv ideal që është i

pamundur të arrihet në

praktikë.

Komente:___________________________________________________________

___________________________________________________________________

__________________________________________________________________

Komente:___________________________________________________________

___________________________________________________________________

__________________________________________________________________

Seksioni 3



194

D Ekzistojnë sfida të mëdha të

cilat duhet të kapërcehen

për të arritur konvergjencën

globale të edukimit

kontabël.

2. Standardet Ndërkombëtare të Edukimit (SNE) për profesionistët

kontabël

Sipas strukturës së re të SNE (Standardet Ndërkombëtare të Edukimit) botuar nga

BSNEK (Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit të Kontabilitetit) në vitin

2009, rezultatet e dëshiruara të SNE-ve janë:

Reduktimi i diferencave në nivel ndërkombëtar i kërkesat për t'u bërë një

profesionist kontabël, së bashku me Zhvillimin e Vijueshëm Profesional

(ZHVP) të tij/saj;

Rritjen e lëvizshmërisë globale për kontabilistët;

Parashikimi i standardeve ndërkombëtare kundër të cilave autoritetet anëtare

të FNK-së të mund të matin veten e tyre (BSNEK viti 2009).

2.1 Ju lutemi përgjigjuni pyetjeve të mëposhtme duke përzgjedhur Po, Jo

PO JO

A A keni dëgjuar për SNE-të më parë?

B A keni parë apo lexuar për SNE-të më parë?

C A e dini përmbajtjen e SNE-ve?

D A keni njohuri se të gjithë anëtarët e Federatës Ndërkombëtare

të Kontabilistëve duhet të pajtohen me SNE-të?

2.2 Deri në çfarë mase pajtoheni ose nuk pajtoheni me secilën nga këto

deklarata? (Mund të përzgjidhni vetëm një alternativë)

Nuk

pajtohem

aspak

Nuk

bie

dakord

Asnjanës Bie

dakord

Pajtohem

plotësisht

A SNE-të duhet të shërbejnë si pikë

referimi në nivel global për të eliminuar

diferencat e mundshme në edukimin e

kontabël ndërmjet vendeve.

B Të gjitha vendet duhet të përmbushin

kriteret minimale të kërkuara nga SNE-

të.

C SNE-të nuk kanë efekt në edukimin

aktual kontabël në nivelin universitarë.

D Mungesa e njohurive për SNE-të në

fakultete është një pengesë për arritjen e

konvergjencës globale të edukimit

kontabël.



195

3. Si ndikon pranimi i SNRF-ve në edukimin kontabël?



Nuk

pajtohem

aspak

Nuk

bie

dakord

Asnjanës Bie

dakord

Pajtohem

plotësisht

A Konvergjenca globale e edukimit

kontabël do të garantojë gjykime

dhe vendim-marrje me cilësi të lartë

midis kontabilistëve profesionistë

anembanë botës gjatë zbatimit të

SNRF-ve.

B Pranimi i detyrueshëm i SNRF-ve

rrit nevojën për konvergjencë

globale të edukimit të kontabilitetit.

C Konvergjenca globale e Standardeve

të Raportimit Financiar sipas SNRF-

ve rrit nevojën për SNE.

D Pa konvergjencë globale të edukimit

të kontabël, është e pamundur të

arrihet qëllimi i konvergjencës në

praktikën e raportimit financiar nga

SNRF-të.

4. Ndryshimet në edukimin kontabël përmes konvergjencës globale



Nuk

pajtohem

aspak

Nuk

bie

dakord

Asnjanës Bie

Dakord

Pajtohem

Plotësisht

A Etika në kontabilitet në programin

e arsimit universitarë duhet të

konvergjohet globalisht për të

siguruar kompetencë të lartë etike

të kontabilistëve profesionistë në

mbarë botën.

B Aftësitë dhe kompetencat

profesionale duhet të përshkruhen

në mënyrë globale dhe

konvergojnë në mënyrë që

profesionistët kontabël në çdo

vend të mund të ofrojnë shërbime

të sigurisë me cilësi të lartë.

C Përdorimi i SNRF-ve rrit

rëndësinë e gjykimit profesional

dhe të vendimmarrjes dhe pakëson

rëndësinë e aftësive teknike (p.sh.

parimi i regjistrimit te dyfishtë).

D Përdorimi i SNRF-ve e rrit

rëndësinë e aftësisë gjykuese dhe



196

të vendimmarrjes dhe relativisht

zvogëlon rëndësinë e memorizimit

të njohurive.

E Kurrikulat në programet

universitare, në fushën e

kontabilitetit duhet që minimumi

të jenë të përshtatshme për t’u

mundësuar studentëve aftësi të

përgjithshme në mbarë botën.

5. Mekanizmi i zbatimit të suksesshëm të konvergjencës globale të edukimit

të kontabilitetit



Nuk

pajtohem

aspak

Nuk

bie

dakord

Asnjanës Bie

Dakord

Pajtohem

Plotësisht

A Dallimet kulturore midis vendeve janë

një pengesë për të arritur

konvergjencën globale të edukimit

kontabël.

B Dallimet në sistemet arsimore midis

vendeve janë një pengesë për arritjen e


kontabël.

C Dallimet gjuhësore midis vendeve janë

një pengesë për arritjen e


kontabël.

D Qeveria dhe autoritetet e ndërlidhura

në secilin vend duhet të ndihmojnë

progresin e konvergjencës globale të

edukimit kontabël.

E Fakulteti i Ekonomisë dhe

Departamenti i Kontabilitetit të

ndikojnë fuqishëm në konvergjencën


F Nëse edukimi kontabël mund të

konvergjohet ose jo, varet nga niveli i

ndërgjegjësimit të kësaj çështjeje nga

secili fakultet i ekonomisë dhe

departamenti i kontabilitetit ne veçanti.



197


Edukimi profesional i klasifikuar në bazë të Standardeve

Zhvillimi personal (SNE 1, SNE 3, SNE 4)

1. Kërkesat e hyrjes në një program të edukimit kontabël (SNE 1)

1.1 A kërkohen njohuri kontabël apo financiare për tu shpallur fitues në

degët e Financës dhe Kontabilitetit Po Jo

1.2 A ekziston ekuilibri midis nivelit të njohurive/arsimit të kërkuar në

momentin fillestare, të hyrjes ne programet e studim Po Jo

1.3 Nuk

ekziston

Nuk ekziston

por është duke

u diskutuar

dhe propozuar

Ekziston

dhe ka pak

ose s'ka

zbatim

Ekziston dhe

ka nivel

mesatar

zbatimi

Ekziston

dhe ka nivel

te larte

zbatimi

Kërkesat e hyrjes në

programet e edukimit

kontabël janë në

përputhje me versionin

më të përshtatshëm të

SNE-ve të publikuara

nga FNK-ja.

2. Aftësitë Profesionale (SNE 3)

Po Jo

A. Aftësitë intelektuale: A janë të dizenjuara programet e

studimit për të rritur njohuritë, kuptimin, zbatimin, analizën,

sintezën (duke kombinuar njohuri nga disa fusha, për të

parashikuar dhe për të nxjerrë përfundime) dhe për

vlerësimin e çështjeve të kontabilitetit dhe auditimit.

B. Aftësitë teknike dhe funksionale, A përfshihen në programet e studimit fushat e

mëposhtme:

(a) aplikacionet matematikore, statistikore dhe aftësitë TI

(b) analiza e riskut

(c) matja

(d) raportimi

(e) pajtueshmëria me kërkesat ligjore dhe rregulloret e vendit tonë.

C. Aftësitë Personale, Programet e studimit i japin rëndësi aftësive të:

(a) vetëqeverisjes,

(b) iniciativës për të mësuar në mënyrë të pavarur,

Seksioni 4



198

(c) aftësisë për të zgjedhur dhe përcaktuar prioritetet brenda

burimeve të kufizuara dhe për të organizuar punën për të përmbushur

afatet e caktuara,

(d) skepticizmit profesional.

D. Aftësitë Komunikuese, Programet e studimit përfshijnë aftësitë e:

(a) punës me të tjerët në një proces konsultues, për të përballuar dhe

zgjidhur konfliktet,

(b) punën në grup,

(c) zgjidhjen e çështjeve dhe situatave profesionale; dhe

(d) paraqesin, diskutojnë, raportojnë dhe mbrojnë pikëpamjet në

mënyrë efektive në mënyrë formale, joformale, komunikimit me

shkrim dhe verbal.

E. Organizimi dhe menaxhimi i biznesit: Programet përfshijnë:

a) planifikim strategjik, menaxhim të projekteve, menaxhim të

burimeve njerëzore,

b) aftësitë për të organizuar dhe deleguar detyrat, për të motivuar dhe

zhvilluar stafin

c) leadership-in, dhe

d) gjykimin profesional.

F. Aftësitë intelektuale: Përveç aftësive të tjera, programet

theksojnë thellimin e njohurive, të kuptuarit, zbatimin,

analizën, sintezën (për të kombinuar njohuritë nga disa

fusha, për të parashikuar dhe nxjerrë përfundime) dhe për

vlerësimin e çështjeve të kontabilitetit dhe auditimit.

G. Aplikimi: Përveç aftësive të tjera, programet e AUDITIMIT theksojnë:

(A) Identifikimin dhe zgjidhjen e problemeve

(B) Kryerjen e kërkimeve te përshtatshme teknike

(C) Punën në grup

(D) Mbledhjen dhe vlerësimin e te dhënave

H. Zbatueshmëria në një mjedis auditimi: Përveç aftësive të tjera, programet

përfshijnë:

(A) Zbatimin e standardeve dhe udhëzimeve të auditimit

(B) Vlerësimin e zbatimit të standardeve të raportimit financiar

(C) Demonstrimin e skepticizmit profesional

(D) Aplikimin e gjykimit profesional

(E) Përballjen dhe zgjidhjen e konflikteve

I. Aftësitë

kontabël

dhe

Nuk

ekziston

Nuk ekziston

por është duke

u diskutuar

Ekziston dhe

ka pak ose

s'ka zbatim

Ekziston dhe

ka nivel

mesatar

Ekziston

dhe ka nivel

te larte



199

audituese dhe propozuar zbatimi zbatimi

Aftësitë kontabël

janë përfituar nga

programi studimit në

kontabilitet

Aftësitë audituese

janë përfituar nga


në auditim.

3. Vlerat, Etika dhe Qëndrimet (SNE 4)

Po Jo

A. Komponenti i etikës në edukimin profesional përfshin:

a) Natyrën e Etikës

b) Pajtueshmërinë me parimet themelore etike të integritetit,

objektivitetit, angazhimit ndaj kompetencës profesionale dhe

kujdesit të duhur dhe konfidencialitetit

c) Sjelljen profesionale dhe respektimin i standardeve teknike

d) Konceptin e pavarësisë, skepticizmit, llogaridhënies dhe

pritjeve të publikut

e) Etikën dhe profesionin: përgjegjësia sociale

f) Etikën dhe ligjin, duke përfshirë edhe marrëdhëniet

ndërmjet ligjit, rregulloreve dhe interesit publik

g) Pasojat e sjelljes jo etike ndaj individit, profesionit dhe

shoqërisë në përgjithësi

h) Etikën në lidhje me biznesin dhe qeverisjen e mirë

i) Etikën dhe profesionistet kontabël: konfliktet e interesit,

dilemat etike dhe zgjidhja e tyre

B. Individët duhet të aplikojnë vlerat profesionale, etikën dhe

qëndrimet përpara se të marrin rolin e një AUDITUESI

PROFESIONIST.

C. Programi i etikës

sipas (SNE-4)

Nuk

ekziston

Nuk ekziston

por është

duke u

diskutuar dhe

propozuar

Ekziston

dhe ka pak

ose s'ka

zbatim

Ekziston

dhe ka

nivel

mesatar

zbatimi

Ekziston

dhe ka nivel

te larte

zbatimi

Vlerat, Etika dhe Qëndrimet

(siç përshkruhet nga versionin

aktual te SNE-ve te IFAC)

janë përfshire në programet e

studimit kontabël.



200

Vlerat, Etika dhe Qëndrimet

(siç përshkruhet nga versionin

aktual te SNE-ve te IFAC)

janë përfshire në programet e

studimit ne auditim.

NËNSHTYLLA E DYTË: Edukimi Profesional në Kontabilitetit (SNE 2)

4. Përmbajtja e programeve të edukimit kontabël

Po Jo

Programi i edukimit të kontabilitetit përfshin një kuadër të vlerave

profesionale, etike dhe qëndrimet për të ushtruar gjykimin

profesional si dhe për të vepruar në mënyrë etike që t'i shërbejë

interesit të shoqërisë dhe profesionit.

