ULUSLARARASI H AC E MUHAMMED L UTFI

IALVARLI EF'EI

SEMPOZYUMU (25-26 NiSAN 2013, ERZURUM)

BiLDiRiLER

EDITÖR

PROF".OR. CENGIZ GÜNDOGDU

EDITÖR YAROlMCil-ARI

AR,.GÖR. MUAMMER CENGiZ

ARŞ.GÖR. OSMAN NURI KARADAYI

ERZURUM - 201 3

C:J(C: C:iirk Jln/1: ı.~1117ziji RcpırrlıiVnmtdo IJ1111111nll w Sözleri .;1/vnrlt.;lfllltnllllllt'lf 1:111/f &fcifr .;li! &ser/cr

Dt~ Dr. Cmgiı $mplil Atatürk Oniversitesi Kazım Karabekir Eğitim fakıllıesı

Giriş Erzurum 'un yerişrin.üıi;i önı:mlı ôlim, muL'\S~\'\ ıf ve ş:ıirlcrdcn biri.~ı olan AJvarlı Muhıımmcd Lutti F.fc, doksan sene ömrii iç~risindc düny;ı mnlına Onc.m vermemiş.

kımsenin gönlünü kırmamış, gayet remu elbise ı,oiymış, '<>fmsını tbıma paybşmış, düşkünlere, hası:ılam mcrhnmctli. pınınn gelenlerin dcrılennc maddi \'C mane\i çırcler nmynn, onlann ısuı-.ıpbnn.ı demıen ubıı, •ubbcti hoş, bıl)ti$i çok, her hareken v:ıkur olan bir z:ımr (fun.• 20111 :89).

Şiiricnndeki duygu ve düşünceler insanbnn g<Jnüllennde ayn bır gü?eUik oluşı:urıııokb bembcr rckke mtiziğinc memklı gn«elbanl:ırn da ilhnm vermişur. (}.ızelbanlnr ııımfindan Alv:ırlı Efe'nin bırçok şiın besıelennıiş, kuhkmn kul;ığ.t )':l)ılnıı bu eserlerin bir kısmı zam.•n ıçcrL<ınde dcrlcnip TRT rcperruv:ınnn kaznndınlmışru.

Anayurdun folklor bakımından çok üzel bır bölgesi de Eı7urum ve dobylnndır. E nu rum'dı ılk h :ılk müzığı derlernesi 1929 plında ve daha son m 1 937'de ~'npılmışnr (Yönerkcn, 20116: 67). TRT Türk 1 blk Mii7iğı repcrtuvannda Erıurum ve dol:ıybJ'IJla rut 260'n )'nion csct bulunmnktMiır.

TRT Kurumu, )':lpmış olduğu bu klııı ıtlona nlnın ~'Snasuıda eseriere ruı bilwJer kısmında, eserin sözi.i \'e müzijtının kime ruı tıld~na dnir bir bilgi re rcn,rnıcrnckrıxlır. Eserin sadece k:ıyn:ık kişisi, dt:rleycni ve nor:ıyıı al:ını hakkındııki bilgileri kayıt aluruı alm:ıkmdır. Halk müziw alanında y:ıp~.ın müzikokıjik çnlışın.ılar ıncclendiğinde. bu rür eserlerin birç<ıgunun anonim olamk adlandırıldıgı görülür. Yine bu çalışmainrdan hareketle söz unsurun2 ait kaınak kişinin bulunup o şekilde knııı nluruı ıılın.•bileccgi \c dabn soor•ki çalışmalncı daha h,:; venilir bilgiler aktıtnbbileccği de :uıbşılnınkmdır.

Derleme. sö>lil edebipr m:ıhsullecinin lı.tcr y:mlı olsun, isrer bandı vcııı rıJaklı olsun töpiıi ıruıi keşfedilmesidir {Sezen, 1996: (ı3) . .\lüıı~'lll aninmda rnpıl:ııı derleme çıtlışmnl:ın ise )'llk.ında bahsedilen derleme &uıliycdcrinden mcrodolojik olarak Oım> tb olsa f.ırklıbk g8srerdi~ııden dcıi>ıı günCimüze rıışınnn mii7jknl derleme çnlışnınl.,.nda bir ıııkım yanlı~lıklam msrlıtnmnkı"dır. Bu knnudnkı aksarnalar hakktnd.ı F.roj\lu: ·~rRT rcpcmıvanııda bulunan ba7J Türkülerin mahatlinden f"rklı olnmk ıcr:ı edildi!li, bunun sebebıni de kaynak kişılerin, dcrlcyicinin, nor.ıp ninnın ycrer.oi>liğı ve repcrruv:ır kurulunun hatası" olnr:ık değerlendırerek bu ınercxloloıik eksik~j(ın orr:ıyn çıkardı~ sıkınolruı \'llrgtılnmışor (1992: 148).

Bu sıkınalann yol açnğı nksam:ılard:ın kurrul:ıbUnıck amaaylı nıunkolojik açıdıo yeni bır derleme aolaıışının bbul cdilnıesi gerckıııekrcdır. Bu derleme anb)1Şt içensınde kimlik bilı.,>ileci verilirken sözlerin ve mu?jgin kıme "" olduflu, kayn.ı~ kı~ ı nin esen ilk ne nman ve nerede duydu{\u, derlcyrnın ve noLty~ alan kıştlcr hakkındakı bılgılenn rcr alnıasırun urgun cıhcaw d<ışünülmckıedıı:

Bu ornştımı.~a; sözleri Ah':lr~ Efe 1-hızreıJeri'nc nit olup Tin Türk ll alk Müzij\i

;;xı: C:iirJ )(u/i Jll iizfjl K'J"'Iumnltdu JJufllltnll ır Sii:/(rf ~lıurlı) 111/ınm•ttıf .CIIt/i &fo V< ~il GHrltT 1 ıı.,~ Dr. t!m;i.t fmgı/1

reperru,'llnnda bulunan eserlerin, yukanda rarif edilmeye çalışıh'ln, günümüz derleme anlııyışıruı göre kimlikleri ı:c:kmr ıı:spit edilerek ka)'! 21tına alınmayıı çabşılınışetr.

