UNIDADE 14UNIDADE 14

OS INICIOS DA ARTE OS INICIOS DA ARTE CONTEMPORÁNEA:CONTEMPORÁNEA:

GOYAGOYABorja Campos SeijoBorja Campos Seijo I.E.S García BarbónI.E.S García Barbón

1. ESGOTAMENTO DO BARROCO: 1. ESGOTAMENTO DO BARROCO: CLASICISMO VS. ROMÁNTICISMOCLASICISMO VS. ROMÁNTICISMO

Nos cen anos que van entre 1770 e 1870, entre a dexeneración e Nos cen anos que van entre 1770 e 1870, entre a dexeneración e esgotamento do barroco (rococó) e o impresionismo, o sistema figurativo do esgotamento do barroco (rococó) e o impresionismo, o sistema figurativo do Renacemento entra nunha crise que dá orixe á arte moderna.Renacemento entra nunha crise que dá orixe á arte moderna.

ARQUITECTURA E ESCULTURA ARQUITECTURA E ESCULTURA ROCOCÓROCOCÓ

PINTURA ROCOCÓPINTURA ROCOCÓ

As revolucións dos S.XVIII e XIX trastocan as As revolucións dos S.XVIII e XIX trastocan as condicións que afectan á creación e o papel condicións que afectan á creación e o papel da obra de arte: a creba dos poderes da obra de arte: a creba dos poderes absolutos (monarquía e Igrexa) absolutos (monarquía e Igrexa) interrogante sobre cal debe ser a nova interrogante sobre cal debe ser a nova función da arte, ceibada de toda autoridade función da arte, ceibada de toda autoridade ideolóxica ou social.ideolóxica ou social.

Perde sentido aPerde sentido a imitación imitación dunha realidade dunha realidade sacralizada e inmutable propia do Antigo sacralizada e inmutable propia do Antigo Réxime Réxime cultura contemporánea cuestiona cultura contemporánea cuestiona a validez do que ata entón se tiña por a validez do que ata entón se tiña por obxectivo e real obxectivo e real revalorización da mirada revalorización da mirada subxectiva do artista para comprender o subxectiva do artista para comprender o mundo.mundo.

A Ilustración, ideoloxía crítica e anovadora, A Ilustración, ideoloxía crítica e anovadora, aplicada pola burguesía revolucionaria entre aplicada pola burguesía revolucionaria entre 1770 e 1848, culmina o longo proceso de 1770 e 1848, culmina o longo proceso de desacralización cultural iniciada polo desacralización cultural iniciada polo Renacemento.Renacemento.

Aparición dun dilema artístico contemporáneo Aparición dun dilema artístico contemporáneo = entre orde e liberdade, entre sociedade e = entre orde e liberdade, entre sociedade e individuo, entre razón e instinto individuo, entre razón e instinto dilema dilema representado por dúas correntes culturais:representado por dúas correntes culturais:

Neoclasicismo:Neoclasicismo:- Nace como reacción crítica contra os - Nace como reacción crítica contra os excesos do barroco e rococó, artes propios excesos do barroco e rococó, artes propios do absolutismo e aristocracia parásita do absolutismo e aristocracia parásita os os neoclásicos proclaman unha arte nova neoclásicos proclaman unha arte nova fundada na razón ilustrada e cívica para fundada na razón ilustrada e cívica para unha sociedade xusta. unha sociedade xusta. - O Neoclasicismo opta entón pola causa - O Neoclasicismo opta entón pola causa liberal e adopta unha linguaxe artística liberal e adopta unha linguaxe artística clásica baseada na República e Imperio clásica baseada na República e Imperio romanos = rigor compositivo e claridade romanos = rigor compositivo e claridade narrativa, con primacía do debuxo sobre a narrativa, con primacía do debuxo sobre a cor cor obras elaboradas e de boa factura obras elaboradas e de boa factura pero frías e despersonalizadas. pero frías e despersonalizadas. - A partir da caída de Napoleón e a - A partir da caída de Napoleón e a restauración borbónica (1815) o restauración borbónica (1815) o neoclasicismo prolóngase coma unha arte neoclasicismo prolóngase coma unha arte cada vez máis academicista = erudita e cada vez máis academicista = erudita e monopolizada polas Academias artísticas monopolizada polas Academias artísticas que xulgan o que é e o que non é arte, que xulgan o que é e o que non é arte, segundo os seus criterios, que pretenden segundo os seus criterios, que pretenden ser obxectivos e universais.ser obxectivos e universais.- Destacan escultores coma Cánova e - Destacan escultores coma Cánova e pintores coma David e Ingres.pintores coma David e Ingres.