A përfshijnë programet e studimit në Kontabilitet, Financë dhe njohuri të lidhura në

kurrikulat e tyre këto lëndë?

a) Kontabilitet dhe Raportim Financiar

b) Kontabilitet Drejtimi

c) Kontrolli

d) Taksim

e) Legjislacion Biznesi dhe Tregtar

f) Auditim dhe Shërbimet e Sigurisë

g) Drejtim Financiar

h) Etika dhe Vlerat profesionale

A përfshihen në programet e studimit të Financës dhe Kontabilitet njohuri organizative dhe

biznesi si:

(A) Ekonomiks

(B) Mjedisi ku operon biznesi

(C) Qeverisje korporatash

(D) Etika në biznes

(E) Tregjet financiare

(F) Metoda sasiore

(G) Menaxhimi dhe vendimmarrja strategjike

(H) Marketing

(I) Biznesi ndërkombëtar dhe Globalizimi

(J) Sjellje Organizative

Komponenti i teknologjisë së informacionit në programet mësimore përfshin:

(A) Njohuritë të Përgjithshme të TI

(B) Kontrollin e njohurive IT

(C) Kontrollin e Kompetencave IT



201

(D) Kompetencat e përdoruesve IT

(E) Një kombinim i kompetencave të drejtimit, vlerësuesit ose

projektuesit të sistemeve të informacionit

A përmbajnë programet e studimit për AUDITUES TË CERTIFIKUAR komponent për

auditimin e informacioneve historike financiare në një nivel të përparuar?

(1)Praktikat më të mira në auditimin e informacionit historik

financiar, duke përfshirë çështjet aktuale dhe zhvillimet,

(2)Standardet Ndërkombëtare të Auditimit dhe Pasqyrat e Praktikës

Ndërkombëtare të Auditimit

(3) Çdo standard ose ligj tjetër të zbatueshme.

A përmbajnë programet e studimit në Auditim komponent mbi kontabilitetin dhe

raportimin financiar në një nivel të avancuar. Si proceset e mëposhtme:

(1) Kontabël, raportimin financiar dhe praktikat, duke përfshirë

çështjet aktuale dhe zhvillimin, dhe

(2) Standardet Ndërkombëtare të Raportimit Financiar dhe / ose

standarde ose ligje të tjera të aplikueshme.

A përmbajnë programet studimit për Auditues të Certifikuar

komponent në sistemet e teknologjisë së informacionit për

regjistrimet në kontabilitetin financiar dhe raportimin duke përfshirë

çështjet aktuale dhe zhvillimet.

A përmbajnë programet e studimit për Auditues të Certifikuar

komponent për vlerësimin e kontrolleve dhe vlerësimin e rreziqeve

në organizimin e sistemeve kontabël dhe raportimit si të

përshtatshme për auditimin e informacionit financiar historik

Nuk

ekziston

Nuk ekziston

por është duke

u diskutuar dhe

propozuar

Ekziston dhe

ka nivel

mesatar

zbatimi

Ekziston dhe

ka nivel te

larte zbatimi

Programi i studimit në kontabilitetit

dhe përmbajtja e tij është në përputhje

me versionin më të fundit të SNE-ve të

FNK-së.

Programi i studimit në auditim dhe

përmbajtja e tij është në përputhje me


FNK-së.

Ju falënderojmë për plotësimin e këtij pyetësori!



202

PYETËSOR PËR ANËTARËT E SHOQATAVE PROFESIONALE

UDHËZIME MBI PLOTËSIMIN E PYETËSORIT

Së pari ju falënderojmë për ndihmën që po jepni nëpërmjet plotësimit të këtij

pyetësori.

Ky pyetësor është punuar për të evidentuar një pasqyrë të zbatimit të Standardeve

Ndërkombëtare të Edukimit në Kontabilitetit (SNE), lidhjen me rritjen e cilësisë në

raportimin financiar si edhe për evidentimin e problemeve dhe nevojave që paraqiten

gjatë fazës së zbatimit të tyre. Ai do të shërbejë edhe si një bazë materiale për botën

akademike, kurrikulat universitare dhe zhvillimin e vijueshëm profesional. Për

qëllimet e këtij studimi, konvergjenca përcaktohet si lëvizje drejt uniformitetit në

zbatimin e Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit (SNE), në hartimin e kurrikulave

universitare dhe profesionale në kontabilitetit. Gjithashtu ky punim do të jetë hapi i

parë i studimit mbi zbatimin e SNE-ve dhe do të jetë si një udhërrëfyes për studime të

mëtejshme në fushën e standardeve te edukimit kontabël.

Për këto arsye lutemi që ju ta plotësoni me korrektësi këtë pyetësor. Ju

sigurojmë se të dhënat e plotësuara nga ana juaj do të jenë konfidenciale dhe ato

do të shërbejnë vetëm për realizimin e qëllimit të sipërpërmendur.

Përveçse në mënyrë manuale, pyetësori mund plotësohet edhe elektronikisht

nëpërmjet programit Google Form dhe Monkey Survey. Për këtë mjafton që ju të

shënoni (klikoni) në kutinë e zgjedhur prej jush gjatë përgjigjes së pyetjes.

Pyetësori është i ndërtuar në tre seksione:

Seksioni i parë shërben për të marrë informacion rreth të anketuarit.

Seksioni i dytë është ndërtuar për të evidentuar në mënyrë të përgjithshme shkallën e

njohjes dhe zbatimit të standardeve ndërkombëtare të edukimit kontabël (SNE 7 dhe

SNE 8). Nëpërmjet këtij seksioni do të studiohen këto dy standarde për të evidentuar

zbatueshmërinë dhe konvergjencën e tyre në Shqipëri; se sa të nevojshme dhe të

përshtatshme janë ato me mjedisin ekonomiko-kontabël në Shqipëri.

Seksioni i tretë është ndërtuar për të evidentuar nëse programet trajnuese të

Zhvillimit të Vijueshëm Profesional (ZHVP) janë në përputhje me SNE 7 dhe SNE 8

për të rritur cilësinë e Raportimit Financiar dhe zhvillimin e profesionit kontabël

bazuar ne kompetenca.

Për çdo paqartësi Ju mund të kontaktoni nëpërmjet email në ndonjërën nga këto

adresa:

[email protected] [email protected]





203


1. Rrethi

2. Gjinia Mashkull Femër

3. Mosha Deri ne 25 vjeç 25-35 vjeç 36-45 vjeç mbi 55 vjeç

4. Profesioni

Kontabilist

Kontabilist i Miratuar (KM)

Ekspert Kontabël i Regjistruar (EKR)

Tjetër _________________

5. Pozicioni në punë: I punësuar I vetëpunësuar

6. Sa vite eksperiencë pune keni si kontabilist?

Më pak se 5 vjet

5-10 Vjet

Mbi 10 vjet

Mbi 20 vjet

7. Në çfarë sektori operon njësia ekonomike ku punoni apo për të cilën keni

kryer një shërbim kontabël?

Shërbime profesionale

Industri

Administrata publike ose organizata jofitimprurëse

Sektorin e ndërtimit

Teknologjia e Informacionit

Edukimi

Financa

Veprimtari prodhuese

Kompani minerare

Sektorin e shërbimeve

Shoqëri transporti

Të tjerët

8. Pranë kujt Organizate/Institucioni jeni të anëtarësuar?

IKM

SHFKSH

IEKA

Tjetër organizatë jashtë Shqipërisë (Specifiko____________________)

Asnjëra

Seksioni 1



204

9. A keni kryer trajnime për:

Kualifikimet fillestare përpara futjes në profesionin e lirë Po Jo

Kualifikimin e vijueshëm profesional Po Jo

Nëse i jeni përgjigjur me Po pyetjes 9, atëherë vijoni me pyetjen ne vazhdim;

10. Trajnimet e kryera janë zhvilluar;

Për kualifikimin fillestar Nga shoqata ku ju jeni anëtarësuar

Nga vetë ju

Për kualifikimet e vijueshëm Nga shoqata ku jeni anëtarësuar

Nga vetë ju


1. A keni marrë pjesë në aktivitete e mëposhtme të aktiviteteve të Zhvillimit të

Vijueshëm Profesional (ZHVP) vitin e fundit?

a. A lexoni dhe mësoni në mënyrë të pavarur Po Jo

b. A keni marre pjesë në konferenca, seminare, diskutime profesionale dhe

workshop-e? Po Jo

c. A keni marrë pjesë në trajnime nga shoqata Po Jo

Nëse jeni përgjigjur me Po pyetjes më sipër, a jeni pajisur me certifikatë?

Po Jo

d. A keni zhvilluar studime ose trajnime online Po Jo

Nëse jeni përgjigjur me Po pyetjes më sipër, a jeni pajisur me certifikatë?

Po Jo

2. Kush jua ka ofruar këto aktivitete të Zhvillimit të Vijueshëm Profesional

(ZHVP) gjatë 12 muajve të fundit?

a. Organizata ku punoni, duke përdorur stafin e brendshëm

Po Jo

b. Organizata ku punoni, duke përdorur shërbime (stafe) të jashtme

Po Jo

c. Shoqata profesionale e kontabilitetit ku jam anëtarë/anëtare.

Po Jo

d. Organe të tjera profesionale

Po Jo

Nëse po Specifiko_______________

e. Një universitet ose institucione të tjera arsimore

Po Jo

Nëse po Specifiko_______________

Seksioni 2



205

f. Disa organizata të tjera jo-fitimprurëse Po Jo

g. Një shoqëri tregtare Po Jo

h. Tjetër, ju lutemi Specifiko______________ Po Jo

3. Në cilat fusha të Zhvillimit të Vijueshëm Profesional (ZHVP) keni realizuar

trajnime në 12 muajt e fundit?

a. Përditësimet teknike dhe profesionale të fushës time të punës

Po Jo

b. A keni realizuar aktivitete për të rritur aftësinë personale?

Po Jo

c. Zhvillimin e aftësive drejtuese dhe menaxhuese.

Po Jo

d. Zhvillimi i aftësive në realizimin e shërbimeve (p.sh. kujdesi ndaj klientit /

sjellja me klientin, etj) Po Jo

e. Zhvillimin e aftësive personale (p.sh. drejtim financiar, aftësitë

motivuese,etj) Po Jo

f. Zhvillimi i aftësive në Teknologjinë e Informacionit ose i Software /

Hardware. Po Jo

g. Zgjerimin e Aftësive te tjera jo-teknike si kurse (p.sh. gjuhesh të reja,

studime kulturore, etj) Po Jo

h. Tjetër, ju lutemi specifiko______________________ Po Jo

4. Gjatë 12 muajve të fundit, sa për qind e aktiviteteve të Zhvillimit të Vijueshëm

Profesional (ZHVP) i keni ndërmarrë në vendet e mëposhtme:

0-25%

26-50% 51-

75%

76-

100%

a. Në ambientet e organizatës sime

b. Në ambientet e një organizate të jashtme

c. Në shtëpinë time

d. Në vende të tjera

5. Sa për qind të aktivitetit tuaj ZHVP që

keni ndërmarrë në tre vitet e fundit janë

mbajtur gjatë orarit të punës ose në kohën

tuaj të lirë?

0-25%

26-50% 51-

75%

76-

100%

a. Gjatë orarit të punës

b. Gjatë kohës së lirë, jashtë orarit të punës

c. Midis orarit të punës dhe kohës së lirë

6. Gjatë 12 muajve të fundit, sa orë të ZHVP keni ndërmarrë?

a. Asnjë

b. Më pak se 10 orë



206

c. Ndërmjet 10 dhe 25 orësh

d. Ndërmjet 25 dhe 50 orësh

e. Më shumë se 50 orë

7. Kush përcakton aktivitetet e ZHVP që keni ndërmarrë gjatë 12 muajve të

fundit? (Mund të përzgjidhni vetëm një alternativë)

a. Kryesisht ka qenë vendimi im

b. Kryesisht ka qenë vendimi i shoqatës ku jeni anëtarësuar

c. I përcaktuar nga ligji

d. Kombinim i te mësipërmeve

8. Cili ka qenë qëllimi që ju i keni kryer aktivitetet kryesore të ZHVP në 12

muajt e fundit?

Për të plotësuar nevojat aktuale të punës

Për të përmbushur kërkesat e vetjake të zhvillimit

Për të përmbushur kërkesat e shoqatës/organizatës

9. Në tre vitet e fundit, a mendoni se keni plotësuar kërkesat e ZHVP të Shoqatës

profesionale?