Bu çalışma esnasında eserler tespit edilerek bu eserlerde bulunan derleıici ve kaynak kişilerle bafılnnu kurulup eserler h,,kkında yukandn belirtilen ıüoı bilgiler elde <'Clilmeye çalışılmıştır.

TRT Türk Halk Müziği repernıvruırıda SÖ71eri Alv:ırlı Efe H:ızrederi'ne ait olan clördü Rad Alktr rara6nd,n, dördü de Mehmet Çalm:ışur rarafind,n derlenen toplam sekiz eser respiı edilmiştir.

Sözleri Avlarb Muh.,mmed Luı:fi Efe'ye ruı olan ve Jbci Alkır "'rnfindan dcdenen toplam ııln eser bcUrlenmişdr. Ancak, bu eserlerden ''Oın Bula Oın:ınını'', "Erzurum Kilidi Mülki isl:im'ın", "Seı't'eyle Güzel", "Bir Havar Eyleyin" ndlı eserler TRT reperru,'IUlnda yer almakmdtr.

Eserlerin kimlik bilgileri hakkında yapılan arnşetrmn bulgulan ve yorumlıır :ış:ığıda verilmiştir.

-V • • T - ,. ·--·-·--- --- r - · .... ,., ~..--~ ... ~~--- ,.~,.f ] . - .... -----~~- .... = - ·-..., -(" ........... ...,. _____ " ___ ...,. .. _ ..

tı:::::: :: ~ ·:ı: = ::. :.:. ·:-:: :::._ ~.:.

• ('_ ... _ .._...,_... __ ........ llhf ..... _ --

...... ,.. ............. -, ......... ..... --~-· ... '-____ __ __ , ___ ....

' ..... ,._._ ..... .-......-­-·---

Can Bu la Canarum (Bayram O Bayram Olur) Raci Alkır'ın 'lll.'lmq oldut u bilgilere göre: YönısL· Erzunrm Söz: Muhammed Lıltji Efe Mıtzik: Anonim Kayruık Kqi: Erzunmılu Gaze/hanlar Derleyen: Raci Alkr Notaya Alan: Nida Titfokçi

f(/115/alllfiJS/ ){litt ,ltulnı•mlai .Cutfi &Aiıutfl t/<) SiNI,W!fi/M/11

Yöresi Eı-turum, sözleri Muhommc:d Lutfi Efe'ye ııiı \'C mwjği anonim olan bu eseri, R.1ci Alkır, 1950'1i yıll'U'da Eı:zunımlu g:ızdh:ınl:ırd:ın duyup derlemiştir. J 983 yıbnd1 NicL1 Tüfekçi, bu eseri nomp olarak TRT reperruvnnna kaz:ındınnışur.

Bu çalışoı.~ içerisinde yer olan görüşmelerden, Muhammed Lutfi Efe'nin ıoruou Hasan Mazlumoğlu ve dıımarb Hüseyin Kutlu'nun d1 ifade ettikleri gibi bu eserlerin dcrlenmesi esnasında sözler eksik ve yunlış kaydedilmiştir (Şengü1,20 1 0:47).

tlluhammed Lutfi Efe'ye ait olan "&.ıyrnm o bayram olur" isimli şürin aslı şu şcki !dedi r.

Bayram O Bayram Olur Mevla bizi afoede {I) Caniter ede Mreln {8) Gör ne gıiıel ryd olur Refola dertl-i verem Cıimı li hatalar gide Sahl ola muhtm!nı Bayram o luyram olur &ryram o luyram olur

Merhamet ede Rabim (2) Nı1r·i hiddyeı dola {9) Dermanı vere Hakim Dilde hidayeı bula Lutfede lmfi Kadim Nasınn A Ilah ola Bayram o bayram olur Bayram o bayram olur

Feyz·i muhabbet-i Hak Tevhld tck zevk ile Nıtr·i lıiddyeı siyak Hakk'ı seve şevk ile Cennet-i a'la durak Tasılik inersedile &ryram o bayram olur Bayram o bayram olur

Hakk'ı seven mıml-i sir El duıa kicabmı Kalbi olur mlisumir Dil duıa hicabını A Ilah ola desı-gir Bayram o bayram olur

can duıa siıabını Bayram o bayram olur

Mırrhameıin kanu/ır Mev/a 'yı candan seven Afo 11 kerem sanu/ır RızJ")'t Hakk'a iven Hep am n ilısanıdır Lutfi Huda'ya gii'IJ('TI Bayram o bayram olıır &ryram o bayram olur

Hakk'ı seven dil ıi can Dildeki Rabman olur Aşkı ede lıeyeca n Derdiere derman ol ur Feth ola Mb-ı dnan A zade femıan olur Bayram o !Myram olur Bayram o luyram olur

Bahr-i kert:mden Huda LUTFI'ye lutfu kerem Gark ede nilr-i hlida ruhil·i Mbı hamn Afoola My u gedd DtUma Allah direm Bayram o !Myram olur Bayram o luyram olur "' ...

;t

()(( t'iirk )(n!i.llii:ijl )(tpı'tfuııınmfltiMliii0/1 ı~ Sii:!aiAimrk .llulktNJIItol ,Cutji ijr i# .Aitl"ttrlrr 1 Zlıy :Dr. Cm;iz Ş(llgiil

ı~~o~mıt~•·

..... ~ -------qıı:- c ı :.r:: -- ~~--r::-r ıL:i:~c·r- ~r t-;:-·,..r::..: ı

le"'-'-'.. .. ltlllt •• l. U 111101

(..,1, • .... •• "" oıı ı. ıı.ıw -.. ___ ""' "' ,, .. .... ... 'o • * ... - ,...'P - - ---- - ~ - -- t

~~-J ~- ~·; --·· 1 ~- ;ı_· ~- · T d:!:.4

~ .. , - 1 ~ .. )"-. ~. ......._ -~ Er-- ....... _.,,_,.._ Vı*~Uılı JOl a. mi .. ..._ - a. mfıt.• ı...-v..-., ..... - • .,.. ..... '- ...._ .... -.~Ro

~ - - .---. ~ .J!.-..L 2 .... ...._ ....._, ~ t=d" -- ~-t=ı ~-- · ••' ·1"·~ 1-f ~~- , .. ~·~· • , ,."'._ .. ...._._ li.. --

....... )1 lll" '"" ...._ lı• >•. ll -................ ____ flll- ..... .. ....

