unidade desenvolvemento pÁxinas finais o planeta terra · 2011-04-13 · 1. o poboamento 73 2. o...
TRANSCRIPT
22
Técnicas de traballoProxeccións e escala 28
Ideas claras 29
Actividades finais 30
Técnicas de traballoElaboración e comentariode climogramas 48
Ideas claras 49
Actividades finais 50
1. O universo 72. O planeta Terra 83. A rede e as coordenadas xeográficas 104. O relevo terrestre 125. A auga na Terra 146. O clima 167. Os medios naturais 228. Os continentes 26
1 O planeta Terra
6
2 O medio físicode España
32
3 A poboación
52
4 O poboamento
72
5 A actividadeeconómica
98
6 As actividadesdo sector primario
116
7 A industria
138
1. A situación xeográfica de España 332. O relevo e os solos 343. Augas continentais: ríos, lagos e lagoas 384. O clima e a vexetación 405. As paisaxes naturais 426. Os espazos protexidos 447. Os recursos naturais 46
Técnicas de traballoA pirámide de poboación 68
Ideas claras 69
Actividades finais 70
1. A evolución da poboación 532. A distribución da poboación mundial 543. Os movementos naturais da poboación 564. Os movementos espaciais 605. A estrutura da poboación 616. A poboación en España 63
Técnicas de traballoAnálise dun plano urbano 92
Ideas claras 93
Actividades finais 94
1. O poboamento 732. O poboamento rural 743. O poboamento urbano 774. Os problemas urbanos e as súas solucións 845. O poboamento en España 86
Técnicas de traballoComo se crea e se empregaun blog 112
Ideas claras 113
Actividades finais 114
1. A economía 992. Os bens económicos
e a actividade económica 1003. Os sistemas económicos.
A economía de mercado 1024. Os axentes económicos 1045. O mundo do traballo 1066. A globalización da economía 110
Técnicas de traballoComentario dunhafotografía aérea 134
Ideas claras 135
Actividades finais 136
Técnicas de traballoElaboración de gráficos 154
Ideas claras 155
Actividades finais 156
1. O sector primario 1172. O espazo agrario 1183. A agricultura 1224. A gandaría 1265. A explotación forestal 1286. Transformacións no mundo rural 1297. A actividade pesqueira e a utilización do mar 1308. Consecuencias medioambientais 132
1. O sector secundario 1392. Factores de produción industrial 1403. Tipos de industrias 1454. Os espazos industriais 1485. Os cambios na produción industrial 1496. As grandes rexións industriais do mundo 1507. Consecuencias medioambientais 152
UNIDADE DE SENVOLVE MENTO PÁXINA S FINAI S
Avaliación de competencias 96-97
Proyecto1 22/3/11 12:25 Página 2
3
8 As actividadesdo sector terciario
158
9 A economíaen España
176
10 A organizaciónpolítica. O Estado
200
11 A diversidadede España
214
12 Europae a Unión Europea
240
13 Os conxuntosxeográficos
260
14 Un mundo global
276
Técnicas de traballoComentario de mapastemáticos 172
Ideas claras 173
Actividades finais 174
Técnicas de traballoAnálise dunha zona turística 194
Ideas claras 195
Actividades finais 196
1. O sector terciario 1592. O comercio 1603. O transporte 1644. O turismo 1685. Os medios de comunicación 1706. O impacto do sector terciario 171
1. Unha economía moderna 1772. O sector primario 1783. A industria 1834. O sector terciario 1865. Consecuencias medioambientais 193
Técnicas de traballoElaboración dun informe 210
Ideas claras 211
Actividades finais 212
1. A organización política das sociedades 2012. Os estados democráticos 2033. A organización política de España 2054. A organización territorial de España 207
Técnicas de traballoAnálise dunha táboade datos 236
Ideas claras 237
Actividades finais 238
1. Unidade e diversidade de España 2152. A diversidade xeográfica de España 2163. Os contrastes territoriais 2344. As políticas territoriais 235
Técnicas de traballoElaboración dun dossierde prensa 256
Ideas claras 257
Actividades finais 258
1. Europa 2412. A Unión Europea 249
Técnicas de traballoElaboración dun esquema 272
Ideas claras 273
Actividades finais 274
Técnicas de traballoDebate na aula 292
Ideas claras 293
Actividades finais 294
1. Os grandes conxuntos xeográficos do mundo 2612. África 2623. América 2644. Asia 2665. Oceanía 270
1. As consecuencias da globalización 2772. O desigual desenvolvemento humano 2803. Os desprazamentos da poboación 2844. Os problemas medioambientais
e as súas solucións 287
15 Galicia
296
Ideas claras 319
Actividades finais 320
1. O medio físico 2972. A poboación en Galicia 3033. O poboamento 3074. As actividades económicas 3095. A Comunidade Autónoma de Galicia 316
UNIDADE DE SENVOLVE MENTO PÁXINA S FINAI S
Avaliación de competencias 198-199
Avaliación de competencias 322-323
Índice analítico 324
Anexo cartográfico 328Anexos
Proyecto1 22/3/11 12:25 Página 3
44
Cada unidade está estruturada en cinco partes:
� Unha páxina de presentación.
