ubertini de casali -- tractatus de altissima paupertate christi (ubertino de casale)

8/18/2019 Ubertini de Casali -- Tractatus de Altissima Paupertate Christi (Ubertino de Casale)

1/88

OlivianaMouvements et dissidences spirituels XIIIe-XIV e siècles

4 | 2012Le traité d’Ubertin de Casale sur la pauvreté du Christ et des apôtres

Ubertini de Casali tractatus dealtissima paupertate Christi et

apostolorum eius et virorumapostolicorum, edizionecritica

GIAN !"A #O$%&$'

Indexation

Manuscrits : (ien )N* #alat+ at+ ,0

Texte intégral

Ratio editionis

La presente edizione del Tractatus :tradizione manoscritta

.el Tractatus è noto il solo manoscritto (ien /ui W National3i3liote5#alat+ at+ ,01+

1

#er6amenaceo sec+ XIV e7+ - sec+ XV in+ 88+ 19: mm+ 21;7140 speccio discrittura mm+ 1947101 su due colonne scrittura 3astarda2+e6atura 6otica in le6no de6li ini


2/88

Origine e provenienza del codice

apostolorum+ Interno in le6no= eticetta recante il numero = ,0 > poco pi?sotto al centro antica se6natura di epoca 3arocca in lapis rosso = [email protected] = Guilielmi Occami /cancellato e sostituito con = Marsilii de Manardino!3ertinus de altissima paupertate "risti et apostolorum+e prime due carte sono contrasse6nate in alto a matita rispettivamente con leci8re I e II+ Al centro della carta I in alto = Ma6istri Martini $issnoviensis /in

3astarda del secolo XV+ &e6uono 1; 8o6li numerati a penna in numeri ara3ida mano antica ma non coeva alla scrittura del testo /il 8ol+ 12:rv su cui è statae88ettuata la ri6atura è 3ianco+ Il codice si ciude con due ulteriori carte

3iance contrasse6nate in alto a matita rispettivamente con le ci8re IB e IIB+"ontenuto =

Col+ 1ra-122v3 DMarsilio da #adova Defensor pacisE+ $it+ Defensor pacis+ Inc+ Prima diccio huius libri %7pl+ generalis concilii fidelium christianorum. Amen.Col+ 124ra-12,r3 D!3ertino da "asale Reducendo igitur ad brevitatemE+ Inc+

Reducendo igitur ad brevitatem %7pl+ propositum quia et ante debuit scribi.Col+ 12,r3-1;va D!3ertino da "asale Tractatus de altissima paupertate

Christi et apostolorum eius et virorum apostolicorumE+ Inc+ Ego sum via,veritas et vita. %7pl. in se et in suis perfectis discipulis altissime observare.

Eplicit tractatus !bertini de altissima paupertate Christi et apostolorum eiuset virorum apostolicorum.

3

e lettere ini


3/88

Criteri di edizione: Scelte grafiche eindicazioni di lettura per la versioneelettronica


4/88

et premium retri3utionis+ Nam via per e7emplum ducit veritas perdocumentum instruit vita appetitum trait et per8icit+

"um i6itur petitur utrum "ristus et apostoli a3uerunt vel non a3ueruntin communi oportet teneri tanuam verum uod illa pars uius propositionisest seuenda ue ostendit "ristum esse viam per8ectiorem perveniendi adterminum veritatem splendidiorem documentorum celestium et vitam

suaviorem de6ustandi eternum premium+

17

&ed uia oc est apostolici culminis perscrutari pro8unde et di88inireautentice idcirco e6o minimus servus vester 8rater !3ertinus sanctissime

vestre voluntati o3temperans responsionem illam parvulami uam nuper 8ecicum omni modestia su3iectionis vestre nunc secundum e7i6entiam10

uestionis dilato prout meo intellectui parvo occurrit protestans e7 nunc uoda3eatur pro non scripto uiduid insipienter louerer vel posset essedi88orme di88initioni3us apostolicis tam preteritis uam 8uturis+

18

%t repeto distinctionem aliter datam uod "ristum et apostolos a3uisse vel non a3uisse tripliciter potest intelli6i vel uantum ad dispositionis[128va] et dispensationis auctoritatem vel uantum ad sustentationis

necessitatem vel uantum ad dominii proprietatemii+

19

#rimo modo a3uerunt ut prelati+ Nam "ristus 8uit summus prelatus etprelationis radi7 > et #etrus post ipsum et apostoli omnes super omnes aliospreter #etri successores uiusmodi prelationis 8uere participes+

20

"ristus de se dicit Io+ X D1011E = H %6o sum pastor 3onus > #etro dicit Io+ultimo D211@E = H #asce oves meas ter replicans = H #asce ut e7emplo et

ver3o et temporali su3sidio pascat dominici 6re6is oves non solum as velillas sed universaliter omnes dominici 6re6is oves electas tanuam omniumue "ristus a3et in terra universalis pastor et princeps+ %t uantum spectatad animarum re6imen et predictam pasturam totum si3i or3em terre su3iecit >dicit11 Mt XVI D191E = H Puodcumue li6averis super terram > et utostenderet apostolos uius auctoritatis 8ore participes dicit omni3us Mat+XVIII D1,1,E = H Amen dico vo3is uecunue li6averitis super terram etc+ >licet non indocte istud ultimum aliui re8erant ad universalem ecclesiam potiusuam ad aliuam aliam apostolorum personam propter illud uod immediatepremisit dicens = H .ic ecclesie uod si ecclesiam non audierit sit ti3i sicutetnicus et pu3licanus DMt 1,1@E > et postea secundum istos in personauniversalis ecclesie su3iun6it uod premissum est dicens = H Amen dico vo3isuecunue alli6averitis super terram erunt li6ata et in celis DMt 1,1,E > etetiam uia statim seuitur = H Iterum dico vo3is uia si duo e7 vo3isconsenserint super terram de omni re uacumue potuerint DMt 1,1E etc+

Non enim uni persone apostolorum vel cuili3et eorum videtur ec dicere sedpluri3us in uno consensu concurrenti3us+ #er uod secundum istos consensusecclesie sive romani capituli uod consistit in cardina-[128vb]Wli3uspre8i6uratur12+

21

%7 ista prelationis auctoritate uno modo e7ponendi "ristus a3uit loculos+ Ad tria enim dicitur loculos a3uisse a sanctis scilicet ad consolandumin8irmos ad re8ellendum impro3os ad in8ormandum per8ectos+

22

!nde et uiusmodi actus scilicet a3ere loculos respectu in8irmorum 8uitcondescensivus ad consolandum eos ui propriis loculis carere non voluntsicut Au6ustinus ait in li3ro .e opere monacorum iii = H .ominus moremisericordie sue in8irmiori3us compaciens cum ei an6eli possent ministrare

loculos a3e3at ui3us mittererur pecunia > uos loculos Iudecommendavit iv +

23

24

Página 4 de 88Ubertini de Casali tractatus de altissima paupertate Christi et apostolorum eius et vir...

27/11/2014http//oliviana.revues.org/478


5/88

Item u6o super psalmo XXXXI v = H a3e3at1: Iesus loculos con8ormansse imper8ectis et ita "ristus in numero imper8ectorum inveniri voluit nepresumerent14 non accipientes et con8underentur accipientes +Imper8ectioautem ista non potuit esse in a3itu intrinseco sed in opereoperato+ %t a3anus vi super illud Mt VI D9:4cE = H &u88icit diei malitia sua idem dicit vii+

Multe alie auctoritates sanctorum dicunt uod loculos a3uit condescendensin8irmis de ui3us pertranseo uia idem repetunt+25

espectu autem impiorum 8uit actus comonitorius+ #rimo uidem adre8ellendum ereticos ui loculos repro3ant et detestantur+

26

!nde Au6ustinus super Ioannem omelia XIIII viii = H Puare loculos a3uitcui an6eli ministra3ant nisi uia ecclesia ipsius loculos a3itura erat Y !ndeloculos a3e3at ut doceret1; loculos a3ere non esse peccatum + In iis

Au6ustinus ver3is Maniceorum re8ellit impietatem ui condempna3antecclesie statum propter possessionem rerum temporalium+

27

Cuit19 etiam comonitorius ad deterrendum avaros ui loculos concupiscunt >et nullus de "risti[129ra]discipulis periit nisi ui loculos portavit+

28

!nde "risostomus super Ioannemi7 = H &i vero uis scruta3itur uid 8urie7istenti loculos comisit pauperum et dispensatorem 8ecit e7istentem avarum Y!t omnem a3scinderet occasionem etenim su88icientem a3e3at e7 loculoconcupiscentie miti6ationem > sed propter neuitiam multam uam vole3atcomprimere "ristus multa condescensione ad eum utens non incusa3atsu3ripientem o3struens perniciosam concupiscentiam et omnem au8erensoccasionem et in oc percutiens appetitum pecunie ui proditorem 8ecit + %7uo "risostomus concludit uod pecunie cupiditas non pecunia 8uit causaproditionis in Iuda7+

29

espectu vero1@ per8ectorum 8uit actus in8ormativus+ &iuidem uantum admodum a3endi 8uit actus in8ormativus a3entium in communi+

30

!nde Au6ustinus omelia X super Io+7i = H a3e3at dominus loculos et a8ideli3us o3lata conservans suorum necessitati3us et aliis indi6enti3ustri3ue3at+ $unc primum ecclesiastice pecunie 8orma instituta est utintelli6eremus uod precepit = non co6itandum esse de crastino non ad oc8uisse preceptum ut nicil pecunie servaretur a sanctis sed ne .eo propter istaserviatur + ec Au6ustinus7ii+

31

Puantum autem ad modum dispensandi 8orma 8uit per8ectionis prelatisecclesie ut e7emplo "risti ecclesiastica 3ona dispensent ad sustentationemministrorum ecclesie et ad pauperum relevandas miserias+

32

!nde "risostomus super Io+ omelia XXI7iii = H Puare inuit non peram non

vir6am non es iu3ens de8erre marsu3ium 8ere3at Y + %t respondens su3dit =H Ad inopum ministerium ut discas uam valde pauperum et cruci8i7um uiusoportet partis1, multam 8acere procurationem+ Multa enim ad nostram[129rb] dispensans doctrinam a6e3at + In iis ver3is ostendit "risostomusuod per8ectioni consonat prelatorum ut spiritualiter et etiam temporaliterpascendis si3i 6re6i3us comissis1 intendant+

33

!nde #rosper in li3ro .e vita contemplativa7iv = H &cientes viri sancti nicilaliud esse res ecclesie nisi vota 8idelium et pretia peccatorum et patrimoniapauperum non eas vendicaverunt ad usus suos ut proprias sed utcommendatas pauperi3us ero6averunt+ oc est possidendo contempnere nonsi3i sed aliis possidere nec cupiditate a3endi ecclesie 8acultates am3ire sed

pietate su3veniendi eas suscipere et uod a3et ecclesia cum omni3us nicila3enti3us a3ere commune nec aliuid inde eis ui si3i de suo su88iciuntero6are cum nicil aliud sit a3enti dare uam perdere 7v + ec #rosper+

34

Página " de 88Ubertini de Casali tractatus de altissima paupertate Christi et apostolorum eius et vir...