~>'t....r ;,;1 -~· • [ ·? ;u=- ~ "'t"'~~ ~ ~ !" !--~'!'~

... ,_._ ......... ıııtı-ıJ ....... ~ .. ').--.. ...... ,~-­• ••• _........._., .. ,11~-

""'""~- ........ ~·-.• ' Wrtt« .......... .....

............ .,. ... ı.ı ..... llıatıllll)_ .... ........, .. . . _

~t.'J•---h-n._

.._. ............... .. ,,...,.....,._,...... ... .. f'oAM. .... IIIııoO tfl"-..,..., '"'"lııh•-......., c .... ._

Erzurum Kilidi Mülk-i islam'ın Raci A lkır'm wrmiş olduğu bilgilere göre: Yöl'I!Si: Erzurum Söz: MuiMmml!ti Lutfi Efe Mtlzik: Anonim KIIJ"ak Keyi: Erzunımlu GaullkJnlar Derleyen: Rad Alkır Notaya Alan; Mehmet Özbek Yöresi Erzurum, sözü Muhammed l.utli ı::fc'ye :Ur, muzij?;i anı;ınim olan bu

ıürküyü Rad Alkır. 195Q1i ııllard:ı Erwrumlu ~:ızeUlanlnrdan duymuş ve deriemişık 1983 plında Mehmet Özbek nomy:ı alamk TRT reperruwnna lmz:uıdırmışor.

Yapılan göruşmelerde, "F.rzurum Destanı" isımti şüri Muhammed Ludi Efe, muhtemelen ilk Hacca ~dış ıarihi olnn 1947'1i )111ıuxln duyduğu wmn öıJcmı üzerine y:ızmışnr.

Bu ç:ılışma içerisinde }et alan görüşmelerden, ~ 1 uh:ımmed l..uıfi Efe'nin ıorunu l !asan l'vlazlumoğfu ve dnmndı Hüseyin Kuılu'nun dn ifade ettikleri Wbi bu <'Scr!crin dcrlenmesi e•nn•ınd:ı sözler eksik ve yanlış kııydedılmişdr (Şeııgill, 2010:55).

1\ luh:ımmed Lurfi Efe'ye nir nlan "Erzunım Desı:inı" isimlı şiinn :!$lı şu şekildedir:

•

1/lusiiTN/iiSJ }(ôtr,llu!mltımttf ıiltfi (.Aiıııtlı t'fr) $(111f'<!Zji/IJI/II

Erzurum Destanı Erzurum kilili i tmllk-i ls/am 'ın {1} Mevla 'ya muinet olsun Erzurum Enımon dt!l'bendi elıl·i itru1mn Mevl/i'ya emanet o/sım Erzumm

G~t şroiacli erler var idi {2) Nisaıı rica/i b.-ry/idJr ilii Edebi i erkJnlı birdiyar idi Mevl/i'ya em/iner o/sım Enıırımı

Göl yeritu/e elbet sular bıJufiJir Yine vardır deyu ıimüi olunur Yine bugıln bin lxılxiya alını1r Mev/a'ya emam.'t olsım ErLIImm

Hamdti /ıl/alı metin /sl!im'lan var Fakire ıalfe ihsanları var Gülbe-i gönıilde lmanlan wr M evi/i 'y~ t'mtinet olsun Enurum

Hayrat baSbldtiı erlerı vardır Hayr ıl berekecli gıiıel diyardır Seyretibl alemi bu aşikJrdır Mevla'ya emanet o/sım Erzımım

Mtişkil balleyleyen uleması wr Safo lxılınleyen [uıaltisı wr Şöbret·şiar yine kiiberası wr Mevla 'ya emanet o/sım Erzurum

&her/erde mıiı.zzinler nidası Halkalarrla muwbhililer sa.dtisı Ne gıiuldir zikrull/ihm etiası Mevla'ya em/ineı o/sım Erzurum

Vaizleri kürsileri bezermiş Camian geçmiş emrn/1/ihı gözetmiş Allah içtin sohbetmi ıııarmış Mevla'y.ı emaner olsun Erzurum

RıımazJn'da bir ali-ş/in l!derler O şehr-isiyam ı zi·ş/in ederler Fuk.ıra gönltimi gtiiFJ etlerler Mevl!i'ya emanet olsun Erzurum

Gumlar pir/ere hürmeıl!derler Dııasm.ılmağa gayreı ederler Ramazıln'a güıellıümıet ederler Mı"'llti p emanet olsun Erzımım

Rabb'im beldemize merlıamet l!de AhJlisi rab-i Mevla )'il gide Enbiya evliy/i bir Ilimmet etie Mevla'ya emanet olsun ETZimmı

Doğa kalbirnize nıir-i hidayt1 (12} Sabık ola sabit ola setider Ol zernan bulunur b.ıki selamet Mevla'y.ı emanet olsun Erzumm

Binlerce bin medfon evliyası var(IJ) Zahir bôıın nice asfıydsı wr Feyz ıi berekat-ı Kibriya'n var Mevl!ı'ya ımı/ineı olsun Erzımım

Dilerem kerem-i Kerim 'dm elbet Rabb'im ede Erzurum a merhameı Halkey/eye Rabb'im bir ali lıimmeı MI!'VIa'ya emtmeı olmn Erzumm

lnsaf merhmneıle kalbimiz dola Giuligimiz tarik şeri'aı ola Kalbimiz envar·ı ma'rifet bula Mevla'ya ımı/iner olsun Erzımmı