Nuk kam dijeni për kërkesat e ZHVP të Shoqatës së Kontabilisteve.

Jo, kam shume pak dijeni për kërkesat e ZHVP të Shoqatës së Kontabilistëve

I njoh disi kërkesat e ZHVP të Shoqatës së Kontabilistëve

Po, unë kam plotësuar kërkesat e përcaktuara për ZHVP

Po, kam plotësuar disa herë kërkesat e ZHVP të Shoqatës së Kontabilistëve

10. Në lidhje me ZHVP që keni ndërmarrë në tre vitet e fundit, si i vlerësoni

aftësitë tuaja?

Thjesht kam marrë pjesë në programet zhvillimore

Kam përfituar kompetenca gjatë programit të ZHVP

Kam përfituar kompetenca profesionale në fund të programit të ZHVP

Nuk kam marrë pjesë në programin Zhvillimor të ZHVP

11. Si do ta vlerësonit shkallën e të mësuarit në aktivitetet e ZHVP që keni marrë

pjesë gjatë tre viteve të fundit ne rritjen e aftësive profesionale?

Pa vlera

Me disa vlera

Me vlerë të konsiderueshme

12. Sa për qind e aktiviteteve tuaja të ZHVP u financua nga organizata ose

punëdhënësi juaj?



207

Asnjë

Midis 0 - 25%

Midis 26 - 50%

Midis 51 - 75%

Midis 76 - 100%

13. Sa jeni të gatshëm të paguani afërsisht për një orë programi trajnimi të

Zhvillimi i Vijueshëm Profesional (vlerat e mëposhtme janë në lekë)?

7.500-10.000

10.000-15.000

15.000-20.000

Më shumë se 20.000

14. Duke menduar për aktivitetet e ZHVP që keni ndërmarrë në tre vitet e fundit,

ju lutem tregoni masën në të cilën jeni dakord ose nuk pajtoheni me secilën

nga vlerësimet/deklaratat e mëposhtme, duke përdorur një shkallë që varion

nga 1 (Nuk pajtohem absolutisht) me 5 (Pajtohem fort):

Aktiviteti i ZHVP

Nuk

pajtohem

Pajtohem

fort

1 2 3 4 5

a. programi kishte vlera të mira lidhur me

koston e tij

b. Ato u ofruan në periudhën dhe oraret

me të përshtatshme.

c. Ato ishin të një cilësie të lartë

d. Ato ishin në nivelin e duhur

e. Ato ishin të rëndësishme për zhvillimin

tim profesional

f. Ato ishin në kohën e duhur për kërkesat

mia

g. Ato e rriten profesionalizmin dhe

konkurrueshmërinë time në treg

h. Ato ofrojnë një rrjet mundësish të

dobishme për kolegët

i. Ato ofrojnë kontakte të vlefshme me

ekspertët

j. Në përgjithësi, unë jam i kënaqur me

përvojën time në ZHVP në tre vitet e

fundit



208





Aktivitetet e Zhvillimit të Vijueshëm

Profesional

Nuk

pajtohem

Pajtohem

fort

1 2 3 4 5

a. ZHVP më lejon të ruaj dhe përmirësoj

njohuritë teknike dhe aftësitë profesionale

b. ZHVP ofron siguri të arsyeshme për

anëtarët e autoriteteve profesionale të

kontabilitetit dhe ofron njohuritë teknike

dhe aftësitë profesionale për të kryer

punën time

c. ZHVP më lejon të jem konkurrues ne nivel

global dhe te ekuivalentohen si (CPA)

d. Aktivitetet e ZHVP-së nuk janë të

dobishme për të rritur eksperiencën dhe

profesionalizmin

e. Nëse ZHVP nuk do të ishte i nevojshëm,

nuk do ta ndiqja

f. ZHVP duhet të jetë përgjegjësi vetëm e

shoqërisë apo punëdhënësit

g. Kërkesat e ZHVP duhet të jenë shumë më

të larta se sa kërkesat aktuale

h. Kërkesat e ZHVP nuk duhet të maten me

bazë vjetore

i. Kërkesat e ZHVP duhet të dallojnë

ndërmjet llojeve të ndryshme të

aktiviteteve të ofruara duke u bazuar jo

vetëm në numrin e orëve të shpenzuara

j. Kërkesat e ZHVP duhet të jenë të bazuara

në rezultate dhe jo në inpute

k. Mbaj shënime për çdo aktivitet që realizoj

për ZHVP

l. Unë kam qenë subjekt i një auditimi të

rastësishëm nga ana e shoqatave

profesionale kontabël.





209



Aktiviteti i ZHVP Nuk

pajtohem

Pajtohem

fort

1 2 3 4 5

a. Rregullatorët/Shoqatat profesionale

duhet të kërkojnë nga anëtarët ZHVP

b. Organizata/punëdhënësi duhet të

kërkojë ZHVP

c. Është detyra ime si një kontabilist

profesionist për të ndërmarrë ZHVP

d. Përparimi në karrierë kërkon ZHVP

e. Dëshira ime për të qenë një profesionist

i aftë kërkon ZHVP

f. Tjetër, ju lutemi specifikoni

17. Gjatë zgjedhjes së një aktiviteti ZHVP, çfarë konsideroni të rëndësishme duke

përdorur një shkallë që varion nga 1 (Jo aspak e rëndësishme) në 5 (shumë e

rëndësishme):

Konsideratat Jo aspak e

rëndësishme

Shumë e

rëndësishme

1 2 3 4 5

a. kosto

b. vendi

c. fleksibiliteti

d. Kohëzgjatja e nevojshme për të

përfunduar një aktivitet ZHVP

e. ZHVP ballë për ballë (VS online)

f. Aktivitetet e strukturuara (vs jo të

strukturuara) të ZHVP

g. Tjetër, ju lutemi Specifikoni ______________________________

18. A keni kryer ndonjë aktivitet ZHVP on-line? Po Jo

19. Në lidhje me aktivitetet e ZHVP on-line, ju lutemi vlerësoni duke përdorur një

shkallë që varion nga 1 (Nuk pajtohem absolutisht) me 5 (Pajtohem fort)

deklaratat e mëposhtme bazuar në përvojën ose perceptimet tuaja

Nuk Pajtohem



210

pajtohem fort

1 2 3 4 5

a. Aktivitetet Online të ZHVP nuk janë

efektive për shkak të përdorimit të

pajisjeve kompjuterike (hardware,

software dhe internetit)

b. Unë jam në gjendje të kryej aktivitetet e

ZHVP on-line gjithmonë kur më

kërkohet në punë dhe kudo ku ka

internet

c. Punëdhënësi im nxit aktivitetet e ZHVP

on-line

d. Shoqata e kontabilistëve inkurajon

aktivitetet e ZHVP online

e. Unë kam njohuri për aktivitetet e

ZHVP on-line që ofrohen nga

Organizata.

f. Unë kam njohuri për aktivitetet e

ZHVP on-line që ofrohen nga Shoqatat

profesionale

g. Unë kam njohuri për aktivitetet e

ZHVP on-line që ofrohen nga

Institucionet arsimore

h. Unë kam njohuri për aktivitetet e

ZHVP on-line që ofrohen nga Ofrues

privat

i. ZHVP on-line më lejon të ndërmarr një

gamë të gjerë të shërbimeve, trajnimeve

dhe aktiviteteve.

20. Mekanizmi i zbatimit të suksesshëm të konvergjencës globale të edukimit të

kontabilitetit



Nuk

pajtohem

aspak

Nuk

bie

dakord

Asnjanës Bie

dakord

Pajtohem

plotësisht

A Organet profesionale të kontabilitetit të

çdo vendi kanë një ndikim të madh në

arritjen e konvergjencës globale të

edukimit kontabël.

B Përmbajtja e edukimit pas kualifikimit

(Edukim i vazhdueshëm profesional /

Zhvillim i vazhdueshëm profesional)

duhet të përshkruhet për të siguruar në



211

nivel ndërkombëtar kompetencën e

cilësisë së lartë të kontabilistëve

profesionistë.

C Profesionistët kontabël mund të

kontribuojnë në arritjen e


kontabël.

D Kërkesat për përvojën praktike duhet

të përshkruhen në nivel global për të

siguruar kompetencën e cilësisë së

lartë të kontabilistëve profesionistë në

të gjithë botën.

E Ka shumë pengesa për arritjen e


kontabël.

21. Skemat e provimit profesional (IKM, IEKA)



Nuk

pajtohem

aspak

Nuk

bie

dakord

Asnjanës Bie

dakord

Pajtohem

plotësisht

A Dallimet në skemat e provimeve

profesionale midis vendeve janë një

pengesë për arritjen e konvergjencës


B Është e mundur të arrihet

konvergjenca globale e edukimit në

kontabilitetit edhe pse skemat e

provimeve profesionale janë të

ndryshme midis vendeve.

C Konvergjenca e suksesshme e

edukimit global të kontabilitetit në

masë të madhe varet nga

Marrëveshjet për Njohje të

Ndërsjella Profesionale ndërmjet

organeve profesionale të

kontabilitetit nga vende të ndryshme.

D Është e mundur të zbatohet një

ekzaminim profesional i unifikuar në

nivel Global në të gjithë botën.

E Sisteme të ndryshme të

kualifikimeve profesionale është e

mundur të konvergojnë dallimet

midis vendeve të ndryshme.



212


Edukimi profesional

Zhvillimin Profesional (SNE 5, SNE 6, SNE 7)

5. Vlerësimi i aftësive dhe kompetencave kontabël (SNE 5)

Po

Jo

Programet e Certifikimit kërkojnë një vlerësim (provim) para

certifikimit si kontabilist dhe / ose auditues.

Vlerësimi bazohet në përgjigjet e sakta të dhëna me shkrim

nga kandidatët.

Vlerësimi është i besueshëm dhe me kalimin e kohës

vlerësimet prodhojnë rezultate të qëndrueshme dhe objektive.

Vlerësimi i studenteve është i njëtrajtshëm

Vlerësimi është dizenjuar nga persona të kualifikuar dhe të

miratuar.

Kërkesat e specifikuara në lidhje me njohuritë profesionale,

aftësitë, vlerat, etikën dhe qëndrimet ekzistojnë.

Vlerësimi përfshin njohuritë profesionale, aftësitë profesionale

dhe vlerat, etikën dhe qëndrimet.

Provimi përfshin elementët e mëposhtëm si:

(A) Teorinë dhe parimet përgjithësisht të pranuara të

kontabilitetit.

(B) Standardet dhe ligjet në lidhje me përgatitjen e

Pasqyrave financiare vjetore dhe të konsoliduara.

(C) Standardet Ndërkombëtare të Kontabilitetit

(D) Analizën e Pasqyrave Financiare

(E) Kontabilitetin e Kostos

(F) Kontabilitetin e Drejtimit

(G) Menaxhimin e rrezikut dhe kontrollin e brendshëm

(H) Auditimin dhe aftësitë profesionale

(I) Kërkesat ligjore dhe standardet profesionale që kanë të

bëjnë me auditimin ligjor

(J) Standardet Ndërkombëtare të Auditimit

(K) Etikën profesionale

Testimi përfshin elementet e mëposhtme:

(a) Ligji për shoqëritë tregtare

(b) Ligji për falimentimin dhe likuidimin

Seksioni 3



213

(c) Ligji tatimor

(d) Ligji civil dhe tregtar

(e) Ligji për sigurimet shoqërore dhe ligji i punësimit

(f) Teknologjia e informacionit dhe sistemet

kompjuterike

(g) Ekonomia e përgjithshme

(h) Matematikë dhe statistikë

(i) Parimet baze të drejtimit financiar të ndërmarrjeve

Nuk

ekziston

Nuk ekziston

por është duke

u diskutuar dhe

propozuar

Ekziston

dhe ka nivel

mesatar

zbatimi

Ekziston dhe

ka nivel të

lartë zbatimi

Një vlerësim i aftësive kontabël dhe

kompetencave në përputhje me versionin

e fundit të SNE-ve të FNK-së.

Një vlerësim i aftësive dhe

kompetencave të auditimit kryhet në

përputhje me versionin e fundit të SNE-

ve të FNK-së.

6. Vlerësimi i Aftësive Profesionale dhe Kompetencave (SNE 6)

Po Jo

A kërkohet përvojë praktike në kryerjen e punës si kontabilist i

miratuar.

Periudha e përvojës praktike e kërkuar për certifikim përbëhet

nga një minimum prej tre vjetësh.

Organi profesional dhe / ose organizata përgjegjëse për

certifikim kërkon nga individët të vërtetojnë me dëshmi

përfundimin e praktikës për certifikim.

