T.C.

MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK-ELEKTRONK TEKNOLOJS

TV RENK VE SSTEM KONTROL KATI

Ankara, 2013

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya

ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel

renme materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

i

AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. RENK VE RENKL TELEVZYON SSTEMLER ........................................................... 3

1.1. Renk .............................................................................................................................. 3 1.1.1. Renk Elemanlar .................................................................................................... 4 1.1.2. Renk Spektrumu .................................................................................................... 4 1.1.3. Renk Karm ........................................................................................................ 5

1.2. Renkli Televizyon Sistemleri ........................................................................................ 8 1.2.1. PAL ........................................................................................................................ 9 1.2.2. NTSC ................................................................................................................... 11 1.2.3. SECAM ............................................................................................................... 14

1.3. Renk Katnn Yaps ve almas .............................................................................. 15 1.3.1. RGB k Devresi .............................................................................................. 19 1.3.2.Resim If Devresi ................................................................................................... 22 1.3.3.If Filtresi ............................................................................................................... 22 1.3.4.Resim Dedektr Devresi ....................................................................................... 22 1.3.5.Video Kuvvetlendiricisi ........................................................................................ 23 1.3.6.Otomatik Kazan Kontrol (AGC) Devresi ........................................................... 23 1.3.7.Senkron Ayrc Devre .......................................................................................... 23

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 24 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 26

RENME FAALYET2 .................................................................................................. 27 2. SSTEM KONTROL VE UZAKTAN KUMANDA ......................................................... 27

2.1. Sistem Kontrol Katnn Yaps .................................................................................... 27 2.1.1. Sistem Kontrol Katnn Blok emas ................................................................... 28 2.1.2. SistemKontrol Entegresinin Yaps ve Grevi..................................................... 28

2.2. Uzaktan Kumanda Sistemi .......................................................................................... 36 2.2.1. Uzaktan Kumanda Vericisi .................................................................................. 38 2.2.2. Uzaktan Kumanda Alcs .................................................................................... 41 2.2.3. Uzaktan Kumanda AlcVerici Uygulamas ...................................................... 43

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 45 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 47

RENME FAALYET3 .................................................................................................. 48 3. RESM-RENK AYARLARI VE RENK KATI ARIZALARI ........................................... 48

3.1.Resim ve Renk Ayarlar ............................................................................................... 48 3.2.Renk Katndan Kaynaklanan Arzalar ......................................................................... 54

3.2.1. Arzann Tehis Edilmesi ve Giderilmesi ............................................................ 54 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 58 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 60

4. SSTEM KONTROL KATINDAN KAYNAKLANAN ARIZALAR .............................. 61 4.1. Arzann Tehis Edilmesi ............................................................................................ 61

4.1.1. Uzaktan Kumanda El nitesinde Oluabilecek Arzalarn Tespiti ...................... 62 4.1.2. Sistem Kontrol Entegresini Kontrol Etmek ......................................................... 64 4.1.3. Hafza Entegresini Kontrol Etmek ....................................................................... 66 4.1.4. Arzann Yerinin Bulunmas iin Dijital Mantk Probunun Kullanlmas ........... 67

NDEKLER

ii

4.2. Arzann Giderilmesi ................................................................................................... 68 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 70 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 72

MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 73 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 74 KAYNAKA ......................................................................................................................... 76

iii

AIKLAMALAR ALAN Elektrik-Elektronik Teknolojisi

DAL/MESLEK Grnt ve Ses Sistemleri

MODLN ADI TV Renk ve Sistem Kontrol Kat

MODLN TANIMI TV renk ve sistem kontrol kat ile ilgili temel bilgi ve

becerilerin kazandrld bir renme materyalidir.

SRE 40/24

NKOUL n koul yoktur.

YETERLK

TV renk katn ve sistem kontrol katn tanmak, bu katta

meydana gelen arzann tespitini yapmak ve arzay

giderebilmek

MODLN AMACI

Genel Ama

renci bu modlle gerekli ortam salandnda,

televizyonda renk ve sistem kat arzasn giderebileceksiniz.

Amalar

1. Renk katnn arzalarn tespit edebileceksiniz. 2. Sistem kontrol katnn arzalarn tespit edebileceksiniz. 3. Renk kat arzalarn onarabileceksiniz.

4. Sistem kontrol kat arzalarn onarabileceksiniz.

ETM RETM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Televizyon, televizyon emalar, AVO metre, osiloskop, el

aletleri

LME VE

DEERLENDRME

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra

verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.

retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,

doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)

kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve

becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

AIKLAMALAR

iv

1

GR

Sevgili renci,

Gnmzde televizyon teknolojisi her geen gn hzla geliiyor. Tpl televizyonlar

yerini yava yava LCD ve LED televizyonlara brakyor. zellikle son zamanlarda 3D

grnt izleme imkn sunan televizyonlarn da yaygnlamasyla birlikte televizyon

teknolojisinin geldii noktann ne kadar ileri dzeyde olduunu fark etmeyen yoktur. Siyah

Beyaz televizyonla balayan bu sre, renkli tv sistemlerinin icad ve gelitirilmesiyle bu

hle gelebilmitir. Bu yzden televizyonun temel yapsn renmeden, gnmzdeki

teknolojiyi anlamak mmkn deildir.

Renkli televizyonun katlarn bilmek nemlidir. Ancak rencilerin blok diyagram

olarak rendikleri bu yapy televizyon emalar ve televizyon asesi zerinde

pekitirmesizorunludur. Televizyonun almasn yazl kaynaklar ve internet araclyla

anlayabilirsiniz. Ancak televizyon tamir etmek iin bu iin pratiine de ayn oranda nem

vermek gerekir. Televizyon tamiri yapacaksanz zamannzn ounu televizyonun nnde

deil de arkasnda geirmeniz gerekir. Bahsettiimiz elbette televizyon asesi zerinde bu ii

pratie dkebilmektir. Sadece teorik bilgilerle bir televizyon arzasn onarmak imknszdr.

Bu ie gnl verdiyseniz elektronik devre elemanlarnn almasn iyi reniniz. Bununla

beraber elemanlarn salamlk kontrolleri, l aleti ve osiloskop kullanm konusunda pratik

yapmak arttr. Balang aamasnda her ey olduka karmak ve zor grnse de gerekli

yeterlilii saladnzda bunun aslnda hi de grnd gibi zor olmadn anlayacaksnz.

Frsat bulduka edinebildiiniz televizyon emalarn inceleyin.

Ne kadar farkl emay incelerseniz ufak tefek farkllklar kavrar ve bunu

zmsersiniz. Televizyon birok farkl kattan oluuyorsa da arza analizi yaparken

bilgileriniz nda arzay lokalize edebilir yani arzay arayacanz ksmlarn saysn az a

indirgeyebilirsiniz. Bunun iinizi ne kadar kolaylatrdn greceksiniz.

yi bir televizyon teknisyeni lehimleme konusunda da ustalamaldr. Bol bol pratik

yapmalsnz. Sadece iki bacakl elemanlar skp lehimlemek yeterli deildir. ok

sayda baca bulunan entegreleri de skp lehimleyerek almalsnz. Bu ilemi sonraki

deneyimlerinizde daha dzgn ve hzl yapabilirsiniz. El abukluu elektronik mesleinde

nemli aamalardan biridir. Hzl, dikkatli ve odaklanm olmanz gereklidir. Bu modlde

anlatlanlar iyice renmeniz ve bunlar pratikle birletirerek sonuca ulamanz size ok ey

kazandracaktr.

GR

2

3

RENME FAALYET1

Renkli bir grntnn elde edilebilmesi iin gerekli olan bileenleri tanyarak, renkli

televizyon sistemlerini ve renk katnn almasn reneceksiniz.

Televizyon blok diyagramn ve katlar arasndaki ilikiyi inceleyiniz.

Televizyon emalar edinerek, renk katnn nerede olduunu aratrnz.

Renkli televizyon asesi zerinde renk katn tespit ederek balantlarn

inceleyiniz.

1. RENK VE RENKL TELEVZYON

SSTEMLER

1.1. Renk

Renk, ngznretinasnaulamas ile ortaya kan biralglamadr. Bu alglama,

n maddeler zerine arpmas ve ksmen sourulup ksmen yansmas nedeniyle eitlilik

gsterir ki bunlar renk tonu veya renk olarak adlandrlr.

Resim 1.1: Renkler

ARATIRMA

RENME FAALYET1

AMA

http://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%B6zhttp://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%B6zhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Alg%C4%B1

4

Tm dalga boylar birden ayn anda gzmze ularsa bunu beyaz, hi k ulamazsa

siyah olarak alglarz. nsan gz 380 nm ile 760 nm arasndaki dalga boylarn alglayabilir,

bu sebepten elektromanyetik spektrumun bu blmne grnen k denir. Renkler iin

genelde kulamzla duyduumuz ince ve kaln ses analojisi yaplsa da ses algsnn aksine

ayn anda gelen k frekanslar deiik kanallardan alglanamaz, dolaysyla ayn anda ince

ve kaln sesleri birbirine kartrmadan duymamza karn gzmz iin bu 'ok seslilik' sz

konusu olmadndan deiik k frekanslarnn sadece kombinasyonlarn alglayabiliriz.

1.1.1. Renk Elemanlar

Rengin eleman vardr:

Renk tonu (hue) : Renk tonu, krmz, mavi veya sar gibi farkl grlebilir

renkleri tanmlamaktadr. Renk farkllklar tonu ayarlamak suretiyle

oluturabilmektedir.