� Varias páxinas de desenvolvemento.
� Unha sección de Técnicas de traballo.
� Un apartado de Ideas claras.
� Unha dobre páxina de Actividades finais.
Ao final de cada bloque temático engádese unha dobre páxina de Avaliación de competencias.
Presentación
A páxina inicial introducirate nos contidos da unidade.Observa atentamente a imaxe, reflexiona sobre a relaciónque ten cos temas que se van tratar e intenta responder aspreguntas iniciais.
1. Describe que representacada unha destas imaxes.
2. Recoñeces algunha daspaisaxes ? Indica a que zona deEspaña poderían corresponder.
3. O relevo de Españaé plano ou montañoso?
CUES
TIÓ
NS
A diversidade de España
Desenvolvemento
Nestas páxinas expóñense os contidos esenciais que tesque estudar.
A información das marxes servirache para ampliar ou com-pletar os teus coñecementos con conceptos importantes,feitos de interese, vocabulario específico, datos para lem-brar, textos…
Tamén se inclúen actividades para que apliques os teuscoñecementos a medida que os vas adquirindo.
As unidades conteñen cadros, mapas, táboas de datos,fotografías, debuxos e outros elementos gráficos que cheaxudarán a comprender e completar os contidos expostosno desenvolvemento.
4.2. Provincias e municipiosO Estado español divídese en provincias e municipios, entidades
territoriais de menor tamaño que as comunidades autónomas.
As provinciasSon entidades territoriais establecidas polo Estado que agrupan varios
municipios. O seu goberno e administración corren a cargo das deputaciónsprovinciais, formadas por deputados elixidos á súa vez polos concellos. Afunción principal da provincia é xestionar e coordinar servizos (transportes,fornecemento de auga, cultura, protección do medio natural…) comúns dosmunicipios que a forman. A provincia é tamén o territorio (chamado cir-cunscrición electoral) en que se elixen os representantes para o Congreso e oSenado.
No caso das comunidades autónomas uniprovinciais (constituídas porunha soa provincia), é o Goberno autonómico o que asume directamente asfuncións das deputacións provinciais. Nas Illas Baleares e nas Canarias, acoordinación dos municipios correspóndelles aos consellos insulares (Balea-res) e aos cabidos insulares (Canarias).
Os municipiosSon as entidades básicas da organización territorial en España. O
ámbito xeográfico de cada municipio, denominado termo municipal, é deextensión variable e está gobernado polo Concello. Esta institución intégranao alcalde e os concelleiros, elixidos por sufraxio universal cada catro anos(eleccións municipais). O Concello préstalles aos cidadáns diversos servizos:iluminación pública, recollida do lixo, limpeza das rúas, rede de sumidoiros,pavimentación, coidado dos parques e xardíns, bombeiros, policía local, asis-tencia social1, etcétera.
A organización política do Estado 209
As competencias asumidas polas comunidades autónomas poden ser dedous tipos:
� As establecidas no artigo 148 da Constitución, son adquiridasde forma inmediata por cada comunidade no momento de se consti-tuír. Exemplos son a regulación das obras públicas, a agricultura ou oturismo.
� As que o Estado outorga ou transfire (segundo o establecido no arti-go 149 da Constitución española). Entre estas competencias encón-transe a educación, a lexislación laboral, a seguridade dos cidadáns,etcétera.