Përvoja duhet te kryet nën drejtimin e një mentori që është një

anëtar me përvojë i një shoqërie profesionale është e

certifikuar dhe e licencuar nga organi përkatës.

Organi profesional përcakton një sistem për vlerësimin dhe

miratimin e përvojës praktike.

Ekziston një sistem monitorimi që siguron monitorimin dhe

raportimin e përvojës praktike të fituar.

A ekziston një rishikim periodik i kompetencave të kërkuara

nga kontabilistët profesionistë për te kryer përvojën praktike te

fituar.

Përvoja që çon në kualifikim si AUDITUES merret nga një

organizatë që mund të ofrojë eksperiencë të përshtatshme të

auditimit nën drejtimin e një partneri të angazhimit.



214

Kërkesat e Eksperiencës praktike

Nuk

ekziston

Nuk ekziston

por është duke

u diskutuar

dhe propozuar

Ekziston

dhe ka pak

ose s'ka

zbatim

Ekziston

dhe ka nivel

mesatar

zbatimi

Ekziston

dhe ka nivel

te larte

zbatimi

Praktika është

kërkese e cila

kërkohet nga

versionin aktual te

SNE-ve te FNK-së.

Ekziston një

Kërkesë për

Përvojën praktike e

cila është në

përputhje me

versionin më të

fundit të SNE-ve të

FNK-së.

7. Zhvillimi i Vijueshëm Profesional (SNE 7)

Po

Jo

Trajnimet e ZHVP ofrohen nga shoqatat profesionale,

universitetet, organizma qeveritar dhe institucione te tjera.

Profesionistët e certifikuar duhet që të përfundojnë të paktën 120 orë ose njësi ekuivalente

mësimore për zhvillimin profesional në çdo trevjeçar, nga të cilat 60 orë janë orë mësimore

të verifikueshme, kontabilisti kërkohet të demonstrojë ruajtjen dhe zhvillimin e

kompetencave përkatëse duke ofruar prova që:

(a) vërtetohen në mënyrë objektive nga një burim kompetent

(b) maten duke përdorur metodën e vlerësimit kompetent.

Arritja e objektivave te kontabilisteve monitorohet nga

sistemi i ngritur nga organizmat kontrollues.

Nuk mund të certifikohen profesionistët që nuk i kanë

përmbushur orët e nevojshme të trajnimit dhe praktikës.

Nuk

ekziston

Nuk ekziston

por është

duke u

diskutuar dhe

propozuar

Ekziston

dhe ka

pak ose

nuk ka

zbatim

Ekziston

dhe ka

nivel

mesatar

zbatimi

Ekziston

dhe ka

nivel të

lartë

zbatimi

Ekziston një kërkesë për



215

Zhvillim të Vijueshëm

Profesional për

Kontabilistët, e cili është

në përputhje me versionin

më të fundit të SNE-ve të

FNK-së.

Ekziston një Kërkesë për

Zhvillim të Vijueshëm

Profesional për Audituesit,

e cili është në përputhje

me versionin më të fundit

të SNE-ve të FNK-së.

Nuk ekziston Nuk ekziston

por është

duke u

diskutuar dhe

propozuar

Ekziston dhe

ka nivel

mesatar

zbatimi

Ekziston dhe

ka nivel te

larte zbatimi

Një vlerësim i aftësive kontabël

dhe kompetencave në përputhje me


FNK-së.

Një vlerësim i aftësive dhe

kompetencave të auditimit kryhet

në përputhje me versionin më të

fundit të SNE-ve të FNK-së.

8. Kompetencat për Profesionistët e Auditimit, Njohuritë e avancuara

profesionale, Aftësitë e avancuara profesionale, vlerat dhe etika; Eksperienca e

avancuar praktike, vlerësimi dhe Zhvillimi i Vijueshëm Profesional (SNE 8).

NUK

PAJTOHEM

ASPAK

NUK

PAJTOHEM

JAM

DAKORD

JAM SHUME

DAKORD

Brenda 3 viteve të fundit,

Edukimi Kontabël dhe Auditimi

në vendin tonë ka pasur

përmirësime thelbësore bazuar në

standardet ndërkombëtare dhe në

praktikat më të mira që synojnë t'i

shërbejnë interesit publik.


Certifikimi i Kontabilisteve dhe

Audituesve në vendin tonë ka

pasur përmirësime thelbësore

bazuar në standardet

ndërkombëtare dhe në praktikat

më të mira që synojnë t'i




216


Zhvillimi i Vijueshëm Profesional

i Kontabilisteve dhe Audituesve

në vendin tonë ka pasur

përmirësime thelbësore bazuar në

standardet ndërkombëtare dhe në

praktikat më të mira që synojnë t'i


Për t'i shërbyer më mirë interesit

publik, sistemi aktual i edukimit

në kontabilitetit dhe auditim në

vendin tonë kërkon ndryshime

thelbësore bazuar në standardet

ndërkombëtare dhe praktikat më

të mira.


publik, sistemi aktual i

certifikimit të kontabilistëve dhe

audituesve në vendin tonë kërkon

ndryshime thelbësore bazuar në

standardet ndërkombëtare dhe

praktikat më të mira.


publik, sistemi aktual në

Zhvillimin e Vijueshëm

Profesional të Kontabilistëve dhe

Audituesve në vendin tonë kërkon

ndryshime thelbësore bazuar në

standardet ndërkombëtare dhe

praktikat më të mira.

Ju falënderojmë për plotësimin e këtij pyetësori!

ANEKSI 3

Në vijim bëhet një trajtim i strukturës së secilit universitet dhe numrit të stafit në

profilin financë kontabilitet.

28. Universiteti i Tiranës / Fakulteti Ekonomisë

Fakulteti Ekonomisë, Universiteti i Tiranës ka në strukturën e tij 6 departamente

si: Dep. Financës, Dep. Kontabilitetit, Dep. Ekonomiksit, Dep. Marketingut, Dep.

Menaxhimit, Dep. Statistikës dhe Matematikës së zbatuar. Gjatë kësaj analize janë

shqyrtuar vetëm departamentet te cilat ofrojnë programet e studimit në Financë dhe

Kontabilitet dhe gjithashtu lëndë të cilat ofrohen nga departamentet e tjera dhe kanë

lidhje me edukimin në fushën kontabël si Lendet e Profilit te teknologjisë së

informacionit dhe menaxhimit.



217

Departamenti i Financës përbehet nga 25 pedagog të brendshëm dhe ofron në

bashkëpunim me Departamentin e Kontabilitetit në ciklin bachelor diplomë në

“Financë dhe Kontabilitet”. Departamenti i kontabilitetit përbëhet nga 18 pedagogë

efektivë dhe ofron në ciklin e dytë të studimeve:

Master i Shkencave në “Kontabilitet dhe Auditim” (MSHKA)

Master Profesional në “Kontabilitet dhe Auditim” (MPKA)

Master Profesional në “Financë, Kontabilitet dhe Auditim” (MPFKA) në

bashkëpunim me Dep.Financës.

Departamenti i Kontabilitetit dhe departamenti i Financës kontribuojnë edhe në

programe të ciklit të parë të studimit në profile të tjera, si: dega administrim-biznes,

dega ekonomiks, dega informatikë ekonomike etj.

Departamenti i Financës ofron dy programe studimi të ciklit të dytë:

Master Shkencor në Financë (MSHF);

Master Profesional në Financë (MPF);

Master Profesional në “Financë, Kontabilitet dhe Auditim” (MPFKA) në

bashkëpunim me Dep.Kontabilitetit.

29. Universiteti Bujqësor i Tiranës

Fakulteti i Ekonomisë & Agrobiznesit, Universiteti Bujqësor i Tiranës aktualisht

përbëhet nga pesë departamente, Departamenti “Drejtim Agrobiznesit”, Departamenti

“Ekonomi dhe Politikat e Zhvillimit Rural”, Departamenti “Financë Kontabilitet”,

Departamenti “Matematike Informatike dhe Departamenti “Menaxhim i Turizmit

Rural”. Në analizën tonë do të marrim ne shqyrtim vetëm departamentin e “Financë

Kontabilitet” i cili përbëhet nga 16 pedagoge efektiv nga të cilët 10 janë të profilit

finance dhe 6 të profilit kontabilitet. Në ciklin e parë të studimit ai ofron diplomë

Bachelor në “Ekonomi dhe Agrobiznes”, në ciklin e dytë ofron Master shkencor në

“Ekonomi dhe Agrobiznes” dhe Master profesional në “Ekonomi dhe Agrobiznes”

ndërkohë ofron program studimi edhe në ciklin e tretë të studimeve doktoraturë në

“Ekonomi dhe Agrobiznes”.

30. Universiteti Luigj Gurakuqi, Shkodër

Fakulteti Ekonomik, Universiteti Luigj Gurakuqi, Shkodër ka në përbërjen e tij tri

departamente: Dep. Administrim - Biznes, Dep. Financë - Kontabilitet dhe Dep.

Turizmit. Departamenti i Financë-Kontabilitetit ofron program studimi në Financë-

Kontabilitet dhe studentët pajisen me diplome bachelor në “Financë-Kontabilitetit”.

Në ciklin e dytë të studimeve ofrohen:

- Master profesional në Financë-Bankë

- Master shkencor në Financë

- Master shkencor në Kontabilitet

Ky departament ka në strukturën e tij 11 pedagogë të brendshëm, 1 pedagogë me

kontratë, 3 të ftuar dhe 20 pedagogë të jashtëm.



218

31. Universiteti Eqrem Çabej, Gjirokastër

Fakulteti Ekonomik, Universiteti Eqrem Çabej, Gjirokastër përbëhet nga tre

departamente:

Departamenti Administrim Publik

Departamenti Kontabilitet Finance

Departamenti Politikave Ekonomike dhe Turizmit

Departamenti i Kontabilitet Financës në përbërjen e tij ka 7 pedagogë të brendshëm

dhe ofron programe studimi në ciklin e parë diplomë bachelor në “Kontabilitet

Financë”dhe në ciklin e dytë vetëm Master profesional në “Kontabilitet-Financë”. Në

faqen ueb të universitetit nuk ka informacion për lëndët që zhvillohen në këto cikle

studimi.

32. Universiteti Aleksandër Moisiu Durrës

Fakulteti i Biznesit, Universiteti Aleksandër Moisiu Durrës përbëhet nga pesë

njësi bazë (departamente):

Departamenti i Financë-Kontabilitet,

Departamenti i Menaxhimit,

Departamenti i Marketingut,

Departamenti i Shkencave Ekonomike,

Departamenti i Turizmit.

Departamenti i Financë-Kontabilitetit ka në përbërjen e tij 16 pedagogë të

brendshëm. Programet e studimit që ofron departamenti i Financë-Kontabilitetit ne

ciklin e parë janë Bachelor në Bankë-Financë dhe Financë-Kontabilitet me kohë të

plotë, ndërkohë në programin e studimit me kohë të pjesshme ofron vetëm bachelor

në Financë-Kontabilitet.

Në ciklin e dytë të studimeve ofrohen master shkencor dhe profesional si:

Master i Shkencave në Financë-Bankë,

Master i Shkencave në Industria e Sigurimit dhe Drejtimi i Rrezikut.

Master Profesional në Financë-Bankë

Master Profesional në Sigurim jete (jojetë dhe Sigurimet Detare)

Departamenti i Financë-Kontabilitetit,Fakulteti i Biznesit ofron edhe programe në

ciklin e tretë të studimeve në profilin Financë-Bankë ku studentet e doktoraturës

fitojnë titullin Doktor në Financë-Bankë.



219

33. Universiteti “Ismail Qemali” Vlorë

Fakulteti i Ekonomisë, Universiteti “Ismail Qemali” Vlorë (1994) përbëhet nga 3

departamente:

Departamenti i Financës dhe Kontabilitetit

Departamenti i Administrim Biznesit

Departamenti i Ekonomiksit

Departamenti i Financës ofron këto programe studimi në ciklin e parë dhe në ciklin e

dytë:

Bachelor në Financë

Bachelor në Kontabilitet

Master Shkencor në Financë

Master Shkencor në Pasuritë e Patundshme (në bashkëpunim me Memphis

University).

Master Profesional në Financë

Master Profesional në Kontabilitet

Ky departament ka në përbërjen e tij 11 pedagog efektiv dhe 6 pedagog të ftuar me

tituj dhe grada.