Renk doyumu (saturasyon) :Bir rengin saturasyonu o rengin ne kadar saf olduunun lsdr. Beyazn ilgili kuvvetlerini deitirerek renklerin

canlln ayarlar. Doymam renkler donuk gzkrken doymu renkler

dolgun ve arpc gzkr.

Renk younluu: Bir rengin younluu bir rengin ne kadar parlak olduunun lsdr. Renklerin parlaklk ve koyuluunu tanmlar. Yksek renk

younluuna sahip bir nokta beyaza yaknken dk younluklu bir alan siyaha

yakndr.

Renk tayfndaki renkler optimum dolgunluk ve saflktadr. Bu nedenle renk ayarlar bu

renkler esas alnarak yaplmaktadr.

Renklerin younluu ve satrasyonu birbiriyle bantldr. Renklerin rnein beyaz

ile kartrrken younluk artar ancak sonuta ortaya kan rengin bastrlm tonu nedeniyle

satrasyon dktr.

1.1.2. Renk Spektrumu

Elektromanyetik spektrumun, insan gz ile grlebilir ksmna grnr spektrum

denir. nsan gznn alglayabildii bu frekans aralna grnr k ya da sadece k ad

verilir. 380 nanometre ile 760 nanometre, insan gznn alglayabildii dalga boyudur.

Ik dalgalar hlinde, bolukta da yaylabilen bir enerji trdr. Ik, elektromanyetik

bir nmdr. Enerjinin elektromanyetik dalgalar hlinde yaylmasna radyasyon (nm)

denir.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Elektromanyetik_tayf

5

Bir elementin en kk birimi nasl atomsa, elektromanyetik radyasyonlarn da en

kk birimi fotondur. Fotonlarn ktleleri yoktur ve bolukta k hznda enerji paketleri

eklindeyaylr.

Elektromanyetik dalgalar, sahip olduklar enerji bykten ke doru olacak

ekilde;

Gama n, X n, Ultraviyole ( mortesi ) nlar, Grnr k, Kzltesi k, Mikrodalga nlar, Radyo dalgalar diye sralanr.

ekil 1.1 : Grlebilir k spektrumu

ekil 1.1: Renkspektrumu

1.1.3. Renk Karm

Ana renkler

Bu renkler sar, krmz ve mavidir.

6

ekil 1.2 : Ana Renkler

Ara renkler

Bu ana renkler ikier ikier ayn lde kartrlrsa ara ya da yardmc renkler

meydana gelir. Bu renkler de turuncu, yeil ve mordur.

ekil 1.3 : Ara Renkler

Ara renkler nasl oluur?

Krmz ana rengi ile sar ana rengi kartrldnda, turuncu ara rengi oluur.

(Krmz + Sar = Turuncu )

Sar ana rengi ile mavi ana rengi kartrldnda, yeil ara rengi oluur. (Sar + Mavi = Yeil )

Mavi ana rengi ile krmz ana rengi kartrldnda, mor ara rengi oluur.

7

(Mavi + Krmz = Yeil )

ekil 1.4: Ara renklerin oluumu

Siyah ve beyaz

Doada bulunan btn renkler ana renklerden yani krmz, sar ve maviden doar.

Siyah ve beyaz ise u ekilde meydana gelir. Renkler beyaz n prizmadan

ayrtrlmasyla oluur. Her renk beyazdan olutuundan, "beyaz" renkten saylmaz, "siyah"

ise tm renkleri sourur. Yani renksizlik durumudur.Yani eer bir cisim gne nda

depolam renkleri, yanstmayp yutuyorsa siyah eer bu depolanm renklerin tmn

yanstyorsa beyaz olarak grnr. Bu durumdan da anlayacamz gibi siyah ve beyaz renk

deildir.

ekil 1.5: Siyah ve beyaz karm

8

Gri

Gri ise siyah ve beyazn karmndan meydana gelir ve o da renk olarak saylmaz.

Siyah + Beyaz = Gri

Renk emberi

ekil 1.6 : Renk emberi

1.2. Renkli Televizyon Sistemleri

lk televizyon gsterisini 1928'de John Logie Baird gerekletirdi ama ticari amal

renkli televizyon sistemlerinin gelitirilmesi iin bunun zerinden 25 yl gemesi gerekti.

Bunlardan ilki, 1954'te ABD'de gelitirilen ve bugn ABD'nin yan sra Kanada,

Meksika ve Japonya'da hl kullanlmakta olan NTSC'dir (National Television Systems

Committee: Ulusal Televizyon Sistemleri Komitesi).

PAL sistemi ise (Phase Alternation Line: Satr Atlamal Faz) NTSC'nin deiik bir

biimidir ve Almanya Federal Cumhuriyeti'nde gelitirilmitir. Trkiye'de ve Fransa

dndaki br Avrupa lkeleri ile Avustralya'da bu sistem kullanlmaktadr.

SECAM (Squentiel Couleur Mmoire: Bellekli Elektronik Renk Sistemi) ise

Fransa, SSCB, Macaristan ve Cezayirde kullanlmaktadr.

9

Resim 1.2: Renkli televizyon sistemleri kullanmnn dnya zerindeki dalm

1.2.1. PAL

Renkli televizyon sistemidir. ngilizce "Phase Alternation Line" (faz deitirme

satr) szcklerinin ba harflerinden olumutur. 1966'da Alman mhendisi Walter Bruch

tarafndan gelitirilen bu sistem, Amerikan NTSC sisteminin ok gelitirilmi bir ekli olup o

zamandan beri birok Avrupa lkesi tarafndan benimsenmitir. NTSC sisteminde olduu

gibi, alt tayc dalgann genliinden ve faz farkndan yararlanlarak btn renkli bilgiler

ayn anda yardmc dalga zerinden verilir. Alcda bu veriler, her iki satrda bir

gruplandrlarak kullanlr. Bylece siyah-beyaz bir satrdan sonra gelen renkli satr faz

farkndan doacak hatalarn otomatik olarak dzelmesini salar. Fransa, Rusya ve sosyalist

lkeler dnda btn Avrupa lkeleri PAL sistemini kullanmaktadr. Trkiye'de de renkli

televizyon yaynnda PAL sistemi benimsenmitir.

PAL dnyann en ok kullanlan renk kodlama sistemidir. PAL analog bir format olup

televizyon yayn sistemlerinde kullanlr. Birok farkl versiyonu bulunan PAL'n ortak

zellii 625 yatay hat, 25 fps grnt/saniye, 50i (interlaced layer) olmasdr.

10

ekil 1.7: PALalcs

Krominans sinyali 4,43 MHzlik bant geiren filtreden geirilir. Elde edilen krominans

sinyalinden U ve V iaretleri kuvvetlendirilerek 64 slik PAL geciktirme devresine

gnderilir.Pal geciktirme devresi her satr bilgisini 64 s kadar geciktirir. Bu iaret, toplama

katna bir sonraki satr iaretiyle ayn anda ular. Burada toplam iaret elde edilir. Toplama

devresinin knda tayc frekansl olmak zere, (R-Y) bileeni ve (B-Y) bileenini

ieren iki iaret vardr. Ancak bundan baka, her ikinci satrda (R-Y) iaretininde aktarlmas

gerekmektedir. Bu durum demodlatr iin her ikinci satrda renk taycnn 180

terslenmesiyle elde edilir.

0 den, 180 ye doru byle bir yn deitirme ilemi, (R-Y) demodlatrnn st

ksmnda grlen faz kaydrma hcresinde gerekletirilir. Her ikinci satrda yn deitirme,

satr frekansnn yarsyla anahtarlanmas anlamna gelmektedir. Bundan dolay alcda

bulunan15625 Hzlik satr yahut yatay tarama frekansnn yars yaklak olarak 7,8 KHz ile

de belirtilen bir yardmc frekans bulunmas zorunlu olmaktadr.

11

ekil 1.8: Birleik PAL sinyali

1.2.2. NTSC

NTSC, A. B. D. de National Televizion Standarts Committee tarafndan benimsenen

sistemidir. Bu sistem daha sonra ABDde kullanlacak renkleri belirlemek zere 1950 ylnda

yeniletirilmitir. Bu renk sistemi, her asal renge (krmz, yeil ve mavi) ait bilgiyi

birlikte gnderir. Krmz, yeil ve mavi renklerle ilgili ksmlarn kullanlm olmas, bir

dier renk gerektiinde bu asal renklerin gereken oranda kartrlmasyla elde edilmesini

salar. Bu sistemde renk bilgisi iki renk aras fark sinyali (I ve Q) olarak gnderilir. Siyah-

beyaz sinyalin stne bindirilen renk sinyalleri yksek frekansl ikincil renk taycy

modle etmekte kullanlr.

NTSC sisteminde rengin tonu, renk tayccsnn faz ile belirlenmektedir. Bu

durumda fazda meydana gelebilecek bir hata, rengin deimesine neden olmaktadr. Rengi

belirleyen faz, silme esnasnda gnderilen renk senkronizasyonu iaretine gre

belirlenmektedir. Bu iaret daima belirli bir seviyede tutulur. Renk iareti ise rengin

parlaklna gre deien seviyelerde gnderilmektedir. Bu suretle renk iaretinin faz

vericideki kodlaycdan alcdaki kod zcye kadar deiebilir. letim esnasndaki

yansmalar da bu deiime neden olabilir. Sonuta alcda elde edilen resmin rengi

orijinalden farkl olur ve NTSC alclarda bir renk ayar dmesiyle renk ayar yaplmas

gerekir.

