ugovori o graÐenju ugovori o graÐenju i … · fidic - modeli podugovora i ugovora o zajedničkom...

UGOV

ORI O

GRA

ÐENJ

U I

USLU

GAM

A SA

VJET

ODAV

NIH

INŽE

NJER

ABR

AN

KO

VU

KMIR

Ugovori o projektiranjuUgovori o građenju i isporuci opreme

Ugovori “ključ u ruke”Projektno fi nanciranje

Koncesije i ugovori BOTUgovori javno-privatnog partnerstva

FIDIC

ZAGREB, 2009.

BRANKO VUKMIR

UGOVORI O GRAÐENJUI USLUGAMA

SAVJETODAVNIH INŽENJERA

RRiF-ova PRAVNA BIBLIOTEKA

Copyright© 2009.RRiF-plus d.o.o. za nakladništvo i poslovne usluge

10000 Zagreb, Vlaška 68Tel: 4699-700; fax: 4699-766

Prodaja: 4699-760e-mail: [email protected]

Za nakladnika direktor:Miroslav BUZADŽIĆ, dipl. oec.

RRiF-ovi PRAVNI PRIRUČNICI

Glavni urednik:prof. dr. sc. Vilim GORENC

UDK: 347.44

ISBN: 978-953-272-018-1

Grafička priprema:EDIT d.o.o.

Vlaška 64, Zagreb

Tisak:MAK GOLDEN d.o.o.

A. Prosenika 11, Zagreb

CIP zapis dostupan u računalnom katalogu Nacionalne i sveučilišne knjižnice u Zagrebu pod brojem 693904

dr. sc. Branko VUKMIR

UGOVORI O GRAĐENJU I USLUGAMA


ZAGREB, 2009.

V

BRANKO VUKMIR

SADRŽAJPredgovor ............................................................................................................................................XIX

Uvod .........................................................................................................................................................XXI

DIO I ..............................................................................................................................................................1OPĆENITO O UGOVORIMA O PROJEKTIRANJU I GRAĐENJU ..........................1Poglavlje 1 ...............................................................................................................................................3

Značajke ugovora o građenju .............................................................................................3Razvoj ugovora o građenju ............................................................................................3Osobitosti ugovora o građenju ...................................................................................3Što obuhvaća pojam „ugovor o građenju“? .......................................................6Zajednički i suprotni interesi ugovornih strana ..............................................7

Poglavlje 2. ..............................................................................................................................................9Rizici, upravljanje i terminologija......................................................................................9

Vrste rizika ...................................................................................................................................9Upravljanje ugovorima o građenju ..........................................................................9„Međunarodni“ karakter ugovora o građenju ................................................11Terminologija ..........................................................................................................................12Inženjering ................................................................................................................................13Konzalting .................................................................................................................................16

DIO II ...........................................................................................................................................................19PROPISI I OPĆI UVJETI ..................................................................................................................19Poglavlje 3 .............................................................................................................................................21

Pravni okvir .....................................................................................................................................21Različiti pravni sustavi ......................................................................................................21Harmonizacija putem međunarodnih dogovora ........................................24Izvori prava građenja u Hrvatskoj ............................................................................25

Poglavlje 4 .............................................................................................................................................35Opći uvjeti za ugovore o građenju ................................................................................35

Nacionalni uvjeti o pravu građenja ........................................................................35Opći uvjeti u Njemačkoj .................................................................................................35Opći uvjeti u Austriji ..........................................................................................................37Opći uvjeti u Velikoj Britaniji ......................................................................................37Razvoj „međunarodnih“ ugovora o građenju .................................................38Razvoj „međunarodnih“ općih uvjeta o građenju .......................................39Razvoj uvjeta ugovora FIDIC .......................................................................................41Novi UU FIDIC iz 1999. ..................................................................................................... 44Pravna priroda UU FIDIC-a ............................................................................................47Međunarodno pravo građenja? ................................................................................47Posebne uzance kao običaj? .......................................................................................49

VI

UGOVORI O GRAĐENJU I USLUGAMA SAVJETODAVNIH INŽENJERA

DIO III .........................................................................................................................................................51VRSTE UGOVORA O GRAĐENJU I SUDIONICI ............................................................51Poglavlje 5 .............................................................................................................................................53

Ugovorni oblici .............................................................................................................................53Vrste ugovora .........................................................................................................................53Podjela ugovora koji se odnose na vrstu radova ..........................................54

Ugovori o transferu tehnologije .......................................................................59Koncesije, ugovori BOT i JPP .............................................................................. 60Odabir vrste ugovora .................................................................................................61Sudionici ugovora o građenju .............................................................................63

Poglavlje 6 .............................................................................................................................................67Udruživanje izvođača ..............................................................................................................67

Oblici udruživanja ...............................................................................................................67Hrvatsko ortaštvo ............................................................................................................... 68Njemački i austrijski Arbeitsgemeinschaft ..................................................69Francuski „groupment d’enterprise“ .................................................................71Međunarodni joint venture ....................................................................................72

Poglavlje 7 .............................................................................................................................................75Podugovaranje .............................................................................................................................75

Podugovaranje kod izvođenja radova građenja .........................................75Sloboda podugovaranja .................................................................................................76Razlozi za podugovaranje .............................................................................................76Pravni odnosi i rizici podugovaranja ....................................................................77Podugovaranje prema ZOO-u ...................................................................................78Pravo na podugovaranje ...............................................................................................79Podugovaranje prema FIDIC-u ..................................................................................82Podugovaranje u pravnoj teoriji ...............................................................................83Imenovani podugovarači ............................................................................................ 84Ugovorni odnosi kod podugovaranja ................................................................ 86Pravni odnos između glavnog ugovora i podugovora ...........................87Stupanje na snagu i raskid podugovora .......................................................... 88Plaćanje podizvođača .....................................................................................................89Izravno plaćanje podizvođaču ................................................................................. 94Izravna plaćanja prema ZOO-u ................................................................................. 96Postupak preuzimanja ....................................................................................................97Odgovornost za rad podizvođača ..........................................................................98Rješavanje sporova ........................................................................................................... 99Opći uvjeti za podugovore ....................................................................................... 101

VII

BRANKO VUKMIR

Poglavlje 8 .......................................................................................................................................... 103Ugovori „ključ u ruke“ ........................................................................................................... 103

Ugovori „ključ u ruke“ prema ZOO-u ................................................................. 103Nepromjenjivost cijene ................................................................................................ 105Ugovori „ključ u ruke“ prema Posebnim uzancama o građenju .... 105Prvi prijedlog definicije ugovora „ključ u ruke“l ......................................... 105Posljednja izmjena nZOO-a ....................................................................................... 106Drugi razlozi za ugovaranje „ključ u ruke“ ...................................................... 107Ugovaranje cijena bez mjerenja izvedenih količina ............................... 108Ugovori „ključ u ruke“ u engleskom i američkom pravu ...................... 108Ugovori „ključ u ruke“ u međunarodnim vodičima ................................. 109Ugovori „ključ u ruke“ u međunarodnoj poslovnoj praksi ..................110Ugovori „ključ u ruke“ prema FIDIC-u .................................................................114Odstupanja u praksi .........................................................................................................114Odstupanja u teoriji .........................................................................................................115

DIO IV .......................................................................................................................................................117SKLAPANJE UGOVORA ..............................................................................................................117Poglavlje 9 ...........................................................................................................................................119

Značajke sklapanja ugovora u građevinarstvu ...................................................119Temeljna pravila o sklapanju ugovora ............................................................. 120Sklapanje i izmjene ugovora o građenju ......................................................... 120Sporost ugovaranja .........................................................................................................121

Poglavlje 10 ....................................................................................................................................... 123Pravni okvir .................................................................................................................................. 123