6/88

Puantum vero ad modum utendi 8orma 8uit per8ectionis ipsis apostolis acceteris uiusmodi paupertatem pro8essis ut cum e7 amore paupertatis sempercarere loculis cupiant solum uando aperte necessitatis ur6et articulus loculos8erant+ Ipse enim "ristus sustenta3atur a suscipienti3us vel a mulieri3uscomitanti3us eum sicut in uca D,:E scri3itur uod H i3ant cum eo mulieresue ministra3ant ei de 8acultati3us suis 7vi+

35

%t licet omni sane mentis non sit du3ium uod ec cum omni onestate8ie3ant dicit tamen Ieronimus7vii uod in Kudea ec consuetudo erat uodmulieres devote preceptori3us de sua su3stantia ministra3ant7viii+&ed cum per&amariam transivit de loculis vi7it sicut dicitur Ioannis IIII D4,E uodH discipuli a3ierunt in civitatem ut ci3os emerent 7i7+$am enim inospitales&amarite se redde3ant Iudeis ut nec ospitium nec ci3um pre3erent eisdem+!nde [129va] &amaritana domino potum aue dene6a3at+ &ic er6o tunc"ristus et apostoli vi7erunt de loculis in terra inospitalitatis+ Cit mentioetiam de loculis in Ierusalem tempore passionis sicut dicitur Ioannis XIIID1:2E > et aliter non le6itur in evan6elio "ristum vel apostolos vi7isse deloculis+

36

%7 predictis i6itur patenter elucet uod o3 triplicem utilitatem predictam acse7 rationes premissas "ristus a3ere loculos voluit+ %t prima ratio uiacondescendit in8irmis+ &ecunda impios dupliciter ar6uit = per8idos de eresiavaros de periculo peccati+ $ertia per8ectos tri3us modis in8ormat77 scilicetualiter a3ere de3eant in communi ualiter de3eant ecclesiastica 3onadistri3ui et ualiter et uomodo apostolicis viris concessa est circun8erentialoculi+ Non i6itur loculi "risti 8omentum cupiditatis prestant sed pietatis et

vere paupertatis e7empla ministrant77i+

37

#atet er6o uod a3ere in communi eo modo uo dictum est statui "risti etdiscipulorum in uantum 8uerunt prelati ecclesie per8ectionem non minuitsed servavit+ %t licet alia innumera possint ad oc mem3rum adduci nontamen credo uod e7pediat uoad anc materiam amplius dilatari+ Nam nulluscatolicus ec ne6at nec potest ne6are+

38

a3uerunt etiam "ristus et apostoli in communi ea ue sunt necessariasustentationi nature et oc ut per8ecti o3servatores consiliorum "risti uoadmundi contemptum repellentes omnia ue divitias saperent vel mundipompam nutrirent velcarnis delicias redolerent77ii+

39

%t ut tertium mem3rum simul di6eram cum secundo notandum uod in iisre3us uas a3e3ant ad sustentationem nature sic a3e3ant dominiumuantum ad usum non usurpando scilicet alienum uod non a3e3ant[129vb] dominium illud civile uantum ad liti6ium > uo dicitur in umanis

le6i3us uod ea in nostris 3onis sunt in ui3us a3itis e7ceptionem etde8ensionem et in non a3itis repetitionem a3emus77iii+

40

Nam "ristus summus le6islator in consilio paupertatis per8ecte ueseparat20 a3 omni umano liti6io dicit Mt V D;40E = H %i ui vult tecum iniudicio contendere et tunicam tuam tollere pre3e ei et pallium et uce VID923+:03E = H A3 eo ui au8ert ti3i vestimentum et tunicam noli proi3ere >et ui au8ert ue tua sunt ne repetas +

41

In ui3us ver3is ostendit uod vere illa sunt utentium uia non usurpantalienum sed suo utuntur in eo uod dicit = H tunicam tuam et vestimentumtuum et ue tua sunt + %t Mt XV D1;:4E dicente "risto = H Puot panesa3etis Y dicunt ei = H &eptem et paucos pisciculos > et uce IX D1:E =

H Non sunt no3is plus uam se7 panes et duo pisces nisi 8orte eamus etemamus in omnem anc tur3am escas > et Ioannis IIIIZ D4,E = H .iscipuliautem a3ierant in civitatem ut ci3os emerent > et I $imo+ VIZ D9,E =

42

Página # de 88Ubertini de Casali tractatus de altissima paupertate Christi et apostolorum eius et vir...



7/88

H a3entes alimenta et ui3us te6amur + %t deinde in pluri3us locis evan6eliiet Actuum apostolorum et epistularum #auli patet uod a3uerunt licettenuiter+ Item nicil videtur ma6is proprie posse dici nostrum uam illud uode7 mercede nostri la3oris acuirimus+ &ed apostoli a3uerunt e7 la3ore suomercedem ut #aulus et #etrus et septem socii+ Ioannis ultimo D2111E =H "eperunt "III ma6nos pisces ui utiue 8uerunt sui non alterius+ I6itur

a3uerunt licet ad valde pauperem et strictum usum+ Puod vero nona3uerunt ad liti6andum pro3atur in eo uod dicit = H Noli in iudiciocontendere DMt ;40E > et in eo uod dicit = H Ne repetas Dc 9:03E+

%t ita clare [130ra] di88init "ristus paupertatis altissime veritatem21 ut resnecessarias a3eat22 ad usum sustentationis nature et eas non a3eat adliti6ium causidicationis mundane+ Nec mirum si noluit re7 paci8icus et princepspacis Iesus liti6are discipulos suos per8ectos et resistere pro re3us mundaniscum etiam eos liti6are proi3uerit pro corporali3us an6ariis et illatisiniuriis77iv + !nde Mt V D;:,-:+41E = H Audistis uia dictum est antiuis =oculum pro oculo et dentem pro dente+ %6o autem dico vo3is = non resisteremalo+ &ed si uis percusserit te in de7teram ma7illam pre3e ei et aliam+ %t

uicumue an6ariaverit te mille passus vade cum illo alia duo +

43

#atet i6itur secundum veritatem evan6elii uod omnis causidicatio etliti6atio est per8ectis "risti sectatori3us interdicta+

44

!nde "risostomus super illud Mt V D;40E = H Pui vult tecum in iudiciocontendere dicit77v = H Indi6na autem res est ut omo 8idelis2: stet in iudicioante conspectum iudicis in8idelis vel si 8idelis certe secularis et ui te veneraride3uerat propter di6nitatem 8idei iudicat te propter necessitatem cause etperdes di6nitatem "risti propter ne6otium mundi+ .einde omne iudiciumirritatio cordis est et co6itationum malarum+ Nam si videris uod causa tua8raudi3us aut pecuniis e7pu6netur et similiter tu cause tue adesse 8estinas etsia3 initio oc consilium non a3uisti 77vi+ec "risostomus+

45

%t Au6ustinus in %nciridion77vii = H %t ideo proi3uit ic dominus suos deseculari3us re3us cum aliis a3ere iudicium+ "um apostolus sinit in ecclesiatalia iudicia sumi inter 8ratres 8ratri3us iudicanti3us e7tra ecclesiam veroterri3iliter vetat = mani8estum est uod secundum veniam datur in8irmis 77viii+

46

%t Ieronimus super Mt77i7 = H .ominus er6o noster vicis-[130rb]-situdinemtollens truncat initia peccatorum+ In le6e namue culpa emendatur > icpeccatorum au8eruntur e7ordia 777+

47

Au6ustinus etiam de sermone domini in monte dicit sic777i = H Omnia er6ointelli6untur de ui3us no3iscum in iudicio contendi potest et uod de tunicaet vestimento dictum est in omni3us 8aciendum est ue in aliuo24 iure

temporaliter nostra esse dicimus > si enim de necessariis oc imperatum estuanto ma6is super8lua contempnere convenit [ + ec ille777ii+

48

Nec o3stat uod dicit apostolus I "or+ VI D94E = H &ecularia i6itur iudicia sia3ueritis contempti3iles ui sunt in ecclesia illos constituite adiudicandum + Puia Au6ustinus sicut immediate dictum est dicit uod illaconcessio iudicii est condescensio in8irmis ui non erant ad talia vota astricti+%t tamen cum oc toto "risostomus dicit sicut supra dictum est uanta inliti6io est peccati occasio777iii+

49

%t Ieronimus dicit777iv uod in proi3endo liti6ia H au8eruntur peccatorume7ordia 777v > ac per oc seuitur uod decens 8uit "ristum et apostolosoccasiones talium amputare+

50

!nde "ristus postuam di7erat = H *eati pauperes spiritu DMt ;:Estatim su3iun7it H *eati mites DMt ;4E tum uia ec paupertas au8ertdistractionem animi tur3ativam tum uia au8ert potestatem re3ellandi et

51




8/88

includit in se voluntatem non repetendi vel alicui pro de8ensione temporaliumresistendi+ !nde #rover+ 1, D1,2:E dicitur = H "um o3secrationi3us louiturpauper dives autem e88a3itur ri6ide + %t Aristoteles dicit in etorica777vi =H .ives est 8acile arro6ans et iniuriosus 777vii+ !nde 3eatus Iaco3us IIIIcapitulo D41a3+2a3c+:3E dicit = H !nde 3ella et lites in vo3is immo e7concupiscentiis vestris Y "oncupiscitis [130va] et non a3etis occiditis et

liti6atis et 3elli6eratis777viii

ut inconcupiscentiis vestris insummatis id est consummatis+ %t #aulus I ad"or+ VI D9@E dicit = H Iam uidem omnino delictum est in vo3is uod iudiciaa3etis inter vos+ Puare non ma6is iniuriam accipitis uare non ma6is8raudem patimini Y + !3i vult ostendere uod oc erat de per8ectioneapostolice paupertatis+ &ic i6itur2; dominium uoad liti6ium 8uit apostolisinterdictum et dimissa est si3i 8acultas a3endi uantum ad necessariumusum+

%t si dicatur aduc uod in iis ue usu29 consumuntur non potestproprietas separari a3 usu777i7 uia senatus consultum non potuit rei mutarenaturam nec etiam "ristus rei naturam mutat responde3imus uod de natura

rei non est liti6are pro ea sed de imper8ectione a malitia voluntatis in8ecta perpeccatum natura+ Nam in statu innocentie nulla 8uisset appropriatio rerum necdivisio licet 8uisset i3i verum dominium non liti6ium > uam voluit "ristusper sua consilia uantum nature nostre in8irmitas patitur re8ormare7l+ %tuantum ad oc videtur vere et proprie posse dici "ristum et apostolos nicila3uisse scilicet civiliter uoad tale ius+ Nam ius naturale omnino a3ueruntsicut ceteri ominum7li+ "ui concordat decretalis %7tra+ de ver3+ si6ni8+ %7iit \%t uidem u3i dicit7lii uod H sicut ceteris sic et illis de ui3us louitur iurepoli in e7trema necessitate licet uti re3us + I6itur concedit eis ius poli ac peroc uantum ad tale ius aliuam rationem dominii+ %t in8ra \ Verumcondecens 8uit [130vb] cum dicit7liii = H Pui inuam usus non iuris sed 8actitantummodo nomen a3ens uod 8acti est tantum in utendo pre3et utenti3usnicil iuris - etsi intelli6atur = nicil iuris causidici uod solum videtur 8acere

verum dominium - concordat iis ue dicimus+

52

Nec est inconveniens uod "risti consilia altius volent in dispositionetemporalium rerum uam le6es umane testimonium peri3ente Ioanne*aptista Io+ III D::13cE = H Pui de terra est de terra louitur oc uoadle6es terrenas > H Pui de celo venit super omnes est ac per oc terrenisle6i3us non artatur+ Ad anc sententiam adaptari potest uod dicitIeronimus7liv = H Indi6num valde est sacram scripturam su3ici re6ulis .onati sic et le6islationem summi imperatoris domini nostri Iesu "risti su3ici le6i3us

principum mundi ui potius le6es suas condunt ad concupiscentiam impiorumuam ad impedienda su3limia2@ per8ectorum dicente #aulo D1$m 1E uodH iusto non est le7 imposita > et etiam cum le7 divina sit superior le6emundana non est inconveniens si de mundanis le6i3us iudicat et non potestiudicari a3 ipsis sicut et ueli3et superior scientia de principiis in8eriorisiudicat ut 6eometria de perspectiva et in mecanicis navi8activa iudicatur anautica et nautica a navis auri6a+ %t per oc videntur posse solvi omnesalle6ationes ue 8iunt de le6i3us mundi+ icet enim ec le7 evan6elica noncontrarietur le6i civili tamen ipsam super6reditur et eius vinculis non li6atursicut nec a3 in8eriore superior iudicatur+

53

Nam uantum ad testimonium veritatis summi le6islatoris "risti

e7emplum su88icit atue consilium ui cum sit iuris naturalis civilis canonici[131ra] ac divini principalis ori6o sacro suo san7it elouio temporaliumrerum dominium modo predicto a3iciendum esse per8ectis ui3us tamen