12

ekil 1.9: NTSC alcs

From tv antenna: Televizyon anteninden gelen sinyal Tuner and intermediate amplifier: Tuner ve ara frekans amplifikatr 1st demodulator: Birinci demodlatr Video amplifier: Video ykselteci Delay: Zaman gecikme devresi Luminance amplifier: Parlaklk ykselteci Brightness: Parlaklk Contrast: Kontrast (ztlk) Chroma amplifier and burst seperator: Kroma ykselteci ve burst sinyali ayrc Colour level: Renk seviye Subcarrier regenator: Alt tayc reteci Subcarrier phase adjustament: Alt tayc faz ayar Hue: Renk tonu

13

Video dedektr kndaki sinyal, bir dizi renk devresine ve parlaklk ykseltecine

gnderilir. Parlaklk ykselteci 3,2 MHz zeri frekanslardaki sinyalleri filtreler. Bu

ykseltecin zerinde, parlaklk ve kontrast ayar yapan blmler vardr. Video dedektr

devresi kndaki renk bant geiren filtre sayesinde lminans sinyali yok edilir. Bu kroma

knda, resim renk bilgisi ve burst sinyali bulunur. Daha sonra burst sinyali seviyesi

alglanr ve kroma sinyalinden burst sinyali ayrlm olur. Renk kontrol, kroma ykselteci

zerinde yaplr. Alt tayc osilatr sabit 3,58 MHz sinyal reten kristal bir osilatrdr. Bu

osilatrn faz ayarlanabilir ve renk tonu kontrolnde kullanlr. Renk bilgileri iin bir

referans oluturur. Bu osilatr de iki adet renk demodlatr devresi kullanlr. Bu

demodlatrler R-Y ve B-Y renk fark sinyalleri iindir. Bu srekli dalga alt tayc, R-Y

demodlatre girmeden nce 90 faz gecikmesine urar. Demodlatr kndaki R-Y

sinyali ve B-Y sinyali birletirilerek G-Y sinyali elde edilir.Bu renk fark sinyallerinden

R,G,B sinyalleri elde edilir. Elde edilen bu sinyal resim tpnde lminans sinyali ile

birletirilir. Renkli resim bylece elde edilmi olur.

ekil 1.10: NTSC sinyali

Burst (renk pilotu)

NTSC ve PAL de renk tr faza bal olduu iin alc ile kamera arasnda faz

senkronizasyonu yaplmaldr. Bunun iin bileik grnt iaretinin art karartma eii

sresince, renk taycs frekansnda ve %30 tepe tepe genlikte 10 periyotluk bir sins

sinyali gnderilir. Bu yardmc sinyale burst ad verilir. Burst ayrca renksiz yayn srasnda

alcnn renk ileme devrelerini de durdurarak parazit sebebiyle oluabilecek renkli

noktalarn nne geer.

14

1.2.3. SECAM

SECAM ya da SCAM (Squentiel Couleur Mmoire), ilk kez Fransa'da

kullanlan renkli televizyon sistemidir. Henri de France adl mhendis tarafndan bulunan bu

sistemde, her biri temel renk iaretinin dorusal bir bileiminden oluan iki renk iareti ile

bir parlaklk iareti kullanlr. ki temel renge denk gelen renk iaretleri, frekans

modlasyonuyla komu iki alt tayc zerinde, biri tek numaral satrlarn, dieri ise ift

numaral satrlarn taranmas srasnda ardk olarak iletilir. Alcda gerekletirilen

demodlasyon ilemi srasnda; bir zmleme satrnn sresi kadar geciktirilen bir satrn

yardmyla, bir nceki satr srasnda iletilmi olan renk iaretinin de kullanlabilmesi

salanr. nc temel renge denk den iaret ise parlaklk (lminans) sinyalinden, iletim

yoluyla gelmi olan iki renk iaretinin arlkl deerleri karlarak elde edilir. 625 yatay

tarama satr vardr ve saniyede 25 kare resim grntler.

ekil 1.11: SECAM alc blok diyagram

http://tr.wikipedia.org/wiki/Fransa

15

SECAM sistemli bir alcda, resim iaretleri 3,5 MHzden 5,5 Mhze kadar bir

genilie sahip olan band geiren filtreden geirilip RF n ykselte devresine gnderilir.

Band geiren filtrenin merkez frekans yaklak olarak 4,43 MHzdir. RF n ykselte

devresinin kndaki renk fark iaretlerinden birisi direkt olarak dieri de bir gecikme

devresi zerinden anahtarlama devresine uygulanr. Gecikme devresinde scakln ve dier

unsurlarn etkisi nemlidir. Elektronik anahtarlama devresinin her iki ucunda (R-Y) ve (B-Y)

sinyalleri vardr. Her sinyal nce bir uta sonra dier uta alternatif olarak bulunur ve hibir

zaman ayn hatta yer almaz. Daha sonra bu sinyaller snrlayc ve diskriminatr

devrelerinden geirilip gerekli ykseltmeler yaplarak matris devresine uygulanr.

1.3. Renk Katnn Yaps ve almas

Vericiden gnderilen modleli birleik resim sinyali, televizyon alcsna ulat

andan itibaren bir dizi ilemden geer. Bu ilemler neticesinde R,B,G ve parlaklk sinyalleri

elde edilerek resim tpne uygulanr. Renk katnn yapsn incelemeye balamadan nce

vericiden gnderilen bu sinyalin nasl elde edildiini hatrlayalm.

ekil 1.12: Parlaklk sinyali ve renk fark sinyallerinin elde edilmesi

Beyaz da iinde olmak zere hemen her renk, uygun miktarlardaki krmz, yeil ve

mavi n kartrlmas yoluyla elde edilebilir. Renkli televizyon ite bu ilkeye dayanr.

Renkli televizyon kamerasnda kamera tp vardr. Bunlardan birinde yalnzca krmz

geiren bir filtre, ikincisinde yalnzca yeil geiren bir filtre, ncsnde de

yalnzca mavi geiren bir filtre vardr. Stdyo sahnesinin grnts aynalar araclyla

her tpn zerine drlr. Bu tpler, siyah-beyaz televizyon kameras tpleri gibi

alr ve her tp bir resim sinyali ve e zamanlama vurusu retir. Krmz filtreli kamera

tpnden gelen sinyal, sahnenin krmz blmlerini; br ikisinden gelen sinyaller de yeil

ve mavi blmlerini temsil eder.

16

ekil 1.13: Matris devresi knda elde edilen renk fark sinyalleri ve biimleri

Parlaklk (Lminans) sinyalinin matematiksel ifadesi;

Y = 0,3 R + 0.59 G + 0,11 B dir.

Alcda, resimdeki renklerin yeniden oluturulabilmesi iin; Y parlaklk sinyalinden

baka, renk fark sinyallerinin elde edilmesi gerekir. Renk fark sinyallerine krominans

sinyali de denir.

17

ekil 1.14: Birleik resim sinyalinin elde edilmesi

Kompozit video sinyali , analog video sinyalini ifade eder ve CVBS (Composite

Video Blanking and Sync) olarakda adlandrlr. Ses sinyalini iermez.

Genellikle PAL, NTSC veya SECAM formatndadr. Y, U ve V harfleriyle ifade edilen

(YUV diye de belirtilir) sinyallerin senkronizasyon sinyali ile biraraya gelmesinden meydana

gelir. Y sinyali resimdeki parlakl gsterir. Ayn zamanda senkronizasyon bilgisini de

ierir. U ve V sinyalleri renk bilgilerini ierir. nce renk tayc sinyalinin zerine birbirine

ortogonal (birbirine 90 derece ayla) olan faz farklaryla modle edilerek krominans olarak

da adlandrlan sinyal elde edilir. Bu ekilde bir tayc ile birletirilerek oluturulan U ve V

sinyali, Y sinyali ile bir araya getirilir.Kompozit video kolaylkla bir RF tayc zerine

bindirilerek yayna dntrlebilir.

Vericide elde edilen bu parlaklk bilgisi ve kroma sinyalleri modle edilerek verici

anten vastasyla boluktan gnderilir. Televizyon antenleri ise bu elektro manyetiksel

dalgalar elektriksel sinyale dntrr.

Vericide elde edilen ite bu bilgiler kodlar zlerek R,G,B ve Lminans sinyali

eklinde zmlenmelidir. Bylece bu sinyaller, renkli resim tpnde renkli grntnn elde

edilebilmesi iin gerekli formata evrilmi olur.

ayr renk sinyalinin iletimi iin kullanlan frekans band genilii, bir siyah-beyaz

verici istasyonun frekans band geniliinin yaklak katdr ve bu nedenle de ayr renk

sinyali gnderilmesi ekonomik deildir. Bu sorun, seiklik derecesi (ayrnt miktar) yksek

siyah-beyaz bir resim gnderilip bunun iinin, ok daha az ayrntya inmek kouluyla, renkle

doldurulmas yoluyla zlr. Bu, insan gz asndan da kabul edilebilir bir zmdr.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Analoghttp://tr.wikipedia.org/wiki/PALhttp://tr.wikipedia.org/wiki/NTSChttp://tr.wikipedia.org/wiki/SECAMhttp://tr.wikipedia.org/wiki/YUV

18

Renk katnn yapsn inceleyelim.

ekil 1.15: Videoilemci entegresi

Video ilemci, tuner-ara frekans katndan gelen renk, ses, resim ve parlaklk ieren

elektriksel iareti;

CRT plaketi iin renk ve parlaklk bilgisine, Ses ilemci iin ses bilgisine, Horizontal(yatay) ilemci iin yatay saptrma bilgisine ayrtrarak

ilgilientegre/katlara gnderir.

