1

ÜÇÜNCÜ NESIL MOBILTELEKOMÜNIKASYON ŞEBEKELERINDE

ALTYAPI PAYLAŞIMI

F. BELGİN ŞAHİNOL Telekomünikasyon Uzmanı

2Mobil Sistemlerin Gelişimi

CDMA

D-AMPS(TDMA)

GSM

2G2GDiDijjitalital

1980

AMPS

NAMPS

TACS

NMT

1G1GAnalogAnalog

CDMAOne

GPRS

GPRS

2.5G2.5G

2 Mb/s

cdma2000

UWC-136

EDGE

UMTS

3G3GIMT-2000IMT-2000

2008

Sadece Ses

Sadece Ses

SesSes & & Veri

Veri

Multimedia

Multimedia

3

Mimaride üç ana alt sistem bulunmaktadır:Radyo Erişim Şebekesi (RAN)Devre anahtarlamalı çekirdek şebeke (CS CN)Paket anahtarlamalı çekirdek şebeke (PS CN)

3G Mimarisi

4

3G işletmecileri ile yerleşik 2G işletmecileri arasındaki rekabetin tesis edilmesi yönünden;

Ulusal Dolaşım (roaming)

Ortak Yerleşim

Tesis Paylaşımı

gibi olası anlaşmazlık konularının düzenlenmesi önemli erişim sorunları arasında yer almaktadır

53G’nin temel uygulama konuları Yer eksikliği Daha sıkı çevre düzenlemeleri Radyasyon tehlikesi ile ilgili şüphe daha karmaşık hale gelecektir

Şebeke genişlemesi,yükseltilmesi İşletmecilerin sermaye harcamaları (CAPEX) İşlevsel harcamaları (OPEX) azaltabilmek için yeni maliyet tasarrufu önlemleri

Yatırımların geri dönüşünü en yükseğe çıkarmakVar olan şebeke altyapıyı ve diğer işletmecilere ait altyapıyı paylaşmakHizmet kalitesini feda etmeden uygulama maliyetlerini azaltmak 3G’ye geçiş aşamasında önemli

6

Harcamaların %70’inden fazlası yer, erişim kurma gibi maliyetler oluşturmaktadır ekipmanları temini, inşa

maliyetleri ve iletim şebekesini

Mali riskleri azaltmak

Gelir zamanını hızlandırmak

Daha hızlı evrensel kapsama sağlamak

paylaşımlı şebeke altyapı çözümleri

7Üçüncü Nesil Sistemlerde Altyapı Paylaşımı

8Altyapı Paylaşımı Nedir?

Altyapı paylaşımı terimi, iki ya da daha fazla işletmeci arasında saha, mekan ve/veya şebeke tesislerinin paylaşımına atıfta bulunur

9Altyapı Paylaşım Modelleri 1.Frekans Paylaşımı

Değişik altyapı paylaşım modelleri arasındaki temel farklardan birisi,frekans spektrumunun değerlendirilmesi konusudur

Lisans sahipleri, kendi spektrumlarını bir havuzda toplarlar

Lisans sahipleri spektrumlarını havuzda toplamazlar

102.Teknoloji Paylaşımı

Bir yerleşik işletmeci için 3G şebekesinin kurulmasında başlangıçtakibelirgin yatırımı azaltacak, piyasaya erken sürme ve üst seviyeye

yükseltmek için,

3G hizmetini mevcut 2G sistemleri üzerine

kurmak

Mevcut GSM konumlarını 3Gyerleşimi için yeniden kullanarak

3G şebekesini genişletmek

GSM, yalnız kapsama tamamlayıcılığı sağlamaz aynı zamanda en etkin yöntemle 2G&3G spektrum birleşimiyle yerleşmesi için işletmeciye daha fazla esneklik tanıyan bir kapasite tamamlayıcılığı sağlar

11

USIM

USIM

SIM

BTSBTSBTSBTSNodeB

BTSBTSBTSBTSNodeB

BTSBTSBTSBTSBTS

3G/GSM Ortak YerleşimiTerminal GSM BSS Ana Şebeke Harici

Şebeke

Cu Uu

Um

Iu

A

Iu

Gb

Iur

Abis

IubME

ME

MT

SCP SMS-GMSC

RNC

RNC

BSC

UTRAN

SIM MT BTS BSC

MSC

EIR

GGSN

GMSC

SGSNAUCHLR

123. Tesis Paylaşımı3.1. Mekan Paylaşımı

Mekan paylaşımı, iki 3G lisans sahibinin, baz istasyonları alıcı-verici ünitelerini (BTS ve UMTS şebekelerinde Node B) ve transmisyon ekipmanlarını konuşlandırmak üzere elde ettikleri ortak bir yerleşimi ifade etmektedirMekan paylaşımı, 2G’nin pazara girişlerinde aşağıda belirtilen değişik sebeplerden ötürü gerçekte ilgi çekici bir konu olmamıştır