Bir kul gıin/ihı na revbe ederse Sadıkane o dergtilxı giderse. Afoolur gıinahı her ne katiarsa Mevlfı'ya emanet olsun Erzımım

Dilerem daima kan-i kereJlulen Kaldımtd)!a m1r·i ir/an dfdemden Bizi ha/as ale derd-i '!lt!m1ıden Mevla'ya emanet olsun Enurum

Hafizları binbir bat im okurlar Nur· i Kur'ôn enbôrına akarlar Nıizııl·i merhamet-gahe bakarlar Mevla'ya em/i net olsun Erzımım

... "'

"Cl('( tiirVInlt )liiziji l<ffl(rllllflfldda /JuliJJIIUI lY Sii.1tri .Aimrii .;ifıtlmm•ral J:ul(t &fç (/1: .Ai/ &m/tr / 1\.f t>r. ((ltjlz Ş<Hflli/

'

Kerem-i Kerim 'den oldu itui)'CI Binbir baıim beldemizde kmzeı Gönlümıize doldu nıir·i şer} 'at Mevla'ya emanet o/sım Erzımım

Rabb'im hifzey/eye diqman it!'rinden Gazab göstermeye berr ü bahrinden HıiSiisa ki. Erzurnm'un şehrinden Mevla'ya emanet olsun Erzurıım

t,;,ıwMkt'lıl

ki AU(.Ift

Kalbierine dolsun feyz·i Rabhani Abôllsi bulsım rahm·i Rahmam Lf.JTr1 Erzımım'dan gördün ihsanı Mevla'ya emanet olsun Erzurum (Lutfi, 2006: 655-658)

ll<ık>ı:ıı Rıııti ALK 1 A.

SEVREYU G0l.EL KUDR.Cli Mt:VLA NELER FVL[R

•• .. d ~ y • " -U M

"-- M lı. 1. nt

.. ol

~--"'-

• p Fı;g@q .c::~

.ıq; J J J :1 ar. .sJ:u'r ~ ,._ ' w .._ -- • .. • Al "' ho u ,....._ ~ "

.._ • a _ ... • ... '"' ,. ri -

AJ lıa ı. " 1• " • 41 w_ trıcı__ • ı.._ ne_ k_ r1fY ,,... __ _ ŞolyiV .. "-~ t G 1 lc_ ri_ dllt IN_ n._...__ diı "'

Seyreyle Güzel Kudreti M evla Neler Eyler Raci Alkır'ın vermiş oldıığu bilgilere göre: YöresL· Erzımım Söz: 1. Kıta: Mubammetl Lutfi Efe 2. Kıta: Kuddi"ui lJabrı_ Müzik: Anonim Kaynak Kişi: Erzurum/u Gaze/hanlar Derleyen: Rt~ci A !kır Notaya Alt~ n: Mehmet Ozbek

•

lllusfurunm )(nrr, 1 fult•111111d 1"111/i {.~ltllrlt i/t) SffltJA·•ıyuNtu

Guelhanlaruı mıuihl bilgiininin olmayışı nedeoi)1e chJu çok bılıncn 21-nı mclodılc l"'P' iucnm farkh ~ uyarlapp ~lcndırdıklcri bilinmdıcdır. Bu dcqıih topbnııbnnda ~lhanbr, b:azen sözkri Muhıtmmed Lut6 Efe'ye b:u.en ık J.,.U<kJüsi B:ıba'ı"' au 'lozlcn bılındık bır mclodık l"'P''Ie ~lc:ndınnişlerdi

Rad Alkır, bab><ı ilc küçük )':IŞbrdan ınbaraı boldığı Nakşıbcndi TanbtuUJl ıoplanulanntb 'liıyl<:ncn birçok gazel ve ilohı formundaki ezgiyi bofiıa!ltna almayı b:ışormışnr. i\ ncak, bu czgıleri ve sö1Jeri n ~urcçıc herhangi bir kayıt al una alamndıı\1 için zamanla dile gcrirdiğl bu ezgileri n sö1Jcrinin kınıc :ılı öklu~u haıırbyamad.ın sörlcnıeyc ~ışntışur. Bu s(>ı1crnlcr S<>nucundn, 1950'1erde Alkır'm hafız:ısında "Scyrc:yle CuM'I" isiınli esenn bırina kı= Muhammed Luıfı l!fe'ı-c. ikına kıtıı.'ilnı Kudd.:.Si Baba')"' oıı olan sö1Jcr oluşıurmuşrur.

Bu eser ~lcndırilırken sözlenn ı:am:ınunın kımc ai< oldUJ1u so~madan okunmuş \'e lı:ılkın kubWnda da 1983 ı'tlınılı Mehmet ÖLbek"ın, Rad AJJ.ır'dan dinleyip 110Cl}'2 oldı"' halı ıle TRT repcmı•=nda olan smJer k:ılmışıır (Şcngül. 2lll0: 99).

Dcl)r.ihı:t, Lrzurumlu g:ızdhanbrc:ı <t>1kncn Muhammed l.udl r.fc\c \'e

Kuddüsi Balxı'p' :uı olan sözlerin tamamı şu şc:kıldcdır: ·

Muh:ımnıed Lutfl Efe'ye Ait Söı.lcr Seyre)•le giiıel kutlrtt·i Mevlfi neler eyler (sene kurban) AllaJ}'a sıgm <Uil·i TeJla nelereyler

Elbet yılnidiir fermanını Kadir u Kııyyiim H"*-/Jyıle sırr·ı ıecella ~er ~yler

Alnnlm wr eyleym Allahıi Alim 'dır Gözler göncrk mihr·ı mHalta neler eyler

E./ raf ı Kadim r.ıhm·ı Azim &iri T~.i1ıi Kemn·i K mm lffliS·i nnice/ld neler eyler