19

Video ilemci entegresinin birden fazla fonksiyonu vardr:

Resim Ara frekans amplifikatr, Ses ara frekans amplifikatr, FM demodlatr ve ses ykselteci, Video anahtarlama, Yatay ve dey senkronizasyon devresi, Kroma ve lminans sinyali ileme, RGB k devresi.

Biz burada video ilemcinin kroma, lminans sinyallerini nasl ilediinden ve RGB

k devresinin almasndan bahsedeceiz.

Kroma ve lminans sinyali ileme

Gnmzde televizyonlarn ou multisystemdir (oklu sistem). Multisystem

televizyonlar pal, ntsc, secam yayn sistemlerine uyumlu her yayn sisteminde grntleri

gsteren televizyon trdr. Baz video ilemciler sadece pal ve ntsc yaynlarna da uyumlu

olabilir. Renkli tv sistemleri ksmnda anlatlanlar, bu ilemci entegresi iinde

gerekletirilir. Entegrenin bu blm, pal, ntsc ve secam sinyallerinin yaplarn tanr ve

buna gre renk kod zme ilemini gerekletirir. Secam sistemindeki kayp renk izgilerini

ve pal sistemindeki faz hatalarn nler.

1.3.1. RGB k Devresi

Video ilemcinin grevlerinden birisi de R,G,B sinyallerini ilemektir. Y (parlaklk),U

(R-Y) ve V (B-Y) sinyallerini yapsndaki matris devresi sayesinde R,G,B sinyallerine

dntrr. Parlaklk, kontrast ve renk doyumu ayarlama ilemlerini gerekletirir. Ayrca;

R,G,B sinyallerinin kazan ayar, Krmz ve yeil kanallarn dc gerilim ayarlar, Krmz, mavi ve yeil sinyallerin kazan ayarlar, Karartma kontrol ve RGB k katlar, Teleteks ve osd iin dhili R,G,B girileriburadadr.

20

Resim 1.3: Videoilemci entegresi

Entegre kndan elde edilen RGB sinyalleri, ase zerindeki soket sayesinde CRT

kartna iletilir.

CRT kart

ekil 1.16 : CRT Kart Devre emas

21

CRT kartna gelen dk genlikli R,G,B sinyalleri bu kart zerinde bulunan

ykselteler sayesinde ykseltilerek resim tpne uygulanr. Burada ykseltme ilemi tek

bir entegre ile yaplabilecei gibi transistrlerle de yaplabilir. Kart zerindeki baka bir

soket de ykseltme ilemi iin gerekli olan gerilimi tar. Bu gerilim yaklak +200 V

civarndadr. ekilde grlen transistrler bu ykseltme ilemini gerekletirir. Her bir

transistorn kndaki sinyal wattl direnler zerinden resim tp katotlarna uygulanr.

Ayn zamanda bu kart zerinde tp soketi bulunmaktadr. Tp ile kart arasndaki balant bu

soketle salanmaktadr. CRT kart zerinde yksek gerilim trafosundan gelen focus ve

screen balantlar da bulunmaktadr. Ayrca flaman gerilimi de CRT kart zerinden tpe

uygulanr.

CRT kartnda R,G,B sinyalleri iin yaplan ykseltme ilemi her zaman transistrlerle

yaplmayabilir. Kart zerinde bulunan bir RGB yksek voltaj video ykselte entegresi

kullanlarak da bu ykseltme ilemi gerekletirilebilir. Transistrlerle yaplan ykseltmeden

bir fark yoktur. Sadece entegre kullanlarak dizayn edilmi CRT kartlar olduunu

unutmaynz.

Resim 1.4: CRT kart lehimli yzey

22

Resim 1.5: CRTkart eleman yzeyi

1.3.2.Resim If Devresi

veya drt adet ykselte kat bulunur. Bu ykseltelerde resim sinyali genlii 5V

olana kadar ykseltilir. Bu deere ykselen resim ara frekans sinyali, resim dedektr

devresine uygulanr. Resim ara frekans ve ses ara frekans sinyalleri bu katta ykseltilir. Bu

katta tuzak devreleri yani filtre devreleri kullanlr. Bu devreler resim ve ses sinyallerinin

birbirine karmasn nler. Resim ve ses sinyalleri arasnda 5,5 MHzlik bir fark vardr.

1.3.3.If Filtresi

Resim ara frekans band geiren filtre devresidir. Tuner kat ile resim ara frekans

devreleri arasnda bulunur. Genellikle entegre devre olarak imal edilmitir.

1.3.4.Resim Dedektr Devresi Resim ara frekans sinyalinden resim tayc sinyalini ayrr. Ayn zamanda 5,5

Mhzlik ses sinyalinin de ortaya kmasnda kullanlr. Entegreli ara frekans devrelerinin

k genlii dk olduundan arpm dedektr devreleri kullanlr. arpm dedektr

devresinde ara frekans sinyalinin genlii nce belirli bir deerde snrlandrlr. Devrenin

knda yalnzca video sinyali bulunur.

23

1.3.5.Video Kuvvetlendiricisi

ki adet ykselte devresinden oluur. Bu ykseltelerin band genilii yaklak 5 Mhz

civarndadr. Bu katta resim tp iin gerekli olan 60 V100 V arasnda bir gerilim elde

edilir. Bu devreden otomatik kazan kontrol ve senkron ayrc devrelerine sinyal uygulanr.

1.3.6.Otomatik Kazan Kontrol (AGC) Devresi

Vericiden televizyon alcsna ulaan sinyallerin genlikleri sabit deildir. Her kanaln

resim kontrast ve dalga boyu farkldr. Btn bunlara ramen alcdaki dedektr kndaki

resim sinyalinin sabit olmas gerekir. Bunun iin tuner ve resim ara frekans devrelerinin

kazanlarnn otomatik olarak kontrol edilmesi gerekir. Bu kontrol ilemini yerine getiren

devreye otomatik kazan kontrol devresi denir.

1.3.7.Senkron Ayrc Devre

Birleik resim sinyalinden senkron palslerini ayrr. Daha sonra bu senkron palsleri,

trev ve integral devrelerine uygulanr. Trev devresi knda elde edilen senkron sinyali

yatay senkron palslerini, integral devresi kndaki senkronizasyon sinyali dey senkron

palslerini meydana getirir.

24

UYGULAMA FAALYET Renk kat giri ve klarndaki kontrolleri yapnz.

lem Basamaklar neriler

Renk kat giriindeki gerilimleri kontrol ediniz.

Gerilim lerken ncelikle emniyettedbirinizi alnz. Multimetreyi

DCVolt kademesine alnz.

Renk kat giriindeki sinyal eklini kontrol ediniz.

Kullanacanz osiloskop cihazn renkkat giriine doru baladnza

eminolunuz.

Renk kat kndaki gerilimleri kontrol ediniz.

Renk kat kn multimetreyi DCvolt kademesinde dikkatli bir

ekildelnz.

Renk kat kndaki sinyal eklini kontrol ediniz.

Kullanacanz osiloskop cihazn renkkat kna doru baladnza

eminolunuz. Sinyal ekillerini

kyaslaynz.

UYGULAMA FAALYET

25

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi

deerlendiriniz.

Deerlendirme Kriterleri Evet Hayr

1. TVyi aarken g kablosunun takl olup olmadn kontrol ettiniz mi?

2. Renk katn tespit ettiniz mi?

3. Renk kat giriindeki gerilim deerini ltnz m?

4. Osiloskop ile renk kat giriindeki sinyal eklini grdnz m?

5. Renk kat kndaki gerilimleri ltnz m?

6. Renk kat kndaki sinyal eklini grdnz m??

7. Dzenli ve kurallara uygun altnz m?

8. Meslee uygun kyafet (nlk) giydiniz mi?

9. alma alann ve aletleri tertipli-dzenli kullandnz m?

10. TV tamir alannn temizlie-dzenine dikkat ettiniz mi?

11. TVyi amadan nce malzemeleri kontrol ettiniz mi?

12. Zaman iyi kullandnz m?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.

Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz

Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

26

LME VE DEERLENDRME Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen

bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. ( ) Bir rengin saturasyonu o rengin ne kadar saf olduunun lsdr.

2. ( ) Bir rengin younluu bir rengin ne kadar parlak olduunun lsdr.

3. ( ) 180 nanometre ile 360 nanometre insan gznn alglayabildii dalga boyudur.

4. ( ) lk gelitirilen TV sistemi, NTSC sistemidir.

5. ( ) Trkiyede kullanlan renkli tv sistemi SECAMdr.

6. ( ) Birok farkl versiyonu bulunan PAL'n ortak zellii 625 yatay hat, 25 fps grnt/saniye, 50i (interlaced layer) olmasdr.

7. ( ) Burst, renksiz yayn srasnda alcnn renk ileme devrelerini de durdurarak parazit sebebiyle oluabilecek renkli noktalarn nne geer.

8. ( ) Parlaklk sinyalinin matematiksel ifadesi; Y = 0,3 R + 0.59 B + 0,11 G dir.

9. ( ) CVBS, Y, U ve V harfleriyle ifade edilen sinyallerin senkronizasyon sinyali ile bir araya gelmesinden meydana gelir.

