ÜNİVERSİTEDE ÖZERKLİK VE ÖZGÜRLÜK

Prof. Dr.İskender Sayek

Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim

Dalı

Kocaeli ÜniversitesiÜniversite Çalıştayı 2010

21. Yüzyıl : Nasıl bir dünya?

• Bilgi çağı• Küreselleşme• Liberal ekonomi / Piyasa ekonomisi• Yüksek düzeyde rekabet• Değerlerde yozlaşma / Kayıp• Kuşatılmışlık duygusu : Baskı /

Sıkıyönetim

21. Yüzyıl : Nasıl bir dünya?

Üniversite kurumsal düzeyde bu ortamdan

yoğun etkileniyor

Ekonomik olarak güçsüz

Toplumdan uzak

Siyasi otoritenin güdümünde

Apolitik

21. Yüzyıl : Nasıl bir dünya?

Üniversite kurumsal düzeyde bu ortamdan

yoğun etkileniyor

Ekonomik olarak güçsüz

Toplumdan uzak

Siyasi otoritenin güdümünde

ApolitikÖzgürlük ve özerklik kaybı

“Sessiz Üniversite”

Üniversite ?

Bilimsel ve idari özerkliğe sahip kamu tüzel kişiler ya da kamu yararına bilgi üreten ve bu bilgiyi paylaşan özerk eğitim ve araştırma kurumları

Üniversite ?

Bilimsel ve idari özerkliğe sahip kamu tüzel kişiler ya da kamu yararına bilgi üreten ve bu bilgiyi paylaşan özerk eğitim ve araştırma kurumları

Bilgi çağı ve toplumunda üniversitelere daha da çok görev yüklenilmektedir.

Üniversite ?

Bilimsel ve idari özerkliğe sahip kamu tüzel kişiler ya da kamu yararına bilgi üreten ve bu bilgiyi paylaşan özerk eğitim ve araştırma kurumlarıEğitim Araştırma Hizmet

Eğitim Araştırma Hizmet

Üniversite Temel Bileşenleri

ÖğrencilerEğiticiler

Bağlı olduğu

kurumlar

Üniversite Temel Bileşenleri

Öğrenciler Eğiticiler

Bağlı olduğu

kurumlar

Toplum

Üniversite Özerkliği

• Yüksek öğretim kurumlarının iç işleyişlerine, mali işlerine ve yönetimlerine ilişkin kararlar almada ve faaliyetlerinde kendi politikalarını oluşturmada bağımsızlık (Lima Bildirgesi).

Üniversite Özerkliği

Yönetimsel özerklik

Mali / ekonomik özerklik

Akademik / Bilimsel özerklik

Üniversite Özerkliği neden önemlidir?

• Akademik hedeflerinin toplumun ve evrenin gereksinimlerini karşılayabilmesi için üniversiteler özerk olmalıdır.

• Özerklik üniversitelerin performansı ve verimliliğini doğrudan etkiler

• Üniversitenin bu gereksinimleri en iyi şekilde karşılayabilmesi için tüm siyasi ve ekonomik güçlerden bağımsız olması gerekir ( Avrupa Konseyi Doc 10943).

•

OECD Özerklik Göstergeleri (2003)

• Binaları ve tüm araç-gereçlerin mülkiyetine sahip olmak

• Kredi alabilme yetkisine sahip olma• Bütçesini oluşturma ve öncelikleri doğrultusunda

harcayabilme• Akademik yapısını ve ders müfredatını belirleme• Akademik personeli işe alma ve işine son

verebilme• Maaşları belirleme• Yeni alacağı öğrenci kontenjanlarını belirleme• Öğrenci harçlarını belirleme.

Günay D

TEPAV 2010 Aralık

TEPAV 2010 Aralık

Bilimsel Özerklik

Dış Faktörler İç Faktörler

Kamu (Devlet)VakıfÖzel kurluşlar

Bütçe sağlayıcı

Kurum Üyeler

Yönetimsel Özerklik

• Türkiye’de yönetimsel ve mali tam bir özerklikten söz etmek güçtür.

• Üniversite özerkliğinin en önemli ilkesi elemanları tarafından seçilen organlar eliyle yönetilmesidir.