Igrexa da Madeleine (París)

O xuramento dos Horacios, de J.L. David

Romanticismo:Romanticismo:- - Reacción anticlásica Reacción anticlásica Romanticismo = oposición á orde Romanticismo = oposición á orde establecida (academicismo) establecida (academicismo) proclama liberdade creativa e proclama liberdade creativa e subxectividade do artista.subxectividade do artista.- Románticos optan por unha evasión individualista - Románticos optan por unha evasión individualista sustitución da sustitución da realidade cívica (neoclasicismo) por fantasía e exotismo realidade cívica (neoclasicismo) por fantasía e exotismo fascinación pola natureza salvaxe, por temas orientais e medievais fascinación pola natureza salvaxe, por temas orientais e medievais (época na que se forman os mitos das nacións europeas). (época na que se forman os mitos das nacións europeas). Reivindican unha pintura espontánea, subxectiva, imaxinativa, cun Reivindican unha pintura espontánea, subxectiva, imaxinativa, cun dominio absoluto da cor sobre o debuxo dominio absoluto da cor sobre o debuxo conmover ao espectador. conmover ao espectador.- Romanticismo non é exclusivo dun país, senón compartido por todo - Romanticismo non é exclusivo dun país, senón compartido por todo o espazo europeo nunha época (primeiras décadas S. XIX) de o espazo europeo nunha época (primeiras décadas S. XIX) de nacemento do nacionalismo nacemento do nacionalismo destacan Gran Bretaña (Turner), destacan Gran Bretaña (Turner), espazo alemán (Friedrich) e sobre todo Francia (Gericault e espazo alemán (Friedrich) e sobre todo Francia (Gericault e Delacroix).Delacroix).

2. GOYA: O PRIMEIRO PINTOR 2. GOYA: O PRIMEIRO PINTOR MODERNOMODERNO

A figura de Francisco de Goya (1746-1828), situada na encrucillada entre 2 A figura de Francisco de Goya (1746-1828), situada na encrucillada entre 2 épocas históricas, entre a agonía do Antigo Réxime coa Revolución épocas históricas, entre a agonía do Antigo Réxime coa Revolución Francesa e o inicio do mundo contemporáneo Francesa e o inicio do mundo contemporáneo inclasificable e orixinal. inclasificable e orixinal.

Artista de moi lenta maduración, a súa obra adianta moitos trazos da arte Artista de moi lenta maduración, a súa obra adianta moitos trazos da arte moderna. Considerado o primeiro pintor moderno pola autonomía da súa moderna. Considerado o primeiro pintor moderno pola autonomía da súa mirada mirada inventa un mundo figurativo persoal e orixinal onde apreciamos inventa un mundo figurativo persoal e orixinal onde apreciamos os precedentes de todos os ismos contemporáneos:os precedentes de todos os ismos contemporáneos:

Impresionismo, na pincelada solta.Impresionismo, na pincelada solta.

Fauvismo, no uso agresivo das cores.Fauvismo, no uso agresivo das cores.

Expresionismo, na distorsión das figuras.Expresionismo, na distorsión das figuras.

Surrealismo, no mundo onírico das súas pinturas negras.Surrealismo, no mundo onírico das súas pinturas negras.- Linguaxe propia, cunha pincelada Linguaxe propia, cunha pincelada brava brava que esboza formas prescindindo que esboza formas prescindindo

do debuxo, sen deixar de ser nos seus gravados un dos mellores do debuxo, sen deixar de ser nos seus gravados un dos mellores debuxantes da historia.debuxantes da historia.

- Domina todo tipo de xéneros: comezo coma artista provinciano de temas Domina todo tipo de xéneros: comezo coma artista provinciano de temas relixiosos, triunfa cos cartóns para tapices cortesáns, convértese en relixiosos, triunfa cos cartóns para tapices cortesáns, convértese en retratista de éxito, aborda o cadro histórico, a mitoloxía, o nu e inventa un retratista de éxito, aborda o cadro histórico, a mitoloxía, o nu e inventa un repertorio visionario, sarcástico e grotesco.repertorio visionario, sarcástico e grotesco.

Evolución:Evolución:- De orixes humildes e cunha - De orixes humildes e cunha formación provinciana en Aragón, formación provinciana en Aragón, comeza a traballar no obradoiro de comeza a traballar no obradoiro de Francisco Bayeu. Casado coa súa Francisco Bayeu. Casado coa súa irmá, comeza a recibir encargos nos irmá, comeza a recibir encargos nos anos 70 da Real Fábrica de Tapices anos 70 da Real Fábrica de Tapices de Madrid de Madrid Cartóns para tapices Cartóns para tapices (modelos ao óleo para a produción da (modelos ao óleo para a produción da fábrica real) = xénero menor fábrica real) = xénero menor decorativo, que Goya ilustra con decorativo, que Goya ilustra con escenas de pintoresquismo casticista escenas de pintoresquismo casticista tipos, indumentarias, tradicións tipos, indumentarias, tradicións españolas españolas realidade cercana, realidade cercana, popular, curiosa en lugar do mundo popular, curiosa en lugar do mundo belo e sublime que se tiña coma única belo e sublime que se tiña coma única beleza digna da arte.beleza digna da arte.- Dende inicios dos 80, a protección - Dende inicios dos 80, a protección dos duques de Osuna dos duques de Osuna conversión conversión de Goya no retratista de moda de Goya no retratista de moda retratos de grandes personaxes retratos de grandes personaxes (Duquesa de Alba, Jovellanos…).(Duquesa de Alba, Jovellanos…).- Nos oitenta comeza tamén a súa - Nos oitenta comeza tamén a súa carreira cortesá carreira cortesá estudo da obra de estudo da obra de Velázquez. Chega a primeiro pintor de Velázquez. Chega a primeiro pintor de cámara con Carlos IV en 1799 cámara con Carlos IV en 1799 retrato da Familia de Carlos IV retrato da Familia de Carlos IV (alusión ás Meninas)(alusión ás Meninas)