10. ( ) CRT kartna gelen dk genlikli R,G,B sinyalleri bu kart zerinde bulunan ykselteler sayesinde ykseltilerek resim tpne uygulanr.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.

Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

LME VE DEERLENDRME

27

RENME FAALYET2

Sistem kontrol katnn yapsn inceleyerek, bu katn fonksiyonlarn reneceksiniz.

Bit, byte, Kbyte, MByte, Gbyte dnmlerini aratrnz.

Lojik 1 ve 0 kavramlarn aratrnz.

PCM (darbe kod modlasyonunu) aratrnz.

2. SSTEM KONTROL VE UZAKTAN

KUMANDA

2.1. Sistem Kontrol Katnn Yaps

Oturduumuz yerden bir ya da birka tua basarak televizyonun sesi aar kapatr,

kanal deitirir, kanal arama gibi ilemleri gerekletiririz. Bu ilemler olduka hzl bir

ekilde ve tulara basmak suretiyle gerekleir. Ancak televizyonun bu fonksiyonlarn

kullanrken yaplan basit bir tua dokunma hamlesi aslnda bir dizi karmak ilemin

gereklemesini salar.

Yayn sesini arttrmak iin kumanda da volume + tuuna bastmzda ekranda bir ses

ubuu belirir ve ses arttka bu ubuun izgi saysnn arttn grrz. Bu farkl bir

televizyonda ses ubuunun gittike dolmas eklinde de karmza kar.

Kanal deitirmek iin kumanda zerindeki rakamlar tuladmzda ise bir kanaldan

dierine gei yaptmz, tek bir tua basarak televizyonu kapattmz gzlemleyebiliriz.

Peki, bu ilemler televizyondaki sistem kontrol kat araclyla nasl gerekleir?lerleyen

ksmlarda bunun zerinde duracaz.

RENME FAALYET2

ARATIRMA

AMA

28

2.1.1. Sistem Kontrol Katnn Blok emas

ekil 2.1: Sistemkontrol katnn blok diyagram

Sistem kontrol kat, uzaktan kumanda fonksiyonlarnn yerine getirildii, tu

takmndan ya da uzaktan kumandadan gnderilen komutun ilendii mikro denetleyici

ieren blmdr. Televizyon ekranndaki parlaklk, kontrast, kanal arama, kanal kaydetme,

ses ama/kapama, kanal deitirme gibi fonksiyonlar hep bu kat sayesinde gerekletirilir.

Yapsnda bulunan mikrodenetleyici, kulland yazlmla birlikte analog ve dijital klar

retir. Bu klar sayesinde tm televizyonun almas kontrol edilir.

2.1.2. SistemKontrol Entegresinin Yaps ve Grevi

Sistem kontrol katndaki ana ilemci asedeki tm kontrollerden sorumludur.

Televizyona her enerji verildiinde ilk nce ana ilemci faaliyete geer. Televizyon servis

mensnden fabrika modu (factory mode) OFF olarak ayarlanm ise mikro ilemci bunu

anlayarak televizyonu stand bya sokar ve televizyon standbyda kalr.Standby konumuyla

kastedilen, sistem kontrol katnn enerjisini ald ancak video ilemci, ses ilemcisi gibi

katlarn besleme gerilimlerini almamasdr. Bu hlde, televizyon ekrannda grnt ve ses

yoktur. Yksek gerilim olumamtr. Televizyon stand by modunda iken az da olsa enerji

harcar.

29

Resim 2.1: Sistem kontrol entegresi

Sistem kontrol kat enerjili durumda beklerken, televizyon tu takmndan ya da

uzaktan kumandadan ama tuuna baslrsa televizyon standby konumundan kar. ase

zerindeki video ilemci enerjilenir. Video ilemci entegresinin enerjisini almas yksek

gerilimin kmasn salar bylece televizyon alr.

Televizyon servis mensnden fabrika modu (factory mode) ON olarak

ayarlanmsa mikroilemci, televizyonu srekli standbya sokmadan televizyonun direkt

almasna neden olur, ekrana grnt ve ses gelir. Bu durumda, ana ilemci televizyonun

normal alma modunda olduunu anlayarak nce video ilemciyi aktif eder, ardnda da ses

ilemcisini aktif eder.

nce video ilemci mi yoksa ses ilemcisi mi devreye girecek bunun kararn veren

televizyonun kulland yazlm algoritmasdr. Televizyonlar her geen gn gelitirilen

yazlmlarn kontrolnde alr. yleyse yazlm olmayan bir sistem kontrol katn ve bu

katn en nemli eleman olan ana ilemcinin almasn beklemek anlamsz olur.

Sistem kontrol katndaki ana ilemcinin grevi, teleteks, analog resim ve ses

kontrollerini gerekletirmenin yannda; osd (on screen display=ekran zerinde grnt) ve

uzaktan kumandadan gelen tm kzl tesi sinyalleri kontrol etmektir. Program numaralar,

kanal numaralar, uyku zamanlayc,ebeveyn kontrol ve ses kapatma (mute) ilemlerini hep

ana ilemci kontrol eder.

Kumandadan hangi tua baslrsa baslsn (ses+/-, Pr+/-, contrast+/-,....), kumandann

rettii kodu ilk olarak zen ana ilemcidir. Ana ilemci fonksiyonun yerine getirilmesi iin

kumanda kodunu zdkten sonra, ne anlama geliyorsa, ilgili fonksiyonu yerine getirmek

iin gerekeni yapar.

OSD, televizyon veya video ile ilgili komutlarn ekranda belirmesidir. Ses, k,

kontrast ve k ayarlar bir grafik halinde ekranda gsterilebilir.

30

Resim 2.2 : OSD Grnts

Bunun dnda;

Stand-by led gstergesi (televizyon kapalyken krmz, aldnda yeil renk vermesi gibi),

Harici video/ses giri kaynaklar arasndaki geiler (Skart 1, Skart 2, S-Video, A/V konumu seimleri,)

TV standart seimleri (PAL NTSC SECAM geileri), Kanal aramann yaplmas, Bulunan kanal frekansnn hassas ayar, Analog voltaj ile mono ses kontrol, Servis mensne ile sistem konfigrasyonu vardr.

Resim 2.3: Teleteks grnts

31

2.1.2.1. Sistem Kontrol Kat ve Besleme Kat likisi

Televizyon emalarn incelediiniz zaman ana ilemciden (sistem kontrol kat

ilemcisinden) standby gerilimi ktn greceksiniz. Bu gerilimi ema zerinde takip

ettiiniz zaman besleme katna ulatn grrsnz. Bu gerilim sayesinde ana ilemci

beslemeye (SMPS) komut verir. Bu komut; televizyonun almas iin video ilemci

entegresinin besleme geriliminin retilmesidir. Video ilemci entegresi besleme gerilimini

ald zaman yatay osilatr, 15625Hzlik sinyali retecek ve bununla birlikte yatay k kat

devreye girmi olacaktr. Yksek gerilim trafosu (DST) yksek gerilimin kmasn

salayacak ve televizyon alacaktr. yleyse televizyonun almas iin gerekli olan

balang sinyalini reten ana ilemcidir (sistem kontrol mikrodenetleyicisi).

Farkl marka ve model televizyon emalarn inceledike tm bu olanlarn ufak

farkllklarda olsa ayn ekilde gerekletii grlr. Stdby (standby) gerilimi ana ilemciden

kar. Bu gerilim, besleme katnn sekonder ksmndaki bir transistr ya da reglatr

entegresini aktif ederek voltaj retmesini salar. Baka bir televizyonda ise ana ilemciden

kan stdby sinyali besleme katndaki, SMPS trafosunun hemen yannda bulunan bir opto-

kuplr elemann aktif etmek iin kullanlabilir. Bu opto-kuplr entegresi zerinden yine

video ilemcinin almasn salayacak gerilimi reten baka bir entegrenin ya da devrenin

aktif olmasn salar. Netice de anlatlmak istenen televizyonun almasn salayan standby

gerilimi ana ilemciden kar ve beslemeyi kontrol eder. Bu bilgiler nda televizyonun

almamasna sebep olabilecek sorunlardan birine sistem kontrol kat eklenebilir.

ekil 2.2: Sistementegresi kndaki stand-by gerilimi

32

ekil 2.3: SMPSte stand-by gerilimi ve opto-kuplr eleman

2.1.2.2. Sistem Kontrol Kat ve EEprom likisi

Eeprom ve sistem kontrol kat arasndaki ilikiyi incelemeden nce eeprom hakknda

ksa bir bilgi verelim.

Eeprom, (Electronically Erasable Programmable Read-Only Memory) kalc

olmayan kk boyuttaki verileri kalc olarak saklamak iin bilgisayar ya da dier

cihazlarda kullanlan bir yongadr. EEPROM, elektrikle yazlp silinme zelliine sahiptir.

Mikrokontrolr uygulamalarnda dhili hafzalarn yeterli olmad durumlarda harici

seri hafzalara bavurulur. Ama veri toplamak ve saklamak veya saklanm verileri

kullanmak olabilir.

Veri eriim hznn yksek olmad ve giri/k bacak saysnn nem kazand

mikrokontrolr uygulamalarnda evre donanm elemanlarnn (eeprom, scaklk ve nem

sensrleri gibi) mikrokontrolre balant ekli nem kazanm ve mmkn olan en az sayda

balant olmas arzulanmtr. Bu ekilde data/clock (veri/saat palsi) veya one wire (tek telli)

gibi balant standartlar gelitirilmitir. Tabiidir ki bu balantlar destekleyen protokoller de

gelitirilmitir (i2c, spi vd.).