54




9/88

et = H !t decipiant pauperem et inopem D#s :914E > et = H #arce pauperi etinopi D#s @11:E > et illud = H Puoniam inops et pauper sum e6o D#s ,;1E >et = H In la3ori3us a iuventute mea D#s ,@19E > et = H &uscitas a terrainopem D#s 112@E > et = H Oculi mei lan6uerunt pre inopia D#s ,@10E > et =H #arasti in dulcedine tua pauperi .eus D#s 9@11E et alia similia istis de"risto proprie et principaliter dicta et scripta secundum sanctos et 6loriosos+Item ]saie XXV D2;4E = H Puia inuit 8actus est 8ortitudo pauperi 8ortitudo

e6eno in tri3ulatione sua etc+ > et III DIs ;:2c-:aE = H .esideravimus eumdespectum et novissimum virorum et cetera ue in illo capitulo secuntur > etXVI DIs 992E = H Ad uem autem respiciam nisi ad pauperculum etcontritum spiritu et trementem sermones meos Y + et $ren+ III D:1E =H ecordare paupertatis et trans6ressionis mee a3sintii et 8ellis > et ^ac+ IXDE = H %cce re7 tuus venit ti3i iustus et salvator ipse pauper et ascendenssuper asinam et super pullum 8ilium asine + %t II2 "or+ VIII:0 D,E = H &citis6ratiam domini nostri Iesu "risti uoniam propter nos e6enus 8actus est cumdives esset ut illius inopia vos divites essetis et alia uamplurima similiaistis+

61

oc ipsum etiam multipliciter patet e7 diversis sanctorum auctoritati3us depaupertate "risti et 3eatissime matris devotissime louentium+

62

!nde Au6ustinus super illud psalmi D149,E = H Pui producit in monti3us[131va] 8enum 7lvii = H .ominus i3at et pete3at et indi6e3at cui an6eli

63

Página $ de 88Ubertini de Casali tractatus de altissima paupertate Christi et apostolorum eius et vir...



10/88

serviunt ui de uinue pani3us tot milia pavit+ Puare e6ere voluit nisi utdaret e7emplum monti3us et pararent 8enum Y 7lviii+

Item Au6ustinus super illud II:1 "or+ VIII D,E = H #ropter nos e6enus8actus est 7li7 = H Cactus est inuit e6enus in tantum ut non a3eret uoda3ent vulpes l+

64

Item Au6ustinus in 6losa super illud ad e3r+ XII D122E = H #roposito si3i

6audio sustinuit crucem li

= H Omnia terrena 3ona contempsit utcontempnenda monstraret et omnia terrena mala sustinuit ue sustinendaprecepit+ Natus est de matre ue uamvis intacta permansit tamen 8a3rodesponsata erat ut omnem carnalis no3ilitatis tumorem:2 e7tin6ueret > pauperetiam 8actus cuius omnia sunt ne de terrenis divitiis uisuam e7tolleretur+Noluit re7 8ieri uia umilitatis viam ostende3at miseris et ita amore utiueeius similia patiamur + ec Au6ustinuslii+

65

Item "risostomus super Mt D211E = H Viderunt ma6i matrem eius etpuerum liii = H Videamus uid tale 6loriosum videntes in puero 6avisi sunt uire6em uerentes tanti itineris susceperunt la3orem+ Numuid inveneruntpalacium marmori3us splendidumY Numuid matrem dademate coronatam

aut in loco aureo recum3entemY Numuid re6iam:: diversis populispersonantemY &ed uidY #andocium tene3rosum et sordidum ma6isanimali3us uam omini3us aptum in uo nemo contentus erat secedere nisiitineris necessitate coactus:4 matremue eius:; vi7 tunicam unam a3entemnon ad ornamentum corporis sed ad te6umentum nuditatis ualem a3erepo-[131vb]-terat carpentarii u7or et oc pere6re constitutaliv > puerum pannissordidissimis involutum et in sordidiore presepio positum uia locus ille sicerat an6ustus ut nec ponendi in8antem spacium invenirent+ &i er6o re6emterrenum inuirentes venissent ma6is 8uissent con8usi uam 6avisi uia tantiitineris la3orem sine causa suscepissent+ Nunc autem uia celestem re6emuere3ant etsi nicil re6ale vide3ant in eo tamen solius stelle testimoniocontenti 6aude3ant > oculi eorum contempti3ilem puerum aspicere nonpoterant uia spiritus in corde eorum terri3ilem eum mira3atur + ec"risostomus+

66

Item idem "risostomus super Mt+lv = H #ariens:9 uidem vir6o 8iliumcon8estim illum reclinavit uia multis convenienti3us propterdescriptionemnon erat domum invenire+ &ed uid 8uit uod suasit ma6os adorareY Nicilenim sensi3ilium ma6num erat illis sed presepe et tu6urium et mulier pauperut nudam ma6orum videas pilosopiam lvi+

67

Item idem omelia XVI super Ioannemlvii= H In "risto inuit erat 6enus vile et multotiens illi pro8ere3ant dicentes DMt 1:;;E= _Nonne ic est 8a3ri

8iliusY Nonne mater eius dicitur Maria Y %t 8ratres eius Iaco3us et Ioannes Y`+&ed et estimata ei patria tantum e7pro3ra3ilis erat ut Natanael dicat DIo+149E = _A Na


11/88

et Ioannes ic ostendens dicit = _Iesus i6itur 8ati6atus e7 itinere sede3at sicsuper 8ontem` DIo 49E + ec "risostomus+

Item *eda super Mr:@ e7ponens illud = H &i uis mici ministrat DIo1229Eli7 = H Nasci in oc mundo per divites noluit parentes pauperes ele6it+!nde et a6nus ui pro illo o88erretur de8uit+ "olum3arum pullos par turturumad sacri8icium mater invenitl7+ #rosperari in oc mundo noluit o3pro3ria

irrisiones tolleravit sputa 8la6ella alapas+ spineam coronam crucemsustinuit > et uia per temporalium delectationem a 6audio interno recedimuscum ua amaritudine illuc redeatur ostendit + ec *eda+

70

Item *ernardus super illud uce II:, D242E = H "um 8actus esset Iesusannorum XII l7i = H !t te inuit domine per omnia nostre paupertaticon8ormares et omnes vite umane calamitates susciperes uasi unus in tur3apauperum stipem per ostia mendica3as+ Puis da3it me 3uccellarum illarummendicatarum participem 8ieri et illius divini edulii reliuiis sa6inari Y +ouitur autem *ernardus de illo triduo in uo a matre a3sentatus secundumeum de elemosinis ostiatim mendicans vi7it+

71

Item 6losa super illud psalmi D#s 10,22E = H %6o vero e6enus et pauper

sum [132rb] dicit sicl7ii = H %6enus 8uit "ristus uia petens: et pauper idest si3i insu88iciens uia mundanas copias non a3e3at + %t super illo = H %6oautem mendicus sum D#s :1,E dicitl7iii uod "ristus secundum uodomo mendicus 8uit et uod mendicus est ui a3 alio petit et pauper ui si3inon su88icitl7iv +

72

Item 6losa super Mc+40 XIZ D1111E = H "ircumspectis41 omni3us cum iam vespera esset ora dicit sicl7v = H &i uis42 eum ospitio susciperetcircumspe7it omnes = tante enim erat paupertatis et ita nulli adulatus ut intanta ur3e nullum ospicium inveniret l7vi+

73

&uper uo Ieronimus super Mt dicit sic l7vii = H oc uoue intelli6endumuod tante dominus 8uit paupertatis et ita nulli sit adulatus ut in ur3e ma7imanullum ospitem nullam invenit mansionem sed in a6ro parvulo apuda Xmensi3us in utero ut nascatur e7pectat 8astidia sustinet cruentus e6reditur

involvitur pannis 3landitiis delinitur > ille cuius pu6illo mundus includiturpresepio continetur an6usto+ $aceo uod usue ad XXX annum i6no3iliparentum paupertate contentus est > ver3eratur et tacet cruci8i6itur et pro

79

Página 11 de 88Ubertini de Casali tractatus de altissima paupertate Christi et apostolorum eius et ...



12/88

cruci8i6enti3us deprecatur+ Puid i6itur retri3uam domino pro omni3us ueretri3uit mici Y +

Item Ieronimus ad Neopocianum de "risto dicitl77v = H &ic erat pauper uodci3o vesce3atur alieno + Item super istud Ioannis D14:0E = H Venit princepsmundi uius et in me non a3et uicuam Glosal77vi = H Noluit a3eredominus uid perderet > pauper venit ne a3eret da3olus uid au8erret +

80

Item a3anus super illud Mt XVII D1@29E = H %um piscem ui primusascenderit tolle l77vii = H $ante inuit dominus 8uerat paupertatis ut undetri3uta redderet non a3uit+ Puod si uis o3icere voluerit uoniam Iudas inloculis pecuniam porta3at responde3imus res pauperum in usus suosconvertere nepas putavit +

81

Item Ieronimus super Mt+l77viii et similiter eodem passu dicit idem de ver3oad ver3um [132vb] in commento suol77i7+

82

Item *eda super illud uce 2Z D2@E = H #annis eum involvit l777 = H Puitotum mundum varie vestit ornatu pannis vili3us involvitur ut nos stolamprimam recipere valeamus l777i+

83

Item super eodem dicit doctor 6recusl777ii = H O admira3ilem coarctationem et

pere6rinationem uam su3iit ui continet or3em [ A3 initio captat penuriam eteam in seipso decorat+ Nimirum si voluisset venire poterat movendo celumconcutiendo terram emittens 8lumina [ Non autem sic processit non enimperdere sed salvare vole3at a3 ipsis primordiis umanam conculcaresuper3iam > atue ideo non tantum omo 8it sed etiam omo pauper etpauperem matrem ele6it ue caret cunis ui3us in8antem natumreclinet l777iii+

84

Item *eda super illud = H %t oc vo3is si6num Dc 212E l777iv = H &i6num44

nati salvatoris datur non $irio4; e7ceptum ostro49 sed pannissualenti3usinvolutum non ornatis auro stratoriis sed in presepi3us inveniendum l777v +

85

Item super eodem dicit Ma7imusl777vi = H &i ti3i panni 8ortassis vilescuntan6elos collaudantes admirare > si presepe despicis eri6e oculos parumper etnovam in celo stellam protestantem mundo nativitatem dominicam contuere+&i credis vilia crede miri8ica+ &i de iis ue umilitatis sunt disputas ue altasunt venerare l777vii+

86

Item *eda super illudl777viii = H %t reclinavit eum in presepio Dc 2@E =H Pui ad de7teram #atris sedet diversorii loco e6et + Nascitur autem non indomo parentum sed in diversorio et in via+

87

Item idem i3idem = H .uri presepis an6ustia continetur cui celum sedes estui panis an6elorum est in presepio reclinatur l777i7+

88

Item Am3rosius super eodem7c = H #ropter te er6o in8irmitas in se

potentia4@ > propter te inopia in se opulentia > noli oc estimare uod cernissed uod [133ra] redimeris a6nosce + H #lus domine Iesu iniuriis tuis de3eouod redemptus sum uam operi3us uod creatus > non enim prodesset nascinisi redimi pro8uisset + ec ille7ci+

89

Item *eda super illud uce IX D;,E= H Vulpes 8oveas a3ent etc+7cii=H Puid me propter divitias et seculi lucra cupis seui cum tante simpaupertatis ut nec ospitiolum uidem a3eam nec meo utar tectoY 7ciii+

90

Ad idem "risostomus7civ = H Aspice ualiter paupertatem uam dominusdocuerat per opera demonstret = non erat ei mensa non candela3rum nondomus nec uicuam aliud talium 7cv +

91

Item *eda super illud uce II D224E = H #ar turturum aut duos pullos

colum3arum dicit sic7cvi = H ostia ec pauperum erat > precepit uippedominus in le6e ut ui4, possent a6num pro 8ilio et turturem sive colum3amo88errent > ui4 vero non su88icie3ant ad o88erendum a6num duos iam turtures