Pazara Girişlerin Zamanlaması Hücre BoyutuFarklılaştırıcı Olarak KapsamaÇevresel BaskıMekanlar İçin RekabetDüzenleme

13Analiz

Analiz için 10 yıllık bir dönem Tek başına bir işletmecinin sahip olacağı yer ile paylaşımlı modelin karşılaştırılabilmesi için sayılar eşit seçilmiştirMevcut 2G şebekesindeki yerlerin %60’ının tekrar kullanıldığı varsayılmıştırCoğrafi kapsama dikkate alınmıştırİki 3G lisans sahibi 10 MHz bant genişliğine sahiptirOperasyonel harcamalar pazarlama ve el cihazlarının maliyetlerini içermemektedir.

Yatırım Kategorisi Tek Başına Şebeke İnşası İle

Karşılaştırıldığında Elde Edilen Tasarruf

Operasyonel Harcamalar (OPEX)

%20-30

Sermaye Harcamaları (CAPEX) (3G ile ilgisi

olmayan)

%10-15

3G ile ilgili sermaye harcamaları

-

143.2 Node B Paylaşımı

Node B (GSM şebekelerinde BTS) paylaşım modelinde, mantıksal olarak farklı iki Node B, tek fiziksel birimi paylaşmaktadırRNC ve çekirdek şebeke bu modelde paylaşılmadığından her işletmeci kendi ekipmanlarının ve spektrumunun kontrolüne devam edebilmektedirÇekirdek şebekelerin ayrı olması, işletmecilerin kendi abonelerine farklı hizmetler sunmasına imkan sağlamaktadır.

15Node B Paylaşımı

16

AvantajlarıYer paylaşımına ilaveten biraz sermaye tasarrufuCihazların fiziksel alanlarının daraltılmış olması

DezavantajlarıDüzenleyici otorite onayı gerekmekteKarmaşık iş modeli gerektirirOperasyonel model karmaşıktırAynı kapasitedeki bireysel Node B’nin üzerine önemli bir tasarrufİşletmeciler arasında uzun süreli yükümlülükler gerektirebilirAynı Node B tedarikçisine ihtiyaç duyulmaktadırKapasite sınırlıdır

173.3 RAN (Radyo Erişim Şebekesi) Paylaşımı

RAN paylaşımı, Node B’ler, RNC ve transmisyon ortamı dahil bütün radyo erişim şebekesinin paylaşımı kapsamaktadır. Bu modelde, farklı çözümler bulunmaktadır

3.3.1 Ortak Geçit (Common Gateway)Ortak gateway temel olarak, ortak bir radyo erişim şebeke altyapısı inşa eden ve kendi çekirdek şebekelerine erişmek üzere aynı ara geçidi kullanan iki lisans sahibi arasındaki bir RAN paylaşım modelidir. Bu işletmeciler, zamanla kendi spektrumlarını birleştirebilir ve böylece aboneler bütün spektrum havuzunu kullanabilirler.

18Ortak Geçit Kullanılarak RAN Paylaşımı

19Analiz

Analiz için 10 yıllık bir süre seçilmiştir Tek bir işletmecinin sahip olması gereken şebeke büyüklüğü ile paylaşımlı durumdaki şebeke büyüklüğü eşit kabul edilmiştir2G şebekelerindeki yerlerin %60’ı tekrar kullanılmıştırUlusal kapsama dikkate alınmıştırİki 3G lisans sahibinin her birinin 10 MHz spektrumu olduğu kabul edilmiştirSpektrum havuzu varsayılmıştır

Yatırım Kategorisi Tek Başına Şebeke İnşasıyla

Karşılaştırıldığında Edinilen Tasarruf

(%)

Operasyonel Tasarruf

% 35-40

Sermayeden Tasarruf (3G ile ilgisi olmayan)

% 25-30

Sermayeden Tasarruf

(3G ile İlgili)

% 5-10

203.3.2 Radyo Erişim Şebekesi (UTRAN) Paylaşımı

21Sermeye ve operasyonel harcamalarda önemli tasarruflarKaynakların ortak kullanımı ile geri dönüşüm etkinliğiYatırımların uygulama, hizmet ve pazarlamaya odaklanmasıUTRAN kaynaklarının ve UTRAN transmisyon linklerinin (kısa dönemde) dahaiyi kullanımı Pazarda değişmeyen teknik çözümlerin hazır bulunmasıBazı ülkelerde düzenleyici otoriteler tarafından kabul edilmesi/teşvik edilmesiTransmisyon kapasite talebini azaltmak için trafiğin paylaştırılabilmesi