33

Eeprom'lar birka byte dan 128 KB'a kadar olan aralklarda, tipik olarak dzen

parametrelerini saklamada rol oynarlar. Ram zerine tekrar tekrar yazmak mmknken

eepromlar zerlerinde bulunan ince yaltkan madde zarar grene dek yazma ve silme ilemi

yapabilmekle snrlandrlmtr.

lk kullanlan eepromlar 100 defa silme-yazma ilemi gerekletirirken gnmz

teknolojisinde kullanlan eepromlar 1.000.000dan fazla yazma-silme ilemini yerine

getirebilmektedir.

Resim 2.4: Eeprom entegresi

Sistem kontrol katnda Eepromun grevi

Ana ilemci bir mikrodenetleyicidir ve belirli bir algoritmaya gre alr. Yani ana

ilemcinin almas iin bir yazlma ihtiya vardr. Bu yazlm eeproma kaydedilmitir.

Eeprom ierisindeki bu yazlm aslnda hex uzantl bir dosyadr. Bu hex uzantl dosya,

makine dilinde yazlm heksadesimal kodlar ierir.

rnek :

Resim 2.5: Eeprom ierisindeki heksadesimal kodlar

34

Yukarda grdnz rakamlardan ve harflerden oluan bu yap aslnda ana ilemcinin

alabilmesi iin gerekli olan yazlmdr. Eeprom ierisinde bulunur. Sistem kontrol

katndaki eeprom arzalandnda yenisi alp deitirmeniz bir ey ifade etmez. nk

piyasadan satn aldnz eepromun ierisi bo olduundan yazlm yklenmesi

gerekmektedir.

Eeproma yazlm yklemek iin gerekli olanlar;

Eprom programlama kart, Bilgisayar, Bilgisayar ve programlama kart arasndaki balanty salayan RS-232 ya da

USB kablosu,

Programn yklenmesini salayan yazlmdr.

ekil 2.9 : Yazlm in Gerekli Olanlar

Eeproma yklenecek yazlmn doru tespit edilmesi gerekir. Farkl model

televizyonlarda farkl yazlmlar kullanld gibi ayn marka televizyonlarda bile farkl

yazlmlar kullanlabildii unutulmamaldr.

35

Doru yazlm ykleyebilmek iin bilinmesi gerekenler ise;

Televizyon asesinin tam ad, Sistem kontrol entegresinin tam ad, Kullanlan tuner markasdr.

Yanl yazlm yklemesi televizyonun hi amamasna neden olabilecei gibi osd

mens ya da fonksiyonlarnn anormal olmasna da neden olabilmektedir. rnein; ses

ubuu anormal derecede byk grnebilir. Televizyonun baz kontrol fonksiyonlar

dzgn almayabilir.

2.1.2.3. Sistem Kontrol Kat ve Tuner likisi

Tunerin grevi antenden gelen zayf sinyalleri kuvvetlendirmek, istenilen istasyonlar

semek ve sinyalleri tadklar btn bilgilerle birlikte ara frekans (i.f) ad verilen daha

alak bir frekansa dntrmektir. Seilen bu sinyaller modle edilmi olarak hem ses ve

hem de grnt tayc frekanslarn iermektedir

Sistem kontrol katndaki ana ilemci, tuner devresindeki AGC (otomatik kazan

kontrol) , kanal arama, hassas kanal ayarlamas ve band seimi gibi fonksiyonlar kontrol

eder. Kumandadan kanal deitirmek iin bir tua basldnda o kanala ait voltaj bilgisi

tunere gider. Tuner gelen bu deiken voltaja gre osilatr frekansn deitirir.

Baz televizyonlarda iki adet tuner bulunur. PIP zellii ad verilen zellik sayesinde

resim iinde resim izlenmesi gerekleir. PIP zelliini aktif eden ana ilemcidir.

Resim 2.7: Tuner

36

2.2. Uzaktan Kumanda Sistemi

Uzaktan kumanda elektronik cihazlarn, yaygn olarak televizyonlarn, ksa

mesafelerde kablosuz olarak uzaktan kontrol edilebilmesini salar. lk televizyon uzaktan

kumandas 1950'lerin ilk yarsnda Zenith Radyo irketi tarafndan gelitirildi. "Lazy

Bones" (Tembel Kemikler) olarak anlan bu uzaktan kumanda televizyona bir kablo ile

balanmt.

Resim 2.8: lk uzaktan kumanda Lazy Bones

Bu ar uzaktan kumanday daha kullanl hle getirmek iin 1955 ylnda

Flashmatic denen kablosuz uzaktan kumanda gelitirildi. Flashmaticin alma prensibi,

bir foto elektrik hcre zerine n demeti gnderilmesine dayanyordu. Ne yazk ki hcreler

baka k kaynaklarndan gelen kla uzaktan kumandadan gelen n ayrt edemiyordu.

Ayrca kumanda nnn tam olarak hcre zerine dorultulmas gerekiyordu.

http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Zenith_Electronics&action=edit&redlink=1http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Fotoelektrik_h%C3%BCcre&action=edit&redlink=1

37

Resim 2.9: lk kablosuz kumanda dzenei

Resim 2.10: lk kablosuz uzaktan kumanda FLASH-MATIC

1956 ylnda Robert Adler, Zenith Uzay Kumandas adyla kablosuz bir uzaktan

kumanda gelitirdi. Kanal ve ses iddetini deitirmek iin mekanik ve ses tesi tekniini

kullanyordu. Kullanc uzaktan kumanda zerinde bir dmeye bastnda mekanik olarak

meydana gelen arpma sesi (her bir kanal iin farkl frekansta) televizyon tarafndan tespit

edilip kanaln deitirilmesini salyordu. Transistrn bulunmas ve piezoelektrik kristalleri

ieren uzaktan kumandalarn gelitirilmesi ile bu teknik daha ucuz ve kullanlabilir hle

geldi. Ancak kullanlan frekans insan kulann duyabilecei ses seviyesinin zerinde

olmasna ramen baz insanlarn sesleri duyabilmesi ve bundan rahatsz olmas, ksilofon ve

benzeri ses karan aletlerin uzaktan kumanda ile ayn frekansta alabildii ve istemsiz

kanal deiikliklerine sebep olmas gibi sorunlar bu tekniin ok kullanl olmadn ortaya

koydu.

http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Robert_Adler&action=edit&redlink=1http://tr.wikipedia.org/wiki/Transist%C3%B6rhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Piezoelektrikhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Frekanshttp://tr.wikipedia.org/wiki/Ksilofon

38

Televizyon kumandalarnda daha fazla zellik aray, BBCnin Ceefax

teletekst servisini gelitirmesiyle 1970lerin sonlarna doru ortaya kt. O dnemdeki ou

uzaktan kumanda snrl sayda zellik sunuyordu. Bazen kumandalarda sadece drt tane tu

vard: Sonraki kanal, nceki kanal, ses ykseltme ve ses azaltma. Bu tr kontroller,

basamakl saylarla ifade edilen teletekst sayfalarnn ihtiyacn karlamyordu. Bir sayfann

grntlenebilmesi iin bir uzaktan kumandann, sfrdan dokuza rakam tularna ve buna

benzer baka kontrol tularna ihtiyac vard. Balangta kablolu olan teletekst

kumandalarnnn, kullanmn devam etmesiyle birlikte, kablosuz olmasna ihtiya duyuldu.

Bu nedenle BBC mhendisleri, baz televizyon reticisi firmalarla grerek 1977-78

yllarnda daha ok zellik ieren ilk kablosuz uzaktan kumanda rneklerini gelitirdi. Bu

irketlerden bir tanesi olan ITT daha sonra kendi adyla anlacak olan ITT kzltesi iletiim

protokoln gelitirmiti.

2.2.1. Uzaktan Kumanda Vericisi

Uzaktan kumanda, kzltesi iletiim mantyla alan, televizyonun fonksiyonlarn

snrl bir mesafeden kontrol etmek amacyla kullanlan cihazdr. Uzaktan kumandalardaki

tu says ve ierii televizyonun zelliklerine gre deikenlik gsterebilir. Ancak genel

anlamda bakldnda kumandann istenilen fonksiyonu gerekletirmek iin kulland

yntem dier kumandakilerle ayndr.

Resim 2.11: Deiiktip kumandalar

IR (kzltesi) kontroln temel dayanak noktas, uzaktan kumanda ve cihaz arasnda

k yolu ile sinyal tamaktr. nfrared n elektromanyetik spektrumun grnmez

blmndedir. IR uzaktan kumanda zel ikilik kodlar gsteren infrared k darbeleri

gnderir. Bu ikilik kodlar belirli komutlara karlk gelir (ama/kapama ve ses ama gibi).

Televizyon zerinde bulunan IR alclar k sinyallerini zerek tekrardan ikilik sisteme

dntrr ve cihazn mikroilemcisi tarafndan anlalabilecek hale getirir. Mikroilemcide

bu kodlara karlk gelen komutlar devreye alarak eitli ilemler icra eder.

http://tr.wikipedia.org/wiki/BBChttp://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ceefax&action=edit&redlink=1http://tr.wikipedia.org/wiki/Teleteksthttp://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=ITT_Corporation&action=edit&redlink=1

39

Bu yntemin nasl altn daha iyi anlamak iin ierdii paralara baklmaldr.