Pravni karakter poziva za podnošenje ponuda ......................................... 123Predugovorno razdoblje .............................................................................................124Pravne posljedice pregovora ....................................................................................124Prekid pregovora .............................................................................................................. 126Odgovornost iz pregovora u stranim pravnim sustavima .................. 128Odgovornost iz pregovora u području common lawa ......................... 129Odgovornost iz pregovora prema međunarodno usvojenim načelima ...................................................................................................................................131Pravo ponude i prihvata ...............................................................................................132Trajanje ponude ............................................................................................................... 133Protuponuda ....................................................................................................................... 135Ponuda u engleskom pravu ...................................................................................... 135Pravo ponude i prihvata u engleskom pravu .............................................. 136Prihvat uz uvjet ....................................................................................................................137Ponudbena garancija ................................................................................................... 138Sklapanje ugovora putem pošte .......................................................................... 139

VIII


Poglavlje 11 ........................................................................................................................................141Predugovorni dogovori .......................................................................................................141

Predugovor ............................................................................................................................141Predugovor u stranim pravnim sustavima ..................................................... 145Oblici predugovornih dogovora.............................................................................147Klasifikacija predugovornih dogovora .............................................................. 148

“Letter of Intent” u stranim pravnim sustavima .................................... 149Letter of Comfort ....................................................................................................... 152Letter of Award ............................................................................................................ 153Heads of Agreement ................................................................................................155Memorandum of Agreement .............................................................................155Memorandum of Understanding................................................................... 156Minutes of Meeting .................................................................................................. 157“Pismo namjere” u hrvatskom pravu ........................................................... 157

Neki termini koji poništavaju obvezu ................................................................ 158Gentlemen’s Agreement ........................................................................................159Dogovori uz klauzule without prejudice ili subject to agreement......159

Agreement to agree .......................................................................................... 160Klauzule best effort .......................................................................................... 160

Kada se ugovor smatra sklopljenim ...................................................................161Razlika između “sklapanja ugovora” i “stupanja na snagu” ................ 164Posljedice odgađanja stupanja ugovora na snagu ................................ 165

Poglavlje 12 ....................................................................................................................................... 167Nadmetanje ................................................................................................................................. 167

Ugovaranje putem nadmetanja ........................................................................... 167Međunarodna praksa .................................................................................................... 167Vrste nadmetanja ............................................................................................................ 168Odstupanje od propisanih uvjeta..........................................................................170Ispravljanje ili opoziv ponuda ................................................................................ 172Razvoj u Europskoj uniji ............................................................................................... 173Hrvatski Zakon o javnoj nabavi ...............................................................................176

DIO V.........................................................................................................................................................179UGOVORI O USLUGAMA SAVJETODAVNIH INŽENJERA ..................................179Poglavlje 13 ....................................................................................................................................... 181

Razvoj ............................................................................................................................................... 181Razvoj ........................................................................................................................................ 181Poslovi savjetodavnih inženjera ............................................................................ 184Vrste savjetnika .................................................................................................................. 185Vrste inženjerskih organizacija ............................................................................... 186Odnos naručitelj - savjetodavni inženjer (projektant) - izvođač .... 186

IX

BRANKO VUKMIR

Nezavisnost inženjerskih organizacija .............................................................. 188Način biranja savjetodavnih inženjera .............................................................. 189Biranje putem nadmetanja u Hrvatskoj ............................................................191

Poglavlje 14 ....................................................................................................................................... 195Pravna narav ugovora o uslugama savjetodavnih inženjera................... 195

Pravna narav ugovora o projektiranju i savjetodavnim uslugama .....195Ugovor o službi (radu) ili ugovor o djelu? ....................................................... 196Ugovor o nalogu ............................................................................................................... 198Pravna priroda – usporedni prikaz ....................................................................... 199Hrvatsko pravo ..................................................................................................................200Njemačka ................................................................................................................................ 202Austrija .....................................................................................................................................204Francuska ................................................................................................................................204Velika Britanija i SAD ...................................................................................................... 205

Poglavlje 15 ....................................................................................................................................... 209Pravni okvir .................................................................................................................................. 209

Opći uvjeti ............................................................................................................................. 209Modeli ugovora ................................................................................................................ 209Opći uvjeti ili ugovori? .................................................................................................. 210Koji opći uvjeti? ...................................................................................................................211FIDIC „Bijela knjiga“ ..........................................................................................................212FIDIC - Modeli podugovora i ugovora o zajedničkom nastupu .....213Zakonski propisi .................................................................................................................215Opći uvjeti ugovora u hrvatskom pravu ...........................................................216Strukovna organizacija arhitekata u Hrvatskoj ............................................216

Poglavlje 16 ........................................................................................................................................219Sadržaj ugovora o uslugama savjetodavnih inženjera .................................219

Sklapanje ugovora i sadržaj obveze .....................................................................219Ugovorne strane.................................................................................................................219Predmet ugovora i opseg posla ............................................................................. 220Sadržaj usluga savjetodavnih inženjera ......................................................... 221Prava i obveze savjetodavnih inženjera ........................................................... 224Moralna načela ................................................................................................................... 225Poštenje i savjesnost ...................................................................................................... 226Kršenje etičkih načela i povreda ugovora....................................................... 227Mjerilo stručnosti savjetodavnih inženjera.................................................... 228Suradnici i kooperanti (podugovarači) ............................................................. 229Ovlaštenja savjetodavnih inženjera ................................................................... 230Usporedni prikaz ovlaštenja savjetodavnih inženjera ........................... 231

X


Poglavlje 17 ....................................................................................................................................... 235Ugovorna dokumentacija i autorska prava .......................................................... 235

Ugovorna dokumentacija .......................................................................................... 235Projekti, nacrti, specifikacije ..................................................................................... 235Vrste projekata .................................................................................................................... 236

Idejni projekt ................................................................................................................ 236Glavni projekt ............................................................................................................... 236Izvedbeni projekt ....................................................................................................... 237

Ostali dokumenti .............................................................................................................. 237Specifikacije ................................................................................................................... 237Standardi .......................................................................................................................... 237Elaborati ............................................................................................................................ 237

Projekti i ostala dokumentacija prema FIDIC-u .......................................... 238Hijerarhija ugovornih dokumenata .................................................................... 240

Poglavlje 18 ....................................................................................................................................... 241Autorsko pravo na tehničku dokumentaciju ..................................................... 241

Autorsko pravo na tehničku dokumentaciju .............................................. 241Vlasništvo i autorsko pravo na projektima ..................................................... 241Zaštita autorskih prava u Hrvatskoj .................................................................... 242FIDIC ŽK iz 1987. ............................................................................................................... 245FIDIC iz 1999. ...................................................................................................................... 247

Poglavlje 19 ....................................................................................................................................... 249Plaćanje naknade za usluge ............................................................................................ 249

Naknada na osnovi utrošenog vremena ........................................................ 250Paušalna naknada ............................................................................................................ 251Naknada na bazi troškova s fiksnim honorarom ...................................... 252Naknada za raspoloživost ......................................................................................... 252Naknada prema uspjehu transakcije .................................................................. 253Naknada u postotku od cijene ................................................................................ 253Naknada u postotku od troškova ........................................................................254Posebna naknada vezana uz uspjeh (bonus) ............................................... 255Stalna naknada ................................................................................................................... 255Način plaćanja ..................................................................................................................... 255Osiguranje plaćanja ........................................................................................................ 256

Poglavlje 20 ....................................................................................................................................... 259Prilagođivanje cijene ........................................................................................................... 259

Valuta ugovora i plaćanja ........................................................................................... 259Bankarske garancije ....................................................................................................... 259Tarife inženjerskih organizacija ............................................................................. 259Tarife u Hrvatskoj .............................................................................................................. 260

XI

BRANKO VUKMIR

Velika Britanija .................................................................................................................... 260Njemačka ................................................................................................................................ 261

Poglavlje 21 ....................................................................................................................................... 263Odgovornost savjetodavnih inženjer ....................................................................... 263

Vrste odgovornosti .......................................................................................................... 263Kaznena odgovornost ................................................................................................. 263Građansko-pravna odgovornost .......................................................................... 265Građansko-pravna odgovornost u hrvatskom pravu ........................... 267Odgovornost projektanata za nedostatke ..................................................... 267Odgovornost za bitne zahtjeve za građevinu ............................................. 270Odgovornost za proračun troškova ................................................................... 270Odgovornost za izdavanju potvrda o plaćanju u engleskom pravu ..... 273Odgovornost iz nadzora ............................................................................................. 273Obveza provođenja nadzora u Hrvatskoj ...................................................... 274Vrste nadzora ....................................................................................................................... 276Vrste nadzora u njemačkom pravu ...................................................................... 277Odgovornost iz nadzora u engleskom pravu .............................................. 278Nadzor prema UU FIDIC-u ..........................................................................................280Posebni suradnici Inženjera ................................................................................... 282