92




13/88

vel duos colum3e pullos o88errent+ %r6o dominus cumdives esset pauper 8ieridi6natus est ut nos sua paupertate divitiarum suarum donaret esseparticipes + ec *eda7cvii+

Item *asilius in i3ro eli6ionum de "risto louens et de vir6ine matreeius et ]osep sponso ipsius sic dicit7cviii = H A3 ipsa autem primeva etateparenti3us o3ediens uemli3et la3orem corporeum umiliter et reverenter

sustinuit+ "um enim omines essent onesti et iusti e6estatem etnecessariorum penuriam patientes teste presepis partus venerandi ministeriomani8estum est uod sudores corporeos continuo 8reuenta3ant necessariasi3i uerentes+ Iesus autem o3ediens illis ut scriptura testatur etiam insustinendo la3ores su3iectionem [133rb] plenariam ostende3at 7ci7+In uoe7presse vult *asilius uod "ristus vir6o et Iosep communiter vive3antsicut pauperes et inopes de la3oritio corporali in uo pro sustentationepauperis victus insuda3antc+

93

Item super illud uce XXIIZ D22,3-E = H _%untes parate vo3is pasca utmanducemus` > at illi = _!3i;0 vis paremus` etc+ dicit $eop+ci = H Mittitautem eos in alienam domum+ Nam nulla domus erat ei neue discipulis suis

aliouin aput aliuam eorum pasca cele3rasset +

94

%t idem super illo ver3o = H !3i vis paremus Dc 22E dicit *edacii =H Puasi dicant = _Non a3emus domicilium non a3emus ta3ernaculum`+

Audiant ui3us edi8icandarum domorum cura est > co6noscant "ristumomnium dominum locum u3i caput reclinaret non a3uisse ciii+

95

Item super illo = H %cce introeunti3us Dc 22103E etc+ dicit Am3rosiusciv =H .i6nationem;1 "risti intuere uia non persona divitis aut potentis eli6itursed pauper am3itur et an6ustum ospitium pauperis amplis no3ilium edi3usante8ertur cv +

96

Item "risostomus super illud Mat+ XXVIIZ D2@:;E= H .iviserunt vestimenta eius etc+ dicit sic in omeliacvi= H Notandum uod non parva eca3iectio "risti erat uasi enim circa deonoratum et omnium vilissimum in"risto ec a6e3ant> in latroni3us nicil tale operati sunt+ .ividere autem

vestimenta in condempnatis valde vili3us 8it et a3iectis et nicil aliuda3enti3us + ec "risostomuscvii+

97

Item $eop+;2cviii = H Puod autem pone3ant sortem super vestimenta eiusetiam illudentes 8ecerunt uasi re6is vestimenta dividentes+ %tenim vilia erantet non valde pretiosa + ec $eop+ super Mtci7+

98

Item "risostomus super illud Io+ D12:E = H %rat autem tunica [133va]inconsutilis etc+ dicit sicc7 = H In #alestina duos pannos comiscentessu3te7unt indumenta uoniam talis erat tunica eius e7 iisue desuper

conte7ta+ oc autem videtur mici dicere eni6matice insinuans vilitatem vestimentorum > et uemadmodum in aliis universis ita et in stola partiumdedit scema + ec "risostomusc7i+

99

#atet i6itur testimonio a3undanti sanctorum "ristum Iesum dominumnostrum et eius 3eatissimam vir6inem matrem paupertatem modo predictoplenissime o3servasse+

100

Puod etiam "risto altissima paupertas convenientissima 8uerit ostenditsu3limitas sue potestatis claritas e7emplaritatis plenitudo sue 3onitatis etdispositio umani cordis seu umani 6eneris+

101

&u3limitas uidem sue potestatis oc ostendit uia ma6ne esset indi6nitatis"risto universali omnium domino appropriatum omnium dominium super

aliuid et ma7ime temporale si3i vendicare et modo illo ma7ime uo si3iomines ea vindicant+ !nde ec paupertas ma6is 8uit ostensiva potestatis"risti uam etiam a88luentia uarumcumue umanarum divitiarum > cum

102

Página 1! de 88Ubertini de Casali tractatus de altissima paupertate Christi et apostolorum eius et ...



14/88

esset verus dominus temporalium 8uit earum contemptor et conculcator > aliasenim non esset eis plene superpositus;:+ &i "ristus non ostendisset setamuam summum contemptorem et conculcatorem rerum non pleneostendisset suum specialissimum dominium uo super8ertur omni3us etiamsecundum umanitatem+ &i etiam "ristus a3uisset temporalem potestatemseu dominium illa ue 8ecisset virtuosa in mundo plus [133vb] attri3uerentur

potestati divitiarum uam potestati sue divinitatis etsanctitatis+ Puando autempauperrimus;4 e7istens mira 8ecit non potuit oc attri3ui alicui potestatitemporali sed soli divine virtuti+

%t anc rationem tan6it "risostomusc7ii&uper Io+ omelia XIIc7iii super illudIo+VI D91;E = H Iesus autem co6noscens uoniam de3erent venire et capereeum ut 8acerent eum re6em secessit in montem dicit sic = H "ristus 8u6iterudiens nos mundanas 8u6ere di6nitatesc7iv ostendens uoniam non indi6eteorum ue in terra uoniam enim omnia vilia ele6it et matrem et domum etcivitatem et educationem et vestimentorum stolam ic non de3e3at etiampostea a3 ipsis ue in terra sunt apparere+ Nam ue uidem in celis clara erantet ma6na et an6eli et stella et #ater clamans et &piritus testans et propete a

lon6e predicantes ue vero in terra omnia vilia et ita ut ma6is ma6isue virtusappareat+ Venit autem erudiens nos contempnere ea ue ic et nusuamadmirari neue ma6na estimare ea ue in ac vita sunt clara sed deridereomnia ec et 8utura amare+ Pui enim ea ue ic sunt admiratur nonadmira3itur ea ue sunt in celis+ %t propterea #lato dice3at = _e6num meumnon est ic` DIo 1,:9E ut non videatur de reliuo umano timore et potestatead persuadendum a3uti + ec "risostomus+

103

%t in uodam sermone %pesini concilii;; diciturc7v = H Omnia paupera et vilia ele6it omnia mediocria;9 et plurimis o3scura > ut divinitas co6noscereturor3em terrarum trans8ormasse propterea pauperculam ele6it matrempauperiorem patriam e6ens [134ra] 8it pecuniis+ %t oc ti3i e7ponit presepe +

104

#er8ectio etiam sue 3onitatis oc ostendit+ &icut enim in8ra pro3a3itur ecpaupertas est uasi vas et uasi instrumentum omnium virtutum et status eiusde se melior uam status divitiarum uia si non esset imper8ectio ominumiste status utiliter a3 omni3us teneretur+ &i i6itur "ristus uicuid estsimpliciter melius in se per8ectissime a3uit patet uod anc per8ectissime inse a3uit+ "ui enim non valde derisi3ile videatur dicere uod si "risto vestisaut res alia au8erretur uod ipse anc repeteret tanuam suam aut tanuamsui specialis colle6ii Y Aut cui non derisi3ile videatur uod divitias temporales

vellet acuirere Y Insanus est ui non videt uod actus tam viles et in8irmi"risti 3onitati et di6nitati nullatenus compete3ant+ #ropterea "ristus et eius

mater numuid non omnes omines ut proprios 8ilios aspicie3ant Y Puomodoer6o se a uocumue omine vel colle6io in temporali3us dividentur cumposito uod omnes vellent ad eum converti non solum res sed etiam seipsumdaret in ci3um et premium sicut et pro omni3us et pro inimicis se dedit inpretium Y Non consonat er6o pietati talis patris talisue redemptoris aliuaiurisdictionalis vendicatio rerum si3i appropriata+

105

%7emplaritas etiam omnis per8ectionis ue in "risto de3uit clarissimere8ul6ere oc ipsum ostendit+ &i enim divitiarum opulentiam "ristusa3uisset secundum super8iciem e7teriorem plus dedisset e7emplum super3ieet pompositatis avaritie et cupiditatis carnalitatis et voluptatis uam virtutum[134rb] istis contrariarum > plus autem secundum statum e7teriorem dedisset

e7emplum uius vite et 8elicitatis amande uam solius eterne patris et 6lorieuerende+ &ensi3iles enim omines ma6is vident et attendunt e7teriora uaminteriora > mmo ad interiora animorum non intrant nisi per e7teriora+

106




15/88

#ossessio autem divitiarum uantum est de se plus desi6nat amorem eorumuam contemptum cum etiam speculum maiestatis eterne et eius 6loria clarenon possit a no3is nec a3 aliuo speculari nisi omnium velamine sensi3iliumtotaliter amoto secundum .onisium in omni3us li3ris suis+

!nde et propter oc apostolus vult I "or+ XIIIZ evacuandam esse scientiamdivinorum uam ic a3emus+ Nisi "ristus docuisset in summo omnia

temporalia esse contempnenda non e7i3uisset se prout erat etiam uic vitepossi3ile tanuam speculum clarissimum divine maiestatis et 6lorie+ #ropter

ec enim secundum apostolum II ad "or+ III IV et V to capitulo vult uod velamen est positum in lectione veteris testamenti temporalia promittentis etma6ni8icantis uod in "risto evacuatur+ %t multa de iis i3i ue propter

3revitatem pertranseoc7vi+

107

.ispositio etiam umani 6eneris oc e7i6e3at+ &i enim "ristus in divitiis venisset plus a coruptis cordi3us ominum 8uisset adulatorie laudatusonoratus et servitus uam e7 dei amore et plus propter istam vitam uampropter aliam+ #lus etiam timuissent eum;@ timore umano et mundano uamdivino+ "um etiam super3ia ominum ma7ime re6nantium tanta 8it et eorum

avaritia uod totus mundus iste non su88icit [134va] multi eum a3uissentodio et contendissent cum eo propter ista temporalia nisi contra communemcursum umanarum voluntatum eos si3i su3iu6aret et alli6aret+ #reterea autipse a3uisset omnes mundi divitias et re6na aut partem unam determinatam+&i primum tunc non venisset ut per passionem nos redempturus sed ut perpotentiam in mundo temporaliter re6naturus+ %t ic modus est verissimeanticristi sicut suis tempori3us dominus Iesus "ristus ostendet+ &i autem inparte determinata utpote in re6no Iudeorum tunc stulte 8u6it re6numIudeorum si3i o3latum sicud a3etur Io+ VI > et tunc etiam non venisset aIudeis passurus sed ut in eis temporaliter re6naturus+ %t ic modus etiam estanticristi+ oc etiam universali potestati et dominio non modicum dero6assetscilicet uod ipse in modica mundi parte re6naret et alii in maiori+ oc autemsenserat an6elus ui postuam di7erat = H %van6eliso vo3is 6audiumma6num uod erit omni populo uia natus est no3is odie;, salvator ui est"ristus dominus Dc 210E pro si6no verissimo dedit "risti in8antuli;

altissimam paupertatem dicens = H oc si6num vo3is = invenietis in8antempannis involutum et positum in presepio Dc 212E+ Pui cum di7isset =H Iu3ila 8ilia Ierusalem ecce re7 tuus veniet ti3i iustus et salvator D^c aEpro si6no et ratione veritatis sue promissionis adiecit = H Ipse pauper etascendens super asinam et super pullum 8ilium asine D^c 3E > acsidiceret = e7 oc crede eum esse verum re6em eternorum et vere iustum et

mansuetum et verum salvatorem[134vb] animarum uia ipse est summuscontemptor divitiarum et temporalium+ #ropter oc etiam Isaias ut ostenderetuod vere H lan6uores nostros ipse tulit et dolores nostros ipse portavit DIs;:4E premisit uod H desideravimus eum despectum et novissimum virorum

virum dolorum et scientem in8irmitatem DIs ;:2c-:E+ Puod non posset esse verum nisi esset in summo pauperrimus+

108

Cuit90 etiam a "risto similiter docta et inposita+ Nam pre aliis consiliis 8uitimposita su3 maiori districtione precepti et su3 maiori repro3atione apostasie

vel in6ressus ad eam simulati91+

109

#rimum uidem patetc7vii unde dicitur Mt X D101E = H "onvocatis XII misiteos ad predicandum dans eis evan6elicam 8ormam vivendi secundum omnes

sanctos92 > et in8ra = H os duodecim misit Iesus precipiens eis et dicens = _In viam 6encium ne a3ieritis` DMt 10;E etc+ > et post = H Nolite possidere aurumneue ar6entum neue pecuniam in non peram in via neue

110

Página 1" de 88Ubertini de Casali tractatus de altissima paupertate Christi et apostolorum eius et ...