34. Universiteti Aleksandër Xhuvani, Elbasan

Fakulteti Ekonomik, Universiteti Aleksandër Xhuvani, Elbasan përbëhet nga 5

Departamente

Departamenti Administrim-Biznes

Departamenti Financë-Kontabilitet

Departamenti i Ekonomiksit

Departamenti i së Drejtës

Marketing Inxhinieri

Departamenti Financë-Kontabilitet ofron programe studimi në ciklin e parë dhe në

ciklin e dytë:

Bachelor në Financë-Kontabilitet

Master i Shkencave në Drejtim Bankar

Master i Shkencave në Kontabilitet dhe Auditim

Master Profesional në Financë

Master Profesional në Kontabilitet

Ky departament ka në strukturën e tij 14 pedagog me kohë të plotë, të cilët

angazhohen në mësimdhënie.



220

35. Universiteti Fan Noli, Korçë

Fakulteti i Ekonomisë, Universiteti Fan Noli, Korçë u hap në vitin 1992 ai ofron

njohuri teorike dhe aplikative të nevojshme për të kuptuar dhe zbatuar funksionimin e

ekonomisë.

Fakulteti i ekonomisë përbëhet nga 4 departamente dhe ofron diploma në katër

programe studimi si vijon:

1. Administrim Biznesi në Marketing

2. Administrim Biznesi në Turizëm

3. Financë Kontabilitet

4. Menaxhim

Departamenti i Financë Kontabilitetit në ciklin e parë dhe të dytë ofron diplomë

Bachelor në Financë Kontabilitet dhe Master Profesional në Financë Kontabilitet. Ky

departament përbëhet nga 14 pedagog të brendshëm të angazhuar në procesin e

mësimdhënies. Në secilin program studimi jepen njohuri bashkëkohore lidhur me

funksionimin e ekonomisë së tregut.

Tabela 3.1: Tabela e krahasimit të pajtueshmërisë me kërkesat e SNE 2-4 për Universitetin e

Tiranës

Krahasimi i shkallës së pajtueshmërisë me kërkesat e SNE-ve

SNE Emërtimi i

SNE-së

Kërkesat kryesore Universiteti i Tiranës

SNE-2 Përmbajtja e

programit të

edukimit për

profesionin

kontabël

Ky IES tregon se studimi

profesional i kontabilitetit

duhet të jetë pjesë e programit

të parakualifikimit dhe të jetë

në kohëzgjatje dhe intensitet

të tillë që ti lejojë kandidatët

të fitojnë njohuritë dhe

kompetencat profesionale të

kërkuara.

Kjo përfshin minimumi

programe studimi 2-vjeçare

me kohë të plotë ose

ekuivalente më kohë të

pjesshme.

Në UT studentët me kohë të plotë

përgjithësisht kryejnë programe studimi 3

vjeçare duke u pajisur me diplomë

Bachelor dhe Master shkencorë dhe

profesionalë i mundëson universitetit të

mbulojnë përmbajtjen e njohurive siç

përshkruhet nga IES 2.

Programet duhet të përmbajnë

njohuritë e:

(a) kontabilitetit, financës dhe

njohurive të ngjashme;

(b) njohuritë organizative dhe

të biznesit; dhe

(c) njohuri dhe kompetenca

për teknologjinë e

informacionit

Bazuar në informacionin e marrë nga

website i UT programet e studimit të

profilit Financë dhe Kontabilitet

përfshijnë njohuri në fushën e:

Kontabilitetit dhe financës

Organizatës dhe biznesit

Teknologji informacioni

Komponenti i kontabilitetit, financës dhe


Bazuar në kurrikulat universitare të UT

kemi përcaktuar me po ose jo zhvillimin e



221

4. Kontabiliteti financiar dhe raportim

financiar:

lëndëve të kërkuar nga SNE-2

PO

5. Kontabiliteti i drejtimit, kontabiliteti i

kostos dhe kontrolli;

PO

6. Taksimi; PO

7. Ligji për kontabilitetin dhe shoqëritë

tregtare;

PO

8. Auditimi dhe shërbimet e sigurisë; PO

9. Drejtimi financiar; PO

10. Vlerat profesionale dhe etika. PO (Në nivel master)

Komponenti i njohurive organizative

dhe të biznesit 11. Ekonomiks

PO (Hyrje në ekonomi, Mikroekonomia

dhe Makroekonomia)

12. Mjedisi ku operon biznesi PO

13. Qeverisje korporatash PO (Në nivel master)

14. Etika në biznes PO (Në nivel master)

15. Tregjet financiare PO (Në nivel master)

16. Metoda sasiore PO (Në nivel master)

17. Menaxhimi dhe vendimmarrja strategjike PO-Menaxhim dhe

JO-Vendimmarrje strategjike

18. Marketing PO

19. Biznesi ndërkombëtar dhe Globalizimi JO

20. Sjellje Organizative PO

Komponenti i teknologjisë së

informacionit: Njohuritë të Përgjithshme të TI

PO

Kontrollin e njohurive IT JO

Kontrollin e Kompetencave IT JO

Kompetencat e përdoruesve IT JO

Një kombinim i kompetencave të drejtimit,

vlerësuesit ose projektuesit të sistemeve të

informacionit

JO

SNE-3 Aftësitë

profesionale


kontabilistë profesionistë duhet

të fitojnë aftësitë e mëposhtme:


Këto aftësi fitohen:



funksionale


Aftësitë personale Zhvillohen në një nivel shumë të ulët

Aftësi komunikuese Zhvillohen aftësi të dobëta komunikuese



Nëpërmjet zhvillimit të seminareve

SNE-4 Vlerat,

Etika dhe

Qëndrimet

profesionale


të kontabilitetit duhet t'u

sigurojë profesionistëve

kontabël një kuadër të vlerave


qëndrimeve për ushtrimin e

gjykimit profesional dhe për

sjelljen në mënyrë etike duke

vepruar në interes të shoqërisë

Kjo realizohet vetëm nëpërmjet lektoreve

dhe profesorëve në lëndën e auditimit.



222

dhe zhvillimit të profesionit.

Burimi:Autori

Tabela 3.2: Tabela e krahasimit të pajtueshmërisë me kërkesat e SNE 2-4 për Universitetin

Bujqësor të Tiranës


SNE Emërtimi i

SNE-së

Kërkesat kryesore Universiteti Bujqësor i Tiranës

SNE-2 Përmbajtja e

programit të

edukimit për

profesionin

kontabël



duhet të jetë pjesë e

programit të parakualifikimit

dhe të jetë në kohëzgjatje dhe

intensitet të tillë që t’i lejojë

kandidatët të fitojnë njohuritë

dhe kompetencat profesionale

të kërkuara.





pjesshme.

Në UBT studentët me kohë të plotë

përgjithësisht kryejnë programe studimi

3 vjeçare duke u pajisur me diplomë

Bachelor dhe Master shkencor dhe

profesional që i mundëson universitetit të

mbulojnë përmbajtjen e njohurive siç


Programet duhet të

përmbajnë njohuritë e:




të biznesit; dhe



informacionit


web-site i UBT programet e studimit të



Kontabilitetit dhe Financës


Teknologji informacioni (Nuk

ofrohet)




financiar:

Bazuar në kurrikulat universtare të UBT

kemi përcaktuar me po ose jo zhvillimin

e lëndëve të kërkuar nga SNE-2

PO


kostos dhe kontrolli; JO (por ofrojnë Analizë kosto)

23. Taksimi; JO


tregtare; JO

25. Auditimi dhe shërbimet e sigurisë; PO Auditim dhe JO shërbime sigurie


27. Vlerat profesionale dhe etika. JO



PO

29. Mjedisi ku operon biznesi PO (Hyrje në ekonomi, Mikroekonomia

dhe Makroekonomia)

30. Qeverisje korporatash JO

31. Etika në biznes JO

32. Tregjet financiare PO



223

33. Metoda sasiore JO

34. Menaxhimi dhe vendimmarrja

strategjike JO

35. Marketing PO


37. Sjellje Organizative JO



PO






informacionit

JO

SNE-3 Aftësitë

profesional

e


kontabilistë profesionistë

duhet të fitojnë aftësitë e

mëposhtme:





funksionale

Gjatë programit të studimit (profili i

zhvillimit rural dhe agrobiznes)





Nëpërmjet zhvillimit të seminareve dhe

praktikës në terren

SNE-4 Vlerat,

Etika dhe

Qëndrimet

profesional

e

Programi i edukimit

profesional të kontabilitetit

duhet t'u sigurojë




ushtrimin e gjykimit

profesional dhe për sjelljen në

mënyrë etike duke vepruar në

interes të shoqërisë dhe

zhvillimit të profesionit.


dhe profesorëve në lëndën e Auditimit.

Burimi:Autori


Luigj Gurakuqi, Shkodër


SNE Emërtimi i

SNE-së

Kërkesat kryesore Universiteti Luigj Gurakuqi, Shkodër

SNE-2 Përmbajtja e

programit të

edukimit për

profesionin

kontabël





dhe të jetë në kohëzgjatje

dhe intensitet të tillë që ti

lejojë kandidatët të fitojnë

njohuritë dhe kompetencat

profesionale të kërkuara.



224


programe studimi 2 vjeçare



pjesshme.

Në Universiteti Luigj Gurakuqi,

Shkodër studentët me kohë të plotë


3 vjeçare duke u pajisur me diplomë


profesional që i mundëson universitetit

të mbulojnë përmbajtjen e njohurive siç


Programet duhet të


(a) kontabilitetit, financës

dhe njohurive të ngjashme;

(b) njohuritë organizative

dhe të biznesit; dhe



informacionit


web-site i Universiteti Luigj Gurakuqi,

Shkodër programet e studimit të profilit

Financë dhe Kontabilitet përfshijnë

njohuri në fushën e:







financiar:

Bazuar në kurrikulat universitare të

Universiteti Luigj Gurakuqi, Shkodër



PO



PO (Kontabilitet kosto-drejtimi)

40. Taksimi; JO


tregtare;

PO (Ligje Biznesi)

42. Auditimi dhe shërbimet e sigurisë; PO Auditim dhe JO shërbime sigurie





PO

46. Mjedisi ku operon biznesi PO (Hyrje në ekonomi, Mikroekonomia

dhe Makroekonomia)



49. Tregjet financiare PO



strategjike PO

52. Marketing PO

53. Biznesi ndërkombëtar dhe Globalizimi PO



informacionit:

Njohuritë të Përgjithshme të TI

PO






225



informacionit

JO

SNE-3 Aftësitë

profesionale

Individët që kërkojnë të

bëhen kontabilistë

profesionistë duhet të fitojnë

aftësitë e mëposhtme:





funksionale





komunikuese





SNE-4 Vlerat,

Etika dhe

Qëndrimet

profesionale

Programi i edukimit


duhet t'u sigurojë


kuadër të vlerave





vepruar në interes të


profesionit.

Kjo realizohet vetëm nëpërmjet

lektoreve dhe profesorëve në lëndën e

Auditimit.

Burimi:Autori


Eqrem Çabej, Gjirokastër


SNE Emërtimi i

SNE-së

Kërkesat kryesore Universiteti Eqrem Çabej, Gjirokastër

SNE-2 Përmbajtja e

programit të

edukimit për

profesionin

kontabël





dhe të jetë në kohëzgjatje

dhe intensitet të tillë që ti

lejojë kandidatët të fitojnë

njohuritë dhe kompetencat

profesionale të kërkuara.





pjesshme.

Në Universiteti Eqrem Çabej,

Gjirokastër studentët me kohë të plotë


3-vjeçare duke u pajisur me diplomë


profesional që i mundëson universitetit





226

Programet duhet të


(a) kontabilitetit, financës

dhe njohurive të ngjashme;

(b) njohuritë organizative

dhe të biznesit; dhe



informacionit


web-site i Universiteti Eqrem Çabej,

Gjirokastër programet e studimit të









financiar:


Universiteti Eqrem Çabej, Gjirokastër



PO



PO -Kontabilitet kosto, PO –

Kontabilitet drejtimi

57. Taksimi; PO (Fiskalitete)


tregtare;

PO (Edrejta e biznesit)

59. Auditimi dhe shërbimet e sigurisë; PO Analiza dhe Auditimi i Pasqyrave

Financiare dhe JO shërbime sigurie



Komponenti i njohurive organizative dhe të

biznesit

62. Ekonomiks

PO (Hyrje në ekonomi, Mikroekonomia

dhe Makroekonomia)

63. Mjedisi ku operon biznesi JO

64. Qeverisje korporatash PO

65. Etika në biznes PO

66. Tregjet financiare PO- Institucione financiare



strategjike

PO

69. Marketing PO



Komponenti i teknologjisë së informacionit:

Njohuritë të Përgjithshme të TI

PO






informacionit

JO

SNE-3 Aftësitë

profesionale

Individët që kërkojnë të

bëhen kontabilistë

profesionistë duhet të fitojnë

aftësitë e mëposhtme:






227


funksionale





komunikuese





SNE-4 Vlerat, Etika

dhe

Qëndrimet

profesionale

Programi i edukimit


duhet t'u sigurojë


kuadër të vlerave





vepruar në interes të


profesionit.