Poglavlje 22 ....................................................................................................................................... 285Podjela i ograničenje odgovornosti ......................................................................... 285

Podjela odgovornosti između izvođača i savjetodavnog inženjera ..... 285Ograničenje odgovornosti ....................................................................................... 287Ograničenje odgovornosti u hrvatskom pravu .......................................... 287Ugovorna ograničenja odgovornosti ................................................................288Ograničenje odgovornosti prema UU FIDIC-u ............................................ 289Osiguranje od profesionalne odgovornosti ................................................ 292

DIO VI ...................................................................................................................................................... 295UGOVORI O GRAĐENJU ........................................................................................................... 295Poglavlje 23 ....................................................................................................................................... 297

Vrste ugovora o građenju .................................................................................................. 297Vrste ugovora o građenju i njihova pravna narav..................................... 297Mogući samostalni dijelovi ugovora o građenju ....................................... 298Isporuka i montaža opreme ...................................................................................... 298Pravna priroda ugovora o isporuci i montaži opreme ...........................299

Poglavlje 24 ....................................................................................................................................... 303Oblik ugovora, predmet i opseg posla .................................................................... 303

Pisani oblik ugovora ....................................................................................................... 303Bitni elementi ugovora o građenju .....................................................................304

XII


Predmet ugovora .............................................................................................................306Opis opsega posla ............................................................................................................ 307

Poglavlje 25 .......................................................................................................................................309Početak građenja .....................................................................................................................309

Uvođenje izvođača u posao ...................................................................................309Preuzimanje gradilišta ..................................................................................................309Pristup gradilištu ................................................................................................................310Predaja dokumentacije .................................................................................................311Osiguranje predujma i financiranja ...................................................................312Dan početka izvođenja radova ................................................................................312Pripremni radovi .................................................................................................................312Privremene građevine ....................................................................................................313Izdavanje raznih odobrenja prema UU FIDIC-u iz 1999. .......................313Pravo na pristup gradilištu i početak rada prema UU FIDIC-u ..........314

Poglavlje 26 ........................................................................................................................................315Ispitivanje i nadzor nad radovima ................................................................................315

Pregled i ispitivanja za vrijeme građenja .........................................................315Nadzor i probe nad opremom u postupku proizvodnje ......................316Pristup postrojenjima u kojima se proizvodi oprema ............................317Pregled nakon isporuke opreme ............................................................................317Nadzor nad građenjem .................................................................................................318UU FIDIC, pravo nadzora i probe ............................................................................319Hrvatski propisi o nadzoru nad građenjem .................................................. 320

Poglavlje 27 ....................................................................................................................................... 321Rizik, posjed i vlasništvo ..................................................................................................... 321

Prijelaz rizika i vlasništva ............................................................................................ 321Značenja snošenja „financijskog rizika“ ........................................................... 321Ugovorno reguliranje snošenja rizika ................................................................ 322„Prirodna“ raspodjela rizika ....................................................................................... 322Podjela rizika prema nZOO-u ................................................................................... 324Postepeno preuzimanje i prijelaz rizika ........................................................... 326Vlasništvo, posjed i rizik .............................................................................................. 327Zakonodavno reguliranja prijelaza vlasništva ............................................. 328Prisilno preuzimanje vlasništva ............................................................................. 330Podjela rizika prema UU FIDIC-u ........................................................................... 330Prijelaz rizika prema ICC MC-u ................................................................................ 331Prijelaz vlasništva prema UU FIDIC-u ................................................................. 332Pridržaj prava vlasništva ............................................................................................. 333Pridržaj prava vlasništva u nekim pravnim sustavima........................... 334

XIII

BRANKO VUKMIR

Poglavlje 28 ....................................................................................................................................... 337Izmjene opsega ugovorenih radova ......................................................................... 337

Razlozi za izmjenu opsega radova ....................................................................... 337Izvođenje naknadnih radova .................................................................................. 338Zahtjev za izvođenje naknadnih radova ......................................................... 339Razlozi za traženje naknadnih radova ..............................................................340Ovlaštenje za traženje izmjena ...............................................................................340Obveza i ovlaštenje izvođača za izvođenje naknadnih radova ...... 341Postupak traženja dozvole za izvođenje naknadnih radova ............ 343Traženje izvođača za izvođenjem naknadnih radova ............................ 343Value engineering ...........................................................................................................344„Izmjena“ prema UU FIDIC-u ................................................................................... 345Prilagodba cijene izmjenama ..................................................................................346Prilagodba cijene zbog nepredviđenih fizičkih uvjeta ......................... 347Prilagodba cijene zbog izmjene propisa .........................................................348Procjena vrijednosti izmjena prema UU FIDIC-u .......................................348Postupak potraživanja prema UU FIDIC-u ..................................................... 350Razlikovanje „troškova“ i „dobitaka“ .................................................................... 353„Dodatni radovi“ u engleskom pravu ................................................................ 353Ovlaštenja Inženjera da odredi izmjene .......................................................... 354

Poglavlje 29 ....................................................................................................................................... 357Primopredaja radova ............................................................................................................ 357

Postupak preuzimanja .................................................................................................. 357Primopredaja kod građevinskih radova ........................................................... 357Značenje ispitivanja opreme tijekom njezine izrade ............................. 359Postupak primopredaje i prihvata postrojenja ........................................... 359„Hladne probe“ i „probni rad“ ..................................................................................360„Dovršenje“ prije „preuzimanja“ ............................................................................ 361«Preuzimanje» radova .................................................................................................. 362Privremeno preuzimanje ............................................................................................364Odbijanje preuzimanja .................................................................................................364Postupak ispitivanja u UU FIDIC-u iz 1999. .................................................... 365Potvrde o preuzimanju u engleskom pravu građenja ...........................368Probe nakon preuzimanja .......................................................................................... 369

Poglavlje 30 ....................................................................................................................................... 371Odgovornost izvođača ........................................................................................................ 371

Odgovornost izvođača za projekt ........................................................................ 371Nastanak odgovornosti za projekt ....................................................................... 371Podjela odgovornosti prema hrvatskom pravu ......................................... 372Odnos odgovornosti projektanta (arhitekta) i izvođača .................... 373

XIV


Odgovornost „revidenta“ ............................................................................................ 378Odgovornost za projekt prema engleskom pravu ................................... 378Odgovornost izvođača za projekt prema UU FIDIC-u............................380

Poglavlje 31 ....................................................................................................................................... 383Odgovornost izvođača za nedostatke .................................................................... 383

Odgovornost izvođača za radove ......................................................................... 383Definicija “građevine” ..................................................................................................... 383Vrste nedostataka .............................................................................................................384Posljedice postojanja nedostataka ......................................................................386Odnos odgovornosti za nedostatke iz ugovora o djelu i ugovora o građenju ......................................................................................................388Nedostatci u austrijskom pravu ............................................................................. 389Dužnost izvršenja djela i pravo nadzora .......................................................... 389Odgovornost izvođača za naloge naručitelja ............................................. 391Odgovornost za materijale primljene od naručitelja ............................. 392

Poglavlje 32 ....................................................................................................................................... 393Odgovornost za nedostatke postrojenja ............................................................... 393

Odgovornost za nedostatke postrojenja i opreme ................................. 393Kada se mogu staviti prigovori zbog nedostataka? ................................ 393Mjere zaštite naručitelja zbog nedostataka .................................................. 394Odgovornost izvođača za isporuku postrojenja ........................................ 399Razlika između “garancije” i jamstva .................................................................. 399Ograničenja odgovornosti isporučitelja postrojenja ............................. 401Što jamči isporučitelj opreme? .............................................................................. 402Garancija učinka ...............................................................................................................405Odgovornost za funkcionalnost ............................................................................ 407Osiguranje izvođača za rizik neuspjeha ...........................................................408Odgovornost za štetu u razdoblju garancije ...............................................409Odgovornost isporučitelja nakon razdoblja garancije .........................410Odbijanje preuzimanja objekta .............................................................................411Ograničenje odgovornosti za naknadu štete ..............................................412Stupnjevanje “nepažnje” .............................................................................................412Ograničenje odgovornosti zbog “udaljenosti štete” ...............................414Zakonska zaštita zbog propusta isporučitelja .............................................415Značenje „potvrđivanja“ kvalitete izvedbe od trećih ..............................416Odgovornost izvođača za rad i materijale u engleskom pravu .......417Solidarna odgovornost naručitelja i izvođača prema trećima .........418