LUTFI tltor·i tlı-rııaiH 1/alıt'de seWr er Nazlı niy.iıet Haklt'a ıemennıi neler eylt>r (Lut u, 2006: 166)

KuddUsi B;ıb;ı'ya Ait Sözler Cinana gönül wrtiı bm runda.n 11sand111l Hem dı4efı bm derrime dermandan IISIJndım

Meyleylnnezenı gayrısıM rr.ıbeler olsım (c.ınan runan} Bu ana ~m miAim ısyanda.n u5imdım

Peruane gibı -y.ınmağı istertleli gölllıim Her ~t~m u selJeT Jlı ile efğandan usandım

Kal m atlı fir.ık giryesi ne sabra mecalinı VUJWI dilemil Rabbim~ hicraııdan ıısandım

elle CHtVfn/J .lliizijlllq,rr/Htıtftllllil HillNI/IIIf ır St':lai .Aiııırli.lllllti/1/Nifll J:Htfi lfr'vr .Alt Smkr 1 Ar Vr. Cm;!: Şo,.lil

lşk ile enis oldu gönül geçti siwdmı Ben solıbeı-i nas ii/fet-i yar/indan llSlindmı

Çıin zerre wfo bulmadım ilmtn-ı zamandan Şol yılzleri dorr öz/eri düşmandan ıısandım

Kudıllısi )ıe v.tlışeı geltip elimle sıvadan Her ne ki ağyar var ise andan usandım {Doğnn, 2002:358-465)

.... t .. ,}!~-~;---ş

.......... .., ı. , ... f HHn ı;f'~ · "i ; ·r cl..... • ....

·' - / 4>·~..Y'i4 ' ~ "9 p-~~ ) J

I.Jfo 110. 1... .ı.. ·" ~1~~;~;fH • '... - .. to

4>· -~";-F-~ ; ~f"~"C H~;~i;;;;--;7~~; H r-J ... w

• .- -_c .f. .. ~~ ~ ; ~ " ~ ; ;ı 1 • • ... " -- ,.

fl•rN~• ~oft~tlolcn ''"'"" t.oılfi!OI 1'11•-iıoılıııu·h.,m .. ıpMı u .... ..,. .. -......, ...... ,. t ••• ~- •twu .. -.. ....... ,.

...... ' "

-~ n ~ ; n , T.-""= ..__ -- ll

Bir H:w:ır Eyleyin Elden Ellere Raci Al kır'ın '!.<ermiş olduRu bilgilerr göre: Yöresi: ETZIIYII/11

Söz: Mıthamml!tl Lutfi Efe Miizik: Gaze/b,m Hafa Dursım Hakkıoğlıt Kaynak Kişi: Muhammed Lurfi Efe, Gaze/han Hafa Dumm Hakkıoğlu Derlı:yen: Raci Alkır Notaya Alan: Cengiz Şengiil, Eren Lebimler

•

IIM!nmtrı.<l }(are ,ı fp/mıllwtnf CIIt/i (Aitllrlt &jr) St#IJWJ/UHIII

TRT rcpcrtuvruına k.1}1W ohn ·'Bir Hnvnr Krlcyin Elden Ellett" isimli uzun havanın )'Öresi Erzurum'n, sözü Muhruıımed Luw Efe're w müziği Gazclhnn I lnfız Dursun 1 l:ıkkıoğlu'na aittir.

Rad Alkır, 1950'1i pllarda derg:lhm Gıızelhaı1 Hafız Dursun Hııkkıoğlu'ndan bu eseri duymuş ve dı:demişıir.

l\1 u hammed Lut6 Efe, çok sevdigi birinin Erzurum 'dnn başka bir yere ıurini "<!bebiyle aynlışındnn duyduj!;u üzı.ıntu üzerine bu SÖ>lc:ı:i ıw.rnışnr. Ne v:ır ki bilnh:ırc bu insanın isıik:imettcn aynldığını Oğrcncn Miicllif Hozrederi bu dururrıo çok üzülmüş ve bu gazelin bir daha huzünındo okunmasına i7jn vermemiştir (Lutfi. 2.006:531).

Bu ç:ılışma içcrbinde rcr aları görüşmelerden, 1\luh..mmcd Lut6 Efe'nin torunu Hasan Mazlumoj\lu ve dom.1dı Hü.«:ı<in Kutlu'nun da ifade ettikleri gibi bu eserlerin derlenmesi esnasında sözleteksık ,, pnlış kaydedilmiştir (Ş""boül, 2010:1 19).

Bu eseri rı sözlerinin as~ şu şekildedir.

Bir Havar Eyleyin İlden lllere Birhawreyleyin ilden illlm'{l) Gönül ravtASmdan civamm giuli Bir actş·i Cdn·SitZ düşdü dillere La '/ıi memm eJm).kımı!tnım gitdi

Gıilistan·ı dilden gilller dökiildıi (2) Yar yalımda yandım kaddim btikuldıi Sahra'Jı sine me ateş efei/di Glintıf"!JfŞ seroer·i hüWnım giıdi

Meyan·ı kamecde urrtn kt!tnm Güzd/u içinde kudret kamm Bahr·i meanfdi' hikmet gıiheri Şeb-i wfSLtt nıalri tabamm girdi

Giuli o yar ile ıi/fetin çagı fitilbe-i 'llltslatm söndıi çıragt Ateş almış göntil yokdurduragı Ttıht·ı dilden mir·i dit~<imm gitdi

Yıkıldı efiakin g6nıil kubbesi (5) Yıkıldı kalmadı Zt't'Tt! k1bbesi Acq dilşdıi yandı fo/ek aibbesi Sddet lxı~ eder zımı!tn ı m girdi

Daglasım dilleri dJg., dminunı (6) Deninumda )'anar Mr·l fozimum Şir·i kalmn petıçesinde zeblinum Vaveylôdır daru'l·emamm girdi