Kjo realizohet vetëm nëpërmjet

lektoreve dhe profesorëve në lëndën e

Auditimit.

Burimi:Autori

Tabela 3.5: Tabela e krahasimit të pajtueshmërisë me kërkesat e SNE 2-4 për

Universiteti Aleksandër Moisiu, Durrës



së

Kërkesat kryesore Universiteti Aleksandër Moisiu Durrës

SNE-2 Përmbajtja e

programit të

edukimit për

profesionin

kontabël


profesional i kontabilitetit duhet

të jetë pjesë e programit të

parakualifikimit dhe të jetë në

kohëzgjatje dhe intensitet të

tillë që ti lejojë kandidatët të

fitojnë njohuritë dhe


kërkuara.


programe studimi 2 vjeçare me

kohë të plotë ose ekuivalente

më kohë të pjesshme.

Në Universiteti Aleksandër Moisiu Durrës

studentët me kohë të plotë përgjithësisht

kryejnë programe studimi 3 vjeçare duke u

pajisur me diplomë Bachelor dhe Master

shkencorë dhe profesional që i mundëson

universitetit të mbulojnë përmbajtjen e

njohurive siç përshkruhet nga IES 2.


njohuritë e:




të biznesit; dhe

(c) njohuri dhe kompetenca për

teknologjinë e informacionit


website i Universiteti Aleksandër Moisiu

Durrës programet e studimit të profilit

Financë dhe Kontabilitet përfshijnë njohuri

në fushën e:








Universiteti Aleksandër Moisiu Durrës





228

financiar: PO



PO, PO lëndë të ndara

74. Taksimi; JO


tregtare;

PO






PO (Hyrje në ekonomi, Mikroekonomia dhe

Makroekonomia)






85. Menaxhimi dhe vendimmarrja strategjike PO, JO

86. Marketing PO





PO

Kontrollin e njohurive IT PO





informacionit

JO

SNE-3 Aftësitë

profesionale








funksionale




Aftësitë organizative dhe të

menaxhimit të biznesit


SNE-4 Vlerat,

Etika dhe

Qëndrimet

profesionale










profesionit.



Burimi:Autori

Tabela 3.6: Tabela e krahasimit të pajtueshmërisë me kërkesat e SNE 2-4 për

Universiteti “Ismail Qemali” Vlorë



229



së

Kërkesat kryesore Universiteti “Ismail Qemali” Vlorë

SNE-2 Përmbajtja e

programit të

edukimit për

profesionin

kontabël









kërkuara.





Në Universiteti “Ismail Qemali” Vlorë

studentët me kohë të plotë përgjithësisht

kryejnë programe studimi 3 vjeçare duke u

pajisur me diplomë Bachelor dhe Master

shkencorë dhe profesional që i mundëson

universitetit të mbulojnë përmbajtjen e

njohurive siç përshkruhet nga IES 2.


njohuritë e:




të biznesit; dhe




website i Universiteti “Ismail Qemali”

Vlorë programet e studimit të profilit


në fushën e:







financiar:


Universiteti “Ismail Qemali” Vlorë kemi

përcaktuar me po ose jo zhvillimin e


PO



PO (Kontabilitet kosto-drejtimi vetëm

bachelor në Kontabilitet i zhvillon lëndët të

ndara

91. Taksimi; PO


tregtare;

PO



95. Vlerat profesionale dhe etika. PO (Në nivel master me zgjedhje)




Makroekonomia)


98. Qeverisje korporatash PO

99. Etika në biznes PO (Ne nivel master)

100. Tregjet financiare PO (Në nivel bachelor dhe master)



strategjike PO

103. Marketing PO






230


PO






informacionit

JO

SNE-3 Aftësitë

profesionale








funksionale







SNE-4 Vlerat,

Etika dhe

Qëndrimet

profesionale










profesionit.



Burimi:Autori


Aleksandër Xhuvani, Elbasan



së

Kërkesat kryesore Universiteti Aleksandër Xhuvani, Elbasan

SNE-2 Përmbajtja e

programit të

edukimit për

profesionin

kontabël






tillë që t’i lejojë kandidatët të



kërkuara.





Në Universiteti Aleksandër Xhuvani,

Elbasan studentët me kohë të plotë

përgjithësisht kryejnë programe studimi 3

vjeçare duke u pajisur me diplomë Bachelor

dhe Master shkencorë dhe profesional që i

mundëson universitetit të mbulojnë

përmbajtjen e njohurive siç përshkruhet nga

IES 2.


njohuritë e:


ëebsite i Universiteti Aleksandër Xhuvani,



231




të biznesit; dhe



Elbasan programet e studimit të profilit


në fushën e:







financiar:


Universiteti Aleksandër Xhuvani, Elbasan



PO



PO (Kontabilitet kosto-drejtimi)

108. Taksimi; PO (Në nivel master)


tregtare;

PO

110. Auditimi dhe shërbimet e sigurisë; PO dhe PO Shërbimet e sigurisë (nivel

master)


112. Vlerat profesionale dhe etika. PO (Në nivel master)




Makroekonomia)



116. Etika në biznes PO (Në nivel master)




strategjike JO

120. Marketing PO





PO






informacionit

JO

SNE-3 Aftësitë

profesionale








funksionale






232




SNE-4 Vlerat,

Etika dhe

Qëndrimet

profesionale










profesionit.



Burimi:Autori


Fan Noli, Korçë



së

Kërkesat kryesore Universiteti Fan Noli, Korcë

SNE-2 Përmbajtja e

programit të

edukimit për

profesionin

kontabël









kërkuara.





Në Universiteti Fan Noli, Korçë studentët

me kohë të plotë përgjithësisht kryejnë

programe studimi 3 vjeçare duke u pajisur

me diplomë Bachelor dhe Master shkencorë

dhe profesional që i mundëson universitetit




njohuritë e:




të biznesit; dhe




website i Universiteti Fan Noli, Korçë

programet e studimit të profilit Financë dhe

Kontabilitet përfshijnë njohuri në fushën e:







financiar:


Universiteti Fan Noli, Korçë kemi

përcaktuar me po ose jo zhvillimin e


PO-Kontabilitet Financiar dhe Raportimi

financiar (Në nivel master)



PO (Kontabilitet kosto, Kontabilitet drejtimi

dhe Jo-kontrolli)

125. Taksimi; JO


tregtare;

PO (me zgjedhje)

127. Auditimi dhe shërbimet e sigurisë; PO dhe PO Shërbimet e sigurisë (nivel

master)



233





PO


132. Qeverisje korporatash PO (Në nivel master)





strategjike PO

137. Marketing PO





PO






informacionit

JO

SNE-3 Aftësitë

profesionale








funksionale




por lënda e komunikimit jep njohurit teorike

se si realizohet ai.




rasteve studimore

SNE-4 Vlerat,

Etika dhe

Qëndrimet

profesionale










profesionit.



Burimi:Autori

Tabelat në vijim janë gjeneruar nga program SPSS dhe paraqesin analizën

përshkruese të të dhënave të pyetësorëve drejtuar stafit akademik.



234

Reliability Scale: ALL VARIABLES

Tabela 3.9: Case Processing Summary

N %

Cases

Valid 76 100.0

Excludeda 0 .0

Total 76 100.0

Burimi: Autori nga të dhënat e përpunuara në program

a. Listwise deletion based on all variables in the procedure.

Tabela 3.10: Reliability Statistics

Cronbach's Alpha N of Items

.818 30

Burimi: Autori nga të dhënat e përpunuara në program

Tabela 3.11: Universitetet e anketuara

Fakulteti i Ekonomisë në universitetet e

mëposhtme

Numri i

përgjigjeve

Përqindjet Përqindjet e

vlefshme

Përqindjet

kumulative

Universiteti i Tiranës 17 22.4 22.4 22.4

Universiteti Bujqësor i Tiranës 6 7.9 7.9 30.3

Universiteti Luigj Gurakuqi, Shkodër 9 11.8 11.8 42.1

Universiteti Eqrem Çabej, Gjirokastër 5 6.6 6.6 48.7

Universiteti Aleksandër Moisiu, Durrës 6 7.9 7.9 56.6

Universiteti i Vlorës Ismail Qemali 21 27.6 27.6 84.2

Universiteti Aleksandër Xhuvani, Elbasan" 6 7.9 7.9 92.1

Universiteti Fan Noli, Korçë 6 7.9 7.9 100.0

Total 76 100.0 100.0

Burimi: Të dhënat janë gjeneruar nga program

Tabela 3.12: Gjinia dhe grupmosha e stafit të angazhuar në procesin e mësimdhënies.

Frequency Percent Valid Percent Cumulat

ive

Percent

Valid

Femër 68 89.5 89.5 89.5

Mashkull 8 10.5 10.5 100.0

Total 76 100.0 100.0

Burimi: Të dhënat janë gjeneruar nga programi



235

Tabela 3.13: Mosha

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid

22 – 30 vjeç 14 18.4 18.4 18.4

31 – 40 vjeç 40 52.6 52.6 71.1

41 – 60 vjeç 19 25.0 25.0 96.1

Mbi 60 vjeç 3 3.9 3.9 100.0

Total 76 100.0 100.0


Tabela 3.14: Titulli i të anketuarve në universitet


Percent

Valid

Profesor / Profesor i Asociuar 13 17.1 17.1 17.1

Lektor 56 73.7 73.7 90.8

Lektor part-time 3 3.9 3.9 94.7

Pedagoge e jashtme 4 5.3 5.3 100.0

Total 76 100.0 100.0


Tabela 3.15:Titulli / Grada shkencore

Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent

Valid

Msc 13 17.1 17.1 17.1

Dr 39 51.3 51.3 68.4

Kandidatë për Dr 12 15.8 15.8 84.2

Prof. Asoc 8 10.5 10.5 94.7

Prof. Dr 4 5.3 5.3 100.0

Total 76 100.0 100.0


Tabela 3.16 A jeni të anëtarësuar në ndonjë shoqatë profesionale?


Percent

Valid

Jo 29 38.2 38.2 38.2

Po 47 61.8 61.8 100.0

Total 76 100.0 100.0


Tabela 3.17 Anëtarët IKM kundrejt totalit

IKM


Percent

Valid

Nuk është anëtar IKM 62 81.6 81.6 81.6

Është anëtar IKM 14 18.4 18.4 100.0

Total 76 100.0 100.0


Tabela 3.18 Anëtarët SHFKSH kundrejt totalit



236

SHFKSH


Percent

Valid

Nuk është anëtar SHFKSH 51 67.1 67.1 67.1

Është anëtar SHFKSH 25 32.9 32.9 100.0

Total 76 100.0 100.0


Tabela 3.19 Anëtarët IEKA kundrejt totalit

IEKA


Percent

Valid

Nuk është anëtar IEKA 70 92.1 92.1 92.1

Është anëtar IEKA 6 7.9 7.9 100.0

Total 76 100.0 100.0


Tabela 3.20 Anëtarët e organizatave të tjera jashtë Shqipërisë kundrejt totalit

Tjetër organizatë jashtë Shqipërisë

Frequency Percent Valid

Percent

Cumulative

Percent

Vali

d

Nuk është anëtar në tjetër organizatë

jashtë Shqipërisë 72 94.7 94.7 94.7

Është anëtar në tjetër organizatë jashtë

Shqipërisë 4 5.3 5.3 100.0

Total 76 100.0 100.0


Tabela 3.21: Vitet e eksperiencës në punë të stafit të anketuar

N Valid 76

Missing 0

Mean 11.2237

Std. Error of Mean .89160

Median 10.0000

Mode 10.00

Std. Deviation 7.77277

Variance 60.416

Minimum .00

Maximum 41.00


Tabela 3.22: Sa vite eksperiencë pune keni si akademik?

Statistic Std. Error

Sa vite eksperiencë

pune keni si Akademik?