Poglavlje 33 ....................................................................................................................................... 421Razdoblje garancije ili održavanja .............................................................................. 421

Nastavak obveza izvođača i nakon primopredaje .................................... 421

XV

BRANKO VUKMIR

Zakonski i ugovorni rokovi za reklamacije ..................................................... 421Obveza otklanjanja nedostataka nakon roka za reklamaciju........... 422Obveza isporuke rezervnih dijelova ................................................................... 423Obveza pružanja tehničke pomoći i održavanja ....................................... 424Trajanje obveza nakon preuzimanja................................................................... 424Razdoblje odgovornosti prema FIDIC-u .......................................................... 425

Poglavlje 34 ....................................................................................................................................... 427Desetogodišnja odgovornost ....................................................................................... 427

Desetogodišnja odgovornost izvođača, projektanta i nadzornog organa ........................................................................................................... 427Desetogodišnja odgovornost u francuskom pravu ................................ 428Desetogodišnja odgovornost u hrvatskom pravu ................................... 431Sadržaj odgovornosti za «bitne zahtjeve za građevinu» ..................... 432Smjernica EU 89/106/EEC ........................................................................................... 434Na koju se opremu odnosi desetogodišnja odgovornost .................. 436Na koje se objekte odnosi desetogodišnja odgovornost prema ZOO-u? .........437Opravdanost proširenja odgovornosti ............................................................. 438Desetogodišnja odgovornost za nedostatke zemljišta ........................440Podjela rizika za stanje zemljišta u inozemnoj praksi građenja ......440Pregled gradilišta prije sklapanja ugovora ....................................................443Odgovornost izvođača za nedostatke zemljišta u hrvatskom pravu .....444Smanjenje i isključenje odgovornosti izvođača .........................................446„Elaborat“ o geotehničkim istražnim radovima .........................................446«Podobnost» zemljišta za građenje ..................................................................... 447Odgovornost projektanta i nadzornog inženjera .....................................448Gubitak prava ......................................................................................................................449Pravo regresa .......................................................................................................................449Odgovornost za stanje zemljišta prema novom FIDIC-u ..................... 451Odgovornost za stanje gradilišta u engleskom pravu ........................... 452

Poglavlje 35 ....................................................................................................................................... 455Rokovi izvođenja ...................................................................................................................... 455

Određivanje rokova izvođenja ................................................................................ 455Dužnost dovršenja djela u roku ............................................................................. 455Rok kao bitan element ugovora ........................................................................... 455Vrste kašnjenja .................................................................................................................. 457Program odvijanja radova .......................................................................................... 457Produljenje rokova za izvođenje prema UU FIDIC-u............................... 459

Poglavlje 36 ....................................................................................................................................... 461Ugovorna kazna ...................................................................................................................... 461

Svrha ugovorne kazne .................................................................................................. 461

XVI


Terminologija ....................................................................................................................... 461Ugovorna kazna prema ZOO-u .............................................................................. 461Temelj za određivanje ugovorne kazne ...........................................................462Nagrada kao protuteža ugovornoj kazni ........................................................463Područja u kojima ugovorna kazna nije dopuštena ...............................463Ugovorna kazna za neispunjenje obveze .......................................................464Ugovorna kazna za zakašnjenje .............................................................................465Raskid ugovora zbog zakašnjenja ........................................................................466Visina ugovorne kazne .................................................................................................468Obračun i naplata ugovorne kazne .....................................................................468Ugovorna kazna, odustatnina i kapara .............................................................469Odnos ugovorne kazne i štete ................................................................................ 470Kada se ugovorna kazna ne treba platiti ......................................................... 471Tumačenja ugovora «contra proferentem» ..................................................... 472Liquidated damages i penalties u common lawu ......................................... 472Kriteriji za razlikovanje ....................................................................................................474Kada se liquidated damages ne treba platiti ................................................. 475Naplata ugovorne kazne ............................................................................................. 476Klauzula forfeiture kao ugovorna kazna ........................................................... 477Liquidated damages u stranim pravnim sustavima .................................. 477Ugovorna kazna u europskim pravnim sustavima .................................. 479Ugovorna kazna prema općim uvjetima FIDIC-a iz 1987. ................... 481Ugovorna kazna prema OU FIDIC-u iz 1999. ................................................482UNCITRAL i ugovorna kazna ...................................................................................483UNIDROIT i ugovorna kazna .....................................................................................484

Poglavlje 37 .......................................................................................................................................485Viša sila i otežane okolnosti .............................................................................................485

Uloga pojma „više sile“ ..................................................................................................485Suprotni interesi ugovornih strana .....................................................................485Evolucija pojma „više sile“ .........................................................................................486“Viša sila” i “hardship” .....................................................................................................488Force majeure prema francuskom Code civilu ............................................. 490„Viša sila“ prema njemačkom BGB-u ................................................................. 492Frustration engleskog prava ..................................................................................... 494Promijenjene okolnosti i izvanredni događaji prema ZOO-u ..........500Promijenjene okolnosti (otežano ispunjenje) ............................................. 501Izvanredni događaji (nemogućnost ispunjenja) ....................................... 502Posljedice nemogućnosti izvršenja obveza ................................................. 503Tko može zahtijevati raskid ugovora? ...............................................................504Materijalne posljedice više sile ............................................................................... 505

XVII

BRANKO VUKMIR

Materijalne posljedice hardshipa ..........................................................................506Praktična strana ugovaranja ispričavajućih okolnosti ...........................506Viša sila kod trećih strana ............................................................................................508Način ugovaranja klauzule hardship .................................................................508Zahtjev za izmjenom ugovora ................................................................................ 509Dužnost obavješćivanja ............................................................................................... 509Viša sila prema PUG-u.................................................................................................... 510Viša sila prema novom UU FIDIC-u .......................................................................511

Poglavlje 38 ........................................................................................................................................513Privremeni prekid radova ...................................................................................................513

Institut privremenog prekida radova..................................................................513Pravo naručitelja na privremeni prekid ............................................................513Pravo izvođača na privremeni prekid radova ...............................................514Postupak najave prekida ..............................................................................................515Posljedice privremene obustave radova ..........................................................515Privremeni prekid zbog neplaćanja u engleskom pravu......................516Privremeni prekid prema novom UU FIDIC-u ...............................................517

Poglavlje 39 ........................................................................................................................................519Raskid ugovora ...........................................................................................................................519

Mogućnost raskida ugovora......................................................................................519Razlozi za raskid ugovora.............................................................................................519Razlozi naručitelja za raskid ugovora ................................................................ 520Razlozi naručitelja za raskid ugovora prema UU FIDIC-u .................... 521Raskid naručitelja bez obrazloženja ................................................................... 521Raskid naručitelja s razlogom prema FIDIC-u .............................................. 523Raskid naručitelja bez obrazloženja prema FIDIC-u................................ 523Pravo izvođača na raskid ugovora........................................................................ 524Raskid ugovora prema hrvatskom pravu ........................................................ 524Posljedice raskida ugovora ........................................................................................ 526Salvatorna klauzula ......................................................................................................... 528Pravo izvođača na raskid ugovora prema FIDIC-u .................................... 528Raskid ugovora prema engleskom pravu ....................................................... 529

DIO VII .................................................................................................................................................... 531FINANCIJSKE ODREDBE ........................................................................................................... 531Poglavlje 40 ....................................................................................................................................... 533

Cijene ................................................................................................................................................ 533Ugovaranje cijena kod građevinskih radova ................................................ 533Načini ugovaranja cijena ............................................................................................. 533Vrste proračuna .................................................................................................................. 534