Gıllsen Sl'TJLtn düşnuın blinidti Kılmf}ar km/dı kollar çıinidıi Erler yıiteginde y.ıgLtr eridi Derelim azdı dden dmnamm gitdi

LlffFIYA sen kesme ıimid Huda 'dan Ayınna g6nlıimi niır·i Mda'dan ~u takneın• gdılryineStıdadan Sen zanneıme rahm·i Rahman'ım giuii (Lutfi. 2006:530-531)

Mchmc:ı Çıılmaşur, sözleri Aviatlı Mulummed Lutfi Efe've aiı oL10 onbir eser dcderniştir. Ancıık, bu e<erlerdc:n "Accb Bir K:inıoonh:irıe Bu Dü~yi", "t\şıld:ınn Alln t\Juı'', ''Ey Kcı:em·Kıini ~ Değil Midir" ve "Selam Olsun Size Güzel Ccmaat" i~im~ dört eser TRT rercnuv:ınncL' yer rumaktıdır

Mehmet Ç:ılm:ışur, bu dört esen Abdurmhman D~mir'den dinleyerek dcrlemiştir. Eseriere rut gerçek bilgiler ıış.1gıda vcrilmi}ık

l:Kr l:Nri ){a/l,ltldJi Nqırrfllıunmlu liNINni/lt ır Sı•. "im .Atııırfl )lllliwttMtıl J.'11tfi l'fr ir .Ait t'saln :tı.r t:ır t'hıi~ $n'111t

--•• .:. : • ~ .. h.,

1:. ' ı...ı.:..: r ,_ • • ~

Accb Bir Kilrubanhane Bu OUnya

:ı : '. . . -- -

------·------------

:ı

• ___ .. __

E

=-=--=·~.:..-___ ,.... .. _ ~-:"-=~-=-="""·"'--­---.......

\ ıchıııcı Çnlma~ur'un vermııı uıttu;:.ou bııwtcrc ~örı:: Yomı: Erıımım Soı: MıJJ.tmmm Lut/i Efo .\flizık: Anonım K.ryn.Jı K lft: A bduTT.ıhman Dnmr Dmeym: Mrhmn Çalmaşur Not.ry.ı Alan: Altan Demırt!l Yı>r-c'ı ı .ı?uruııı, sözü :-. ıuhammc<l ı.uıli ı tc'ye aıı, müziı\i anonım ıılln hu eseri

Mchmcı Çtlnıa)ıır, 1988 ıılıncb dcrıcnu~ ve TRT rcpcmmıruu kn>Antlırnıı)Ur. Eserin knyn•k kişisi obn t\lxlurmlımnn Demir ıle )'llpılan ı:örlı~nı~"<lı; bu cı.cn

t950'b )lll.ıt.!:ı ı.ltl'){.ihm lxıba.'il C:ınip Demır'ın l •.mıruntlu g:vcllwıbnl.ın ıluıdu_w.ııf.ıde cdılrru~ııL

!lu c'ICnn <ö>lcnrun tarn:uru )U ~kıkle.lır:

Actb bir k.inıWnhanl' bu dıirry.j (1) Gdm gıtkr ltonmı ~bu Jdm Vrfosı yolt sa/:ısı fon i hıdy.i Gelrtı gıdl'r konan giktr bu Jdm

Ciwnlan cep. ıle edl'r pir Ne gcd/1/ar gıllt!r bunda ne emir MiJtlfirh.1nl'fiir ol pak.; zam Ir Ge/m gıdl'r konan giktr bu Jılm

Y ılt.ır ı.;ıhılan ~'""' b.ıpn.t Çıl.ır ~ .;ığu k414r çqma Yazar lxısbılıJiın mnar 13fUW Gdm gıdl'r konan~ bıı Jdm

GOrü/mmıq wfoızın wf.ısı M Eal ~nın yokdur tif.m Bu dar ·ı mıhnnın olmaz safosı Gdm gull'r konan göçtr bu i/dm

Nıct al yeşılisıirer b.iıJra Dıiç.ir eyler bıiyılk ıl h-ı lıeıJm Nazar eyle bugün im rcb·gıizara Cd m gitkr konan giiçl'r bıııldm

Mct sntJoi rmin cinlar ölıirll'r Gm ltabrısıJM mJıman olurlar KüçHk y.;ıtlruları ynim kalur/ar Gdm gidl'r ko1111n göçl'r bu Jdm

•

lllusfnmmr .Hôrt .ı fulmmmtıf J:ı;tfi (Aimtlr &Jr) Sortpt>rf!Nmu

Yılzıi gülden grizel grii-desre/eri {1) Yi/zıi handJn gül-i nt'V-mteleri Cem/il-i yarine dil-besıeleri Gelen gider konan göçer bu il den

Aman LUTFİ gibigiifil bulunma Öbimdıir /ikıbet fenıh sal ın ma Mulıakkak sen de ölrimin alınma Gelen gUfer konan göçer bu ilJen (Lutfi, 2006:359)

t • t ııoılntıt _, .... , ....... l-... 1111

ı ""' • ••••nı .. ıı su•• ""' ' ''' •• .._ . ... , ... .,,.. 1 ' un

t~'t!111~o~ • At.'ll>/t IUf'o'

!'::J:.t'"'.J.!;l•o..,.ııt ASIKLARIN AKLlN ALlR . u .... .

... N

~ . ' o rı J .. ... N

A~firr4 M UK AUR G!JU)oi.HOA tUu,.t.tllt.lN SlHlH Atlı,! c:ciL\.Ut« $.AL!I'I

00111\IHı~ ~ ELLI.IIIH st.HIH

Aııt,LUIIH ltllt,.HI~

"Ak$U lıfU,,_._.,. SA~ıM•

CIM UUNI5 OiW.HfNA OIJ,t I Er.f(. ltU\..ı..ııtiH !ıEHtH

Aşıklann Aklın Alur

'"

. . .. • .. ••

c ı i r t' r " ... .. . ..