O financiamento das comunidades autónomasA lexislación española establece dous réximes de financiamento das
comunidades autónomas:� Réxime foral. Está presente no País Vasco e a Comunidade Foral de
Navarra. Neste caso, a comunidade autónoma finánciase cos impostosrecadados a través das propias institucións no seu territorio. Desesimpostos, a comunidade aboa unha cantidade anual (ou cota) ao Esta-do en concepto de compensación polos servizos recibidos (por exem-plo, as estradas ou ferrocarrís do Estado que percorren a devanditacomunidade).
� Réxime común. É o que existe nas restantes comunidades. Os ingre-sos proceden dos impostos recadados na comunidade autónoma, dou-tros impostos cedidos polo Estado ou percibidos polas comunidadesautónomas co obxecto de financiar servizos como a educación e asanidade.
UNIDADE 10208
Os servizos de saúdeA Constitución española estable-ce, no seu artigo 43, o dereito áprotección da saúde e á atenciónsanitaria de todos os cidadáns. Co-mo sucede con outras competen-cias e funcións do Estado, a xes-tión e planificación dos servizos desaúde é competencia das diferen-tes comunidades autónomas.
Por ese motivo, nos hospitais ecentros de saúde de cada comu-nidade autónoma aparecen un-has siglas ou símbolos diferentes.
1. Quen xestiona e planifica osservizos de saúde en España?
2. Investiga e descubre o nomecompleto do servizo de saúde datúa comunidade autónoma.
Le e comenta
IMPOSTOS RECADADOS POLO ESTADONAS COMUNIDADES E CIDADES AUTÓNOMAS
Cataluña20,1 %
Comunidade de Madrid48,2 %
Ceuta e Melilla0,0 %
C. Valenciana6,4 %
Estremadura0,6 %
Galicia3,1 %
Illas Baleares1,5 %
Castela-A Mancha1,5 %
Castela e León2,2 %
Cantabria1,6 %
Canarias1,2 %
Aragón1,9 %
Andalucía6,5 %
A Rioxa0,4 %
R. de Murcia1,1 %
P. de Asturias1,4 %
País Vasco2,2 %
C. F. de Navarra0,0 %
FONTE: AXENCIA TRIBUTARIA, Informe anual de recadación tributaria 2009.
As comarcase outros entes territoriais
Actualmente, varias comunidadesautónomas e algunhas provinciasconstituíron comarcas, é dicir, di-visións administrativas que agru-pan municipios veciños. O seuobxectivo é establecer unidadesterritoriais menores que as provin-cias co obxectivo de mellorar aprestación de servizos (fornece-mento de auga, recollida do lixo,construción de camiños…) aos ci-dadáns dun mesmo ámbito xeo-gráfico.
Noutras ocasións, os propios mu-nicipios únense para xestionar ser-vizos comúns e crean mancomu-nidades.
Por outra banda, en Galicia e noPrincipado de Asturias existen pa-rroquias, que son entidades terri-toriais de menor tamaño que osmunicipios.
1asistencia social: axuda a persoas conescasos recursos económicos ou nece-sidades especiais por causa da idade,unha enfermidade, etcétera.
MUNICIPIOS E COMARCAS DE ZAMORA
OURENSELEÓN
VA
LLA
DO
LID
SALAMANCA
Fronteira internacionalLímite autonómicoLímite provincialLímite comarcalLímite municipal
SANABRIA
BENAVENTE
ALISTE
TIERRADE CAMPOS
BAJO DUEROSAYAGO
P O R T U G A L
30 km0
1 :1 373 000
N
FONTE: DEPUTACIÓN PROVINCIAL DE ZAMORA.
Actividades
Observa o gráfico e ordena noteu caderno, de maior a menor, ascomunidades autónomas segundoa porcentaxe de impostos que reca-da o Estado en cada unha delas.
Expón en que consiste a cota nascomunidades autónomas de réximeforal.