Približni proračun ...................................................................................................... 534

XVIII


Proračuni bez jamstva i s jamstvom ............................................................. 535Proračun bez izričitog jamstva ....................................................................... 535Proračun s izričitim jamstvom ......................................................................... 536

Jedinične cijene ................................................................................................................. 537Paušalna cijena ................................................................................................................... 539Paušalna cijena i paušalni opseg radova ......................................................... 541Vrste paušalnih cijena ................................................................................................... 541Razlika između paušalne i „čvrste“ cijene ....................................................... 542Cijene kod ugovora „ključ u ruke“ ........................................................................ 542Razlika između paušalne cijene i proračuna s izričitim jamstvom .......544„Lump sum“ i „entire contracts“ u engleskom pravu ................................544Paušalna cijena u njemačkom pravu .................................................................. 545Paušalna cijena u francuskom pravu .................................................................. 545Cijena uz naknadu troškova......................................................................................546Ugovori s listama cijena ...............................................................................................548Mješoviti ugovori ..............................................................................................................548Target prices .........................................................................................................................548Općenite klauzule za kontrolu cijena................................................................. 549Nagrada izvođaču ............................................................................................................ 549Ugovaranje cijena prema UU FIDIC-u ................................................................ 550

Poglavlje 41 ....................................................................................................................................... 551Plaćanje ........................................................................................................................................... 551

Način plaćanja ..................................................................................................................... 551Plaćanje prema ZOO-u i PUG-u .............................................................................. 551Predujam ................................................................................................................................. 552Kamate na predujam? ................................................................................................... 553Predujam i revizija cijene ............................................................................................ 554Privremene situacije ....................................................................................................... 554Zadržani iznosi .................................................................................................................... 555Kamate na neplaćene iznose ................................................................................... 556Prijeboj potraživanja naručitelja ............................................................................ 557Privremene i konačna situacija prema UU FIDIC ....................................... 558

Poglavlje 42 ....................................................................................................................................... 561Prilagodba i zaštita cijene ................................................................................................. 561

Klauzule za zaštitu i prilagodbu cijena ............................................................. 561Načelo monetarnog nominalizma ....................................................................... 561Revizija cijene ...................................................................................................................... 562Vrste klauzula za zaštitu ili reviziju cijena ....................................................... 562Prilagodba cijene ..............................................................................................................564Klauzule klizne skale ..................................................................................................... 565

XIX

BRANKO VUKMIR

Klizna skala EEK UN .........................................................................................................566Sastavljanje klizne skale u OU-u 188. i 574. .................................................. 567Indeksna metoda .............................................................................................................. 571Metoda dokumentarnog utvrđivanja promjene cijene ....................... 572Klauzule promjene količina ....................................................................................... 573nZOO i izmjena cijena ................................................................................................... 573Sustav izmjene cijena ................................................................................................... 575Odredba o nepromjenljivosti cijena ................................................................... 577Mogućnost raskida zbog povećanja cijena ................................................... 578Posljedice raskida ugovora ........................................................................................ 579Pravo naručitelja na sniženje ugovorene cijene ........................................ 579Vremensko razdoblje mjerodavno za kretanje cijena .............................580Izmjene cijena prema UU FIDIC-u ........................................................................580Izmjena cijena prema PUG-u .................................................................................. 581

Poglavlje 43 ....................................................................................................................................... 583Valutne zaštitne klauzule ................................................................................................... 583

Zaštita vrijednosti valuta ............................................................................................. 583Uloga valuta u ugovorima ......................................................................................... 583Problemi promjene vrijednosti novca ...............................................................584Valutne klauzule ................................................................................................................ 585Klauzule strane valute ...................................................................................................586Klauzula valute vrednovanja i valute plaćanja ............................................586Klauzula fiksnog tečaja .................................................................................................588Klauzule označivanja duga u nekoliko valuta ............................................. 590Klauzule izbora valuta ................................................................................................... 591Klauzule izbora mjesta plaćanja ............................................................................ 592Klauzula kombinacije valuta .................................................................................... 592“Košara valuta” .................................................................................................................. 593Zlatne klauzule .................................................................................................................. 593

Poglavlje 44 ....................................................................................................................................... 595Projektno financiranje .......................................................................................................... 595

Novi načini financiranja građevinskih radova ............................................. 595Koncesije ................................................................................................................................. 595Privatna financijska inicijativa ................................................................................ 596Ugovori o građenju i JPP ............................................................................................. 596Financiranje izgradnje objekata JPP .................................................................. 597Projektno financiranje ................................................................................................... 598Vrste kapitala ...................................................................................................................... 598

Ulagački kapital ........................................................................................................... 598Zajmovni kapital ......................................................................................................... 599

XX


Srednji kapital ...............................................................................................................600Pričuvni kapital ............................................................................................................600

Poglavlje 45 ....................................................................................................................................... 601Posljedice novog načina financiranje na ugovornu odgovornost sudionika ....................................................................................................................................... 601

Položaj i odgovornosti sudionika u ugovorima javno-privatnog partnerstva ............................................................................................................................ 601Sudionici u JPP ugovorima ........................................................................................ 602Uloge sudionika kod „klasičnog“ načina ugovaranja ............................. 602Odnosi odgovornosti kod ugovaranja JPP projekata ........................... 603Uloga JLS-a kod ugovaranja JPP-a ......................................................................604Uloga „sponzora“ kod JPP ugovora .....................................................................608Tvrtka posebne namjene (TPN) .............................................................................609Izvođač građevinskih radova ...................................................................................609Podjela rizika .........................................................................................................................610Banke ..........................................................................................................................................613Novi zakoni o koncesijama i o JPP.........................................................................614

Poglavlje 46 ........................................................................................................................................617Kreditiranje radova ..................................................................................................................617

Razlika između građevinskih radova i isporuka opreme ......................617Mjenica kao sredstvo osiguranja kreditnih obveza .................................617Vrste mjenica i međunarodno kreditiranje ....................................................617Pobliže o prednostima mjenice ..............................................................................618Vlastita mjenica – “Promissory Note” .................................................................. 620Bjanko mjenica .................................................................................................................. 621Terminologija i pojmovi engleskog i američkog prava ....................... 624

Poglavlje 47 ....................................................................................................................................... 627Ugovorna osiguranja za izvršenje obveza ............................................................ 627

Vrste ugovornih osiguranja ....................................................................................... 627Osiguranja potraživanja izvođača ........................................................................ 627Osiguranja naručitelja – garancije na prvi poziv ....................................... 629Razlika između jamstva i apstraktne garancije ........................................... 630Pravna priroda garancija ............................................................................................ 632Razlike između “garancije“ i „bonda“ ................................................................... 633Vrste bondova .................................................................................................................... 634O čemu ovisi apstraktnost garancija? ............................................................... 635Garancije kod ugovora o građenju ...................................................................... 636Ponudbena garancija (tender guarantee) ....................................................... 636Garancija za predujam (advance payment guarantee) ......................... 638

XXI

BRANKO VUKMIR

Garancija za dobro izvršenje posla (performance guarantee) ......... 639Garancija povrata zadržanih iznosa (retention guarantee) ................640Garancija učinka ...............................................................................................................640

Standby akreditiv kao garancija .....................................................................640Kontragarancije ................................................................................................................ 642Ujednačena pravila MTK ..............................................................................................643Pojedine odredbe garancija na poziv ...............................................................644Utjecaj prijevare na apstraktne obveze ...........................................................646Prijevara kao temelj za obustavu plaćanja ..................................................... 647Mjere zaštite .........................................................................................................................648Proširenje osnove za obustavu isplate ..............................................................649Kako dokazati prijevaru? ............................................................................................. 656Utjecaj više sile ili nemogućnosti izvršenja na apstraktnost ........... 657

Utjecaj nezakonitosti na apstraktnost ....................................................... 657Poglavlje 48 ....................................................................................................................................... 659