16/88

duas tunicas neue calciamenta neue vir6am+ .i6nus est enim operarius ci3osuo+ In uamcunue autem civitatem vel castellum intraveritis interro6ateuis in ea di6nus sit > et i3i manete donec e7eatis DMt 10-11E+ %t in 8ineseuitur = H %t 8actum est cum consummasset Iesus precipiens discipulis suistransiit inde DMt 111E etc+ Item Mr+ VI D9@E = H %t convocavit XII etc+ > etpost seuitur = H %t precepit eis ne uid tollerent in via c7viii nisi vir6am tantum

non peram non panem neue in et dice3at eis = _Puocunue introieritis indomum illuc manete donec e7eatis inde` DMc 9,-10E+ Item uce D1E =H "onvocatis [135ra] autem XII discipulis etc+ seuitur = H %t ait ad illos =_Nicil tuleritis in via neue vir6am neue peram neue panem neuepecunium neue duas tunicas a3eatis+ %t in uamcunue domumintraveritis i3i manete et inde ne e7eatis` Dc :-4E+ %t uce X D104E

dicitur XXIIus discipulis = H Nolite portare sacculum neue peram neuecalceamenta + %t in8ra = H In eadem autem domo manete edentes 3i3entes ueaput illo sunt > di6nus est enim Dc 10@E etc+ > et in8ra = H %t in uamcunuedomum intraveritis et susceperint vos manducate ue apponuntur vo3is

Dc 10,E+ Item Mt VI D924-2;E dicitur = H Non potestis .eo servire etmamone > ideo dico vo3is ne soliciti sitis anime vestre uid manducetis neuecorpori uid induamini+ Nonne anima etc+ %t post = H Nolite er6o soliciti essedicentes = _Puid manduca3imus aut uid 3i3emus aut uo operiemur`+ ecenim omnia 6entes inuirunt > scit enim pater vester uia omni3us iisindi6etis DMt 9:1-:2E+ %t post = H Nolite er6o solliciti esse in crastinum >crastinus enim dies sollicitus erit si3i+ &u88icit diei malitia sua DMt 9:4E+Item uce XII D1222E post para3olam illius divitis cuius 8ructus sic suntmultiplicati ut orrea et cellaria94 proponeret dilatare et anime sue dareuietem temporalem propter a3undantiam rerum et copiam in 8uturumsu88icientem dicit ad discipulos suos = H Ideo dico vo3is = _Nolite solliciti esseanime vestre uid manducetis neue corpori vestro uid vestiamini` +

In ui3us ver3is sano modo intellectis secundum e7positiones sanctorum inpro7imo su3iun6endas e7presse patet uod "ristus proi3et apostolis etapostolicis viris inde3itam curam seu distractivam et an7iam sollicitudinemnecessariorum ad [135rb] victum et providentiam seu con6re6ationemnimiam rerum pro 8uturo tempore nimium distanti uod nomine crastinidesi6natur sed sicut apostolici et per8ecti viri in divina li3eralitate etprovidentia spem suam ponant ad uod per multa e7empla et manuductioneseos inducit+

111

&ed dicet aliuis 8orsitan sicut et uidam dicunt uod omnia predicta

dicuntur a "risto apostolis et apostolicis viris solummodo consulendo etortando aut etiam uod sunt uedam concessiones apostolis 8acte non autemimponuntur su3 precepto+ %t ideo licet esset 3onum decens et utile apostolis et

viris apostolicis ec omnia o3servare non tamen ad oc o3li6antur sicut adprecepta evan6elica su3 virtute precepti eis iniuncta+ Aut 8orte dicent uod8uerunt uedam statuta temporalia secundum se non spectantia adper8ectionem seu necessitatem per8ecte virtutis et ideo evacuata sunt temporepassionis a "risto dicente = H %t nunc ui a3et sacculum tollat similiter etperam Dc 22:9E+ &ed male videtur ponderare ver3a evan6elii ui oc dicit+Nam e7presso ver3o simpliciter et vocaliter dicitur Mt X D10;E in principioomnium istorum = H os XII misit Iesus precipiens eis et dicens etc+ > et in

8ine concluditur = H %t 8actum est cum consummasset Iesus precipiens XIIdiscipulis suis DMt 111E > et Mr+ VI D9,E e7presse dicitur = H #recepit eis ne

112

Página 1# de 88Ubertini de Casali tractatus de altissima paupertate Christi et apostolorum eius et ...



17/88

uid tollerent in via + "laret er6o vocaliter ec 8uisse eis imposita su3 8ormaprecepti+

&ancti etiam uamplurimi e7presse dicunt predicta esse imposita a "ristoapostolis su3 precepto simpliciter et a3solute et non ad tempus sed ad semperetiam post passionem "risti > et oc sicut illa9; ue de directo sunt desu3stantia evan6elice et apostolice paupertatis+

113

!nde Au6ustinus [135va] in omelia de circumcisione super illo evan6elio =H #ostuam consummati sunt dies Dc 221E e7presissime et e7 propositoevidentissime ec asserit dicensc7i7 = H _Pui dicit se in "risto esse de3et sicutille am3ulavit et ipse am3ulare` D1Io 29E+ e6e evan6elium et inveniesuomodo "ristus am3ulavit et tu 8ac similiter+ Cilius autem ominis 8ratrescarissimi ut ipse testatur non a3et u3i caput suum reclinet+ %t = _Nemomittens manum super aratrum et respiciens retro aptus est re6no .ei`Dc 92E+ %t = _Nolite vo3is te


18/88

uod propter oc circumcidi voluit et ipse+ &ic mandata ec ad litteramimplevit+

Item Au6ustinus auctor li3ri .e mira3ili3us scripture in 8ine [136ra] li3ritertiic77 = H In e7cusatione inuit elemosine a paupertatis pro8essione9@ di7it#etrus paralitico DAt :9E = _&ur6e et am3ula` ma6istri preceptum servansdicentis = _Nolite possidere` DMt 10E c77i+

116

Item Au6ustinus V li3ro contra Caustum postuam premisit ver3a Causti inui3us se 6loriatur evan6elium recipere uia ar6entum et aurum reicit et es in sed uic militiecristiane propter etiam uoddam commercium caritatis su3iun6itur etiamuedam stipendiaria multitudo cui dicitur in 8ine = _%surivi` etc+ + %t postc77iv =H &ed a3sit ut istos a mandatis evan6elicis et a vita eterna separandos iudicet+Puia u3i dominus ait = _&i uis non renuncciaverit omni3us ue possidet non

potest meus esse discipulus` Dc 14::E e7ortans 8irmiorem adper8ectionem i3i statim et istos consolatus est dicens = _Pui recipit iustum innomine iusti` DMt 10413E c77v +

117

Item Au6ustinus .e uestioni3us evan6elicis super illo uce D122aE = H %t vos nolite uerere uid manducetis etc+ dicitc77vi = H &ic proi3ita autem9

solicitudine@0 de alimentis conseuenter ne e7tollantur amovet dicens = _%tnolite in su3lime e7tolli` Dc 1223E c77vii+

118

Item Ieronimus ad %ustocium sic dicitc77viii = H .iscipuli sinecalciamentorum onere et vinculis pellium ad predicationem novi evan6eliidestinantur+ Milites vestimentis Iesu sorte divisis cali6as non a3uere uastollerent > neue poterat dominus uod proi3uerat in servis + ecIeronimusc77i7+

119

&i autem usus calciamen-[136rb]-torum cadit apostolis su3 proi3itioneer6o suo modo et alia ue i3idem seuntur+

120

Item Ieronimus li3ro II contra Iovinianumc777 = H Numuid omni3uspreceptum est ne duas tunicas a3eant ne ci3os in pera et es in


19/88

assue8ieri de3ere mollitie capitis et pedum > cum enim ec a3uerint8irmitatem cetera ro3ustiora sunt + %t postc777vii = H Puia uodammodonudos@: et e7peditos ad predicandum apostolos miserat et dura vide3atur esseconditio ma6istrorum severitatem precepti seuenti sententia temperatdicens = _.i6nus est operarius mercede sua` DMt 1010eE+ $antum inuitaccipite uantum in victu et vestitu no3is necessarium est+ !nde apostolus

replicat = _a3entes victum et vestitum iis contenti simus` D1$im 9,E + %tpostc777viii = H !t uorum discipuli metunt spiritalia consortes eos 8aciantcarnalium suorum non in avaritia sed in necessitate + ec Ieronimus+

Item Ieronimus ad Amandum pres3iterum e7ponens illud = H Nolite solicitiesse DMt 9:4aEc777i7 = H %t er6o inuit ui de 8uturis co6itare proi3uitconcessit de presenti3us uius seculi an6ustiis co6itarec7l propter umane vite8ra6ilitatem+ _&u88icit diei malitia sua` DMt 9:4cE id est = su88icit depresenti3us seculi an6ustiis co6itare + ec Ieronimus+

123

Item in ori6inali super istud Mt D241,E = H %t ui in a6ro non revertaturtollere tunicam suam c7li = H Non de3emus inuit a3ere alteram tunicamuam apostoli a3ere proi3entur +

124

Item Ieronimus i3idem in eodem commento super istud Mt = H Ne sollicitisitis anime vestre uid manducetis DMt 92;E etc+c7lii = H #recipitur no3isinuit ne solliciti simus uid comedamus uia in sudore vultus preparamusno3is panem+ a3or e7ercendus est sollicitudo tollenda+ ec autem de carnalici3o accipiamus+ "eterum de spirituali3us ci3is et vestimentis semper de3emusesse solliciti c7liii+ %t in8ra super illud = H Nolite solliciti esse de crastino DMt 9:4aE dicitc7liv = H .e presenti3us er6o concessit de3ere esse sollicitos[136vb] ui 8utura proi3et co6itare+ !nde et apostolus = _Nocte inuit et diemani3us nostris la3orantes ne uem vestrum 6ravaremus` D1$s 2E+ "rasautem in scripturis 8uturum tempus intelli6itur c7lv +

125

Item Gre6orius Moral+ IX in 8ine aitc7lvi = H Neue enim mortali aduc incarne viventi3us 8unditus cura carnis a3scinditur sed ut discrete animo serviattemperatur+ Nam uia sollicitos nos esse in crastinum veritas proi3et a3ereutcumue curam in presenti3us non ne6at uam tendi ad tempus uodseuitur vetat +

126

Item Gre6orius super illud uce X D10@E = H %dentes et 3i3entes ue apudillos sunt c7lvii = H %cce inuit ui saculum et peram portare proi3uitsumptus et alimenta e7 eadem predicatione concessit c7lviii+

127

Item i3idem super eodem ver3o dicit $eopilusc7li7 = H Vide i6itur ualiterdiscipulos mendicare instituit et pro pretio eos nutrimentum a3ere voluit cl+%t idem super illo ver3o eiusdem = H Manducate ue vo3is apponuntur

Dc 10,Ecli = H Puamvis inuit modica e7istant et vilia nicil ampliinuirentes > denuncciat etiam eis ut operantes miracula omines ad suampredicationem attraant clii+ Item super illud uce IX D:E = H Nicil tuleritisin via etc+cliii = H &ic enim eos mendicos mittit uod neue panem ipsosportare vult nec aliuid aliud ui3us indi6ent multi cliv +

128

Item Am3rosius super illud uce@4 X D104E = H Noli portare sacculum etc+clv = H &i proi3emur inuit aurum possidere uid eripere Y Apostolus#etrus et e7ecutor dominice sententie ostendit non in vacuum e88usa dominimandata+ "um enim posceretur a paupere ut ei aliuid pecunie lar6iretur ait =_Ar6entum et aurum non a3eo` DAt :9E+ $amen non tam in oc 6loriatur#etrus uod ar6entum et aurum non a3eat uam uod servet domini

mandatum ui [137ra] precepit = _Noli possidere aurum` DMt 10E oc estdicere = vides me discipulum "risti et aurum reuiris a me Y + ec

Am3rosiusclvi+ Mani8estum est autem uod su3 eadem serie et eodem modo et

129

Página 1$ de 88Ubertini de Casali tractatus de altissima paupertate Christi et apostolorum eius et ...