16
15Actividades
Di que son as provincias. E osmunicipios?17
A industria
3.1. A minaríaHai algunhas décadas, a minaría sufriu unha reconversión que tivo a súa
orixe en varias causas: o esgotamento dos recursos, a escasa rendibilidadedas explotacións en relación cos altos custos de extracción, o forte impactono medio natural e a baixa competitividade respecto da minaría doutros paí-ses. Esta reconversión tivo varias consecuencias:
� A desaparición de moitas empresas mineiras e o investimento de capi-tal estranxeiro nalgunhas das que sobreviviron.
� A introdución de innovacións tecnolóxicas, que obrigaron a pechar asexplotacións mineiras que non resultaban rendibles. Isto ocasionou unaumento do desemprego no sector.
� O retroceso da minaría metálica (ferro, cobre, etc.) respecto da nonmetálica (sepiolita, etc.) e á de rochas industriais (granito, lousa, etc.).
3.2. As fontes de enerxíaEnerxías non renovables
� Carbón. Destínase á produción de electricidade nas centrais térmicase ás industrias siderúrxica e cementeira. As principais rexións carbo-níferas están en Asturias e León. O esgotamento dos depósitos, a bai-xa calidade do carbón e as dificultades de extracción son as causas queexplican o descenso da produción do carbón.
� Petróleo. É a fonte de enerxía máis utilizada en España, pero procededo exterior: Federación de Rusia, México, Libia, Arabia Saudí, Nixeria,Irán e Iraq. As principais refinarías localízanse en Tarragona, Alxeci-ras, Huelva e Puertollano (Cidade Real).
� Gas natural. O seu consumo creceu pola demanda das centrais tér-micas, as industrias e o uso doméstico. Impórtase, sobre todo de Alxe-ria e, en menor medida, de Nixeria e Qatar.
� Enerxía nuclear. A súa principal aplicación é a xeración de electrici-dade nas centrais nucleares. Estas producen case o 20% da enerxíaeléctrica xerada en España.
3
A economía en España 183
2.5. A pescaÉ unha actividade económica importante en España. Diferéncianse dúas
grandes rexións pesqueiras:� Rexión atlántica. As especies máis destacadas son o atún, a pescada,
a sardiña, o bocarte, o peixe espada e o peixe sapo.� Rexión mediterránea. As súas especies principais son o bocarte, a
sardiña, o xurelo e a xarda.
A actividade pesqueira en España presenta os seguintes problemas:� O esgotamento dos caladoiros españois.� A limitación das capturas nos caladoiros exteriores. España réxese
pola política pesqueira común (PCP) da Unión Europea, que determinao volume máximo admisible de capturas pesqueiras.
� A antigüidade da frota pesqueira.Estes problemas fixeron necesaria unha reconversión (reforma) da acti-
vidade pesqueira. Entre as medidas adoptadas destacan:� A modernización da frota, coa renovación dos barcos e a redución
do número de embarcacións.� A creación de empresas pesqueiras mixtas con outros países (Arxen-
tina, Senegal, Marrocos…).� As axudas ás zonas máis afectadas pola reconversión pesqueira.� O desenvolvemento da acuicultura.
UNIDADE 9182
O anisakisO anisakis é un parasito que se
pode atopar no peixe e provocar al-teracións dixestivas e reaccións alér-xicas, ás veces graves. Para evitar-mos estes problemas, cómpre seguirestas indicacións:
Se se come o peixe cru ou casecru, debemos que conxelalo previa-mente a unha temperatura de -20 °Cou inferior durante 24 horas comomínimo.
Igualmente, antes de os consumir,deberemos conxelar tamén os bocar-tes en vinagre e os peixes en escabe-che, o peixe marinado, os peixes crusen salmoira, como os arenques, e ospeixes afumados en frío, como o sal-món.
www.aesan.msc.es/aesa (Adaptación)
QUE FACER PERANTE…
Actividades
Procura información sobre a acui-cultura española. Elabora un informeen que indiques en que comunida-des autónomas ten máis importan-cia esta actividade, que especies secrían, etcétera.
4
FONTE: MINISTERIO DE FOMENTO, 2009 (Adaptación).