Osiguranje .................................................................................................................................... 659Obveza osiguranja ........................................................................................................... 659Vrste osiguranja ................................................................................................................. 659Podjela odgovornosti za rizike ................................................................................ 659Opseg osiguranja.............................................................................................................. 661Police osiguranja ............................................................................................................... 661Osiguranje izvođača ....................................................................................................... 662Osiguranje savjetodavnih inženjera .................................................................. 665Osiguranje naručitelja .................................................................................................. 665Usklađivanje osiguranja ............................................................................................... 665Osiguranje prema UU FIDIC CK-u .........................................................................666Osiguranje prema novom UU FIDIC-u ............................................................... 667

DIO VIII ...................................................................................................................................................669RJEŠAVANJE SPOROVA .............................................................................................................669Poglavlje 49 ....................................................................................................................................... 671

Razvoj načina rješavanja sporova ................................................................................ 671Izbor sudišta kao pravo trgovaca .......................................................................... 671Neizbježnost sporova .................................................................................................... 671Sudsko rješavanje sporova ........................................................................................ 671ADR - Alternative Dispute Resolution ................................................................ 673Pojava DAB-a .........................................................................................................................674Prethodni postupci za rješavanje sporova .....................................................674Povjerenstvo za rješavanje sporova Svjetske banke .............................. 675Povjerenstvo za rješavanje sporova prema FIDIC-u iz 1999. ............. 675

XXII


Arbitražno rješavanje sporova ............................................................................... 676Institucionalne i ad hoc arbitraže ......................................................................... 677Specifičnosti arbitražnog rješavanja sporova u građevinarstvu ....... 679Sporazum o arbitraži ..................................................................................................... 679Sadržaj arbitražne klauzule ......................................................................................680Posljedice loše sročene arbitražne klauzule .................................................683Odnos sudova i arbitraže ............................................................................................685Arbitražni forumi ............................................................................................................... 687Arbitražno sudovanje u Hrvatskoj .......................................................................694Poništaj arbitražnih odluka ....................................................................................... 695Priznanje i izvršenje stranih arbitražnih odluka ......................................... 696

DODATCI ............................................................................................................................................... 699Dodatak 1.: Zakon o obveznim odnosima - Izvadci iz Zakona. ............ 701Dodatak 2.: Posebne uzance o građenju .............................................................. 721Dodatak 3.: Zakon o arhitektonskim i inženjerskim

poslovima i djelatnostima u prostornom uređenju i gradnji - Izvadak iz Zakona ........................................741

Dodatak 4.: Podjela rizika između izravnih sudionika JPP ugovora ...... 767Dodatak 5.: Primjerci bankarskih garancija......................................................... 769Dodatak 6.: Klizna skala Ekonomske komisije za Europu. ........................ 777

KRATICE ................................................................................................................................................. 783

LITERATURA ....................................................................................................................................... 787

STVARNO KAZALO ....................................................................................................................... 803

BILJEŠKA O AUTORU .................................................................................................................. 823

XXIII

BRANKO VUKMIR

PredgovorKnjigu koju sada stavljam na raspolaganje zainteresiranim čitateljima na-

stavak je moga dugogodišnjeg rada koji se odnosi na tu građu. Godine 1980. objavio sam prvo izdanje knjige Ugovori o izvođenju investicijskih radova (me-đunarodni) - u dva sveska. Prvi svezak sadržavao je prikaz pravnih pitanja kod ugovora o građenju i uslugama savjetodavnih inženjera, a drugi svezak sadrža-vao je prijevode i originale mnogih općih uvjeta koji su se tada upotrebljavali u međunarodnim ugovorima o građenju. Drugo (prerađeno i dopunjeno) izdanje te knjige objavljeno je 1990., u istom formatu u dva sveska. Izdavač za oba iz-danja bio je tadašnji Centar za informacije i publicitet iz Zagreba, u kojem su njihov direktor, pokojni Bruno Amerl i glavna urednica Jagoda Zelić-Rukavina, pokazali veliki interes za objavljivanje tih knjiga.

Od drugog izdanja navedenih knjiga prošlo je gotovo dva desetljeća. Iako su prva dva izdanja rasprodana, zbog rata i drugih gospodarskih poteškoća neko vrijeme nije bilo pravog interesa građevinskih tvrtki za rad u inozemstvu, a i gra-đevinska djelatnost u zemlji je neko vrijeme bila slabog intenziteta. Pozitivne promjene počele su se javljati nakon 2000. godine kada je započela gradnja veli-kih infrastrukturnih projekata u Hrvatskoj, a nastavilo se i tijekom prvoga deset-ljeća 21. stoljeća. Hrvatska je građevinska operativa uvijek bila jaka i sposobna sudjelovati u izgradnji velikih domaćih i međunarodnih projekata, a tu je snagu dobro pokazala oživljavanjem svoje djelatnosti u posljednjih desetak godina.

No, hrvatske su organizacije savjetodavnih inženjera uvijek zaostajale za veli-kim građevinskim tvrtkama i nisu u inozemstvu uspijevale samostalno ugovarati veće poslove. Razlozi za to su različiti, ali jedan je nesumnjivo u tome što savjeto-davni inženjeri nisu bili osposobljeni upravljati ugovorima onako kako se to traži prema uvjetima ugovora FIDIC. Dok su domaći projektanti na svjetskoj razini, kada je riječ o njihovoj stručnosti i poslovima projektiranja, u poslovima vođenja i upravljanja projektima znatno zaostaju za svjetskim konzultantskim biroima. Ima nekih naznaka da se i ta situacija počela polagano mijenjati.

Hrvatska će građevinska operativa i hrvatske projektne organizacije morati u budućnosti sve više tražiti poslove na stranim tržištima. S jedne strane, kada do-maće tržište postane zasićenim, ugovaranje u inozemstvu jamči zaposlenost i kon-tinuitet njihova rada. S druge strane, kada Hrvatska postane članicom Europske unije, rad domaćih tvrtki u Europi bit će mnogo jednostavniji nego što je danas. Istodobno će i konkurencija stranih tvrtki biti oštrija i u Hrvatskoj. Da bi se domaće organizacije za to buduće vrijeme pripremile, potrebno je mnogo uložiti u razvoj domaće sposobnosti ugovaranja radova i vođenja građevinskih ugovora i radova.

XXIV


Dok neke domaće organizacije savjetodavnih inženjera već danas pokazuju inte-res za širenje na globalno svjetsko tržište, njihovo će širenje biti u izravnoj korelaciji s njihovom sposobnošću odgovoriti zahtjevima takvih poslova.

Ova bi knjiga, zapravo, mogla biti treće izdanje moje ranije knjige. Nisam ju, međutim, označio kao treće izdanje zbog toga što su i struktura izlaganja, pa i njezin sadržaj, tako temeljito promijenjeni da, ustvari, predstavlja novu knjigu. Ipak, u nekim sam se dijelovima oslanjao na raniji tekst i zbog toga ne mogu propustiti naglasiti taj kontinuitet. Pojedina stajališta imaju potporu u već ranije rabljenim izvorima koje nisam uvijek nadopunjivao novim izvorima. Riječ je o onim dijelovima koji se bitno ne bi promijenili i da su se rabili noviji izvori.

Raniji naslov Ugovori o izvođenju investicijskih radova u inozemstvu bio je na-metnut zakonskim propisima koji su tako imenovali ugovore iz područja građe-nja. Tom sam nazivu i tada prigovarao kao neodgovarajućem. Danas se ti ugovori mogu jednostavno nazivati „ugovori o građenju“ pa i kada sadržavaju istodobno i isporuku opreme i ugovore o uslugama savjetodavnih inženjera, a kada nije riječ o samostalnom ugovaranju takvih usluga.

Pojedine dijelove rukopisa (ukupno 8 poglavlja) pregledao je prof. dr. Vla-do Skendrović, savjetnik Svjetske banke u Zagrebu, dok je ukupno tri poglavlja pregledao prof. dr. Saša Marenjak, obojica profesori na Građevinskom fakultetu u Osijeku. Njihove su primjedbe uzete u obzir. Ovom prilikom obojici iskreno zahvaljujem na njihovu trudu. No, odgovornost za sva stajališta ostaje i nadalje autorova. Također zahvaljujem gospodinu Anti Vidoviću, urednik u RRiF-u koji je izradio stvarno kazalo u ovoj knjizi. Nadalje, zahvaljujem dr. Vladi Brkaniću, glavnom uredniku RRiF-a na svesrdnoj podršci u izdavanju ove knjige.