ıotllli...VU f'~~!.lo IAL• '­GOlUIUHOIH ~E 1_,1,U.fl $A)4LAitiN tltL'IN! ULAlll

cıCJ111 QÔMUII OIU.VII-.ı $1NJN

CHLOIOCLC:ııt C.llltYAN OUI-" c;fWLE.Rt twiAV.,. OLUlll OtYAHILPI \lln'AN OlU" CiOitiJNSI ILLlltl,.. SI.HIN

Mehmet Ç:ılm:ışur'un vermiş olduAu bilwlere gtiı:e: Yöresi: Erzımtm Sö-c Muhammed Luıfi Efe Müzik: Anonim Kaynak Ki[i.: Abdurrahman Demir Derleyen: Mehmet Çalmaşur Notaya Alan: Mehmet Çalmaşur

~· .. •

1W.W<!!. ........ , .... ~.-., .• R" ''"' ,..,,

'" ' MOLIIo.~A ,u . .A• ..,_., ~ ......

.. • •

GE'f!ıÜf.LIIIrH a,.t.O-t th.& ltAL011t$A 2.1 st • Ot H &'A GiJHtt •111 'l~fUtllt ,,.,_.

HQı~ OLSA Ul.l.[lriN SlNiH

DPfı.JLfAl O~H mDt ".t.HU;I.Cflll .......... H 1.0(111 t..CJlFI' Y4 z(k. ,( ...... H IDr~' HfııiM~ MAIUoLLIIItfH $.lMfH

Yöresi E.rt.tırum, sözü .Muhammed Lutfi Efe'ye air, müziğı :ınonim olan bu eseri Mehmet Çalm:ışur, 1985 yılında deriemiş ve TRT repertuv:ınruı kazandırmışnr.

Eserin kaynnk kişisi olan Abdurrahman Demir ile y:ıpıl:ın görüşmede, bu ı:sed 1950'1i yıllnrda derg:ihı:a b:ıb:ısı Canip Demir'in Emırumlu gn>.elh:ınlardan duyd~PU ifiıdt edilmiştir.

Bu r:scrin sözlerinin ı:amrum şu şekildedir:

(1.!( C:11d JMt, llii:i/11/qwiNıum•lll IINIIIIIJII ır SNitri.Aimrll JillllrstJNIIf(l( Cutfi t'fr'vf .All &ttrftr 1 tır Zir ı~ $ottfil

AtıkLmn aldın alur {1) Gmknlk h.Jiann sm in Bii/bıil/no /ı.:ryrPrM kalı.r Açılsa gül/mn sen m

Hı1n"'m raksa salar Göz/mnden Slimıe ıalar Ş.1bltınn ıtlcım çalar Dı1r döken dillerin senin

Geysıilerm Wd-ı saha IW/dına ı:ı:se her -heW Giintt gıbı vmr zıy.i 'lttr olsa ıtllenn sm in

A njlenn ir/Jnına {4) Kartu bırakmq fÔnın.• Cem eyinnil diııJnına Desı·lıesıe kul/ann senin

-­=-ı'!--- J., • • •

~. t i - r

Dild.idtln-giry.ln olur Cigerleri bıiry.in olur Diwntln- ıtry.ln olur Gönin~ ıl/mn ll'mn

PeruinMJl'l tcm a y.ın.ır Kebab gıbı y.ınar döner Bulsatğer Kevser sanar l.a'/intle baliann senm

Derrllılerr derman tder (7) Katre/en ummJn tdn­Lıafi'yi zıilfenıUn tdn­HiluMı m&i/lerin smin ILurıi. 21•16:39 1)

--- ·--::ı::: -- ·-

"ı"§k;----- ..... -- .. . " ... - ""' ., -· .. ... .. -_,. ___ - ... _ . ., .. 8,t8L~@~ p~CVJ-.m

....... -- .. .. .. - . - ......... .. _.,. .......... _ .. _ ... _ ... . .... ... .. , -· .... .. - ... .. - - .. - u .. .. ·-

~=· D ; ıD u G}fF'.;~EWff - - ... - - - .. -- .. .. . - . - - - . .. .. - ---- .. . .. -- . _ ... --·.m- ... -- .. ~3 1 p~ ErT::~---- --- .. .. --- .. - ..... _ - . -- -.. ... - -.. -- .. -

Ey Kerem-Kani Bes Değil Midir Mchm~~ Ç21m:lşur"un ver~ ulduıiU bılııtl= ~rr:

• . •

•

Yömi: Erzurum Söz: Muhammed Lmfi Efo Mıizik: Anonim Kaynak Kişi: Abdurrahman Demir Derleyen: Mehmet Çalmaşur Noozya Alan: Mehmet Çalmaşur Yöresi Erzurum, sO>!ü Mulummetl Luıfi Efe'ye aiı. müziği anonim olan bu esen

\lchmeı Çıılncışur, 1978 yılııxb dcrtcmış , . ., 1995 plırulı TRT n:pcnu\=ruı lc:ıı::ındınruşnr.

Kııyn:ık kişi obıı ı\lxlurnıluruuı Demır ıle ı-:apıbıı görüşıncxk; bu esen 19501ı )'tltırc:b dcrg2hcı b2bası Carup Demır'ın Cnurumlu g;ızdhonbnbn dııyduı..öu ıf.ııde etlılmişıiL

Bu eserin söz.lerinio ı:ınuını şu şckıldcdir:

Ey kt!rmı-kani bes değil mıdır {1} Bu kadar adi ü irabın biz~ Reclmız sana~ değil midir E mr eder reca kirabı.n biu

Rabmetin sabık gazab ıistıine Hi!rkes yıiz duıar kmdi domma Al bizi ya Rab rahmin destin~ 0/!11a$un kahrr ptabın bizi!