Sta. Cruzde Tenerife Las Palmas
de Gran Canaria
OCÉANOATLÁNTICO
Mar Mediterráneo
OC É ANO A T L ÁN T I CO
FRANCIA
PORTUGAL
ANDORRA
A Coruña
Vigo
Marín ería de Pontevedra
Pasaia
Barcelona
Tarragona
Castelló de la Plana
Valencia
Alacant
Huelva
CádizMálaga
Palmade Mallorca1
SantanderAvilés Xixón
Cartaxena
Alxeciras
Ferrol--San Cibrao
Ceuta
Almería2
Menos de 1 000 toneladas
Entre 1 000 e 5 000 toneladas
Entre 5 000 e 10 000 toneladas
Entre 10 000 e 15 000 toneladas
Máis de 15 000 toneladas1 Inclúe datos de todos os portos das Illas Baleares.2 Inclúe datos dos portos de Almería-Motril.
PESCA DESEMBARCADA NOS PORTOS ESPAÑOIS
200 km0
1 :11 117 000
N
meridiano
deGreenw
ich
A enerxía en España
A enerxía en España presenta estascaracterísticas:
� O consumo é crecente por morda enorme demanda da industria,o transporte e os fogares.
� Cómpre importar enerxía, xa queen España non se produce en canti-dade abonda.
1. Que características presenta aenerxía no noso país?
2. Observa os gráficos sobre a pro-dución e o consumo de enerxía enEspaña. Que enerxía é a que máisse produce? Cal é a que máis seconsome?
PRODUCIÓN
Carbón
Petróleo
Gas natural
EnerxíahidroeléctricaEnerxía nuclear
Outras
28,8 %
10,7 %
1,3 %
9,7 %
47,8 %24,4 %
6,1 %
50 %
14,2 %
6,5 %
0,1 %
0,4 %
CONSUMO
FONTE: MINISTERIO DE INDUSTRIA, TURISMOE COMERCIO, La energía en España, 2009(Adaptación).
As rochas industriais extráense en canteiras.
Le e comenta
Proyecto1 22/3/11 12:25 Página 4
5
Cando temos que expresar datos numéricos, resulta máisfácil comprendelos se se representan nun gráfico.
Características dos gráficos� Os gráficos deben debuxarse de forma clara para que
sexan fáciles de interpretar. Non é conveniente incluírmoitos datos, pois o gráfico resultaría confuso.
� Teñen que estar encabezados por un título que indi-que claramente o fenómeno que se representa.
� É preciso citar a fonte de onde se tomaron os datosempregados para elaborar o gráfico.
Tipos de gráficosOs gráficos máis utilizados son os seguintes:
� Gráfico lineal. É o máis axeitado para representar aevolución no tempo de un ou varios datos concretos.Para a súa elaboración, séguense estes pasos:
� Debúxase un eixe de coordenadas. No eixe hori-zontal indícanse os períodos de tempo (anos,meses…) en intervalos iguais, e no eixe vertical, osvalores en cifras absolutas ou en porcentaxes.
� Sinálase cun punto a intersección de cada valor coperíodo de tempo correspondente.
� Únense todos os puntos cunha liña.
FONTE: BP, Statistical Review of World Energy, 2009.
� Gráfico de barras. É útil para representar datos des-continuos. Todas as barras teñen que ter a mesmaanchura e poden dispoñerse en vertical ou en hori-zontal. Realízase do seguinte modo:
� Debúxase un eixe de coordenadas; nun dos eixessitúanse os datos numéricos a intervalos proporcio-nais. No outro colócase o nome dos elementosrepresentados (países, anos…), deixando un espazoentre eles.
� Debúxanse as barras, dende o elemento represen-tado ata o valor numérico que lle corresponde.
FONTE: BP, Statistical Review of World Energy, 2009.
� Gráfico de sectores. Emprégase para representardatos que forman parte dun conxunto; para isto utilí-zanse sectores en forma de cuña que parten do cen-tro dunha circunferencia. O tamaño de cada sector éproporcional ao valor cuantitativo dos datos.
Para a elaboración do gráfico, séguense estes pasos:
� Transfórmanseosdatos engraosmediante a seguintefórmula:
� Trázase unha circunferencia e sinálase un raio.
� O primeiro dato, transformado en graos, trasládaseá circunferencia utilizando un transportador deángulos, a partir do primeiro raio trazado; o arcoformado péchase con outro raio.
� Repítese a operación cos datos que aparezan acontinuación, empregando como raio de partida oúltimo que se trazou.
