unidade 5
TRANSCRIPT
O REINADO DE ALFONSO XIII
A crise da Restauración
PROBLEMAS XERAIS DA RESTAURACIÓN A
INICIOS DO SÉCULO XX Fraude electoral e caciquismo. Crise dos partidos dinásticos O problema militar Incremento da conflictividade social Crecente inxerencia do rei en cuestións políticas e militares Fracaso das reformas intentadas ata 1917: Maura e Canalejas
Maura e o rexeneracionismo conservador Canalejas e o rexeneracionismo liberal
Crecemento dos partidos antidinásticos e do movemento obreiro Os republicanos Rexionalistas e nacionalistas Movemento obreiro
Fraude electoral e caciquismo. Desprestixio do sistema. Deixa fora do xogo político as
clases populares e ás clases medias que se achegan a outras opcións contrarias ó sistema: socialismo, republicanos, nacionalismos
Crise dos partidos dinásticos Desaparición de Cánovas e Sagasta
a finais do XIX e de Maura e Canalejas antes de 1914
Mantense a quenda, pero as veces rómpese a maioría gubernamental.
Gobernos inestables (parte dos diputados dun partdo non acatan as decisións do goberno, votan contra as suas propostas de lei, etc.) Entre1902-1905 cinco gobernos conservadores e 1905-1907 seis gobernos liberais Se repite a situación entre 1917 e 1923
Gobernos pouco eficaces, pola súa curta duración e escaso apoio.
O problema militar Desprestixio militares: sistema de
reclutamento, trato dado ós soldados, participación en funcións represivas (Semana Tráxica) e as derrotas nas guerras de Cuba e Marrocos.
Malestar entre o militares: problemas profesionais, críticas da prensa.
Resposta militares: influír no poder político, recuperar protagonismo político: lei de xurisdidcións (1906) A partir de 1917 o malestar aumenta: xuntas de defensa (1917) e finalmente golpe de Primo de Rivera.
O sistema depende cada vez máis dos militares (da súa forza disuasoria) fronte a oposición, especialmente fronte ó Movemento Obreiro (así na Semana Tráxica ou na folga xeral do 17)
Entre os militares medra o nacionalismo español e o anticatalanismo (incidente do Cu-Cut), así como a idea de que teñen o dereito e o deber de intervir en política para manter a orde social evitar o crecemento do movemento obreiro ou dos nacionalismos periféricos
Inxerencia do rei en cuestións políticas e militares Álfonso XIII accede ó trono
mi novo, con 16 anos Dende pronto amosa unha
tenencia a intervir en cuestóns polítcas e sobre todo militares con escaso acierto
En 1923 o du apoio á ditdura de Primo de Rivera marcará o destino da monarquía
Incremento da conflictividade social Atraso económico e pobreza de
boa parte das clases populares xenera conflictos máis frecuentes e graves
Crecemento do socialismo e sobre todo do anarquismo (formación da CNT en 1910)
Anticlericalismo Dura represión fronte as protestas
das clases populares lonxe de acabar coa conflictividade provoca a radicalizaciónda mesma Semana Tráxica de Barcelona
(1909) Crise do 17 conflictos en Andalucia nos anos
1918-1920, Barcelona, etc
Revindicacións nacionalistas de Cataluña e o Pais Vasco
Maura e o rexeneracionismo conservador Lei electoral de 1907.
Resultou un fracaso. Naquelas circunscripcións nas que se presentaxe un so candidato este resultaba elexido se necesidade de celebrar eleccións. Facilitou o fraude e a labor dos caciques
Lei de administración local. Máis autonomía paraos municipios. Posibilidade de mancomunidades
locais ou provinciais Achegarse ós nacionalistas cataláns
Lexislación social Descanso dominical, legalización da
folga, etc. Buscaba calmar ou restar
argumentos ó Movemento Obreiro. Pero por outa banda tamén reforzar
a represión coa Lei de Represión do Terrorismo
Pretende limitar o fraude electoral e a influencia dos caciques, pero sin apostar claramente pola democratización do sistema
Fracaso das reformas e caída do goberno como consecuencia da guerra de Marrocos e a Semana tráxica de Barcelona
Marrocos O interés español en marrocos responde a
Causas políticas e de prestixio: trala derrota de 1898 España carece de colonias.