Nos anos 90, padece unha grave enfermidade na que está a piques de morrer Nos anos 90, padece unha grave enfermidade na que está a piques de morrer xordeira permanente xordeira permanente emerxencia con virulencia dun mundo propio emerxencia con virulencia dun mundo propio poboa os poboa os lenzos de criaturas deformadas e máscaras absurdas e grotescas lenzos de criaturas deformadas e máscaras absurdas e grotescas gravados dos gravados dos CaprichosCaprichos (1ª das 4 series de gravados) (1ª das 4 series de gravados) crítica a prexuízos e costumes crítica a prexuízos e costumes tradicionais, retirada polo propio autor por medo á Inquisición.tradicionais, retirada polo propio autor por medo á Inquisición.

As Majas = unha das súas creacións máis orixinais e lendarias pintadas ao redor de As Majas = unha das súas creacións máis orixinais e lendarias pintadas ao redor de 1800 1800 supresión de toda alusión mitolóxica e sublimación supresión de toda alusión mitolóxica e sublimación muller individualizada muller individualizada e real.e real.

Guerra Independencia (1808-1814) Guerra Independencia (1808-1814) destrución, represión destrución, represión pintura de Goya pintura de Goya semella ambigua: conserva o seu cargo de pintor na corte de Xosé I e evita semella ambigua: conserva o seu cargo de pintor na corte de Xosé I e evita pronunciarse públicamente sobre o conflito. Pero sí, denuncia a morte e destrución pronunciarse públicamente sobre o conflito. Pero sí, denuncia a morte e destrución sen reparar no bando das vítimas ou verdugos sen reparar no bando das vítimas ou verdugos gravados dos gravados dos Desastres da guerra.Desastres da guerra.

Rematada a invasión Rematada a invasión para dar fé pública do seu “dubidoso” para dar fé pública do seu “dubidoso” patriotismo e temendo ser vítima da represión fernandina patriotismo e temendo ser vítima da represión fernandina Carga Carga dos Mamelucosdos Mamelucos e e Fusilamentos da Moncloa. Fusilamentos da Moncloa. Fiel a sí mesmo, en Fiel a sí mesmo, en lugar de loubanza patriótica, Goya fai unha lúcida denuncia contra o lugar de loubanza patriótica, Goya fai unha lúcida denuncia contra o absurdo do fanatismo e guerra.absurdo do fanatismo e guerra.

Restauración de Fernando VII Restauración de Fernando VII fin fin da carreira cortesá de Goya. da carreira cortesá de Goya. Coidado por Leocadia Weis, Coidado por Leocadia Weis, compañeira trala morte da súa compañeira trala morte da súa muller na guerra muller na guerra refuxíase da refuxíase da Inquisición na Inquisición na Quinta do XordoQuinta do Xordo, na , na beira do Manzanares beira do Manzanares alí plasma alí plasma esa “baixada aos infernos” que son esa “baixada aos infernos” que son as Pinturas Negras = ciclo de 14 as Pinturas Negras = ciclo de 14 imaxes en friso en 2 estancias, imaxes en friso en 2 estancias, chamadas así pola súa cor chamadas así pola súa cor dominante dominante universo persoal de universo persoal de imaxes dagradadas, burlescas, imaxes dagradadas, burlescas, oníricas… oníricas… Rifa con caxatos, Rifa con caxatos, Saturno devorando ao seu fillo, Saturno devorando ao seu fillo, Dous vellos comendo sopa, Dous vellos comendo sopa, Aquelarre…Aquelarre…

Diversas hipóteses tratan de Diversas hipóteses tratan de interpretalas (vellez, morte…), pero interpretalas (vellez, morte…), pero o único claro é que pintou o que o único claro é que pintou o que quixo e como quixo, sen pensar en quixo e como quixo, sen pensar en máis espectador que el mesmo.máis espectador que el mesmo.

Fracaso do Trienio Liberal (1823), obsesionado pola súa Fracaso do Trienio Liberal (1823), obsesionado pola súa seguridade, autoexilio a Francia. En Burdeos fica con Leocadia e a seguridade, autoexilio a Francia. En Burdeos fica con Leocadia e a súa suposta filla ata a súa morte en 1828, ensaia novas técnicas e súa suposta filla ata a súa morte en 1828, ensaia novas técnicas e pinta aínda obras mestras como a pinta aínda obras mestras como a Leiteira de Burdeos, Leiteira de Burdeos, pintura final pintura final optimista, vital e lírica.optimista, vital e lírica.