Düzenleyici otorite onayı gerekliÖnemli ölçüde planlama, yönetim ve mühendislik faaliyetleri gerektirirTaşıyıcı hizmetlerinin farklılaştırılmasında azalma imkanıOrtakların sistemlerini başlatma performanslarında tam bağımsızlık olmamasıRAN kaynakları (uygulama&idareye etkisi) üzerine fiziksel kontrolde bağımsızlığın olmayışı Uygulama işbirliği gerektirmesi, 2G mekanlarının yeniden kullanımı zor olabilmesi

223.3 Ortak Paylaşımlı ŞebekeBu paylaşım

senaryosunun ideal olması,masrafa dayanan, şeffaf, ayırımcı olmayan kapasite ücretleriyle

Her iki işletmeciye de şebekeye erişim için eşit olanaklar verilmesi halinde mümkündür

23

AvantajlarıBu paylaşım kısa-orta dünemde CAPEX-OPEX’te en az maliyetli çözümdür

DezavantajlarıTeknik çözümün problemli olabilmesiŞebeke kaynakları üzerinde bağımsız kontrol olmamasıUygulama karışıklığıOrtakların sistemlerini başlatma planlarında (kapsama, performans)ciddi ölçüde bağımlılıkGüçlü düzenleme riskiOrtaklar arasında sınırlı farklılık ve rekabete etkisi

244. Coğrafik Paylaşım (dolaşım-roaming)

Altyapı paylaşımı coğrafi bir temelde de yer alabilirİki ya da daha fazla işletmeci birbirlerinin şebekelerine karşılıklı olarak anlaşmalı erişim ile birbiri üzerine gelmeyen bölgelerde kendi şebekelerini kurarsa önemli oranda tasarruf yapılabilir Aynı coğrafi bölgede iki işletmecinin de şebeke altyapısı kurması yerine, işletmeciler kendi alanlarında daha hızlı kapsama sağlamak üzere yoğunlaşabilirlerÇekirdek şebekelerin ve uygulama/içerik sahasının tamamen bağımsız olması ile rekabet temin edilebilir.

25Dolaşım

26Paylaşımlı şebeke maliyeti Çok az uygulama işbirliği çabası gerekliCihaz paylaşımı yüzünden karmaşıklık artışı yokDaha erken zamanda daha geniş kapsama sonuçlarıKırsal alanların kapsaması için düşük maliyet seçeneğiİşletmeciler için gelişmiş iş modeliCihaz sahipliğinin açık olmasıUygulama/İçeriklerde farklılaşmaDiğer paylaşımlı çözümlere kolay geçebilme

Bölgesel ayırım oldukça zor ve risklidir (özellikle uzun vadede)Lisans kapsama gereksinimleri karşılanamazBant genişliği israfıDüzenleyici otorite onayı gerekmekteArabağlantı anlaşmalarına ihtiyaç duyulmaktaŞebekeler arası geçişler karmaşıklaşmaktaŞebekeler arası hizmet kalitesi yönetimi zorlaşmakta

27

Altyapı paylaşımıkaynakları bir araya getirerekdaha çok etkinliğin başarıldığı

düşük trafik talebi durumlarında en yüksek tasarrufu sağlar

Mevcut şebeke tesislerininDaha etkin kullanılmasıyla

altyapının iki katına çıkması önlenir

İşletmeciler masraftan tasarruf etmenin

karşılığı olarak şebeke üzerindeki bağımsızlıklarını ve kontrollerini

kaybedebilirler

Şebekeler daha karmaşık hale gelebilirler ve işletmecilerin kapsam üzerindeki rekabet

yetenekleri azalabilir

Şebeke kullanımı arttığı zaman her bir işletmeci bireysel kapasiteye ihtiyaç duyacağından tasarruflar azalacaktır

28Avrupa Birliği’nin Altyapı PaylaşımınaBakışı

Altyapı paylaşımı kavramı, 2001 yılından itibaren yaygın bir şekilde kabul görmeye başlamıştır.

AB Komisyonu 20 Mart 2001 tarihli COM/2001/141 bildirgeyle altyapı paylaşımını prensip olarak desteklediğini bildirmiştir

Çerçeve Direktifi’nde 2002/21/EC (Framework Directive) ve ICD Firmasına üye devletleri çevre, kasaba ve ülke planlaması ve ortak yerleşim ve tesis paylaşımını içeren kamu sağlığını koruma ihtiyaçlarını empoze etme konusunda teşvik etmeye devam etmiştir

29

3G lisans sahiplerinin 3G-2G ulusal dolaşımla ilgili yükümlülükleri ülkelere göre değişmektedir Bazı ülkelerde altyapı paylaşımı dolaşım zorunlu olmasına rağmen bazı ülkelerde zorunlu olmamaktadır Avusturya