Intereses económicos: explotación minas e construcción ferrocarril. Beneficios para grandes compañias e inversores (oligarquía)
Problemas: Conflicto diplomático con Alemania
e Francia. Acordo con Francia Resistencia das cabilas bereberes.
Incremento das tropas, do reclutamento e das baixas. A batalla do Gurugú e a do Barranco del Lobo provocan moitas baixas
Semana Tráxica de Barcelona Reacción contra o exército ante a
guerra de Marrocos e o embarque de reservistas Antimilitar Os fillos das clases pudientes
libraban pagando Maltrato dado no exército ós reclutas Recordo do desastre de Cuba e as
miles de baixas Chámase os reservistas. Homes xa
con familia e traballo Protesta social obreira Forte contido anticlerical.
Considerase a igrexa como un pilar básico do sistema. Dura represión:
Represión Necesario recurrir ó exército Centos de mortos e feridos Execucións. Ferrer i Guardia Condena internacional
Canalejas e o rexeneracionismo liberal Limitar a influencia da Igrexa:
Responder e limitar ó crecente anticlericalismo de boa parte da sociedade española manifestado de xeito radical durante os sucesos de Barcelona de 1909
Lei do Cadeado e proxecto de lei de Asociaciones Relixiosas.
Fracaso ante a dura oposición da Igrexa, que segue a ter unha enorme influenciasoicial e política
Reformas sociais. Resposta a crecente presión do
Movemento Obreiro, buscaba calmalo e restarlle argumentos: lei de accidentes de traballo, redución da xornada laboral, negociación colectiva, etc.
Canalejas e o rexeneracionismo liberal Reforma do sistema de
reclutamento. Obrigatorio en tempo de guerra. (en
tempo de paz pagando facíase en menos tempo).
Seguía perxudicando ás clases populares.
Lei de Mancomunidades de 1912. Dar resposta ás demandas do
nacionalismo catalán. Permitía a formación de
mancomunidades entre varias provincias. Un primer paso cara a autonomía
Acordos con Francia para controlar Marrocos
Oposición: Os republicanos
Republicanismo moderado ou de dereitas Rexeita a insurrección Conservador no social Liberalismo democrático:
democratización do sistema Apoio entre as clases medias e
intelectuais Apoio electoral nas grandes cidades
Republicanismo Radical Non rexeita a insurrección aínda que
acepta o xogo parrlamentario da monarquía
Maís progresista no social con tendencia ó populismo e a demagoxia
Anticlerical Busca o apoio das clases media e
sectores das claeses baixas Acaba formando o Partido Radical
dirixido po Alexandro Lerroux
A oposición: o nacionalismo catalán Liga Regionalista de Cataluña
Autonomista Conservador, ainda que defende
unha democratización do sistema Acepta a monarquía Apoio entre a burguesía catalana
Radicalización pola Lei de xurisdiccións
Tendencia a pactar e colaborar con gobernos conservadores
Logra a constitución da Mancomunitat de Cataluña en 1914
A oposición: nacionalismo vasco
Tendencia radical Independentista intranxisente Ultraconservador e católico Apoio no mundo rural tradicional
Tendencia moderada Acepta principios políticos do
liberalismo Aceptaría a autonomía como
pripeiro paso Gaña apoios entre a burguesía
industrial e amplia as súas bases sociais
Movemento obreiro Anarquismo Crecemento do anarcosindicalismo:
solidaridad obrera Fundación da CNT en 1910
Acción directa. Rexeita a acción política
Folga xeral revolucionaria Non rexeita por suposto loitas por
melloras parciais, pero tendo como obxectivo a revolución social
Sindicato maioritario anta a dictadura de Primo de Rivera
Socialismo Crecemento dende 1910 Tendencia máis radical ou ortodoxa:
mantén os postulados clásicos do marxismo
Tendencia máis moderada: asume as posicións revisionistas e busca un acordo cos republicanos para democratizar o sistema político
Socialismo moderado
Non é partidario da revolución. Defende a democracia e o acceso ó poder por medios democráticos, co sufraxio universal e os partidos socialistas.