IR sinyal gnderiminde kullanlan temel paralar;

Butonlar, Entegre devre, Buton kontaklar, IR LEDdir.

Resim 2.12: Uzaktan kumanda vericisinin iyaps

Baz kumandalarn dorudan alcya ynlendirilmesi gerektiini bazlarnn ise sadece

kontrol edilmek istenilen cihazn olduu yne dorultulmasnn yeterli olduunu

grmsnzdr. Bu kullanlan ir ledin gcne baldr. Gl ir led kullanan veya daha

fazla ir led kullanan kumandalar daha geni bir kapsama alanna sahiptir.

Kumanda zerinde bir butona basldktan sonra komutlar, hedef cihaza ulaana kadar

bir takm ilemler gerekleir:

Uzaktan kumanda zerinde ses a butonuna tkladnzda devre bordu zerindeki ses a devresinin tamamlanmasna neden olur. Entegre devre bunu

alglar.

Entegre devre ikilik sistemdeki ses a komutunu uzaktan kumandann n tarafndaki ir ledlere gnderir.

Ir led ikilik sistemde ses a komutuna karlk gelen bir dizi k palsi gnderir.

40

TV zerindeki infrared alc, uzaktan kumandadan bir sinyal aldnda ncelikle adres

kodunu teyit edecektir. Adres onaylandktan sonra k palslerini tekrardan binary kodlara

dntrr. kilik koda dntrlen bu sinyaller mikroilemciye gider ve mikroilemci

sayesinde ses ama ilemi yaplr.

nfrared uzaktan kumandalar 25 yldan fazla bir sredir kullanlmaktadr ancak

kzltesi nn doas gerei baz zayflklar bulunmaktadr. Birincisi infrared nlarn

maksimum 10 metre menzili olmasdr, dieri ise alc ve vericinin birbirlerini grecek

ekilde ayn hizada olmalar gerekliliidir.

Bilindii gibi gne, florasan lamba, insan vcudu ve daha birok ey kzltesi n

yaymaktadr. Herhangi bir sinyal karmas olmamas iin tv zerindeki infrared alcs,

sadece belli bir dalga boyundaki na cevap verir. Bu deer genellikle 980 nm olmaktadr.

Alc zerinde dier dalga boylarnn geiine izin vermeyen filtreler vardr. Ancak gne

nda da 980 nm dalga boyuna sahip baz bileenler vardr. Bu sorunu zmek iinde

uzaktan kumandadan gelen sinyaller gnein salayamayaca bir frekansa ayarlanr.

Aada uzaktan kumanda aleti ve zerindeki tularn ne anlama geldii gsterilmitir.

Resim 2.13: Uzaktankumanda ve zerindeki tularn anlamlar

41

2.2.2. Uzaktan Kumanda Alcs

Uzaktan kumanda vericisinden gelen sinyalleri kzl tesi formda alglayarak mikro

denetleyicinin kullanabilmesi iin iletir. Uzaktan kumanda vericisinden gnderilmi olan

modleli kzl tesi sinyali zer ve dijital k olarak aktarr. Blok diyagramdan

anlalaca zere yapsnda foto diyot vardr. ktaki transistr, demodlatr devresi

kndan beyzine gelen sinyal alrsa, npn olduu iin iletime geer ve k 0 V olur. Eer

herhangi bir sinyal gelmezse,transistr kesimdedir ve k +5V olur. Kzltesi vericiden

gelen modleli sinyalleri terslenmi olarak k ucundan aktarr. knda elde edilen bu

dijital sinyali mikrodenetleyiciye aktararak uzaktan kumandadan baslan tuun alglanmasn

salar. Bylece mikrodenetleyici istenilen fonksiyonun gereklemesi iin gerekli kontrol

sinyallerini ya da gerilimlerini retir.

ekil 2.4: IRalc blok diyagram

Televizyonda kullanlan ir alclar;

Yaplarnda foto dedektr ve n ykselte bulunur. Elektrik alanndan etkilenmeyecek ekilde retilmitir. G tketimleri dktr. Ortam ndan etkilenmez. evredeki dier sinyallerden etkilenmemeleri iin PCM filtresine sahiptir. TTL ve CMOS uyumlu retilmitir.

Resim 2.14: IR alc ular

42

Resim 2.15: IRalc ase zerindeki grnts

ekil 2.5: Ir alc - mikro denetleyicibalants

IR alcnn gerilim dalgalanmalarndan etkilenmesini engellemek iin 22 mikro farad

bir kondansatr ve 220 ohmluk direnle ekildeki gibi balanmas gerekmektedir.

ekil 2.6: Ir alc k sinyali ve test sinyali

43

2.2.3. Uzaktan Kumanda AlcVerici Uygulamas

2.2.3.1. IR Verici Devresi

Devrede 555 entegresi ile yaplm iki adet osilatr bulunmaktadr. Bunlardan biri 250

Hz kare dalga sinyal retirken dieri ise 38 Khzlik kare dalga sinyal retir. R1, R2

direnleri ve C1 kondansatr IC1 entegresinin osilatr frekansn; R4, R5 direnleri ve C3

kondansatr ise IC2 entegresinin osilatr frekansn belirler. D1 ve D3 diyotlar simetrik

k elde etmek iin kullanlmaktadr. 555 entegreleri astable multivibratr olarak

almaktadr. Devrede IC1 k dk seviye (0 V) olduunda, IC2 durur. IC1 yksek

seviye (5 V) olduunda, IC2 alr. IR ledin sinyalleri kzl tesi formda vericiye

gnderebilmesi iin modlasyon ilemi gereklidir. IC2 entegresi modlasyon iin gerekli

olan tayc sinyali retir. Bylece 250 Hzlik sinyal, 38 KHzlik sinyal ile modle edilir.

IR led 38 KHzlik darbeleri alr ve alcya gnderir.

Devre 12 Vluk DC gerilimle alr. 25 metreye kadar ir iletiim yapabilmektedir. IR

verici ledi, IR alc modlle ayn hizada monte etmek faydal olacaktr. Aksi takdirde

devrenin verimlilii decektir.

ekil 2.7: IRverici devresi

44

2.2.3.1. IR Alc Devresi

Vericinin gnderdii 38 Khzlik modleli IR sinyali, alc modl tarafndan alglanr.

5,6 Voltluk zener diyot, IR alc modln istikrarl bir ekilde almasn salamak iin

kullanlmtr. Vericiden gnderilen kzl tesi sinyal, alc modle ulat srece modl

k dk seviyede olacaktr. Dk seviyedeki bu sinyal Q1 transistrnn beyzine

uygulanr. Sinyal geldii srece Q1 transistr iletimde olacaktr. Transistr iletimdeyken

C1 ve D2 diyodu zerinden C2 arj olur. LED k verir ve Q2 transistr NPN olduu iin

iletimdedir. Burada LED, kzl tesi sinyalin varln gsteren bir uyarc konumundadr. Q2

transistr iletimde olduu srece C-E arasndan akm akar ve rle enerjilenir. Normalde

kapal konumda olan kontaklar konum deitirir.

zetle,kzl tesi sinyal gnderildii srece,rle enerjilenir ve kontaklar konum

deitirir. Kzl tesi sinyal kesildii an rle enerjilenemez ve normalde kapal konumuna

geri dner.

Alc devresi de verici devresi gibi 12 Vluk DC gerilimle beslenmitir.

ekil 2.8: IR alc devresi

45

UYGULAMA FAALYET Televizyon emas zerinde sistem,hafza ve kontrol entegrelerinin yerlerini tespit

edip kontrol ediniz.

lem Basamaklar neriler

Televizyon emas zerinden sistem kontrol entegresini bularak ase

zerindeki yerini tespit ediniz.

Sistem entegresinin katalog bilgisini internetten indirerek i yapsn

inceleyiniz

Televizyon emas zerinden hafza entegresini bularak ase zerindeki

yerini tespit ediniz.

Hafza entegresinin katalog bilgisini internetten indirerek i yapsn

inceleyiniz.

ema zerinden sistem kontrol entegresi ve hafza entegresi besleme gerilimlerini

bulunuz. ema zerindeki test

gerilimleri avometre ve osiloskop

yardmyla kontrol ediniz.

l aleti ve osiloskop kademelerini uygun konumlara ayarlaynz.

UYGULAMA FAALYET

46

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi

deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. Televizyon emasndan sistem kontrol kat ve elemanlarn bulabildiniz mi?

2. ase zerinde sistem kontrol kat ve elemanlarn bulabildiniz mi?

3. Sistem kontrol entegresinin katalounu internette bulabildiniz mi?

4. Hafza entegresinin katalounu internette bulabildiniz mi?

5. Test noktalarnn gerilimlerini l aleti ile lebildiniz mi?

6. Test noktalarnn sinyallerini osiloskop ile lebildiniz mi?

7. lmleriniz ile emadakileri karlatrdnz m?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.

Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz

Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

47

LME VE DEERLENDRME Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen

bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. ( ) Televizyon ekranndaki parlaklk, kontrast, kanal arama, kanal kaydetme, ses ama/kapama, kanal deitirme gibi fonksiyonlar sistem kontrol katnda gerekletirilir.

2. ( ) Televizyon servis mensnden fabrika modu (factory mode) OFF olarak ayarlanmsa, mikroilemci, televizyonu srekli stand-by a sokmadan televizyonun

direkt almasna neden olur.