I na kraju, nakon predaje rukopisa na lekturu, krajem prošle godine objavljeni su novi propisi i to Zakon o koncesijama, Zakon o javno-privatnom partnerstvu i Zakon o arhitektonskim i inženjerskim poslovima i djelatnostima u prostornom uređenju i gradnji. Te smo propise naknadno obradili i povezali ih s već obrađe-nom građom. Zbog toga je došlo do zakašnjenja od planiranog roka izlaska iz ti-ska ove knjige. Nadam se da ovo povećanje sadržaja i obuhvaćanje novih propisa opravdava ovo kašnjenje.

Autor

U Zagrebu 1. ožujka 2009.

XXV

BRANKO VUKMIR

UvodOva je knjiga namijenjena čitateljima različitih struka koji sudjeluju u pri-

premanju, ugovaranju, izvođenju i rješavanju sporova iz ugovora o građenju i ugovora o uslugama savjetodavnih inženjera. S jedne strane, ona je namijenje-na pravnicima koji se bave ugovorima o građenju i onima koji pohađaju posli-jediplomski studij iz Prava društava i trgovačkog prava na Pravnom fakultetu u Zagrebu te onima koji žele nešto više znati o pozadini raznih pravnih instituta koji se primjenjuju kod ugovora o građenju i ugovora o uslugama savjetodavnih inženjera. S druge strane, knjiga je namijenjena inženjerima i ekonomistima koji se bave sklapanjem i upravljanjem ugovorima o davanju usluga savjetodavnih inženjera i ugovora o građenju te koji su ponajprije zainteresirani za praktičnu stranu ugovora o građenju. Konačno, knjiga je namijenjena i onim inženjerima koji pohađaju poslijediplomski studij na Građevinskom fakultetu u Zagrebu, a koje također zanima i pozadina pojedinih pravnih instituta. Dakle, knjiga je na-mijenjena jednako onima koje zanima teorijska, kao i onima koje zanima prak-tična strana ugovora koji se obrađuju. Spojiti teorijsku i praktičnu stranu neće uvijek dati rezultat koji je svima jednako zanimljiv. Ipak, građu smo nastojali uči-niti zanimljivom i onim čitateljima koji nisu pravne struke jer su upravo oni često odlučujući faktori kod ugovaranja i vođenja projekata.

Pišući ovu knjigu dužnu smo pozornost posvetili našim vlastitim propisima koji reguliraju ugovorno pravo građenja. S tog stajališta gledajući, nadamo se da će ova knjiga poslužiti i kod ugovaranja između domaćih poduzeća. No, stalno smo imali u vidu i izvođenje radova u inozemstvu. Naši građevinari i inženjeri konzultanti vrlo uspješno nastupaju u inozemstvu, a da pri tome nemaju uvijek u vidu i ne vode uvijek računa o načinu ugovaranja i o načinu praćenja te uprav-ljanja nekim projektom. Slabost naših savjetodavnih inženjera i izvođača upravo je u tom području najizraženija. Dobar ugovor je onaj koji je sklopljen prema pravilima struke, dok upravljanje ugovorom znači u prvom redu kompetentno vođenje korespondencije s naručiteljem i udovoljavanje svim rokovima za slanje relevantnih obavijesti (notices) te stavljanjem na papir svih mogućih zahtjeva za dodatnom naknadom, za produljenjem rokova, za otklanjanjem odgovornosti i sl. Oni koji to ne čine kako treba, propuštaju priliku da osiguraju maksimalan dobitak iz dobivena posla i sklopljena ugovora.

Kod razmatranja pojedinih pravnih pitanja vezanih uz ugovore o građenju nastojali smo rješenje osvijetliti sa stajališta našeg ZOO-a i Posebnih uzanaca o građenju. Kako u nekim pitanjima odredbe sadržane u tim zbirkama nisu dovolj-

XXVI


no iscrpne da bi u cijelosti odgovorili potrebama ugovora o građenju (npr. privre-mena obustava radova, raskid ugovora i sl.), nastojali smo u vezi s tim pitanjima izložiti praksu i uobičajene pristupe kod sklapanja takvih ugovora uobičajenu kod inozemnih ugovora o građenju.

Imajući u vidu međunarodnu dimenziju ugovora o građenju, posvetili smo pozornost mnogobrojnim uvjetima ugovora koje sastavlja Međunarodna fede-racija savjetodavnih inženjera (FIDIC), i to iz nekoliko razloga. Prvi je razlog taj što su ti uvjeti danas u svijetu vrlo rašireni i to posebno ako je riječ o onim ugo-vorima o građenju ili o uslugama savjetodavnih inženjera u kojima sudjeluju ugovorne strane iz raznih država. Drugi je razlog taj što su te uvjete sastavlja-li stručnjaci koji su nastojali postići pravednu ravnotežu interesa sudionika u tim ugovorima i na taj ih način učiniti prihvatljivima u širokim međunarodnim razmjerima. Daljnji razlog je taj što su ti uvjeti ugovora rezultat dugotrajnog razvoja, započetog još 1950-ih godina prošlog stoljeća te su prošli kroz iznimno korisnu evoluciju. Taj je razvoj uspio uskladiti načela engleskog prava građenja koje je u početnim uvjetima ugovora FIDIC bilo dominantno, s načelima europ-skih kontinentalnih pravnih sustava koji su postupno u tim uvjetima dobivali sve prominentnije mjesto. Tim su se razvojem uvjeti FIDIC-a uspjeli nametnuti gotovo kao neko „međunarodno“ pravo građenja. Konačno, ti uvjeti pružaju mnogobrojne primjere raznih rješenja za pojedina pitanja koja se postavljaju kod ugovora o građenju, a za koja naši, a nekad i drugi nacionalni propisi o gra-đenju, nemaju uvijek spremne odgovore.

Svi navedeni razlozi nametnuli su nužnost upoznavanja s tim uvjetima ugo-vora. Dodatno tomu, činjenica je da hrvatsko pravo građenja, zbog uskoga do-maćeg tržišta, nije onako razvijeno kao prava građenja Velike Britanije, Njemačke i Francuske te, stoga, ne može poslužiti kao potpuni vodič i smjernica našim tvrt-kama kada izvode radove građenja i projektiranja u inozemstvu. U Hrvatskoj se do danas nije uspjelo sastaviti takve opće uvjete građenja koji bi bili prihvaćeni kod sklapanja domaćih ugovora o građenju, kao što je slučaj s njemačkim VOB-om ili austrijskim ÖNORM-om, ili odgovarajućima drugim nacionalnim općim uvjetima. Niti Posebne uzance o građenju nisu stekle onaj položaj kod ugovaranja koji imaju navedeni njemački ili drugi inozemni opći uvjeti u područjima njihove primjene. Sastavljanje takvih nacionalnih općih uvjeta pokazalo se u unutarnjem prometu vrlo korisnim, budući da su odredbe zakona o obveznim odnosima koji reguliraju ugovore o građenju i u gospodarski razvijenim državama, u pravilu, nedovoljne da obuhvate sva ona pitanja koja se pojavljuju kod takvih ugovora. Razmišljajući u tom smjeru, uvjeti ugovora FIDIC mogu i u nacionalnim okviri-ma popuniti prazninu koja se osjeća u tom području ili barem služiti kao putokaz u sastavljanju nacionalnih općih uvjeta ili čak i u pronalaženju odgovora na neka pitanja za koja u nacionalnim sustavima nema jasnih odgovora.

Iz navedenih razloga iznimnu pozornost posvetili smo u usporednom pra-vu građenja, navodeći primjere zakonodavnog reguliranja te građe s građansko-pravnog motrišta u Engleskoj, Njemačkoj, Francuskoj i Švicarskoj, a i nacional-nim sudskim i međunarodnim arbitražnim odlukama. Uzevši u obzir da ta uspo-redna razmatranja nisu od prvotnog interesa za sve naše čitatelje, ti su dijelovi tiskani u manjem slogu. Mnogobrojne engleske sudske presude navedene su kao primjeri koji ilustriraju razne situacije s kojima su se bavili engleski sudovi te koji

XXVII

BRANKO VUKMIR

daju odgovore i na pitanja koja se mogu postaviti kada je riječ o primjeni našeg prava. Iako ti odgovori i odluke engleskih sudova nisu mjerodavni za naše pravo, oni ipak dobro prikazuju obrazložena razmišljanja u vezi s pojedinim pitanjima na koja nema uvijek izravnog odgovora u našim propisima.