Non busca a ditadura do proletariado, nin a supresión da burguesía. Cando o partido chegue ó poder, socializará aqueles medios de produción co Estado poda dirixir mellor cos particulares.
O seu obxectivo é elevar o nivel de vida do proletariado ata equiparalo á burguesía e isto farase coas leis oportunas (regulación laborais, etc), socializando algúns medios de producción (transportes, industrias estratéxicas, e cos impostos. Cobrando maís ós que máis teñen para invertir e benefico dos que
menos teñen:educación, sanidade, gastos sociais, etc A súa finalidade é converter a democracia política en
democracia social.
O impacto da Primeira Guerra Mundial Crecemento das exportacións de materias primas e de
productos industriais e de alimentos España abastece ós países belixerantes Ocupa mercados exteriores abandonados por eses países
Crecemento industrial Acumulación de capitais: enriquecemento de certos sectores
sociais Non hai demasiado investimento en modernización da industria
Aumento dos prezos O salarios reais non aumentan, pois os prezos suben por encima
dos salarios Descenso nivel de vida das clases traballadoras
Incremento da tensión social e do movemento obreiro Diferencias máis evidentes e chamativas Sindicatos queren aproveitar o momento para lograr melloras Obreiros moi enfadados, pois mentres outros enriquecense eles
perden calidade de vida
Crise de 1917Circustancias nas que se produce a crise: Forte tensión social, incremento das folgas durante
o ano 16 e incluso unha folga xeal dun día Gobernos moi débiles e inestables. Non logran
suficiente apoio parlamentario. División dos partidos dinásticos
Crecente malestar entre o exército.
A crise militar: as Juntas de Defensa Crise política: a Asemblea de Parlamentarios Crise social: a folga xeral de agosto
A crise militar: as Juntas de Defensa Causas
Cuestións salariais Proxecto reforma militar: diminución do número de oficiais Ascensos rápidos por méritos de guerra perxudicaban ós
oficiais que non podía servir en Marrocos Malestar dos oficiais ante o auxe do catalanismo, o
desprestixio militar, o antimilitarismo, etc Formacións das Juntas de Defensa
Organizacións profesionais de oficiais. O reglamento militar prohibía este tipo de asociacións
Derrota do goberno Medo a un golpe militar Necesita ós militares para conter o Movemento Obreiro,
especialmente na Folga de agosto do 17
A crise política: a Asemblea de ParlamentariosCircustancias Gobernos moi débiles e
inestables. Non logran suficiente apoio parlamentario. División dos partidos dinásticos
Suspensión das Cortes e das garantías constitucionais: censura, etc
Debilidade do goberno polas Juntas de Defensa
Obxectivos da Asemblea : Facer unha nova constitución
máis democrática Autonomía para Cataluña
Fracaso da Asemblea Escaso apoio entre deputados e
senadores non cataláns Variedade de obxectivos:
nacionalistas, democrarizadores, etc
Non logran o apoio dos militres: Anticatalanismo militar O goberno cede ante as presións das
Juntas de Defensa Non buscan o apoio do
movemento obreiro coíncidindo coa Folga xeral de agosto Medo á revolución. Os deputados
non son revolucionarios, senón reformistas liberais ou demócratas
A crise social: a folga xeral Preparación dende o ano 16
Acordo entre a UGT e a CNT Folga xeral revolucionaria
Non obxectivos laborais Derrubar ó goberno Cambiar o sistema político
Maior seguimento nas grandes cidades e pouca incidencia nas vilas e pobos
Fracaso da folga Dura represióna cargo o
exército Falta de apoios da Asemblea
parlamentaria Podía haber algún punto de
encontro: a democratización do sistema político
Balance da crise Non hai cambios no sistema político Exército reforzado
Aumenta a súa influencia política O sistema depende dos militares para manterse fronte os
que reclaman cambios Cada vez e necesario recurrir maìs a forza
Inmovilismo da burguesía e clase política Demostran máis medo á revolución que desexo de
cambiar o sistema politico Non parece disposta a chegar a un entendemento coa
esquerda (socialistas) para cambiar o sistema Movemento obreiro.