73 73 O CACHARREIROO CACHARREIROFRANCISCO DE GOYAFRANCISCO DE GOYA

Óleo sobre lenzo.Óleo sobre lenzo. Museo do Prado.1778Museo do Prado.1778 Pintura tardobarroca Pintura tardobarroca

(rococó).(rococó). Cartón para tapiz destinado Cartón para tapiz destinado

ao dormitorio dos príncipes ao dormitorio dos príncipes de Asturias.de Asturias.

Pintura de xénero.Pintura de xénero. Iconografía: escena popular Iconografía: escena popular

de feira.de feira.

Cartóns para tapices = óleos sobre tea que servían de modelos para a Cartóns para tapices = óleos sobre tea que servían de modelos para a Real Fábrica de Tapices de Madrid Real Fábrica de Tapices de Madrid imaxes de xénero menor en imaxes de xénero menor en tapiz que decoraban salóns, comedores, dormitorios da familia real, tapiz que decoraban salóns, comedores, dormitorios da familia real, lugares privados de pouca repercusión pública.lugares privados de pouca repercusión pública.

Temas = escenas costumistas, que desde reinado Carlos III adquiren Temas = escenas costumistas, que desde reinado Carlos III adquiren matiz realista matiz realista representación fiel de tipos, costumes, indumentarias, representación fiel de tipos, costumes, indumentarias, tradicións españolas tradicións españolas pintoresquismo pintoresquismo cada vez máis casticista.cada vez máis casticista.

Pintoresco = concepto do S.XVIII, de testemuña da realidade cotiá e Pintoresco = concepto do S.XVIII, de testemuña da realidade cotiá e inmediata, excluindo a sublimación que se tiña coma criterio único de inmediata, excluindo a sublimación que se tiña coma criterio único de beleza e obxecto de arte. Nese beleza e obxecto de arte. Nese mirar as cousas mirar as cousas sen idealizacións, sen idealizacións, agroma a modernidade.agroma a modernidade.

O CacharreiroO Cacharreiro serve de exemplo do xeito en serve de exemplo do xeito en que un pintor de talento pode aproveitar a que un pintor de talento pode aproveitar a ocasión para ensaiar novas solucións ocasión para ensaiar novas solucións fornecer a imaxe de vivacidade directa e fornecer a imaxe de vivacidade directa e espontánea.espontánea.

Un valenciano vende cerámica á beira dun Un valenciano vende cerámica á beira dun camiño polo que transita unha carruaxe camiño polo que transita unha carruaxe complexidade da escena resolta con complexidade da escena resolta con maestría por Goya maestría por Goya resolve un espazo resolve un espazo concorrido e berto rachando a rixidez frontal concorrido e berto rachando a rixidez frontal perspectiva oblicua en planos sucesivos, perspectiva oblicua en planos sucesivos, que corta perpendicularmente o percorrido que corta perpendicularmente o percorrido diagonal da carroza, que atravesa a imaxe diagonal da carroza, que atravesa a imaxe de parte a parte, ateigando visualmente o de parte a parte, ateigando visualmente o plano medio plano medio senllas liñas de fuga á senllas liñas de fuga á dereita e esquerda dereita e esquerda animada feira por animada feira por unha banda e mancha perfilada de edificios unha banda e mancha perfilada de edificios pola outra. Logra así, encher espazo sen pola outra. Logra así, encher espazo sen renunciar a motivo concreto que centre a renunciar a motivo concreto que centre a atención, e sabe dinamizala conducindo con atención, e sabe dinamizala conducindo con habilidade ao espectador polos planos e habilidade ao espectador polos planos e anécdotas sucesivas.anécdotas sucesivas.

A riqueza lumínica e cromática (que tanto alporizaba aos tapiceiros) A riqueza lumínica e cromática (que tanto alporizaba aos tapiceiros) delata o estudio da obra de Velázquez por Goya delata o estudio da obra de Velázquez por Goya uso da cor con uso da cor con efecto espacial: gama cálida en primeiro termo, que vai enfriando efecto espacial: gama cálida en primeiro termo, que vai enfriando cara ao fondo. O abocetado das formas na distancia suxire unha cara ao fondo. O abocetado das formas na distancia suxire unha profundidade indefinida propia do aire libre.profundidade indefinida propia do aire libre.

74 74 FAMILIA DE CARLOS IVFAMILIA DE CARLOS IVFRANCISCO DE GOYAFRANCISCO DE GOYA

Óleo sobre lenzo.Óleo sobre lenzo. Museo do Prado.1800-1801Museo do Prado.1800-1801 Encargo real. Encargo real. Iconografía: retrato de familia Iconografía: retrato de familia de esquerda a dereita: infante Carlos e príncipe de esquerda a dereita: infante Carlos e príncipe

Fernando (VII) coa súa futura dona, tras eles Isabel, irmá do rei. No centro a raiña Mª Fernando (VII) coa súa futura dona, tras eles Isabel, irmá do rei. No centro a raiña Mª Luisa cos infantes Isabel e Francisco de Paula xunto ao rei. Detrás os irmáns do rei e Luisa cos infantes Isabel e Francisco de Paula xunto ao rei. Detrás os irmáns do rei e os príncipes de Parma co seu fillo no colo.os príncipes de Parma co seu fillo no colo.