3G-2G dolaşımı zorunlu%20 Kapsama zorunluluğu var4 yıl süre ile zorunluAnten,direk ve kapsama zorunluluğun yerine getirilmesi halinde Node B

Belçika3G-2G dolaşımı zorunlu%20 Kapsama zorunluluğu var8 yıl süre ile zorunlu

Ülkelerde Altyapı Paylaşımı

30

Finlandiya2G şebekesine sahip olmayan 3G işletmecisi, 3G-2G ulusal dolaşıma yükümlü tutulabilmektedir. Ancak konu işletmecinin;

Dolaşım talep edilen yerde 2G şebekesine sahip olmaması Üçüncü taraflarla ticari bir 3G-2G dolaşım anlaşması yapmamış olmasıKendi lisans bölgesi içerisinde %20’ nüfus kapsamasını sağlayacak

şebekesini kurmuş olmasıBir işletmeciye zorunlu dolaşım hakkı bir kez verilebilmektedir

İngiltereYeni giren işletmecinin %20 kapsama sağlaması halinde dolaşım yapma

hakkı bulunmakta31 Aralık 2009 tarihine kadar dolaşım şartları geçerliMekan, direk paylaşımı

31

Fransa Dolaşım (3G-2G) talep eden işletmecilerin;

Nüfusun %25’ini ses hizmetleri ile kapsama altına almış olmalarıNüfusun %20’sinin 144 kbps paket anahtarlamalı hizmetlerle kapsama altına almaları gerekmektedir Dolaşım anlaşmaları, 3G lisansının verildiği tarihten itibaren 6 yıl geçerliNode B paylaşımı

Yunanistan2G işletmecisinin kapasitesinin yeterli olmasıDolaşım talep eden işletmecinin ilgili pazarda etkin piyasa gücüne sahip olmasıYa da nüfus kapsamasının %20’nin altında olmaması gerekirMekan paylaşımı

32

İtalyaYerleşik 3G işletmecileri (2G altyapısına sahip), pazara yeni giren 2G altyapısı olmayan 3G işletmecilerine 30 ay süreyle Yeni işletmecinin kapsamadığı illerde de 60 ay süreyle ulusal dolaşım sağlamakla yükümlüdürlerYeni giren 3G işletmecileri, nüfusun en azından %10’unu kapsayacak şekilde şebekelerini kurmaları halinde, 3G-2G dolaşımından yararlanabilmektedirler

İspanya2G altyapısına sahip 3G işletmecileri,

3 yıllık süre ile dolaşım sağlamakla yükümlüdürler Bu yükümlülük dolaşım talep eden 3G lisanslı işletmecinin şebekesi 250.000’den fazla nüfuslu şehirleri kapsamış olması

Mekan, Node B paylaşımıİsveç

Mekan, direk paylaşımıÇekirdek şebeke paylaşımı

33Ülkemizde Durum GSM 900 hizmetini (1998 yılı itibari ile),

Turkcell İletişim Hizmetleri A.Ş. Vodafone Telekomünikasyon Hizmetleri A.Ş.Avea İletişim Hizmetleri A.ŞGSM 1800 (DCS) hizmetini, Avea İletişim Hizmetleri A.Ş(1800 MHz bandında 75 kanal tahsisli (1710-1725/1805-1820 MHz))

34Ülkemizde GSM Abone Dağılım Sırası

GSM İşletmeci

Lisans BaşlamaTarihi

Lisans BitişTarihi

Abone Sayısı

VODAFONE 2006 (1998) 2023 17 700 412

TURKCELL 1998 2023 36 039 497

AVEA 2001 2025 11 395 695

TOPLAM     65 135 604

35

GSM trafiğinin yoğun olduğu, kullanıcıların aylık kullanma sürelerinin ve kullandıkları hizmet çeşidinin yüksek olduğu bölgelerde 3G işletmecisinin kendi bağımsız şebekelerini kurmaları

Paylaşım modellerinden aşamalı olarak mekan paylaşımı, anten paylaşımı, iletim hatlarının paylaşımı

3G trafiğinin yoğun olmayacağı bölgelerde altyapı paylaşımı (tesis paylaşımının ortak erişim şebekesi, ortak çekirdek şebekesi modelleri) için işletmecilerin teşvik edilmesi

Sonuç ve Öneriler I

36

2G-3G işletmecileri arasındaki dolaşım anlaşmalarının ‘kapsama alanı’ şartı 2G-3G dolaşım zorunluluğunun belli bir süre geçerli olması

Tarafların karşılıklı haklarına ihlalinde bu zorunluluktan çıkış haklarının verilmesi

Sonuç ve Öneriler II

37