Mean 11.2237 .89160

95% Confidence Interval for

Mean

Lower Bound 9.4475

Upper Bound 12.9998

5% Trimmed Mean 10.4444

Median 10.0000

Variance 60.416

Std. Deviation 7.77277



237

Minimum .00

Maximum 41.00

Range 41.00

Interquartile Range 9.00

Skewness 1.638 .276

Kurtosis 3.457 .545


Tabela 3.23:Fusha e mësimdhënies

Count Column N %

Fusha e

mësimdhënies

Fusha e mësimdhënies është

Analiza e Pasqyrave Financiare 19 25.0%


Auditim 10 13.2%


Kontabilitet Drejtimi 19 25.0%


Kontabilitet Financiar 33 43.4%


Kontabilitet Kosto 16 21.1%


Sistemet e Informacionit Kontabël 7 9.2%


Taksim 7 9.2%


Tjetër 40 52.6%

Total 76 100.0%


Grafiku3.1: Kontabilitet Financiar Grafiku3.2: Kontabilitet Drejtimi

Grafiku 3.3: Kontabilitet Kosto Grafiku 3.4: Auditim



238

Grafiku 3.5: Analiza e Pasqyrave Financiare Grafiku 3.6:Lëndë të tjera

Burimi: Autori

Tabela 3.24: Shpërndarja e të anketuarve sipas shoqatave ku janë të anëtarësuar

Count Column N %

Shoqatat

IEKA 6 12.8%

IKM 14 29.8%

SHFKSH 25 53.2%

Tjetër organizatë jashtë Shqipërisë 4 8.5%

Total 47 100.0%


Grafiku3.7: Kontabilitet financiar Grafiku 3.8: Analiza e pasqyrave financiare

Grafiku 3.9: Kontabilitet drejtimi Grafiku 3.10: Qeverisje korporatash



239

Grafiku 3.11: Auditim Grafiku 3.12: Kontabilitet kosto

Grafiku 3.13: Edukim kontabël Grafiku 3.14: Tjetër fushë kërkimore



240

Grafiku 3.15: Shpërndarja e përgjigjeve

nëse kanë nevojë për mbështetje apo jo?

Grafiku 3.16: Kërkesat SNE-1

240

Tabela 3.24: Kërkesat SNE-1

A kërkohen njohuri kontabël apo

financiare kandidatët


njohurive/arsimit të kërkuar në momentin

fillestare, të hyrjes ne profesion.

Jo 53.9% 39.5%

Po 46.1% 60.5% Burimi: Të dhënat janë gjeneruar nga program

Tabela 3.25: Kërkesat SNE-2

A përfshihen në programet e studimit të financës dhe kontabilitetit njohuri organizative

dhe biznesi si: Po Jo

(K) Ekonomiks 96.1% 3.9%

(L) Mjedisi ku operon biznesi 80.3% 19.7%

(M) Qeverisje korporatash 77.6% 22.4%

(N) Etika në biznes 82.9% 17.1%

(O) Tregjet financiare 93.4% 6.6%

(P) Metoda sasiore 81.6% 18.4%

(Q) Menaxhimi dhe vendimmarrja strategjike 88.2% 11.8%

(R) Marketing 94.7% 5.3%

(S) Biznesi ndërkombëtar dhe Globalizimi 80.3% 19.7%

(T) Sjellje Organizative 84.2% 15.8%

Burimi:Autori

Tabela 3.26:Komponenti IT (SNE-2)

Komponenti i teknologjisë së informacionit në programet mësimore përfshin: Po/Jo

(F) Njohuritë të Përgjithshme të TI 93% 7% (G) Kontrollin e njohurive IT 72% 28% (H) Kontrollin e Kompetencave IT 57% 43% (I) Kompetencat e përdoruesve IT 62% 38%

(J) Një kombinim i kompetencave të drejtimit, vlerësuesit ose

projektuesit të sistemeve të informacionit 58% 42%

Burimi:Autori

Tabela 3.27: Shtyllat e edukimit kontabël për Shqipërinë Përputhja me Standardet Ndërkombëtare të Edukimit


të”

Pranim Zbatim

Zhvillimi personal I mesëm (0.73) I ulët (0.58)

Edukimi Profesional kontabël I lartë (0.84) I mesëm (0.67)

Zhvillimi profesional I mesëm (0.79) I mesëm (0.63)

Kompetencat për Audituesit

profesionistë

I lartë (0.83) I ulët (0.51)

Burimi:Autori

Tabelat në vijim janë tabela të gjeneruara nga program dhe përmbledhja e tyre është ne

punim në kapitullin 5 (Burimi i tyre është Autori)



242

Tabela 3.28 Tirana_e tjera * A keni njohuri për paketën e plotë të SNE-ve?

Crosstabulation

A keni njohuri për paketën e

plotë të SNE-ve?

Jo Po

Universitetet e tjera Count 24 35

% within Tirana_e tjera 40.7% 59.3%

Universiteti i Tiranes Count 8 9


Total Count 32 44


Tabela 3.29 Chi-Square Tests

Value Df Asymp. Sig.

(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig. (1-

sided)

Pearson Chi-Square .220a 1 .639

Continuity Correctionb .036 1 .849

Likelihood Ratio .219 1 .640

Fisher's Exact Test .782 .421

Linear-by-Linear

Association .218 1 .641

N of Valid Cases 76

Tabela 3.30: Tirana_e tjera * A mendoni se anëtarët e Federatës Ndërkombëtare të

Kontabilitetit (FNK) luajnë rol të rëndësishëm në promovimin e SNE-ve Crosstabulation

A mendoni se anëtarët e

Federatës Ndërkombëtare të

Kontabilitetit (FNK) luajnë

rol të rëndësishëm në

promovimin e SNE-ve

Total

Jo Po

Tirana_e

tjera

Universitetet e

tjera

Count 7 52 59

% within Tirana_e tjera 11.9% 88.1% 100.0%

Universiteti i

Tiranes

Count 2 15 17


Total Count 9 67 76



Value df Asymp. Sig.

(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig. (1-

sided)


Continuity Correctionb .000 1 1.000


Fisher's Exact Test 1.000 .678

Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76



243

Tabela 3.32 Tirana_e tjera * A mendoni se Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të

Edukimit Kontabël luan rol të rëndësishëm në zhvillimin e SNE-ve? Crosstabulation

A mendoni se Bordi i

Standardeve Ndërkombëtare

të Edukimit Kontabël luan

rol të rëndësishëm në

zhvillimin e SNE-ve?

Jo Po

Tirana_e

tjera

Universitetet e

tjera

Count 7 52


Universiteti i

Tiranes

Count 1 16


Total Count 8 68




(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig. (1-

sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76

a. 1 cells (25.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.79.

b. Computed only for a 2x2 table

Tabela 3.34 Crosstab

Jeni informuar apo keni

dëgjuar për SNE-të në

aktivitetet kërkimore

Total

Nuk jam

informuar në

aktivitetet

kërkimore

Kam dëgjuar

nga

promovim në

aktivitetet

kërkimore

Tirana_tjer

a

Universitetet e

tjera

Count 32 27 59

% within Tirana_tjera 54.2% 45.8% 100.0%

Universiteti i

Tiranes

Count 10 7 17


Total Count 42 34 76





244


(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





dëgjuar për SNE-të

promovim nga shoqatat

profesionale

Total

Nuk kam

dëgjuar nga

promovim

nga shoqatat

profesionale

Kam dëgjuar

nga

promovim

nga shoqatat

profesionale

Tirana_tjer

a

Universitetet e

tjera

Count 49 10 59


Universiteti i

Tiranes

Count 12 5 17






(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)

Pearson Chi-Square 1.294a 1 .255


Likelihood Ratio 1.207 1 .272


Linear-by-Linear

Association 1.277 1 .258

N of Valid Cases 76





dëgjuar për SNE-të nga

media (gazeta, lajme, etj)

Total

Nuk kam

dëgjuar në

media

Kam dëgjuar

në media

Tirana_tjer Universitetet e Count 49 10 59



245

a tjera % within Tirana_tjera 83.1% 16.9% 100.0%

Universiteti i

Tiranes

Count 15 2 17






(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





dëgjuar për SNE-të në

takime akademike (grup

studimi, konferencë)

Total

Nuk jam

informuar në

takime

akademike

Kam dëgjuar

nga

promovim në

takime

akademike

Tirana_tjer

a

Universitetet

e tjera

Count 34 25 59


Universiteti i

Tiranes

Count 8 9 17






(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





246

Tabela 3.42 Ranks

Tirana_tjera N Mean

Rank

Sum of

Ranks

Është e nevojshme të

konvergojnë globalisht

edukimi kontabël për të

siguruar cilësi të lartë të

kontabilistëve

profesionistë në çdo

vend, rajon dhe në

mbarë botën

Universitetet e tjera 59 38.25 2257.00

Universiteti i Tiranës 17 39.35 669.00

Total 76

Konvergjenca

ndërkombëtare e

edukimit të

kontabilitetit ndihmon

në rritjen e

krahasueshmërisë

globale, e cila mbështet

formimin e një tregu

efikas



Total 76

Konvergjenca globale e

edukimit kontabël është

një objektiv ideal që

është i pamundur të

arrihet në praktikë



Total 76

Ekzistojnë sfida të

mëdha të cilat duhet të

kapërcehen për të

arritur konvergjencën


kontabël



Total 76

Tabela 3.43 Test Statisticsa

Është e

nevojshme të

konvergojnë

globalisht

edukimi

kontabël për

të siguruar

cilësi të lartë

të

kontabilistëv

e

profesionistë

në çdo vend,

rajon dhe në

mbarë botën

Konvergjenc

a

ndërkombëta

re e edukimit

të

kontabilitetit

ndihmon në

rritjen e

krahasueshm

ërisë globale,

e cila

mbështet

formimin e

një tregu

efikas

Konvergjenc

a globale e

edukimit

kontabël

është një

objektiv ideal

që është i

pamundur të

arrihet në

praktikë

Ekzistojnë

sfida të

mëdha të

cilat duhet të

kapërcehen

për të arritur

konvergjencë

n globale të

edukimit

kontabël

Mann-Whitney U 487.000 483.500 420.500 496.500

Wilcoxon W 2257.000 636.500 573.500 2266.500



247

Z -.206 -.243 -1.044 -.068

Asymp. Sig. (2-

tailed) .837 .808 .297 .946

a. Grouping Variable: Tirana_tjera


A keni dëgjuar për SNE-të

më parë?

Total

Jo Po

Tirana_tjer

a

Universitetet e

tjera

Count 16 43 59

% within

Tirana_tjera 27.1% 72.9% 100.0%

Universiteti i

Tiranës

Count 4 13 17

% within

Tirana_tjera 23.5% 76.5% 100.0%

Total

Count 20 56 76

% within

Tirana_tjera 26.3% 73.7% 100.0%



(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76




A keni parë apo lexuar për

SNE-të më parë?

Total

Jo Po

Tirana_tjer

a

Universitetet e

tjera

Count 20 39 59

% within

Tirana_tjera 33.9% 66.1% 100.0%

Universiteti i

Tiranës

Count 5 12 17

% within

Tirana_tjera 29.4% 70.6% 100.0%

Total

Count 25 51 76

% within

Tirana_tjera 32.9% 67.1% 100.0%



248



(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76




A e dini përmbajtjen e

SNE-ve?

Total

Jo Po

Tirana_tjer

a

Universitetet e

tjera

Count 31 28 59


Universiteti i

Tiranës

Count 8 9 17






(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76




A keni njohuri se të gjithë

anëtarët e Federatës

Ndërkombëtare të

Kontabilistëve duhet të

pajtohen me SNE-të?