FONTE: El estado del mundo 2010, Akal.
dato específico � 360ºtotal de datos
Elaboración de gráficos A industria
A industriaUNIDADE 7 155154
O sector secundario
� Está integrado por dúas actividades económicas: a construción e a industria.
� No proceso industrial empréganse máquinas movidas por unha fonte de ener-xía, existe un espazo concreto (fábrica) e imponse a división do traballo.
� Xeralmente identifícase país industrializado con país desenvolvido.
Factores de produción industrial
� Materias primas: de orixe animal, vexetal, mineral e artificial.
� Fontes de enerxía: recursos naturais procedentes de combustibles fósiles. Oconsumo de enerxía serve paramedir o desenvolvemento dun país. Enerxíasnon renovables: carbón, petróleo, gas natural e enerxía nuclear; enerxíasrenovables ou alternativas: hidroeléctrica, solar, eólica, etcétera.
� Os recursos humanos son un elemento fundamental no proceso industrial.
� O capital proporciónano empresas privadas, estatais ou mixtas. As empresasúnense (concentración vertical e horizontal).
Tipos de industrias
� Industrias pesadas: requiren elevados investimentos, son moi contaminantese ocupan grandes espazos. Tipos: industrias metalúrxica e química pesada.
� Industrias de bens de equipo.
� Industrias lixeiras ou de bens de uso e consumo: consomen menos cantidadede materias primas e fontes de enerxía e son menos contaminantes. Tipos:industria alimentaria, automobilística, química lixeira, etcétera.
Os espazos industriais
� Creación de espazos industriais: dispersos e agrupados.
Os cambios na produción industrial
� Cambios nos procesos de produción industrial, constantes innovacións enovos materiais.
As grandes rexións industriais do mundo
� A actividade industrial concéntrase nos países cun maior desenvolvementoeconómico.
Consecuencias medioambientais
� Efectos negativos da industrialización: residuos, contaminación…
� Medidas correctoras: conciencia ecolóxica e políticas ambientais.
Elabora un esquema cos principais contidos da unidade.
1 000
1 250
1 500
1 750
2 000
2 250
2 500
2 750
3 000
1970
Billóns m3
Anos1975 1980 1985 1990 1995 2000
1 026,3
1 939,0
1 448,4
1 658,4
1 971,2
2 126,1
3 018,7
2005 2008
2 769,8
2 442,8
CONSUMO MUNDIAL DE GAS NATURAL
Miles de millóns de barrís
OrienteMedio
Iberoamérica África Américado Norte
Asia ePacífico
Eurasia0
255075
100125150
700725750
754,1
123,9 125,6
70,9
42,0
142,2
RESERVAS MUNDIAIS DE PETRÓLEO
PRODUCIÓN MUNDIAL DE BAUXITA
Restodo mundo30,2 %
Australia30,5 %
Brasil10,4 %
China10,3 %
India9,4 %
Guinea9,2 %
As actividades do sector primario 137
Define os seguintes termos:
� Sector primario.
� Espazo agrario.
� Policultivo.
� Agricultura de mercado.
� Gandaría estabulada.
Se pensases dedicarte á agricultura, cal destas zonaselixirías, tendo en conta as súas características físicas?Por que?
Copia no teu caderno e une con frechas:
Que entendes por deforestación?
Observa o mapa e responde:
a) En que zonas do mundo se desenvolve a agriculturade rozas? E a de plantación? Que teñen en comúnestas zonas dende o punto de vista físico?
b) Que produtos se cultivan en cada unha destas paisa-xes agrícolas?
c) En cal destas áreas se destina a produción ao auto-consumo? E á comercialización?
d) Onde se desenvolve a agricultura extensiva de «paí-ses novos»? Que características ten?
e) Coa axuda dun atlas, cita dous países nos que sepractique a agricultura intensiva monzónica.
f) Consulta un atlas e explica que tipo de agriculturapredomina en Italia.
4
5
3
2
1
UNIDADE 6136
Indica no teu caderno se estes produtos procedenda agricultura, da gandaría, da pesca ou da explotaciónforestal:
a) Unha ducia de ovos.
b) Un taboleiro de madeira.
c) Tres leitugas.
d) 1 kg de bocartes.