Non logra os seus obxectivos pero demostra unha grande capacidade de movilización. No derrotados
O colapaso do Sistema da Restauración Inestabilidade política
Gobernos débiles e inestables (11 gobernos entre 1917 e 1923)
Auxe do nacionalismo vasco e catalá Conflictividade social e crecemento do
movemento obreiro Crecemento da afiliación sindical Aumento dos conflictos Incremento da violencia
A cuestión de Marrocos Crece o malestar no exército ante as críticas e o
desprestixio
Inestabilidade política Gobernos débiles e
inestables (11 gobernos entre 1917 e 1923) Fragmentación dos partidos
tradicionais: non logran maiorçias parlamentarias estables
Recurso continuo a medidas excepcionais: peche de Cortes, suspensión dereitos constitucionais, etc
Ineficacia na labor de goberno Creciente inxerencia militar e do
monarca. Cada vez máis militares nos gobernos
Cada vez e máis necesario recurrir o exército para controlar as protestas
Auxe do nacionalismo vasco e catalán
Nacionalismo catalán: Campañas autonomistas Radicalización de algíuns sectores:
Maciá funda Estat Catalán, partido independentista
O crecemento do nacionalismo catalán choca frontalmente co nacionalismo español, fortemente arraigado no exército.
Crise do nacionalismo vasco Escisión entre o sector moderado
(acepta a autonomía) e o radical (independentista) Maciá
Conflictividade social e expansión do movemento obreiro
Conflictividade social e movemento obreiroCircustancias que favorecen
o crecemento do Movemento Obreiro
Crise económica da posguerra europea: España reduce as exportacións,
baixa a producción industrial Reducción de persoal, aumento
do paro, etc Influencia da Revolución
Rusa: A revolución parece algo posible
Experiencia sindical dos anos anterioress Crecemento da afiliación
sindical CNT chega a 700.000 afiliados UGT chega a 240..000
Conflictividade social e movemento obreiro
Aumento dos conflictos Trienio Bolxevique en Andalucia
Ocupacións de terras de grandes propietarios Algúns éxitos importantes do movemento sindical anarquista
Folga da Canadiense Logranse algúns avances significativoas.
Xornada de oito horas… Represión
Sectores da burguesía catalana e do exército exisen unha represión máis contundente para frear o vance sindical
Peche patronal Detención de líderes sindicais Utilización de pistoleiros para romper as folgas e atentados
contra sindicalistas
Conflictividade social e movemento obreiro
Incremento da violencia A medida que se pechan
sindicatos e se imposibilita a folga como forma de loita aumentan os atentados e a violencia
Enfrontamentos entre grupos armados da patronal e dos sindicatos.
Incremento da represión. Martinez Anido aplica con
xenerosidade a lei de fugas
Martinez AnidoSalvador Seguí
A cuestión de Marrocos: o desastre de Annual Mantense a ocupación de Marrocos:
intereses económicos de empresas mineiras, prestixio político, e militar
Rebelión das cabilas bereberes áo mando de Abd-el-Krim
Conmoción pública Non se aclaran ben as
responsabilidades dos mandos militares, políticas e do propio monarca: expediente Picasso
Crece o malestar no exército ante as crítcas e o desprestixio
Abd-el-Krim
Tropas españolas en Marrocos
A dictadura de Primo de Rivera: apoios ó golpe Monarca Oligarquía.