Cando Goya pinta esta Cando Goya pinta esta Familia Familia de Carlos IVde Carlos IV en 1800, ven de en 1800, ven de obter o cargo que tanto arelaba, obter o cargo que tanto arelaba, primeiro pintor de cámara = primeiro pintor de cámara = cumio da carreira cortesá cumio da carreira cortesá alusión ás Meninas alusión ás Meninas tamén tamén Goya se coloca á esquerda Goya se coloca á esquerda pintando un lenzo que non pintando un lenzo que non vemos. Pero a parte desta cita vemos. Pero a parte desta cita todo é ben diferente entre as todo é ben diferente entre as dúas dúas se tamén aquí nos se tamén aquí nos atopamos nunha sala ampla en atopamos nunha sala ampla en leve penumbra, o contraste leve penumbra, o contraste lumínico resulta violento, e a lumínico resulta violento, e a espacialidade ampla nas espacialidade ampla nas Meninas, aquí tórnase en Meninas, aquí tórnase en frontalidade. Asemade, falta todo frontalidade. Asemade, falta todo anécdota o motivo que xustifique anécdota o motivo que xustifique a súa presencia: están aí e iso é a súa presencia: están aí e iso é todo.todo.

Prescindindo do espazo, expón Prescindindo do espazo, expón aos trece membros da familia real aos trece membros da familia real nun friso paralelo ao plano nun friso paralelo ao plano figurativo, ante unha parede que figurativo, ante unha parede que rebana a profundidade e remite a rebana a profundidade e remite a todos os personaxes cara nós.todos os personaxes cara nós.

Mentres na Europa dominada por Napoleón triunfa o sentido escultórico e Mentres na Europa dominada por Napoleón triunfa o sentido escultórico e lineal do debuxo neoclásico, Goya crea un cadro en todo pictórico lineal do debuxo neoclásico, Goya crea un cadro en todo pictórico luz e luz e cor individualizan aos personaxes cor individualizan aos personaxes sinfonía de contrastes cromáticos en sinfonía de contrastes cromáticos en teas, xoias, condecoracións teas, xoias, condecoracións pincelada brava de toques vibrantes e libres pincelada brava de toques vibrantes e libres que modela formas e expresións.que modela formas e expresións.

A personalidade do pintor domina aos retratados. Visión cruel e directa, sen A personalidade do pintor domina aos retratados. Visión cruel e directa, sen artificios artificios os membros da realeza se exhiben nos seus traxes oficiais. Por os membros da realeza se exhiben nos seus traxes oficiais. Por riba deles Goya diríxeses ao observador cunha mirada cómplice que invita riba deles Goya diríxeses ao observador cunha mirada cómplice que invita a velos a velos como soncomo son e non como quererían ser vistos. e non como quererían ser vistos.

A raiña Mª LuisaA raiña Mª Luisa, no centro compositivo, fica estirada, con expresión de , no centro compositivo, fica estirada, con expresión de arrogante desafío arrogante desafío beizos apertados, mirada descarada, que contrasta beizos apertados, mirada descarada, que contrasta coa apacible debilidade de coa apacible debilidade de Carlos IV,Carlos IV, apoucado e bondadoso. Entre apoucado e bondadoso. Entre ámbolos dous, a nota inocente e allea do infante ámbolos dous, a nota inocente e allea do infante Francisco de Paula. Francisco de Paula. Tralo Tralo monarca os seus irmáns xunto aos príncipes de Parma Luis de Borbón e monarca os seus irmáns xunto aos príncipes de Parma Luis de Borbón e Mª Luisa, que terma no colo do seu primoxénito que ven de nacer. Na beira Mª Luisa, que terma no colo do seu primoxénito que ven de nacer. Na beira da raiña a súa filla Isabel e unha figura feminina non identificada, seica da raiña a súa filla Isabel e unha figura feminina non identificada, seica pensada para darlle face máis tarde á princesa de Asturias, trala que pensada para darlle face máis tarde á princesa de Asturias, trala que asoma a infeliz irmá do rei, Isabel. Diante o príncipe de Asturias, futuro asoma a infeliz irmá do rei, Isabel. Diante o príncipe de Asturias, futuro Fernando VII, Fernando VII, tapa atapa a Carlos, Carlos, o seu irmán, que máis tarde pretenderá o seu irmán, que máis tarde pretenderá sucederlle e dará nome ao carlismo.sucederlle e dará nome ao carlismo.

75 e 76 75 e 76 A MAJA ESPIDA. A MAJA A MAJA ESPIDA. A MAJA VESTIDAVESTIDA

FRANCISCO DE GOYAFRANCISCO DE GOYA

Óleos sobre lenzo.Óleos sobre lenzo. Museo do Prado. Madrid.Museo do Prado. Madrid. 1800/03.1800/03. Encargo descoñecido. Encargo descoñecido.