Observa o gráfico e responde as preguntas:
FONTE: FAO, 2010.
a) Que países son os maiores produtores mundiais dearroz? Onde se localizan?
b) Que tipo de agricultura se practica nos arrozais destecontinente? Cales son as súas características?
Observa estas fotografías e responde:
a) Que animais aparecen en cada imaxe?
b) Onde se atopa o gando en cada caso?
c) Como se alimentan?
d) Cal das dúas fotografías corresponde á gandaría esta-bulada? E á gandaría non estabulada?
Comenta a fotografía desta paisaxe agraria. Sigue aspautas marcadas no apartado Técnicas de traballo.
Indica se as seguintes afirmacións son verdadeirasou falsas e corrixe estas últimas no teu caderno:
� O aumento da poboación reduce a demanda de ali-mentos.
� A acuicultura consiste na reprodución de especiesacuáticas en granxas mariñas ou piscifactorías.
� A silvicultura é o cultivo dos bosques ou montes paraobter produtos, garantindo, ao mesmo tempo, a súarexeneración e conservación.
Enumera dúas transformacións que se producisenno mundo rural nos últimos anos.11
10
9
8
7
6
Característicasfísicas
Zona A Zona B Zona C
Temperaturamedia anual
20 °C-25 °C 10 °C-15 °C 35 °C-40 °C
Xeadas Non En inverno Non
Insolación 2800 h/ano 1600 h/ano 3000 h/ano
Totalprecipitacións
1000 mmanuais
800 mmanuais
300 mmanuais
Altitude 150 m 1000 m 180 m
Relevo Chaira Montaña Val
SoloRico ennutrientes
Pobre ennutrientes
Pobre ennutrientes
Pesca de baixura
Pesca de altura
Barcos grandes
Alta mar
Barcos pequenos
Proximidade á costa
mer
idia
node
Gree
nwich
5 000 km0
1 :235 527 000
N
círculo polar ártico
círculo polar antártico
O C É A N O
O C É A N O
Í N D I C O
O C É A N O
P A C Í F I C O
O C É A N O
P A C Í F I C O
A T L Á N T I C O
O C É A N O G L A C I A L Á R T I C O
trópico de Cáncer
ecuador
trópico de Capricornio
O C É A N O G L A C I A L A N T Á R T I C O
A AGRICULTURA NO MUNDO
Agricultura de rozas
Agricultura intensiva da Asia monzónica
Agricultura mediterránea de secaño
Agricultura mediterránea de regadío
Agricultura de plantación
Agricultura extensiva de «países novos»
Agricultura avanzada europea
Países
Millóns de toneladas
BangladeshChina India Indonesia Vietnam
193,3
148,2
60,246,9
38,7
0
40
80
120
160
200
PRINCIPAIS PRODUTORES DE ARROZ
297
España forma parte da Unión Europea. Observa este mapa e indica a que país se refire cada frase.
a) Foi un dos países que firmou o Tratado de Roma e limita con España.
b) Incorporouse á UE en 2004 e limita con Alemaña, República Checa e Eslovaquia.
c) Este país integrouse na UE cinco anos antes que España.
d) Son dous países insulares que ingresaron na CEE (actual UE) en 1973.
Unha das preocupacións da Unión Europea é a conservación do medio ambiente; para isto adoptáronsemedidas como as que se citan no texto. Leo e contesta as preguntas:
Nova luz para o cambio climáticoA Unión Europea evitou que se emitan á atmosfera 32 millóns de toneladas de CO2 cun xesto tan sinxelo como
premer o interruptor da luz. Dende setembro do ano 2009, as antigas lámpadas incandescentes substituíronsepor outras mellores, que duran máis e consomen moita menos enerxía. Con estas medidas, para o ano 2020espérase aforrar o equivalente ao consumo eléctrico anual de Bélxica. Será coma se 23 millóns de fogares goza-sen de electricidade sen consumir enerxía. Esta norma é un exemplo das medidas tomadas na UE contra o cam-bio climático.
http://ec.europa.eu/ (Adaptación)
a) Busca información e explica en que consiste o cambio climático e como contribúen a el as emisiónsexcesivas de CO2 á atmosfera.
b) Segundo o texto, que medida adoptou a UE para loitar contra o cambio climático?
c) O 86% dos europeos considera que todas as persoas poden realizar accións individuais para protexer omedio ambiente. Estás de acordo con eles? Por que?
d) Realizade un debate na clase sobre este tema: que problemamedioambiental é o máis grave en España?