Ve na dictadura a mellor opción para manter a súa posición de dominio.
Clases medias Medo á revolución. Garantizar a orde pública.
Igrexa. Poñer fin o crecente
anticlericalismo Medo á revolución
Actitude pasiva de republicanos e socialista.
Obxectivos do golpe Acabar co “desorde político”.
Establecer un goberno estable e forte
Frenar a “subversión social”. Acabar co movemento
obreiro Poñer coto a “ameaza do
separatismo” Reprimir o nacionalismo
catalán Solucionar a cuestión de
Marrocos Recuperar o prestixio militar Controlar a colonia
O Directorio Militar Acabar co “desorde político: Goberno militar Suspensión da constitución, disolución Cortes, censura, prohibición partidos
políticos, etc Nomeamento de gobernadores militares nas provincias e alcaldes
(delegados gubernativos militares) nos concellos Formación da Unión Pattriótica. Partido único que debería servir para
articular o apoio civil á ditadura Frenar a “subversión social”. Restablecemento da orde social Dura represión do movemeto obreiro anarquista Xenerosa aplicación da lei de fugas por Gonzalez Anido Creación do somaten: corpo de cilis armados para apoiar as accións
policiaisPoñer coto a “ameaza do separatismo. Represión do catalanismo Supresión mancomunitat catalana Prohibición catalán Acabará provocando unha radicalización do catalanismoCuestión de Marrocos Desembarco de Alucemas e derrota de Ab-el-Krim Supuxo un importante impulso á popularidade da ditadura
Desembarco de Alucemas
Directorio CivilPolítica económica Intervencionismo estatal. O estado asume un papel económico
máis activo Creción de monopolios estatais Fomento das obras públicas
Crear infraestructuras básicas para o desenvolvemento económico Diminuir o paro e o malestrar das clases baixas e a conflictividade
Proteccionismo Resultados
Crecemento económico favorecido pola boa coxuntura internacional Problemas
Forte endebedamento público Atraso técnico Baixos salarios. Non hai mellora do nivel de vida da clase obreira e
campesiña: non hai incremento do consumo
Directorio CivilPolítica social Combina a represión cunha política social que busca
reducir a protesta social e controlar ó Movemento Obreiro
Construcción vivendas sociais, creación de escolas, regulación laboral
Establecemento Organización corporativa Nacional Comites paritarios de patróns e obreiros para
establecer a regulación laboral de cada sector Certa colaboración inicial dos socialistas.
Oportunidade para adiantar a CNT Represión da CNT
Fin da dictadura. Reorganización da oposición política
Aumenta no PSOE a oposición á dictadura Acordos entre os republicanos Reagrupación dos nacionalistas cataláns que da lugar o
nacemento de ERC. Independentista e de esquerdas
A CNT segue na ilegalidade e os anarquistas fundan a FAI. Non é un sindicato e pode actuar dende a clandestinidade
Conflicto do ditador cun sector do exército Oposición do intelectuais Axitación estudiantil A monarquía intenta marcar a distancia co ditador. Teme que
unha caída da ditadura acabe arrastrando á propia monarquía O monarca acaba por destituir a Primo de Rivera
A caída da monarquía O goberno de Berenguer A “Ditablanda” pretende a volta ó sistema da Restauración, pero:
Non existen xa os partidos dinásticos Os grupos contrarios o sistema teñen moitos máis apoios A poboación urbana, maís numeros agora, é maís dificil de
controlar polos caciques. Pacto de San Sebastián
Firmado por republicanos e nacionalistas. Logo se suman os socialistas
Obxectivo: a proclamación da república mendiante unha insurrección
Fracaso da intentona de Jaca Convovcatoria de eleccións municipais para o 12 de abril.
Monarquía ou república