20/88

ordine in ver3is illis "ristus proi3et auri possessionem et alia predictasecundum 6radum et proportionem suam+

Item idem super illud uce D:E = H Nicil tuleritis in via etc+ dicitclvii =H Pualis de3eat esse ui evan6elisat dei re6num preceptis evan6elicisdesi6natur ut sine vir6a sine pera sine calciamento sine pane et sine pecuniaoc est su3sidii secularis aminicula non reuirens 8ideiue totus putet si3i uo

minus ea reuirit ma6is posse su3petere +

130

Item Glo+ super illud Actuum III D:9E = H _Ar6entum et aurum non estmici`clviii = oc di7it #etrus memor illius precepti = _Nolite possidere aurum`DMt 10E etc+ + Item Glo+ super illud uce X D10@E = H In eadem autemdomo manete dicitcli7 = H Pui saccum et peram proi3uit sumptus e7predicatione concedit > sic tamen ut ci3o et potu o3lato sint contenti +

131

Item super illud .euteronomii XXIIII D2414E = H Non ne6a3is mercedemindi6entis pauperis cl7 = H "ui sacculus et pera interdicitur Y Pui est pauperspiritu + #roi3itio autem et interdictio vim precepti in se a3entcl7i+

132

Item Glo+ super illud Mt D9:4aE = H Nolite er6o soliciti esse in crastinum etc+ dicit sic = H #roi3uerat sollicitudinem presentium rerum > modo

proi3etsollicitudinem 8uturorum variam et e7 vitio ominum provenientemcumdicit = _Nolite er6o solliciti esse` etc+ cl7ii+

133

Item "risostomus super Ioannem omelia XXIcl7iii = H Pualiter inuit nonperam non es iu3ens de8erre marsu3ium 8ere3at Y Ad inopum ministerium utdiscas@; uoniam valde pauperem et cruci8i7um uius oportet partis multama3ere procurationem > multa enim ad nostram dispensans doctrinama6e3at cl7iv +

134

Item "risostomus omelia ultima [137rb] super Mtcl7v = H &i 3onum essetaurum a3ere oc utiue dedisset apostolis "ristus ui ine88a3ilia eis 3onatri3uit+ Nunc autem non solum non dedit sed etiam a3ere proi3uit > ideoue#etrus non solum non@9 verecunda3atur sed et decora3atur in paupertatedicens = _Ar6entum et aurum non e7istit mici` DAt :9E cl7vi+

135

Item "risostomus omelia super Mt XXII dicitcl7vii = H Cortasse dicit aliuis =_Puoniam alia "risti precepta rationem uidem a3e3ant non a3ere autemperam in via nec calciamenta neue duas tunicas ua de causa iussit Y`+espondet = _%os in omnem indi6entiam e7ercitare volens ui etiam superiusnec de supervenienti die sollicitos esse concessit` cl7viii+

136

Item "risostomus super illud Mt D10E = H Nolite possidere aurum etc+ =H #er oc inuit preceptum primo uidem discipulos 8acit non esse suspectos2Z a3 omni eos li3erat sollicitudine ut vacationem omnem tri3uant ver3o dei >tertio docet eos suam virtutem+ oc nempe eis et postea di7it = _Numuid

aliuid de8uit vo3is uando misi vos` nudos et discalciatos _sine sacculo etpera Y` Dc 22:;E cl7i7+

137

Item "risostomus super illud Mr+ VI D9,E = H #recepit eis ne uid tollerentin via dicit sic = H ec eis dominus precepit ut per a3itum ostenderentuantum a divitiarum desiderio dista3ant cl77+

138

Item *eda super illud uce XXII D22:;E = H Puando misi vos sine sacculo etc+ aitcl77i = H Ma6ister itaue diversarum virtutum ut modum discretionisinsinuet missis ad predicandum discipulis ne uid tollerent in via precepitordinans = ui evan6elium enunciat de evan6elio vivat+ Instante vero mortisarticulo et tota illa 6ente pastorem simul et 6re6em proseuente con6ruamre6ulam temporum decrevit pecuniam victui necessariam donec sopita

persecutorum insania tempus evan6[137va]6eli


21/88

Item *ernardus ad 8ratres de Monte = H "um dives esset pro no3is pauper8actus est D2"or ,E etcl77ii = H Pui voluntarie paupertatis dedit preceptumipse eiusdem in semetipso 8ormam di6natus est demonstrare+ !t enim sciantevan6elici pauperes uid eis 8aciendum sit ipse etiam a 8ideli3us pasci voluitnonnunuam et a3 in8ideli3us > sed ut 8ideles 8aceret vite necessaria nonrecusavit cl77iii+

Item %uui3us precipitur duas tunicas non a3endum neue calciamentis utendumneue de crastino co6itandum + %t paulo postcl77v = H .eniue et per multosannos traditur a3sue omni calciamento nudis incessisse vesti6iis cl77vi+

141

Item %u


22/88

civitati3us et opidis re6num precipiens ut euntes nullius corporalem curam6ererent sed in eo totam spem vivendi reponerent cl777i7+

Item idem "irillusc7c+ H &ic i6itur e7ornans sanctos apostolos iussit ire adelouendum ministerium suum per universum or3em> ideo 3alceacosprecepit esse+ Vult etiam carere uali3et mundana sollicitudine ut neue deipso necessario pa3ulo et irrecusa3ili curam 6erant aliuam> ait enim

redimiculum et coronam eis esse penuriam ut nec uicuam 8erre omninoliceat nec 3aculum nec panem nec peram nec ar6entum nec 6eminas tunicase7plicans uodammodo uod continetur in psalmo= _Iacta curam tuam addominum et ipse pascet te` D#s ;42:E+ Nam verum est uod ipse "ristusedidit = _Non potestis deo servire et mammone` DMt 924 c 191:E+ !tuni8ormem et sin6ularem vitam ducerent attenti solum circa,0 doctrinamprecepit nullam 6erere curam amictuum vel 8omentorum+ &eddicet aliuis = _%tunde a88luunt iis necessaria Y`+ oc etiam ostendit illico dicens = _%t inuamcumue domum` Dc 4E etc+ c7ci+

149

Item *asilius super illud = H *eati pauperes uce VI D9203E = H Non omnisuem paupertas premit 3eatus est sed ui "risti,1 preceptum mundanis

pretulit opi3us c7cii+

150

Item idem *asilius in re6ula sua capitulo IIII uerenti ue est sollicitudosecularis respondetc7ciii = H Omnis sollicitudo animi etiam si nicil a3ere

videatur illicitum tamen si non ad reli6ionem pertinet et ad virtutem secularisest + %t "XXV dicto uod pauperes spiritu sunt ui solum propter consilium"risti omnia relinuunt su3-[138rb]-ditc7civ = H &i autem uis et uacumuee7 causa impositam si3i paupertatem dispenset et 8erat secundum voluntatemdomini sicut ille a c 1222+2E +

151

I6itur patet a3undanter e7 predictis sanctorum testimoniis uod ver3a illaue "ristus di7it apostolis uando misit eos ad predicandum in ui3ustradidit eis 8ormam evan6elicam in vivendo scilicet = H Nolite possidereaurum DMt 10E et = H Nicil tuleritis in via Dc :E etc+ 8irmiter eisdicta su3 mandatione,2 preceptic7cv > ad uod o3li6ati 8uerunt et post "ristiascensionem sicut ad illud in uo consistit uasi tota per8ectio evan6elicepaupertatis > et uod illud ver3um = H Nolite solliciti esse DMt 9:1 >c 1222+2E etc+ 8uit eis dictum su3 ini3itione proi3itionis et uod ec a3apostolis 8uerunt sicut precepta altissime etiam post "risti passionemassumptac7cvi et impleta+

152

%7 ui3us clare patet uod 8orma evan6elice per8ectionis ad usum pauperem

suos pro8essores astrin6it et a domino providendum si3i in 8uturum pronecessitate nondum imminenti+ Omnia enim illa ue "ristus in illis ver3isponit de directo spectant ad modi8icationem usus pauperis plus uam ada3dicationem dominii+ &u3 uantis autem commendationi3us de acpaupertate 8iat mentio tam in veteri testamento uam in novo propter

3revitatem o3mitto uia e7 precedenti3us patet satis+

153

Puod autem apostasiam uius sin6ulariter e7pro3raverit patet uce IXD92E u3i ait uni volenti eum,: seui sed tamen petenti uod iret adrenunciandum iis ui domi essent = H Nemo mittens manum ad aratrum etaspiciens [138va] retro aptus est re6no dei + %t oc sentiens apostolus dicitad #il+ III uod etsi non ar3itretur se compreendisse aut per8ectum esse

unum tamen a3et scilicet H ue retro sunt o3liviscens et ad ea ue sunt priorase e7tendens DCil :1:E > et oc omni3us per8ectis statim consulit dicens =H Puicumue er6o per8ecti sumus ec sentiamus DCil :1;E+ &imulationem

154




23/88

etiam in assumptione uius consilii sin6ulariter vituperavit uce D;,Euando illi ui dolose vole3at eum seui di7it = H Vulpes 8oveas a3ent etc+Nec mirum+ Nam in donatione uius consilii sin6ulariter di7it = H &i visper8ectus esse sicut a3etur Mt XIX D121E+ Puerenti etiam uid aduc si3ideerat post o3servantiam preceptorum sin6ulariter pro isto consilio ait =H Aduc unum ti3i deest Dc 1,22E acsi e7presse vellet dicere uod in oc

est per8ectio sin6ularis et sin6ulare complementum et reparamentum eorumue in virtuti3us no3is desunt+Puod etiam a3 apostolis,4 sin6ulariter 8uit assumpta ostendi potest e7 sui,;

6loriatione ua de eius pro8essione et o3servatione sin6ulariter 6loriantur+!nde #etrus in persona sui et omnium apostolorum di7it = H %cce nosreliuimus omnia et secuti sumus te DMt 12@E > et uasi ma6num uid oc

valde reputans sin6ulariter de oc uesivit = H Puid er6o erit no3is Y + In vocatione etiam discipulorum de oc consilio 8it mentio sin6ulariter sicut patetMt IIII DMt 420E u3i de #etro et Andrea dictum est = H At illi continuorelictis reti3us secuti sunt eum + %t ideo dicitur i3idem de Iaco3o et Ioanneet idem dicitur de Mateo uce V D;2,E = H elictis inuit omni3us sur6ens

secutus est eum + oc etiam sin6ulariter pro8itetur apostolus uando aitI "or+ D411E = H !sue ad anc oram [138vb] esurimus et sitimus et nudisumus et insta3iles id est a3sue certa statione vel domo+ %t sicut vult i3iGlo+ = H _!sue in anc oram` di7it id est continue usue ad oc tempus + %tI ad $im+ VI D9,E = H a3entes alimenta inuit et ui3us te6amur iiscontenti simus + %t pro ratione uius immediate premittit = H Nicil enimintulimus in unc mundum aut du3ium uia nec au88erre possumus D1$m9@E+ %t II,9 ad "or+ XI D112@E di7it se 8uisse et esse H in 8ame et siti et ieiuniismultis in 8ri6ore et nuditate +

155

"lementi di7it #etrus,@ sicut recitat "lemens in suo Itinerarioc7cvii = H #anissolum cum olivis et raro cum oleri3us mici in usum est > indumentum autemmici oc uod vides tunica cum pallio > et a3ens oc non aliud reuiro > ecmici su88icit uia mens mea non ad presentia sed ad alia ue eterna suntrespicit +