4
3
Avaliación
decom
petencias
UNIDADES 1014
296296
Observa a imaxe e explica se corresponde a un sistema político democrático ou ditatorial. Por que?
Le o texto, realiza a actividade e responde as preguntas:
Constitución española de 1978Artigo 66
1. As Cortes Xerais […] están formadas polo Congreso dos Deputados e o Senado.
2. As Cortes Xerais exercen a potestade lexislativa do Estado […].
Artigo 68
1. O Congreso componse de […] deputados, elixidos por sufraxio universal […].
Artigo 69
2. […] elixirase [os] senadores por sufraxio universal […].
Artigo 98
1. O Goberno componse do presidente, dos vicepresidentes, no seu caso, dos ministros e dos demais membrosque estableza a lei […].
2. O presidente dirixe a acción do Goberno e coordina as funcións dos demais membros deste […].
Artigo 117
1. A xustiza […] é administrada […] por xuíces e maxistrados […] independentes […].
a) Copia e completa este esquema:
b) Existe en España separación de poderes? Por que?
c) En que consiste o sufraxio universal?
d) O réxime político español é ditatorial ou democrático? Por que?
2
1
Avaliación
decompetencias BLOQUE III
OS PODERES NO ESTADO ESPAÑOL
Poder xudicial
Exérceo
Poder executivo
Exérceo
Poder lexislativo
Exérceno
Persoas exercendo o seu dereito a votar.
DublínLondres
EstocolmoHelsinki
Tallin
Riga
Vilna
Varsovia
Copenhague
ÁmsterdamBruxelas
Berlín(RDA)
Luxemburgo
París
LisboaMadrid
Roma
La Valeta
Praga
VienaBudapest
LjubljanaBucarest
Sofía
Atenas
Ankara
Nicosia
Zagreb
Skopje
Bratislava
SUECIAFINLANDIA
ESTONIA
LETONIA
LITUANIADINAMARCA
REINOUNIDO
IRLANDA
FRANCIA
PORTUGALESPAÑA
POLONIA
ROMANÍAHUNGRÍA
BULGARIA
GRECIA
CHIPRE
ITALIA
BÉLXICA
PAÍSES BAIXOS
ALEMAÑA
REP. CHECA
MALTA
CROACIAMACEDONIA
ESLOVENIA
TURQUÍA
ESLOVAQUIALUXEMBURGO
AUSTRIA
Ceuta Melilla
I. Baleares
Córsega
SardeñaSicilia
Creta
I. Canarias
Mar
Mediterráneo
EVOLUCIÓN DA UNIÓN EUROPEA
N
1 000 km0
1 :48 963 000
Mar Negro
O C É A N O
A T L Á N T I C O
Mardel
Norte
Tratado de Roma (1957)
Incorporación en 1973
Incorporación en 1981
Incorporacion en 1986(Europa dos Doce)
Reunificación de Alemaña(1990)
Incorporación en 1995(Europa dos Quince)
Incorporación en 2004(Europa dos Vinte e cinco)
Incorporación en 2007(Europa dos Vinte e sete)
Países candidatos
Fronteiras actuais
círculo polar ártico
mer
idia
node
Gree
nwich
FONTE: http://europa.eu/abc/european_countries (Adaptación)
Técnicas de traballo
Incluíuse esta sección en cada unidade para perfeccionar a túa capa-cidade de observación, comprensión e análise a través dun procede-mento determinado.
Ideas claras
A finalidade deste apartado é sintetizar os contidos esenciais da uni-dade, o que che axudará a asimilar os conceptos máis importantes.
Actividades finais
As cuestións propostas nesta dobre páxina serven para aplicar oscoñecementos que adquiriches e detectar algúns contidos que quizaisdebas repasar.
Avaliación de competencias
A finalidade destas probas é comprobar se adquiriches as compe-tencias básicas correspondentes a cada bloque de unidades.
Proyecto1 22/3/11 12:25 Página 5