Propiedade de Godoy.Propiedade de Godoy. Xénero nu.Xénero nu. Iconografía: majaIconografía: maja

Ignoramos as circunstancias en que foron pintadas as 2 majas, e a Ignoramos as circunstancias en que foron pintadas as 2 majas, e a natureza exacta da relación das dúas, que presentan o mesmo modelo en natureza exacta da relación das dúas, que presentan o mesmo modelo en idéntica pose sobre un escenario semellante en lenzos de igual tamaño. A idéntica pose sobre un escenario semellante en lenzos de igual tamaño. A persistente crenza popular de que son o retrato da duquesa de Alba, con persistente crenza popular de que son o retrato da duquesa de Alba, con quen o pintor mantivo unha lendaria amizade, carece de rigor. A primeira quen o pintor mantivo unha lendaria amizade, carece de rigor. A primeira mención documentada data de 1803, en propiedade do valido Manuel mención documentada data de 1803, en propiedade do valido Manuel Godoy, sen quen saibamos se foron encargo del ou as mercou á casa de Godoy, sen quen saibamos se foron encargo del ou as mercou á casa de Alba xunto coa Alba xunto coa Venus do espelloVenus do espello de Velázquez. de Velázquez.

Pensadas en pendant, ou seica para situar á vestida tapando á núa, que se Pensadas en pendant, ou seica para situar á vestida tapando á núa, que se descubriría por sorpresa cun resorte, deberon pintarse arredor de 1800, tal descubriría por sorpresa cun resorte, deberon pintarse arredor de 1800, tal vez con varios anos de diferencia.vez con varios anos de diferencia.

A maja espida presenta pel tersa coma A maja espida presenta pel tersa coma porcelana ou esmalte, acadado mediante porcelana ou esmalte, acadado mediante modelado plástico (case escultórico) a modelado plástico (case escultórico) a base dunha pincelada compavta e lisa de base dunha pincelada compavta e lisa de toques definidos e matizados. Se a toques definidos e matizados. Se a postura procede de Tiziano, Goya postura procede de Tiziano, Goya prescinde da alusión mitolóxica, e mesmo prescinde da alusión mitolóxica, e mesmo da sublimación idealizante para pintar da sublimación idealizante para pintar unha muller individualizada, unha muller individualizada, incitantemente real. Os peitos estrábicos, incitantemente real. Os peitos estrábicos, a iluminación modulada do torso, o a iluminación modulada do torso, o estilizado contorno de perfil ou a estilizado contorno de perfil ou a delicadeza de xeonllos, nocelos,…, delicadeza de xeonllos, nocelos,…, contribúen á súa idealización.contribúen á súa idealización.

Deítase sobre unha otomana de felpa Deítase sobre unha otomana de felpa azul que cobren almofadas e sabas azul que cobren almofadas e sabas brancas con remates de gasa brancas con remates de gasa transparente, nun espazo indefinido sen transparente, nun espazo indefinido sen fondo. A súa sensualidade = mirada e fondo. A súa sensualidade = mirada e face face maja, lonxe das pasivas venus maja, lonxe das pasivas venus tizianescas, que semellan só existir para tizianescas, que semellan só existir para o varón. Porque a maja é xa unha muller o varón. Porque a maja é xa unha muller moderna que reclama e exerce a súa moderna que reclama e exerce a súa autonomía autonomía con desplante, a cabeza con desplante, a cabeza erguida, expresión atrevida e mirada erguida, expresión atrevida e mirada directa, libre e guapa directa, libre e guapa muller con taco, muller con taco, con desafío…con desafío…

Unha comprensión confusa deberon ter os seus censores. Xa en Unha comprensión confusa deberon ter os seus censores. Xa en 1815 (restauración Fernando VII) A Inquisición abriu un proceso a 1815 (restauración Fernando VII) A Inquisición abriu un proceso a Goya. O patrimonio de Godoy foi incautado e as majas pasaron á Goya. O patrimonio de Godoy foi incautado e as majas pasaron á Academia, que expuso só a vestida mentres a núa ficaba nun Academia, que expuso só a vestida mentres a núa ficaba nun almacén ata 1900 almacén ata 1900 exposta no Museo do Prado. exposta no Museo do Prado.

Todo contrasta coa Todo contrasta coa maja vestidamaja vestida, que moitos datan como obra , que moitos datan como obra posterior sen que teña que selo por forza. Unha técnica + solta e posterior sen que teña que selo por forza. Unha técnica + solta e rápida, case descoidada e desigual nos detalles, parece interesarse rápida, case descoidada e desigual nos detalles, parece interesarse + no conxunto da figura que nas teas do leito e almofadas, cunha + no conxunto da figura que nas teas do leito e almofadas, cunha colcha + densa e rústica que a da espida. Pero esa pincelada colcha + densa e rústica que a da espida. Pero esa pincelada abocetada e suxestiva, vibrante nas cores e tonalidades variadas e abocetada e suxestiva, vibrante nas cores e tonalidades variadas e brillantes, resulta seica ou + sensual que a compañeira, seica polo brillantes, resulta seica ou + sensual que a compañeira, seica polo modo en que cinxe a roupa no corpo e marca as formas tan modo en que cinxe a roupa no corpo e marca as formas tan acusadamente que Pardo Bazán chamouna “máis que núa” acusadamente que Pardo Bazán chamouna “máis que núa” erotismo ao que contribúe a expresión cómplice coa que mira ao erotismo ao que contribúe a expresión cómplice coa que mira ao espectador espectador taco da maja taco da maja

77. 77. FUSILAMENTOS DA MONCLOAFUSILAMENTOS DA MONCLOAFRANCISCO DE GOYAFRANCISCO DE GOYA

Óleo sobre lenzo.Óleo sobre lenzo.