156

#rimo etiam %cclesiastice istorie dicit %u


24/88

tamen cum animo ad ea redeundi in ultima > tamen per8ectissime reliueruntet cum animo non redeundi+

%t oc e7presse dicit Au6ustinus .e civitate li3ro XVII capitulo IIIIcc =H .i7erant inuit potentes illi = _%cce nos dimisimus omnia` DMc 102, >c 1,2,E etc+ oc inuit votum potentissime voverant,, etc+ sicut enim e7

ver3o Vir6inis dicentis = _Puoniam virum non co6nosco` Dc 1:4E traunt

sancti ipsam vovisse vir6initatem uia alias non valeret ad propositum insimili+ _Non co6nosco` a3itualiter sumeretur et pro immo3ili proposito nonco6noscendi + &ic Au6ustinus e7 oc ver3o = H %cce nos relinuimus omnia DMt 12@E trait eos paupertatem vovisse uia alias non reliuissentlicentiam redeundi ue est unum de omni3us+ &i autem convenienter e7 octraitur eos vovisse et per votum licentiam redeundi reliuisse er6o eodemmodo et etiam amplius potest e7 oc trai uod omne ius temporalium etomnia temporalia reliuerunt uia alias non omnia reliuissent etiamactualiter possessa ue tamen su3 numero omnium ma6is de3ent intelli6iuam illa ue non sunt actu possessa sed per licentiam redeundi sunt solumpossi3ilia possideri+

160

%t ad [139rb] oc etiam sunt multe auctoritates sanctorum+ .icit enimIeronimus ad %7uperantiumcci = H Nemo apostolis pauperior 8uit et nemotantum pro domino dereliuit ccii+ In uo e7presse vult uod altissimampaupertatem pro8essi sunt et tenuerunt uantum a3 omini3us uius vitede3ite 8ieri decuit > uod sine per8ecta relictione omnium non est intelli6i3ilea3sue contradictione et 8alsitate+

161

Item ad %7a6irantiam aitcciii = H Apostoli toto or3e non es in


25/88

minus e7emplo vite virtutem uam ver3is docerent ac dictorum 8idem6estorum veritas compro3aret cc7+

Item "risostomus super illud Mt D10E = H Nolite possidere aurum etc+dicitcc7i = H Non tamen a si6nis vole3at eos claros apparere sed ante si6na apropria virtute+ Nicil enim ita desi6nat pilosopia sicut non super8luis uti etsecundum uod possi3ile est e7 nullo indi6ere cc7ii+

167

Item idem super eodemcc7iii

= H Intende0

inuit ualiter eos denudansomnia eis dedit permittens in domi3us eorum ui docentur manere et nicila3entes introire + %t paulo postcc7iv = H &i autem in aliena patria e7euntes etad i6notas a3euntes nicil amplius oportet petere uottidiano ci3o multoma6is domo manentes cc7v +

168

Item idem super illud Mt D121E = H .iscipuli esurientes ceperunt evellerespicas cc7vi = H $u admirare discipulos ui ita erant suppressi et nullamtemporalium a3e3ant curam sed in contemptu pone3ant carnis mensam et8ame e7pu6na3antur continua et neue sic de8icie-[139vb]- 3ant cc7vii+

169

Item a3anus super eodem passu+ %t a3etur in Glo+ uc+ VI1cc7viii = H Puoddiscipuli spicas se6etum mani3us con8rica3ant et inediam consola3anturvite

austerioris indicium est non preparatas epulas sed ci3os simplicesuerentium cc7i7+

170

Item "risostomus de laudi3us #aulicc77 = H #aulus pecuniam non possedit+Nam ipse oc testatur = _!sue ad anc inuit oram esurimus et sitimus etnudi sumus` D1"or 411E+ &ed uid dicam pecuniam cum ille necessarium sepenon a3eret ci3um nec uod circumdaret vestimentum discipulorum uoueillius plurimi pauperes imperiti in 8ame et e6estate viventes et i6no3iles Y cc77i+

171

Item idem "risostomus super Ioanne omelia XXXI super illud = H .iscipuliautem eius a3ierunt ad 8orum ut ci3os emerent DIo 4,E dicit itacc77ii = H incdicimus et "risti circa itinera valide et circa ci3aria ne6li6entiam et ualiternon supervacue re utitur+ Item nimirum et discipuli eruditi erant ea secundumseipsos disponere+ Non enim de88ere3ant viaticulam+ %t ostendit ec aliusevan6elista dicens cum de _8ermento #ariseorum` DMt 1911E eis louereturuoniam illi e7timaverunt uoniam panes non portaverunt+ %t cum esurientesinducit et incidentes spicas et comedentes et cum dicat eum ad 8icum propteresuriem venisse nicil aliud uam oc per omnia nos erudit scilicetcontempnere ventrem non studiosam eius estimare esse ministrationem+Intuere uidem eos et oc neue de88erentes uid neue uia non porta3antstatim a3 initio diei uius sollicitos esse sed secundum tempus secundumuod omnes accipiunt escas comperantes+ &ed non ut nos ui mo7 de lectulosur6entes pre aliis ec intendimus cocos et mense componitores vocantes et

cum multo [140ra] oc scrutantes studio > et post ista ita alia tan6entessecularia ante spiritualia 8acientes et ue supervacua oportet a3ere utnecessaria onorantes+ #ropter oc omnino sursum et in8erius 8iunt+"ontrarium enim2 oporteret omnium scilicet spiritualium multam 8acientesrationem et postuam complevimus illa tunc tan6ere ec + ec:

"risostomus+

172

Item Am3rosius super illud 2m ad "or+ D1129E = H #ericulis latronum cc77iii =H .a3olus latrones #aulo e7cita3at in via cum nicil 8erret uid latronescuperent4 cc77iv +

173

Item a3anus super Mateumcc77v = H #ropemodum vite necessaria amputatut apostoli doctores vere reli6ionis ui instrue3ant omnia providentia

6u3ernari seipsos ostenderent nicil co6itare de crastino +

174

Item idemcc77vi = H &i a3uissent aurum et ar6entum non viderentur; causasalutis ominum predicare sed lucri +

175

Página 2" de 88Ubertini de Casali tractatus de altissima paupertate Christi et apostolorum eius et ...



26/88

Item patet in le6enda 3eati Andree et 3eatorum #ilippi et Kaco3i et aliorumapostolorum uorum 6esta a3entur+ !nde et in le6enda &imonis etKudecc77vii = H visis miraculis apostolorum 8acultates ponti8icum pa6anorumnisi sunt con8erre apostolis+ Ipsi autem nicilominus contempnunt dicentes =_Non no3is licet aliuid possidere super terram uia possessio nostra in celisest ue est eterna+ %t ideo nulla ratione possumus accipere aurum et ar6entum

aut vestes aut domos aut predia aut servos aut ancillas+ Ista enim omniaterrena sunt et morientem ominem non secuntur` + %t in8ra = H %ro6a pu3licemanum omni3us iis ui opi3us indi6ent > nos enim terrenum censum penitusne6li6imus +

176

Item Am3rosius super9 II ad "or+ louens de apostoliscc77viii = H Puantuminuit ad presentem vitam pertinet pauperes vide3antur > et post = H %6eniin terris in celis divites nicil a3entes omnia autem possidentes+ oc 8uit[140rb] in apostolis 6loriosum ut sine sollicitudine et nomine possidendi nonsolum ea ue in possessioni3us erant sed eorum dominos possiderent + ec

Am3rosiuscc77i7+

177

Item *ernardus .e collouio &imonis et Iesu dicitcc777 =H !tinam in

duodecim unus odie #etrus unus ui reliuerit omnia unus ui loculis careatinveniatur [ +

178

Item 6losa super illud Act+ III D:4aE = H espice in nos cc777i =H #aupertatem inuit a3itu demonstrantes vel in nos uos nosti essepauperes cc777ii+

179

Item "irillus doctor super illud uce XI D11:E = H #anem nostrumuottidianum etc+ - ue ponuntur in oratione dominica apostolis sin6ulariterimposita et data su3 8orma eis de3ita - dicit siccc777iii = H Illud decet inspicereuod sancti irrepreensi3iliter petunt domino precipiente = panemcommunem+ %7 eo enim uod panem iussit uerere id est uottidianumalimentum videtur uod nicil concedat eos a3ere sedma6is onestamcolerepaupertatem > non enim est a3entium panem uerere sed oppressorumpenuria cc777iv +

180

Item *asilius idem dicitcc777v = H Pui dicis panem uotidianum ui scilicetnostre su3stantie competit ad vitam diurnam non ti3i ipsi commendes@ sedad deum causa eius re8u6ias e7ponens ei necessitatem nature cc777vi+

181

Item "risostomus idem = H #ostulanda sunt er6o divinitus necessaria vitenon ci3orum diversitates et vina, odori8era et cetera ue delectant 6utturonerant autem ventrem et mentem pertur3ant > sed panis ui potestsu3stantiam corporis sustentare et illum ui no3is odie tantummodo su88icitut de crastino non co6ittemus+ !nam autem solam petitionem sensi3ilem

uerimus ut presenti3us non a88li6amur cc777vii+

182

Item "risostomus super illud uce 12 D122,E = H &i autem 8enum etc+ dicit140vab sic = H &u88icit enim prudenti3us solius causa necessitatis aptum a3ere

vestitum et ci3orum modestiam non e7cedentem uod satis est+ &u88iciuntetiam sanctis ue sunt in "risto spirituales delicie et su3seuens6loria cc777viii+

183

Item $eopilus super illud uce XII D1222E = H .i7it ad discipulos suos etc+ dicit siccc777i7 = H #aulatim dominus proveit ad per8ectiorem doctrinam+.ocuit enim supra cavendum esse a3 avaritia su3diditue para3olam divitisinsinuans per eam uod stultus est ui super8lua capit > deinde procedentesermone neue de necessariis sinit nos sollicitum diem 6erere avaritie

radicem evellens + ec $eopilus+ "upere er6o super8lua stultitiam dicit esseauctoritate "risticc7l+

184

185

Página 2# de 88Ubertini de Casali tractatus de altissima paupertate Christi et apostolorum eius et ...



27/88

Item "risostomus super illud uce XII D122aE = H %t vos noliteuerere etc+ dicit = H A3sonum autem erat discipulos de3entes100 normam ete7emplar conversationis oneste aliis tradere in ea incidere a ui3usdiscedendum101 esse oporte3at eos consulere+ %t ideo dominus su3dit = _%t vosnolite uerere uid manducetis aut uid 3i3atis` Dc 122a3E cc7li+ &uper uo*eda dicitcc7lii = H Notandum102 tamen uod non ait = Nolite uerere aut solliciti

esse de ci3o aut potu aut indumento sed = _Puid manducetis aut 3i3atis` u3imici videntur ar6ui ui spreto victu vel vestimento communi lautiora si3i preiis cum ui3us vitam10: ducunt alimenta vel indumenta reuirunt cc7liii+

Item ad idem Gre6orius Nicenus = H Adi3ere enim sollicitudinem re3usapparenti3us proprium est eorum ui nullam ponunt spem 8uturi seculi neuemetum104 iudicii + &i er6o proprium est illorum per conseuens e7traneumest a viris per8ectiscc7liv +

186

Item Glo+ super illud Mt VI D9:4aE = H Nolite 140v3b solliciti esse dicitenim = H Alia sollicitudo10; super8lua e7 vitio ominum uando 8ructus etpecuniam plus uam necesse est reservant109 et dimissis spirituali3us illisintenti sunt uasi de 3onitate dei desperantes+ %t oc proi3etur a3ere +

Vult ec er6o Glo+ uod ic proi3etur super8luitas et10@ uti3ilium conservatioplus uam est necessecc7lv +