Rektörlük seçimi ???Dekan : AtamaAnabilim Dalı Başkanı: SeçimFakülte Kurulu: Seçim

Türkiye’deDurum

Öğretim Elemanlarının Yükümlülükleri

1. Gerek Üniversite camiasına, gerekse kendi mesleğine karşı ahlakî yükümlülüklerini ve sorumluluklarını yerine getirmek,

2. Bireysel düzeyde ve işbirliği ruhu içerisinde, mükemmeliyete, yenilikçiliğe bağlılık ve öğretim ve araştırmada bilginin sınırlarını ileriye götürmek,

3. Üniversiteye olan sorumlulukları, bireysel haklardan ayrı tutmak ve kamuoyu önünde ifade edilen görüşlerin, üniversiteyi hiçbir şekilde bağlamayacağının bilincinde olmak

(Ortaş İ).

Üniversitede Özgürlük

Bireysel Hak

Öğretim elemanları

Öğrenciler

Üniversitede Özgürlük

Bireysel HakAkademikÖzgürlük

Demokratik Özgürlük

Bilgi Üretme

Araştırma veYayın yapma

Toplumsal sorunlar ile ilgili bağımsız görüş bildirme

ÇalışmaProgramını yapma

Öğretim elemanları

Öğrenciler

Üniversitede Özgürlük

Bireysel HakAkademikÖzgürlük

Demokratik Özgürlük

Bilgi Üretme

Araştırma veYayın yapma

Toplumsal sorunlar ile ilgili bağımsız görüş bildirme

ÇalışmaProgramını yapma

Akademik görevlerinaksatılmaması esas

Bilimsel ve etik denetim

Öğretim elemanları

Öğrenciler

Akademik Özgürlükler (Lima Bildirgesi)

araştırma, inceleme

tartışma

belgeleme

üretme yaratma

öğretme

anlatma veya yazma

Akademik Özgürlük

Bireysel Ekip

Akademik Özgürlükler (Lima Bildirgesi)

araştırma, inceleme

tartışma

belgeleme

üretme yaratma

öğretme

anlatma veya yazma

edinme

eleştirme

iletmeAkademik Özgürlük

Bireysel Ekip

BİLGİ

Üniversitede Özgürlük

Bireysel Hak

AkademikÖzgürlük

Demokratik Özgürlük

Bilgi Üretme

Araştırma veYayın yapma

Toplumsal sorunlar ile ilgili bağımsız görüş bildirme

Çalışma programınıyapma

ÖZLÜK HAKLARI

Özlük Hakları ?

“Genel memur statüsü içinde kişinin , kanunların ön

gördüğü şekil ve şartlara bağlı bireysel haklardır”

Özlük Hakları Kapsamı

Maaş ve ödentiler

Özlük Hakları Kapsamı

Çalışma koşulları

Atama ve yükseltilme

Çalışma sırasında sosyal yaşamını kolaylaştıracak

süreçler

Liyakatın gözetilmesi

Emeklilik

Görevlendirmeler ile ilgili uygulamalar

Maaş ve ödentiler

Özlük Hakları Kapsamı

Maaş ve ödentiler

Çalışma koşulları

Atama ve yükseltilme

Çalışma sırasında sosyal yaşamını kolaylaştıracak

süreçler

Liyakatın gözetilmesi

Emeklilik

Görevlendirmeler ile ilgili uygulamalar

Öğretim elemanlarının özlük hakları ile

ilgili her kademe ve tüm bu alanlardla yetersizlik veya sorun

vardır.

Bu sorunlar araştırma görevliliği ve öğretim görevliliği dönemlerinde

daha belirgin

Maaş ve Ödentiler: Türkiye

• Öğretim elemanlarının tümünün ücretlendirmesi açısından yetersizlik vardır.

• Araştırma ve öğretim görevliliğinde bu yetersizlik daha belirgin

“Yoksulluk sınırlarının altında..”• Geçici önlemler: Ek ders ücreti,

Döner sermaye, Performansa dayalı ücretlendirme

Maaş ve Ödentiler: Türkiye

• İstenen, öğretim elemanlarının emeğinin karşılığının verildiği, sosyal konumuna göre insanca yaşayabileceği, emekliliğe yansıyan bir ücret verilmesi

• “Tam Gün Yasası” özlük haklarını düzeltemiyecek …çalışma biçimi ile sorunları arttıracak gibi …..