Museo do Prado. Madrid.çMuseo do Prado. Madrid.ç

1814.1814.

Encargo do Consello da Encargo do Consello da Rexencia a proposta do proio Rexencia a proposta do proio artista.artista.

Xénero histórico.Xénero histórico.

Iconografía: fusilamentos de Iconografía: fusilamentos de insurrectos madrileños o 3 de insurrectos madrileños o 3 de maio polos franceses no couto maio polos franceses no couto de Príncipe Pío, en Moncloade Príncipe Pío, en Moncloa

En 1814, seica para proclamar un En 1814, seica para proclamar un dubidoso patriotismo e lavar a súa dubidoso patriotismo e lavar a súa compracente actitude co goberno de compracente actitude co goberno de Xosé I (temende ser víctima da represión Xosé I (temende ser víctima da represión fernandina), o propio Goya propón ó fernandina), o propio Goya propón ó Consello de Rexencia inmortalizar os Consello de Rexencia inmortalizar os sucesos da insurreción madrileña contra sucesos da insurreción madrileña contra os franceses os franceses Carga dos mamelucos e Carga dos mamelucos e Fusilamentos da Moncloa.Fusilamentos da Moncloa. Pero Goya Pero Goya non se traizoa asimesmo, no canto dunha non se traizoa asimesmo, no canto dunha lubanza gloriosa do heroísmo español lubanza gloriosa do heroísmo español para agrado dos poderosos, vemos + a para agrado dos poderosos, vemos + a lúcida denuncia contra o absurdo da lúcida denuncia contra o absurdo da violencia e a guerra.violencia e a guerra.

Fusilamentos = cadro realista que Fusilamentos = cadro realista que documenta a represión cruel e documenta a represión cruel e despiadada da revolta antifrancesa. Pero despiadada da revolta antifrancesa. Pero Goya trasciende esa particularidade para Goya trasciende esa particularidade para crear unha imaxe universal.crear unha imaxe universal.

En medio da noite, mentres a cidade En medio da noite, mentres a cidade durme no fondo ao abeiro dunha igrexa, durme no fondo ao abeiro dunha igrexa, en 1º plano escenifícase o terror á luz en 1º plano escenifícase o terror á luz amarela dun farol cúbico, testemuña amarela dun farol cúbico, testemuña muda chamada, coma a mesma pintura muda chamada, coma a mesma pintura a ser memoria implacable do crime. Un a ser memoria implacable do crime. Un crime anónimo onde os soldados sen crime anónimo onde os soldados sen face son monicreques de uniforme, face son monicreques de uniforme, símbolos dunha orde que non é + ca símbolos dunha orde que non é + ca violencia e morte.violencia e morte.

Patriotas morren sen heroísmo, presos Patriotas morren sen heroísmo, presos de fanatismo e terror de fanatismo e terror o liberal de o liberal de branco tenta compoñer algún xesto branco tenta compoñer algún xesto memorable, o frade procura artellar unha memorable, o frade procura artellar unha derradeira oración, pero o terror pode derradeira oración, pero o terror pode con todo e a todos impón: nas miradas con todo e a todos impón: nas miradas extraviadas, nos acenos desesperados, extraviadas, nos acenos desesperados, nos ollos que se tapan. A propia nos ollos que se tapan. A propia composición oblicua intensifica composición oblicua intensifica dramaticamente a tensión, mecaniza aos dramaticamente a tensión, mecaniza aos executores coma unha máquina executores coma unha máquina automática e despersonalizada de automática e despersonalizada de matar, mentres o penedo pecha toda vía matar, mentres o penedo pecha toda vía de escape e obriganos a presenciar o de escape e obriganos a presenciar o crime. A intensa luz salienta a camisa crime. A intensa luz salienta a camisa branca inerme que axiña será sucia branca inerme que axiña será sucia mestura de vermello (sangue)mestura de vermello (sangue)

A pincelada pastosa en manchas planas e amplas abonda a modelar as A pincelada pastosa en manchas planas e amplas abonda a modelar as formas que non definen detalles precisos de cada individuo, senón que formas que non definen detalles precisos de cada individuo, senón que desdebuxan para acentuar a expresión impactante de cada xesto. Coma desdebuxan para acentuar a expresión impactante de cada xesto. Coma noutras obras súas, Goya fai das masas as protagonistas da historia. Pero noutras obras súas, Goya fai das masas as protagonistas da historia. Pero nest historia que é desfeita (e que outros prtenden glorificar e mitificar), nest historia que é desfeita (e que outros prtenden glorificar e mitificar), Goya só ve a testemuña dun desastre, dun absurdo de morte núa da Goya só ve a testemuña dun desastre, dun absurdo de morte núa da roupaxe ideolóxica que adoita xustificala, a morte convertida en puro roupaxe ideolóxica que adoita xustificala, a morte convertida en puro asasinato, en horror nocturno e real que a civilización durmida ignora.asasinato, en horror nocturno e real que a civilización durmida ignora.