Total

Jo Po

Tirana_tjer

a

Universitetet e

tjera

Count 36 23 59




249

Universiteti i

Tiranës

Count 11 6 17




Tabela 3.51Chi-Square Tests


(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76



Tabela 3.51 Ranks

Tirana_tjera N Mean

Rank

Sum of

Ranks

SNE-të duhet të

shërbejnë si pikë

referimi në nivel global

për të eliminuar

diferencat e mundshme

në edukimin e kontabël

ndërmjet vendeve

Universitetet e

tjera 59 38.60 2277.50

Universiteti i

Tiranës 17 38.15 648.50

Total 76

Te gjitha vendet duhet

të përmbushin kriteret

minimale të kërkuara

nga SNE-të

Universitetet e

tjera 59 38.96 2298.50

Universiteti i

Tiranës 17 36.91 627.50

Total 76

SNE-të nuk kanë efekt

në edukimin aktual

kontabël në nivelin

universitarë

Universitetet e

tjera 59 38.96 2298.50

Universiteti i

Tiranës 17 36.91 627.50

Total 76

Mungesa e njohurive

për SNE-të në fakultete

është një pengesë për

arritjen e konvergjencës


kontabël

Universitetet e

tjera 59 40.63 2397.00

Universiteti i

Tiranës 17 31.12 529.00

Total 76



250


SNE-të duhet

të shërbejnë

si pikë

referimi në

nivel global

për të

eliminuar

diferencat e

mundshme

në edukimin

e kontabël

ndërmjet

vendeve

Te gjitha

vendet duhet

të

përmbushin

kriteret

minimale të

kërkuara nga

SNE-të

SNE-të nuk

kanë efekt në

edukimin

aktual

kontabël në

nivelin

universitarë

Mungesa e

njohurive për

SNE-të në

fakultete

është një

pengesë për

arritjen e

konvergjencë

s globale të

edukimit

kontabël

Mann-Whitney U 495.500 474.500 474.500 376.000

Wilcoxon W 648.500 627.500 627.500 529.000

Z -.090 -.360 -.347 -1.656

Asymp. Sig. (2-

tailed) .928 .719 .728 .098


Tabela 3.54 Ranks

Tirana_tjera N Mean

Rank

Sum of

Ranks


edukimit kontabël do të

garantojë gjykime dhe

vendim-marrje me

cilësi të lartë midis

kontabilistëve

profesionistë anembanë

botës gjatë zbatimit të

SNRF-ve

Universitetet e

tjera 59 39.42 2326.00

Universiteti i

Tiranës 17 35.29 600.00

Total 76

Pranimi i detyrueshëm i

SNRF-ve rrit nevojën

për konvergjencë

globale të edukimit të

kontabilitetit

Universitetet e

tjera 59 40.14 2368.00

Universiteti i

Tiranës 17 32.82 558.00

Total 76


Standardeve të

Raportimit Financiar

sipas SNRF-ve rrit

nevojën për SNE

Universitetet e

tjera 59 39.78 2347.00

Universiteti i

Tiranës 17 34.06 579.00

Total 76

Pa konvergjencë

globale të edukimit të

kontabël, është e

pamundur të arrihet

Universitetet e

tjera 59 39.75 2345.00

Universiteti i

Tiranës 17 34.18 581.00



251

qëllimi i konvergjencës

në praktikën e

raportimit financiar nga

SNRF-të

Total 76


Konvergjenc

a globale e

edukimit

kontabël do

të garantojë

gjykime dhe

vendim-

marrje me

cilësi të lartë

midis

kontabilistëv

e

profesionistë

anembanë

botës gjatë

zbatimit të

SNRF-ve

Pranimi i

detyrueshëm

i SNRF-ve

rrit nevojën

për

konvergjencë

globale të

edukimit të

kontabilitetit

Konvergjenc

a globale e

Standardeve

të Raportimit

Financiar

sipas SNRF-

ve rrit

nevojën për

SNE

Pa

konvergjencë

globale të

edukimit të

kontabël,

është e

pamundur të

arrihet

qëllimi i

konvergjencë

s në

praktikën e

raportimit

financiar nga

SNRF-të

Mann-Whitney U 447.000 405.000 426.000 428.000

Wilcoxon W 600.000 558.000 579.000 581.000

Z -.799 -1.317 -1.005 -.986

Asymp. Sig. (2-

tailed) .424 .188 .315 .324


Tabela 3.56 Ranks

Tirana_tjera N Mean Rank Sum of Ranks

Dallimet kulturore midis

vendeve janë një

pengesë për të arritur

konvergjencën globale

të edukimit kontabël


Universiteti i

Tiranës 17 33.41 568.00

Total 76

Dallimet në sistemet

arsimore midis vendeve

janë një pengesë për

arritjen e konvergjencës


kontabël


Universiteti i

Tiranës 17 39.91 678.50

Total 76

Dallimet gjuhësore

midis vendeve janë një

pengesë për arritjen e


Universiteti i

Tiranës 17 42.26 718.50



252

konvergjencës globale të

edukimit kontabël Total 76

Qeveria dhe autoritetet e

ndërlidhura në secilin

vend duhet të ndihmojnë

progresin e

konvergjencës globale të

edukimit kontabël


Universiteti i

Tiranës 17 34.68 589.50

Total 76

Fakulteti i Ekonomisë

dhe Departamenti i

Kontabilitetit të

ndikojnë fuqishëm në

konvergjencën globale

të edukimit kontabël


Universiteti i

Tiranës 17 39.21 666.50

Total 76

Nëse edukimi kontabël

mund të konvergjohet

ose jo, varet nga niveli i

ndërgjegjësimit të kësaj

çështjeje nga secili

fakultet i ekonomisë dhe

departamenti i

kontabilitetit ne veçanti


Universiteti i

Tiranës 17 36.32 617.50

Total 76


Dallimet

kulturore

midis

vendeve

janë një

pengesë

për të

arritur

konvergjen

cën

globale të

edukimit

kontabël

Dallimet

në sistemet

arsimore

midis

vendeve

janë një

pengesë

për arritjen

e

konvergjen

cës globale

të edukimit

kontabël

Dallimet

gjuhësore

midis

vendeve

janë një

pengesë

për arritjen

e

konvergjen

cës globale

të edukimit

kontabël

Qeveria

dhe

autoritetet

e

ndërlidhur

a në secilin

vend duhet

të

ndihmojnë

progresin e

konvergjen

cës globale

të edukimit

kontabël

Fakulteti

Ekonomis

ë dhe

Departam

enti i

Kontabilit

etit të

ndikojnë

fuqishëm

në

konvergje

ncën

globale të

edukimit

kontabël

Nëse

edukimi

kontabël

mund të

konvergjoh

et ose jo,

varet nga

niveli i

ndërgjegjësi

mit të kësaj

çështjeje

nga secili

fakultet i

ekonomisë

dhe

departamen

ti i

kontabiliteti

t në veçanti

Mann-Whitney

U 415.000 477.500 437.500 436.500 489.500 464.500

Wilcoxon W 568.000 2247.500 2207.500 589.500 2259.500 617.500

Z -1.126 -.323 -.821 -.870 -.161 -.493

Asymp. Sig. (2-

tailed) .260 .746 .411 .384 .872 .622




253


A kërkohen njohuri

kontabël apo financiare për

tu shpallur fitues në degët e


Total

Jo Po

Tirana_tjer

a

Universitetet e

tjera

Count 29 30 59

% within

Tirana_tjera 49.2% 50.8% 100.0%

Universiteti i

Tiranës

Count 12 5 17

% within

Tirana_tjera 70.6% 29.4% 100.0%

Total

Count 41 35 76

% within

Tirana_tjera 53.9% 46.1% 100.0%



(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)


Continuity Correctionb 1.654 1 .198



Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76




A ekziston ekuilibri

midis nivelit të

njohurive/arsimit të kërkuar

në momentin fillestare, të

hyrjes ne programet e

studim

Total

Jo Po

Tirana_tjer

a

Universitetet e

tjera

Count 22 37 59

% within

Tirana_tjera 37.3% 62.7% 100.0%

Universiteti i

Tiranës

Count 8 9 17

% within

Tirana_tjera 47.1% 52.9% 100.0%




254

% within

Tirana_tjera 39.5% 60.5% 100.0%



(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76



Tabela 3.62: SNE 1 Ranks

Tirana_tjera N Mean

Rank

Sum of

Ranks

Kërkesat e hyrjes në

programet e edukimit

kontabël janë në

përputhje me versionin

më të përshtatshëm të

SNE-ve të publikuara

nga FNK-ja

Universitetet e

tjera 59 39.49 2330.00

Universiteti i

Tiranës 17 35.06 596.00

Total 76

Tabela 3.63 SNE 1 Test Statisticsa

Kërkesat e hyrjes në programet e

edukimit kontabël janë në përputhje

me versionin më të përshtatshëm të

SNE-ve të publikuara nga FNK-ja

Mann-Whitney U 443.000

Wilcoxon W 596.000

Z -.759

Asymp. Sig. (2-tailed) .448


Tabela 3.64 SNE 1 Crosstab

A kërkohen njohuri

kontabël apo financiare për

tu shpallur fitues në degët e


Total

Jo Po



255

Tirana_tjer

a

Universitetet e

tjera

Count 29 30 59

% within

Tirana_tjera 49.2% 50.8% 100.0%

Universiteti i

Tiranës

Count 12 5 17

% within

Tirana_tjera 70.6% 29.4% 100.0%

Total

Count 41 35 76

% within

Tirana_tjera 53.9% 46.1% 100.0%

Tabela 3.65 SNE 1 Chi-Square Tests


(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76

a. 0 cells (.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 7.83.


Tabela 3.66 SNE 1 Crosstab

A ekziston ekuilibri

midis nivelit të

njohurive/arsimit të kërkuar

në momentin fillestare, të

hyrjes ne programet e

studim

Total

Jo Po

Tirana_tjer

a

Universitetet e

tjera

Count 22 37 59

% within

Tirana_tjera 37.3% 62.7% 100.0%

Universiteti i

Tiranës

Count 8 9 17

% within

Tirana_tjera 47.1% 52.9% 100.0%

Total

Count 30 46 76

% within

Tirana_tjera 39.5% 60.5% 100.0%



256



(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76

a. 0 cells (.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 6.71.



Programi i

studimit në

kontabilitetit

dhe përmbajtja

e tij është në

përputhje me

versionin më të

fundit të SNE-

ve të FNK-së

Programi i

studimit në

auditim dhe

përmbajtja e tij

është në

përputhje me

versionin më të

fundit të SNE-

ve të FNK-së

Mann-Whitney U 484.000 461.000

Wilcoxon W 2254.000 2231.000

Z -.248 -.586

Asymp. Sig. (2-tailed) .804 .558

a. Grouping Variable: Tirana_të tjera



(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76

a. 2 cells (50.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is.22.




(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





257



Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 74





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76






258


(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)







259

Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





260



(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





261



Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





262



(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





263



Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





264



(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear




265

N of Valid Cases 76



Tabela 3.99 SNE 3 Ranks

Tirana_tjera N Mean

Rank

Sum of

Ranks

Aftësitë kontabël janë

përfituar nga programi

studimit në kontabilitet

Universitetet e

tjera 59 37.39 2206.00

Universiteti i

Tiranës 17 42.35 720.00

Total 76

Aftësitë audituese janë

përfituar nga programet

e studimit në auditim

Universitetet e

tjera 59 36.55 2156.50

Universiteti i

Tiranës 17 45.26 769.50

Total 76


Aftësitë kontabël janë

përfituar nga programi

studimit në

kontabilitet

Aftësitë audituese janë

përfituar nga


në auditim


Ëilcoxon Ë 2206.000 2156.500

Z -.896 -1.550





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





266



(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear




267

N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





268



(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)






269


Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





270



(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)







271

Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





272



(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)







273

Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76



Tabela 3.129 Sne4.Chi-Square Tests


(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





274



(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76



Tabela3.133 SNE 4 Chi-Square Tests


(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)







275

Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





276



(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76





(2-sided)

Exact Sig. (2-

sided)

Exact Sig.

(1-sided)





Linear-by-Linear


N of Valid Cases 76



Tabela 3.139 SNE 4 Ranks

Tirana_tjera N Mean

Rank

Sum of

Ranks

SNE 4 [Vlerat, Etika

dhe Qëndrimet janë

përfshirë në programet

e studimit kontabël.]

Universitetet e

tjera 59 37.30 2200.50

Universiteti i

Tiranës 17 42.68 725.50

Total 76



përfshirë në programet

e studimit ne auditim.]

Universitetet e

tjera 59 36.97 2181.00

Universiteti i

Tiranës 17 43.82 745.00

Total 76



277




përfshirë në programet e

studimit kontabël.]



përfshirë në programet e

studimit ne auditim.]


Ëilcoxon Ë 2200.500 2181.000

Z -.995 -1.215



Grafiku 5.17: A keni njohuri për paketën e plotë të SNE-ve?

Grafiku 5.18: Jeni informuar apo keni dëgjuar për SNE-të në aktivitetet kërkimore?

Grafiku 5.19: Jeni informuar apo keni dëgjuar për SNE-të promovim nga shoqatat

profesionale?



278

Grafiku 5.20: Jeni informuar apo keni dëgjuar për SNE-të nga media (gazeta, lajme,

etj)

Grafiku 5.21: Jeni informuar apo keni dëgjuar për SNE-të në takime akademike (grup

studimi, konferencë)

Grafiku 5.22: A keni dëgjuar për SNE-të më parë?

Grafiku 5.23: A keni parë apo lexuar për SNE-të më parë?



279

Grafiku 5.24: A e dini përmbajtjen e SNE-ve?

Grafiku 5.25: A keni njohuri se të gjithë anëtarët e Federatës Nërkombëtare të Kontabilistëve

duhet të pajtohen me SNE-të?

universiteti i tiranës fakulteti i ekonomisë departamenti ... · më dha mundësinë në...

Documents