187

Item Ieronimus in "ommento super illud Matei VI D9:4aE = H Nolite er6osolliciti esse in crastinum etc+ dicitcc7lvi = H "ras in scripturis 8uturum tempusintelli6itur dicente Iaco3 = _%7audiet me cras iustitia mea`+ .e presenti3user6o concessit esse sollicitos ui 8utura proi3et10, co6itare+ &u88icit enim no3ispresentis temporis co6itatio > 8utura ue incerta sunt deo relinuamus + %t ocest uod dicitur = H "rastinus enim dies sollicitus erit si3i DMt 9:43E id estipse a88eret10 sollicitudinem suam secum+ H &u88icit enim diei malitia sua`DMt 9:4cE+ ic malitiam non contrariam virtuti posuit sed la3orem eta88lictionem et an6ustiam seculi + ec Ieronimuscc7lvii+

188

Item idem "risostomus super Mt+cc7lviii uod H odie oc solum si6naturuod opus a3emus in vita presenti > uod autem dicit cras uod super8luumest ostendit er6o dicit = H `Nolite solliciti esse in crastinum` DMt 9:4aE idest nicil curetis super illud a3ere uod necessarium est no3is ad vitamuotidianam110+ Puod enim super8luum 8uerit uod est cras cura3it se+ %t ocest uod dicit = _"rastinus enim dies sollicitus erit si3i ipsi` DMt 9:43E acsidicat = H &uper8lua cum con6re6averis ipsa se cura3unt+ $e uidem eis non8ruente invenient111 dominos multos ui ea procurant+ Puid er6o curas de illisuorum potestatem es dimissurus Y _&u88icit enim diei malitia sua`DMt 9:4cE uasi diceret = _&u88icit ti3i la3or uem pateris propter necessaria >

noli de super8luis la3orare` + ec "risostomuscc7li7+

189

Item Au6ustinus super illud Mt X D10E = H Nolite possidere aurum etc+[141ra]ccl = H Illa apostolis112 loue3atur ut securi non possiderent neueportarent uic vite necessaria neue ma6na neue nimia+ Ideo posuit = _Nec

vir6am` ostendens a 8ideli3us omne de3ere ministris suis nulla super8luareuirenti3us + H Nec11: calciamenta DMt 1010E+ oc de dua3us tunicisintelli6endum est = ne uisuam eorum preter eam ua esset indutus aliamportandam putaret sollicitus ne opus esset cum e7 potestate illa possitaccipere ccli+ &uper Marcum etiam sic dicitcclii = H #otuit sic 3reviter dici = Nicilnecessariorum vo3iscum114 8eratis nec vir6am nisi vir6am tantum > ut illuduod dictum est = _Neue vir6am` intelli6atur = neue minimas uidem res+

Puod vero adiunctum est = _Nisi vir6am tantum` intelli6atur = uia perpotestatem a domino acceptam ue vir6e nomine si6ni8icata est etiam ue11;

non portantur non deerunt ccliii+

190




28/88

Item "risostomus in Omelia super illud Mt XXI D21@E = H %t eum desupersedere 8ecerunt dicitccliv = H Miciautem videtur uod non propter misteriumsolum super asinam "ristus sedit sed et mensuram no3is sapientie tri3uensdemonstrat scilicet uod non super euos 8erri necesse est sed su88icit asinouti eo uod necessitas est esse contentum +

191

Item "risostomus super Mt dicitcclv uod u3i nos a3emus Mt V to D;:E =

H *eati pauperes etc+ in 6reco a3etur = H *eati mendici vel e6eni cclvi

+

192

&uper uo et Am3rosius dicit li3ro .e o88iciiscclvii = H Inde incipit 3eatitudoiudicio divino u3i erumpna estimatur umano +

193

%t idem super ucam sic dicitcclviii = H "um simplicitate contentus 8ueroinops superest ut mores meos temperem+ Puid enim mici prodest carereseculari3us nisi 8uero mitis Y"on6rue i6itur seuitur = _*eati mites`DMt ;4E + ec Am3rosiusccli7+

194

Item Ieronimus super illud Mt VI D911aE = H #anem nostrum [141rb]supersu3stantialem etc+ dicit sicccl7 = H Alii simpliciter putant secundumapostoli sermonem119 dicentis = _a3entes victum et vestitum iis contentisimus` D1$m 9,E de presenti tantum ci3o sanctos curam 6erere+ !nde in

posteriori3us est preceptum = _Nolite co6itare de crastino` DMt 9:4aE +

195

Item Au6ustinus de sermone .omini in monte super illud ver3um Mt VID911aE = H #anem nostrum etc+ uerit sicccl7i = H Corte autem aliuismoveatur11@ cur oremus pro iis adipiscendis ue uic vite sunt necessariasicut est victus et te6umentum cum dominus dicat = _Nolite solliciti esse uidedatis aut uid induamini`+ Non autem potest uisue de ea re pro uaadipiscenda orat non esse11, sollicitus + espondet sicccl7ii uodH su88icientiam vite non indecenter vult uisuis vult et non amplius vultaliouin non ipsam vult > et ideo neue decenter vult+ ecue su88icientia nonappetitur propter seipsam sed propter salutem corporis et con6ruentema3itum persone ominis uo a3itu non sit inconveniens eis cum ui3usoneste o88icioseue vivendum est+ Ista er6o cum non a3entur ut a3eanturorandum est + ec Au6ustinusccl7iii+

196

Item "risostomus in omelia super eundem passum dicit sicccl7iv =H omini3us non potenti3us eandem a3ere impassi3ilitatem cum an6eliscondescendit in8irmitati nature ue necessario indi6et ci3o et ideo pro paneiussit orationem 8acere non pro peccata neue pro lassivia sed solum pro paneuottidiano+ %t neue oc su88icit sed apposuit = _.a no3is odie` DMt 9113Eut non conteramus nos ipsos sollicitudine supervenientis diei ccl7v + %t superMt dicitccl7vi+ H %t sic in prima 8acie videntur ec ver3a sonare ut ui ec dicuntnon a3eant in crastinum aut post crastinum preparatum > uod si est oratio

ista paucis [141va] potest convenire sicut apostolis ui docendi 6ratia omnitempore va6a3antur ccl7vii+

197

Item "prianus super eodem ver3o dicit sicccl7viii = H .iurnum er6o ci3umdiscipulus "risti de3et petere ne in lon6um desiderium petitionis e7tendatuia contrarium si3i 8it et repu6nans ut ueramus in seculo diu manere uipetimus re6num dei velociter advenire + Vel additccl7i7 = H _Puottidianum`Dc 11:E ut tantum uis manducet uantum ratio naturalis e7i6it nonuantum lascivia carnis impellit+ &i enim in uno convivio tantum e7pendasuantum su88icere ti3i potest centum die3us iam non uotidianum ci3ummanducas sed multorum dierum + ec "prianusccl77+

198

Item Gre6orius XXXI Moraliumccl77i = H Valde super3ire est e7tra limites

inopie aliuid desiderare ccl77ii+

199

Item *eda super illud Matei D1010E ne induerentur dua3us tunicisccl77iii =H In dua3us tunicis videtur mici ostendere duple7 vestimentum > non uod in

200




29/88

locis &cicie 6laciali nive ri6enti3us una uis tunica de3eat esse contentus seduod in tunica vestimentum11 intelli6amus ne alio vestiti aliud no3is8uturorum timore servemus ccl77iv + %t concordat a3anus120 cum oc de ver3oad ver3um > unde er6o ui duple7 indumentum proi3e3atur uod utiue adpauperem usum spectatccl77v +

Item "risostomus super illo passu Mr+ VIZ DMc 9,3E = H Nisi vir6am

tantum etc+ dicit sic = H Mt et ucas non calciamenta neue 3aculum portarepermittit uod ostendit per8ectissimum esse > Marcus vero iu3et 3aculumassumere uod dictum est permissive + ec "risostomusccl77vi+

201

Item idem Ieronimus li3ro II contra Iovinianum responsione ad tertiamuestionem contra Iovinianum e7 proposito anc materiam di88usissimetractat u3i inter alia dicitccl77vii = H &i uis estimat a3undantia ci3orumpotuumue se [141vb] per8rui et vacare posse sapientie oc est versari interdelicias et deliciarum vitiis non teneri seipsum decipit + %t postccl77viii =H Puomodo vir6initatem nuptiis ita saturitati121 et carni3us ieiunia spretauepre8erimus + Item i3idemccl77i7 = H Grandis e7ultatio anime est cum parvocontentus 8ueris mundum a3ere su3 pedi3us et omnem eius potentiam

epulas li3idines propter ue divitie comparantur vili3us mutare ci3is et6rossiori tunica compensare+ $olle epularum et li3idinis lu7uriam > nemouerit la7as divitias uarum usus aut in ventre aut su3 ventre est + ec et aliaplurima dicit i3idem Ieronimus ostendens tam per e7empla pilosoporum etpa6anorum uam per totum decursum scripturarum a primo omine usue adapostolos miram laudem et commendationem restrictionis circa usum+

202

Item "risostomus super Io+ omelia XVIIccl777 = H Anima inopis = inopisuidem voluntarii 8ul6et velud aurum splendet velud mar6arita 8ul6ens8lorescit autem ut rosa+ Non enim est illi tunica non est illi 8ur non sollicitudouiusmodi ne6ociorum sed sicut an6elus ita conversatur+ Vis anime uiusplenitudinem videre Y Vis inopie divitias addiscere Y Non su3iacetdemoni3us122 non assistit re6i sed assistit deo > non militat cum omini3ussed militat cum an6elis > non a3et arcas duas vel tres vel XX sed talema3undantiam ut unc mundum universum niil esse estimet+ Non a3ette non indi6et servis ma6is autem servos a3et passioneset co6itationes ue12: re6i3us dominantur+ e6num autem et aurum et omniatalia [142ra]uemadmodum puerorum ludi3ria deridet et sicut rotas et pilamec omnia estimat esse contempti3ilia+ a3et enim mundum uem neue

videre ui in iis ludunt possunt124+ Puid i6itur paupere oc est meliusunuam Y #avimentum deniue a3et celum+ &i autem pavimentum tale este7co6ita tectum+ &ed non a3et euos et currus Y Puid autem ei iis opus est

ui supra nu3es vei de3et et esse cum "risto Y ccl777i+ ec "risostomus+

203

Item *eda super Mr+12; VI D9,aE = H #recepit eis ne uid tollerent in via ccl777ii = H Illa inuit apostolis loue3atur ut securi non possiderent neueportarent uic vite necessaria nec ma6na nec minima+ Ideo posuit = _nisi

vir6am` ostendens a 8ideli3us omnia de3eri ministris suis nulla super8luareuirenti3us +

204

%t idem dicit a3anus super Mateum sicut a3itum est supraccl777iii in iisue ad129 animarum conversationem u3i etiam est auctoritas "risostomi adoc+

205

Idem etiam "risostomus super Mt D10E= H Nolite possidere ccl777iv

H Intende inuit ualiter12@ eos denudans omnia eis dedit permittens in

domi3us eorum12, ui docentur manere et nicil a3entes introire + %t paulopost = H &i autem in aliena patria e7istentes et ad i6notos a3euntes nicilamplius oportet petere uotidiano ci3o multo ma6is domi manentes +

206

Página 2$ de 88Ubertini de Casali tractatus de altissima paupertate Christi et apostolorum eius et ...



30/88

Item *ernardus Ad %u6enium IIZ li3ro dicit e7ponens istud = H Ar6entum etaurum non est mici DAt :9Eccl777v = H Nec locus inuit otio u3i sedula vi6etsollicitudo+ Nam uid aliud dimisit12 ti3i sanctus1:0 apostolus Y _Puod a3eoinuit oc ti3i do`+ Puid illud Y !num scio = non ar6entum neue aurum cumipse dicat = _Ar6entum et aurum non est mici` DAt :9E+ &i a3ere contin6atutere non pro li3itu sed pro tempore > sic eris utens uasi non utens + %t

in8ra = H %sto ut alia uacumue ratione oc [142rb]ti3i vendices sed nonapostolico iure+ Nec enim ille ti3i dare potuit uod non a3et +

207

Idem etiam de collouio &imonis e

ubertini de casali -- tractatus de altissima paupertate christi (ubertino de casale)

Documents