78. 78. DOUS VELLOS COMENDO SOPADOUS VELLOS COMENDO SOPAFRANCISCO DE GOYAFRANCISCO DE GOYA

Óleo sobre muro trasladado a lenzo.Óleo sobre muro trasladado a lenzo. Pintura negra.Pintura negra. Museo do Prado. Madrid.Museo do Prado. Madrid. 1821/1823.1821/1823. Pintado para a Pintado para a Quinta do Xordo.Quinta do Xordo. Iconografía: 2 vellos ou vellas comendo sopa.Iconografía: 2 vellos ou vellas comendo sopa.

A comezos de 1819 adquire A comezos de 1819 adquire Goya unha casa nas aforas de Goya unha casa nas aforas de Madrid (Madrid (Quinta do Xordo)Quinta do Xordo) e e onde plasmará esa particular onde plasmará esa particular baixada aos infernosbaixada aos infernos que son que son as pinturas negras.as pinturas negras.

Ignoramos as razóns que lle Ignoramos as razóns que lle levaron a retirarse nela. Seica a levaron a retirarse nela. Seica a situación pol e a actividade da situación pol e a actividade da Inquisición, que xa se Inquisición, que xa se interesaran polas majas sexan interesaran polas majas sexan motivos dabondo. De súpeto, motivos dabondo. De súpeto, catro anos despois resolve doar catro anos despois resolve doar a propiedade ao seu neto e a propiedade ao seu neto e liscar a Francia onde morrería. liscar a Francia onde morrería. As pinturas ficaron na quinta ata As pinturas ficaron na quinta ata que en 1873 un barón francés a que en 1873 un barón francés a merca, traslada a lenzo as merca, traslada a lenzo as imaxes (retocandoas) e as cede imaxes (retocandoas) e as cede ao Museo do Prado.ao Museo do Prado.

Nas paredes das 2 salas de 2 plantas da casa, de 6 por 9 metros, pintou Goya este ciclo de 14 Nas paredes das 2 salas de 2 plantas da casa, de 6 por 9 metros, pintou Goya este ciclo de 14 imaxes, sete en cada estancia, enchendo en friso o muro que deixaban libres portas e xanelas.imaxes, sete en cada estancia, enchendo en friso o muro que deixaban libres portas e xanelas.

Moito hai escrito do significado das delirantes e obsesivas Moito hai escrito do significado das delirantes e obsesivas pinturas negras, pinturas negras, así alculmadas polo así alculmadas polo ton dominante que alterna con poucos brancos e castaños e algún acorde vermello. Diversas e ton dominante que alterna con poucos brancos e castaños e algún acorde vermello. Diversas e controvertidas hipóteses pretende rescatar unha interpretación para a que non temos probas controvertidas hipóteses pretende rescatar unha interpretación para a que non temos probas determinantes por ser obra creada por Goya para sí mesmo. Os estragos do tempo (vellez e determinantes por ser obra creada por Goya para sí mesmo. Os estragos do tempo (vellez e morte) poden ser o asunto xeral.morte) poden ser o asunto xeral.

Pero Goya pintou o que quixo e como quixo, sen pensar en + espectador que él mesmo, o que Pero Goya pintou o que quixo e como quixo, sen pensar en + espectador que él mesmo, o que explica a extrema liberdade de execución e o sentido enigmático que desprenden.explica a extrema liberdade de execución e o sentido enigmático que desprenden.

Dous vellos comendo sopa (ou dúas vellas, porque o abocetamento das formas Dous vellos comendo sopa (ou dúas vellas, porque o abocetamento das formas impide concretalo con certeza). Poden corresponder a unha imaxe enriba dunha impide concretalo con certeza). Poden corresponder a unha imaxe enriba dunha porta na planta baixa. Amosan a fealdade tópica dunha avanzada idade porta na planta baixa. Amosan a fealdade tópica dunha avanzada idade caricaturizada con crueldade. Sobre un fondo nocturno indefinido, un violento foco caricaturizada con crueldade. Sobre un fondo nocturno indefinido, un violento foco luminoso descóbrenos a presencia repulsiva de 2 figuras grotescas.luminoso descóbrenos a presencia repulsiva de 2 figuras grotescas.

Unha pincelada de manchas pastosas aboceta a ambos, sobre unha informe masa Unha pincelada de manchas pastosas aboceta a ambos, sobre unha informe masa diagonal (que interpretamos coma unha mesa) onde xesticulan coas mans. Os dedos diagonal (que interpretamos coma unha mesa) onde xesticulan coas mans. Os dedos extendidos, os xiros das cabezas e as miradas suxiren que murmuran entre si alleos extendidos, os xiros das cabezas e as miradas suxiren que murmuran entre si alleos á súa propia decrepitude, que acada no vello da dereita a repugnante apariencia dun á súa propia decrepitude, que acada no vello da dereita a repugnante apariencia dun craneo descarnadado.craneo descarnadado.