• Araştırma Görevlisi• Öğretim Görevlisi• Yardımcı Doçent• Doçent• Profesör

Öğretim Elemanları Özlük Hakları: Türkiye

Yüksek Öğretim Yasası (2547 sayılı yasa)Devlet Memuriyet Kanunu (657 sayılı yasa)

Tüm değişikliklere rağmen özlük hakları ile ilgili çok sınırlı maddeler vardır.

Akademik Yükseltilme ve Atama

Mezuniyet Öncesi Eğitim

Mezuniyet Sonrası Eğitim

Yüksek Lisans,Doktora

Tıpta Uzmanlık

Öğretim Görevlisi

Yrd. Doçent

Doçent

Profesör

Araştırmagörevlisi

Akademik Yükselme ve Atama

Mezuniyet Öncesi Eğitim

Mezuniyet Sonrası Eğitim

Yüksek Lisans,Doktora

Tıpta Uzmanlık

Öğretim Görevlisi

Yrd. Doçent

DoçentProfesör

Araştırmagörevlisi

Akademik Yükselme ve Atama

• 2547’de genel ilkeler• Öğretim üyeliği yolunda en önemli kademe

olan doçentlik sınavları ile ilgili sorunlar– Minimum başvuru kriterler : Alanlara göre

farklılıklar– Kurumların kriterlerindeki farklılıklar– Değerlendirmenin aynı standartta

yapılamaması ve objektif olmaması (Yayın ve sınav kademesi)

– Değerlendirmenin sadece yayın değerlendirmesi şeklinde olması

Akademik Yükselme ve Atama

• Atamalarda kadro kullanımında standart olmaması

• Kurumlar arası farklılıklar• Kurumların atamalarda özgür olmaması .

YÖK Onayı…. Akademik / Yönetimsel Özerklik ???

• Norm kadro uygulaması• Atamalarda sadece yayınların niceliksel

değerlendirilmesi • Liyakata değer verilmemesi• Eğitim ile ilgili sınırlı kriter olması

Anketlerin Genel Değerlendirmesi

Tamamlayan 318

Tamamlamayan 4

Öğretim üyesinin özlük hakları kavramı tanımı içerisinde

aşağıdakilerden hangisi/hangileri yer

almaktadır?

• Liyakata değer verilmesi• Hakettiği kadroya atanma• Çalışma koşulları• Üniversite özerkliği içinde görülmesi• Ücretler

Üniversitede döner sermayeye dayalı ücretlendirme ile ilgili

görüşünüz:

Üniversitede döner sermayeye dayalı ücretlendirme ile ilgili

görüşünüz:

Öğretim üyelerinin %40’ı “yoksulluk sınırının” altında

maaş almaktadır.

Öğretim Üyelerinin Özlük Hakları Açısından Yaşadıkları

Sorunlar

• Akademik atamalarda gecikme• Atamalarda kayırma• Ücretlerde yetersizlik

Ek ders ücretlendirilmesi sistemini uygun

buluyorum

Özlük haklarınızın korunmasında aşağıdaki hangi kurum ve kuruluşların

önemli işlevi vardır?

Özlük haklarınızın korunmasında aşağıdaki hangi kurum ve kuruluşların önemli işlevi

vardır?

Önemli+Çok önemli

Önemsiz

YÖK % 75 % 25

Üniversite Yönetimi

% 91 % 9

Sivil Toplum Örgütleri

% 77 % 23

Sonuç

• Üniversite yöneticileri yanı sıra öğretim elemanları üniversite özerkliği ve özgürlüklerine sahip çıkmalı

• Bunlardan ödün vermemeli, sorumluluğunun farkında olmalı

• Öğretim üyelerinin haklarını korumada üniversite yönetimi sorumluluk almalı

çünkü….“Bu kavramlar üniversiteyi, üniversite yapan

en önemli kavramlardır.”

Teşekkür ederim…