Osim toga, engleska je sudska praksa vrlo mjerodavna u tumačenju obveza ugovornih strana koje se temelje na UU FIDIC-u, s obzirom na to da su ti uvjeti ugovora sve do njihovih zadnjih verzija bili pod snažnim utjecajem engleskog prava, a taj utjecaj nije potpuno izblijedio niti do danas. I savjetodavni inženjeri koje naručitelji angažiraju da prate i nadziru izvršenje pojedinih ugovora, a koji često dolaze iz zemalja engleskoga pravnog okruženja te arbitražna vijeća koja budu u situaciji da odlučuju o pojedinim spornim pitanjima, imat će inklinaciju da se posluže primjerima i uzorima iz engleskoga prava građenja kao smjerni-cama za svoja stajališta. Osim toga, englesko pravo građenja ima povlasticu da se može koristiti slučajevima i odlukama sudova u Australiji, Novom Zelandu, Kanadi, SAD-u i drugim zemljama koje primjenjuju englesko pravo građenja, a koje i engleski sudovi i autori mogu smatrati bitnima za formiranje i primjenu engleskoga prava građenja. Iz tih se razloga smatra da je korisno i za naše čitate-lje upoznati se sa stajalištima engleskoga prava građenja.

Sitnijim slogom otisnuti su i oni dijelovi knjige koji nisu nužno obuhvaćeni užim pojmom ugovora o građenju i uslugama savjetodavnih inženjera. To se od-nosi na strane propise i praksu, zatim na uvjete ugovora FIDIC te na neka speci-jalizirana područja kao što su, primjerice, pravila o sklapanju ugovora i o predu-govornim dogovorima, pitanja vezana uz mjenice, bankarske garancije, valutne klauzule, javno-privatno partnerstvu i sl. Ipak, umnogome je korisno da i takva pitanja budu uključena u knjigu, budući da su često povezana s tim ugovorima te kada se pokaže potreba da se o tim pitanjima želi znati nešto više. Smatrali smo korisnim da i ta građa bude izložena na jednome mjestu i da na taj način bude lako dostupna, ako se za njom pokaže potreba.

823

BRANKO VUKMIR DODATCI

Bilješka o autoruDr. Branko Vukmir (Zagreb), dipl. iuris, Zagreb LL.M (Harvard) SAD, doctor iuris (Zagreb). Pravni savjetnik u vanjskoj trgovini, specijaliziran za ugovaranje građevinskih rado-

va i isporuku opreme s dugogodišnjim iskustvom pregovaranja, sklapanja ugovora i rje-šavanja sporova u INGRI, Zagreb. Docent na Visokoj upravnoj školi u Zagrebu, redoviti profesor na Fakultetu za vanjsku trgovinu u Zagrebu, viši pravni savjetnik u CENTRU ZA TRANSNACIONALNE KORPORACIJE u New Yorku (1989. – 1991.), stručni savjetnik KO-MISIJE UN ZA TRANSNACIONALNE KORPORACIJE Ekonomskog i socijalnog vijeća UN u New Yorku (1980. – 1984.). Konzultant UNIDO, Beč, UNCITRAL, Beč, UNCTC, New York, SVJETSKA BANKA (IBRD), Washington, IFC, Washington, ITC, UNCTAD-GATT, Ženeva, UNCTAD, Ženeva i UNDP, New York. Posebni konzultant UNCTAD/GATT za predstavlja-nje World Investment Reporta u Hrvatskoj, svake godine od 1995. do 2008. Kao konzultant raznih agencija UN-a, bio savjetnik Vladama raznih država u razvoju za pitanja stranih ulaganja, transfera tehnologije, trgovačkoga i obveznog prava te održao predavanja u više od 60 država o navedenim pitanjima.

Predsjednik Radne grupe EKE, Ženeva, koja je izradila publikaciju Guide on Drawing up Contracts for Large Industrial Works, izd. UN 1973. Konzultant UNCITRAL u izradi publikacije Legal Guide on Drawing Up International Contracts for the Construction of Industrial Works, izd. UN 1988. Konzultant UNIDO u izradi publikacije UNIDO BOT Gui-delines, izd. UN 1996.

Član Savjeta Hrvatske narodne banke (1992.- 1998. i 2000. - 2006.). Arbitar Arbitražnog suda HGK, Zagreb, ranije arbitar arbitražnih sudišta PKJ u Beogradu te u Kairu i Kuala Lumpuru. Arbitar Međunarodnog centra za rješavanja investicijskih sporova u Washin-gtonu (International Centre for Settlement of Investment Disputes - ICSID), imenovan od Vlade RH. Arbitar u mnogobrojnim sporovima.

Autor sljedećih knjiga:

SVJETSKA BANKA, ZEMLJE U RAZVOJU I JUGOSLAVIJA (1975.) (zajedno s K. Sajkom). EXPORT AGENCY AGREEMENTS – A STUDY IN FRANCE, F.R. GERMANY AND U.K., (zajedno s B. Bhattacharyya), izd. Indian Institute of Foreign Trade, New Delhi 1980. EXPORT AGENCY AGREEMENTS, A STUDY IN SELECTED GULF COUNTRIES AND U.R.E. (zajedno s B. Bhattacharyya i M.-L. Varma), izd. Indian Institute of Foreign Tra-de, New Delhi 1983.UGOVORI O IZVOĐENJU INVESTICIJSKIH RADOVA (MEĐUNARODNI) knjiga I. i knji-ga II, 1. izdanje (1980.) i 2. izdanje (1990). UGOVORI O ZAJEDNIČKIM ULAGANJIMA (1994). Glavni urednik i autor nekoliko dijelova knjige LEGAL FRAMEWORK FOR DOING BU- SINESS IN CROATIA, izd. Hrvatska agencija za promicanje stranih ulaganja (1997., 1998., 1999.) i izd. Hrvatskog fonda za privatizaciju , 2001.). Koautori: J. Barbić, Z. Parać, K. Sajko, S. Petrović, T. Matić.HRVATSKA I UJEDINJENI NARODI, skupina autora, ko-urednik s I. Šimonović i B. Vu- kas te autor dvaju priloga.KONCESIJE I UGOVARANJE BOT PROJEKATA (zajedno s V. Skendrovićem, 1999.). STRATEGIJA I TAKTIKA PREGOVARANJA (2001.). PRAVO MEĐUNARODNIH PLAĆANJA - INSTRUMENTI OSIGURANJA PLAĆANJA (2007.). Autor više od 200 stručnih i znanstvenih članaka u raznim časopisima u Hrvatskoj i u inozemstvu. Autor predaje Pravo građenja na poslijediplomskom studiju na Građevinskom fakulte-

tu u Zagrebu. Posljednjih deset godina predaje predmete Pravo međunarodnih plaćanja – Instrumenti osiguranja plaćanja i Plaćanja u trgovačkim ugovorima na poslijediplom-skom studiju iz Prava društava i trgovačkog prava na Pravnom fakultetu u Zagrebu.

Predsjednik Udruženja za Ujedinjene narode RH (1992. - 1998.), predsjednik Harvard Club Hrvatske (2000. - 2004.)

UGOV

ORI O

GRA

ÐENJ

U I

USLU

GAM

A SA

VJET

ODAV

NIH

INŽE

NJER

ABR

AN

KO

VU

KMIR

Ugovori o projektiranjuUgovori o građenju i isporuci opreme

Ugovori “ključ u ruke”Projektno fi nanciranje

Koncesije i ugovori BOTUgovori javno-privatnog partnerstva

FIDIC

ZAGREB, 2009.

BRANKO VUKMIR

UGOVORI O GRAÐENJUI USLUGAMA


ugovori o graÐenju ugovori o graÐenju i … · fidic - modeli podugovora i ugovora o zajedničkom...

Documents