Mlm-ı !.whammed bızıkya Ebad Sana sıgmdık 11m.in )li s,,,m Kmdi rahmindm sen ey/~ medeti lım-i Kmm 'den buabın bıu

Var mı birderg.ib iltıc.i ııltk (4} Gayrı emmg® OTIZ)U gııltlt Ya Rabbi sensiz bızlu ~ ııltk ŞJnına layık CP!kibın bıze

Kul/ann sentim mt:rbamet ister YB Rab sen bize merh.ımeı gösıur Var mı bir özge nıerb.~met-gı1sıu Mt!rhameıindi r s.eWbın biz~

Hallak-ı alem sensin illailah Ey kt!rmı-k.ini ey Kmm Allah DönmQIZ senı/m wllahı bı/lah Bahr-i kt!rmıdm hub.ibın bıu

LUTFi'ye bafot ey kt!rmı.Jtdnı Fnkyk bıu Wb-ı Rabman 'i Gözlere göstu fDTIS•I gufrJnı A rj·t ıhsandan aç b.ibın biz~ (Luıfi, 2(WI6:420)

l:A't: l:ürk ){all )liizlj/1/Q>'tiJJturulilo /JJJ!JJJIDH ır Sffz/ui .Afııırlı .;I IJJIIılm/1/af ,CJJifi &fe 'vf .1111 &.<tr/u ; .nr :&. Cmpir s"ı;ill

1 • 1 lo(lroo .A .. UI 'tu"'~ '" t -.• e.t.H inıt - 11110 "••U"I ı..uu"l ,._.~;o, o ıt q ...

it bL ,,w~~·~·ı~ o\MIU ..........

SELAM OLSUN SiZE

: : :

Selam Olsun Size Gü:tel Cemaat

:

Mclunet Çalmaşur'un venniş oldugu bilgilcn: göre: Yöresi: Erzım11n SOz: Muhammed Lutfi Efe Mıizik: Anonim Kaynak Kişi: Abdurrahman Demir Derleyen: Mehmet Çalmaşur Notaya Alan: Altan Demirel Yöresi fl.r.ıurum, sözü Muhammed Lutfi Efe'ye ni ı. müziği nnonim olnn bu eseri

Mehmet Ç:ılınaşur, 1988 }ılında deriemiş ve TRT repertuvnnna k:ızandu:mışru. Eserin lmynak kişisi olan Abdurr.ıhmnn Demir ile yapıinn görüşmede, bu eseri

195011 yıllarda dergılhtıı bnbnsı C.'lnip Demir'in Er.ıurumlu g;ızelhanlardan duyduğu if.ıde alilmiş tir.

Abdurrahman Demir, bu eseri, Alv:ırlı Efe Hazrederinin Bitlis'ten gelen şeybi Piri Küfrcvi Hazrederinin Erzurum'a gelişine isıinaden SÖ)iediğini belirtmiştir.

•

llluslnronm }{ittJIIIIItitlllmrd .t:Hiji (11/ıurl! C/f) Sfiii/V-'!fUIIIU

Sonuç TRT Turk H:olk .'.liiziAı n:ıxrtU\=nc:b sozlnı \h-arlı Efe Hvn:ılen'nc :aıı ob.n

dordu Raci Alkır ı:ır.dind:ın, dördu cı., Mebın.,ı Çalm:ışur ııu:ıfınd:ın dcrlenen mpl'Ull 5eki.ı eser ıespıt ttlıl ınişor.

TRT !<urumu, ese•leri kaı~ı rucına nlma csruısında, eseriere aiı bilıtı ler kısmında, eserin sözü ve müziAinin kime ait oldu~ dııir bır bilgiye ya vermemekıcdır. Escnn sadtte byıulc loş"ı, cı.,rle)·eni ,.., nocır• ab.nı bakkın<hki bilgileri bpı .ıwu :ılnulc.ı:ıdır. Ilalle ~iğı aLanıoda yapıbn muııkolojik çalışrnıılar ıncdmdiğı11<k, anonım olank ııdbndınlan bu eserlerin kııı=k kışılerine ait bilgılerıo derlenip bpı .ıunııılın:ıbiJtteı1i ve sonr.tkı ç:ılışmalnm h'Üvcnilir bıiJ.•Ierin nkı:ınlııbileeew onlaşılmışor.

8scrlerc aıı kimlik b~gileri verilirken sözlerin ve müziiıin kime ııl ı oki u~. kayn:ık kişinin eseri ilk ne ~m:ın ,.., nerede duyd~. cı.,rtqenin I'C noı:ıı"' :olan kiıılcr hııkloodnkı b~gilerin yer almasının uygun oı.cııw duşünülınektedır. Apıca, cı.,rtcncn butıin esaierde nllUnın alana şıırlnın t:uınnu ıazılmıısa bile şaınn m:ıhbstnın 1<1" aldı~ kıııuun 1"17ılmasının ı:cleeek kuşakbrıı kiılturumUzü al.ıarıruıda önemlı bır hi,met obc:ığı duşünulmektcdır.

Kaynakç:ı Bulur, S. (2fl01). Erzurum Turkuleri. Erzurum: B:ıbnbr Mcxh-...

Eroğlu, 1 . (1992). "TRT lt Türk Halk \luzıltJ Dcrlemdc:n" Tiıtk Halk Musikısınck Çeşıtlı Goriışlc:r. (Edııör. Salih Turhan), Ank:ıra: Kulıur Bakıırılığt Yaı:

l.ı.ıtfi, l l:icc: Muhammed ~lucUil). (2006).llula52tu1-h:ıkipk 1'C Mcktıib:iı-ı Hıicc: 1\luhıımmc:d l.uıfi. İsıanbul: 1-:fc ll:ızretk:n Vokfı

Sı:zm, l_, 1996). Halk Bılımı ~e Derleme .\lcmdan.l::n.urum: Aı:ııutk Ünilı=ıesı Yoy, No:797.

Şengül, C (2010). E.r,u.runılu R.1ci Alkır Hayou ve Eserleri. F.ı-wrum: EscrOtscı Matboacılık.

Yöoetkcn, ll. B. (2006). Dc:rlnılc 1'\oılın. Ankara: Sut1 \'o)10Ciı.