3. ( ) Uzaktan kumanda, kzl tesi iletiim mantyla alan, televizyonun fonksiyonlarn snrl bir mesafeden kontrol etmek amacyla kullanlan cihazdr.

4. ( ) IR (kzltesi) kontroln temel dayanak noktas, uzaktan kumanda ve cihaz arasnda k yolu ile sinyal tamaktr.

5. ( ) Eeproma doru yazlm ykleyebilmek iin bilinmesi gereken sadece televizyonun markasdr.

6. ( ) Sistem entegresinden kan stand-by sinyali video ilemciye gnderilir.

7. ( ) OSD, televizyon veya video ile ilgili komutlarn ekranda belirmesidir. Ses, k, kontrast ve k ayarlar bir grafik halinde ekranda gsterilebilir.

8. ( ) Uzaktan kumanda vericisi ile alc gz arasndaki mesafe nemli deildir.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.

Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

LME VE DEERLENDRME

48

RENME FAALYET3

Televizyonda resim ve renk ayarlarnn nasl yapldn renerek renk katnda

karlalabilecek arzalar ve bu arzalarn nasl onarlacan reneceksiniz.

Renkli televizyon emalarn inceleyerek rendiiniz bilgiler nda renk

katn tespit ediniz.

Televizyon asesi zerinde renk katnn yerini tespit ederek, direkt balantl

olduu katlar tespit ediniz.

Farkl model televizyonlarda servis mensne nasl girildiini aratrnz.

3. RESM-RENK AYARLARI VE RENK

KATI ARIZALARI

3.1.Resim ve Renk Ayarlar

Eski model tpl televizyonlarda ase zerinde bulunan trimpotlar sayesinde renk

ayarlar, resmin dorusall, ekrann parlakl gibi ayarlar yaplabilirdi. Ancak televizyon

teknolojisi ilerledike bunun yerini, uzaktan kumandadan baslan tularla gerekletirmek

mmkn olmutur. Uzaktan kumandaya baslan tularla genel ayarlar yaplabildii gibi

servis mens ad verilen blme bir dizi tu fonksiyonlarn kullanarak girmek ve buradan

istenilen ayarlar yapmak mmkndr. Ayrca televizyon zerinde servis konnektr ad

verilen bir balant noktas ile televizyonun bilgisayar ile balants yaplarak yapsal sorun

giderme, hata kodu okuma ve tm bu ase iin yazlm srm okuma yetenekleri

kullanlmaktadr.

imdi servis mensnn nasl kullanldna dair bir rnek verelim:

Kullandmz televizyonda SDM ve SAM ad verilen iki seenek bulunuyor.

RENME FAALYET3

ARATIRMA

AMA

49

Bu seenekler:

Servis varsaylan modu (SDM)

Kullanlma amac;

Yaplacak lmler iin nceden tanmlanm bir ayar oluturmak,

Yazlm korumalarn geersiz klmak,

Yanp snen LED prosedr balatmak iindir.

Bu menye girmek iin, uzaktan kumanda vericisinde srasyla 0 6 2 5 9 6 + MENU

tularna baslr. SDM mensnden kp normal televizyon ekranna dnmek iin televizyon

alp kapatlmaldr.

zellikler;

Tuning frekans: 475,25 MHz,

Renk sistemi: PAL / SECAM,

Tm resim ayarlar % 50 (parlaklk, renk kontrast, ton),

Bas, tiz % 50 dengesi;% 25 hacimdir.

Baz servis modlar buradan devre d braklr.Bu modlar :

Timer / Uyku zamanlaycs,

ocuk / ebeveyn kilidi,

Otel / hastane modu,

Otomatik kapatma,

Kiisel n ayarlar otomatik depolama,

Otomatik kullanc mens zaman am,

Otomatik ses seviyesidir (AVL).

Servis hizalama modu (SAM)

Kullanlma amac;

Seenek ayarlarn deitirmek,

Gsterilecek hata kodu tampon temizlemek,

Hizalamalar gerekletirmek iindir.

Bu menye girmek iin, uzaktan kumanda vericisinde srasyla 0 6 2 5 9 6 +

(i+)tularna baslr.(i+) info tuudur. SAM mensnden kp normal televizyon ekranna

dnmek iin televizyon alp kapatlmaldr.

50

zellikleri;

Run zamanlayc,

Yazlm srm, hata ve opsiyon bytes,

Hata tampon,

Seenek ayarlar,

AKB anahtarlama,

Tuner, beyaz ton, geometri ve ses ayarlar,

NVM editr,

Compair modudur.

Servis mense girildiinde;

Resim 3.1: SAMana mens

Ana menye girildiinde kan seenekler arasnda aa ve yukar ok tularn

kullanarak gei yaplr. Ayar yaplmak istenen seenee gelindiinde sa ok tuu kullanlr

ve alt men ekrana gelir.

Resim 3.2: Beyazton ve souk, normal ve scak renk ayar

51

Resim 3.3: Soukrenk seenei ve RGB ayarlar

Resim 3.4: Normalrenk seenei ve RGB ayarlar

Resim 3.5: Scak renk seenei ve RGB ayarlar

52

Resim 3.6: Geometrik ayarlar ve yatay / dey resim ayarlar

Tm bu ayarlar yapmadan nce televizyonun anten giriinden bir pattern sinyali

uygulamak gerekir. Pattern jeneratr kullanlarak ekranda sabit bir resim oluturulur.

stenilen renk ayarlar bu pattern ekran zerinde kolaylkla yaplabilir.

Resim 3.7: Renkli TV pattern jeneratr

53

Resim 3.8: PAL B/G sinyali uygulanm TV ekran ve geometri ayar

Resimlerde de gsterildii zere servis mensne girerek renk ayarlar ve resim

geometri ayarlar yaplabilmektedir. Bu ayarlar yapldktan sonra kaydedilir. Televizyon

kapatlp tekrar aldnda servis mensnden klm olur ve televizyon normal alma

moduna geri dner.

Elbette servis mensnde daha birok ayarlama yaplabilmektedir. Bu ayarlar

kendinizde aratrabilirsiniz. Hatrlatlmas gereken ise bu ayarlamalar profesyonel kiiler

tarafndan yaplmas zorunluluudur.

54

3.2.Renk Katndan Kaynaklanan Arzalar

Televizyonlarda renk kat, video ilemci ad verilen entegrenin ierisindedir. Bu

ilemci, resim ile ilgili birok ilemi gerekletirir. O yzden arzalardan bahsederken daha

ok video ilemci zerinde duracaz. Ayrca video ilemci knda elde edilen R,G,B

sinyalleri, resim tp katotlarna uygulanmak zere CRT kartna gnderilir. Bu balantnn

bir soket vastasyla yapldndan bahsetmitik. Entegre kndaki dk genlikli bu R,G,B

sinyalleri tpn katotlarn srebilecek seviyede deildir. Bu yzden CRT kartnda

ykseltilerek tpe uygulanr. yleyse renk sinyalleri kodlar zlm formlaryla video

ilemciden kar ve CRT kart zerinden tpe uygulanr. Bu sralamay bilmek ve renk

bilgisinin tpe ulaana kadar geirdii ilemleri bilmek gerekir. En kaba tabiriyle renkle ilgili

tm kusurlar renk kat arzas eklinde yorumlanabilir. Video ilemci ve CRT kart zerinden

tpe uygulanana kadar olan devrelerde hangisinin arzal olduunu kestirmek tecrbe yoluyla

kazanlr.

3.2.1. Arzann Tehis Edilmesi ve Giderilmesi

Televizyonda renk kat, video ilemci entegresi iersindedir. Renk sinyallerinin

kodunun zlmesi ve RGB sinyalinin n ykselteleri bu entegrenin ierisinde

bulunmaktadr. O yzden arzalar hakknda konuurken, daha ok video ilemci

entegresinden bahsedeceiz. Bu entegrenin renk ilemlerini gerekletirmesinin yannda

daha birok fonksiyonunun olduunu unutmaynz.

Renk kat arzalar;

Cihaz alyor, ses normal, resim yok, ekran siyah, Cihaz alyor, ses normal, resim yok, ekran beyaz ve geri dn izgileri var, Cihaz alyor, ses ve resim normal, renk yok, Cihaz alyor, ses normal,resimde renkten birisi yok, Cihaz alyor, ses normal, resimde renkten birisinin hkimiyeti var, Cihaz alyor, ses normal, resim zerinde renkten birine ait geri dn

izgisi var, eklinde kendini gsterir.

Resim 3.9: Video ilemci entegresi

55

ekil 3.1: Video ilemci blok diyagram

Renkli televizyonlar her geen gn gelimi ve entegre devreler sayesinde kk

aselere sdrlabilmitir. Gnmzde, sistem kontrol ilemcisi ve video ilemci ayn

entegre ierisinde kullanlmaktadr. Televizyonun tm kk sinyal klar bu entegre

sayesinde retilir. Bu farkllklar bilinmesi ve deiik bir yap ile karlaldnda hazrlkl

olunmas gerektii unutulmamaldr.

56

Entegre 53 numaralar bacandan + 5V ve 45 ile 17 numaral bacaklardan + 8Vluk

DC gerilim ile beslenir. Bu gerilimleri besleme katndan almaktadr. 30,31,32 numaral

bacaklar R,G,B analog sinyalleridir ve soket zerinden CRT kartna gider. Bu bacaklardan

kan R,G,B sinyalleri bir osiloskop sayesinde kontrol edilebilir. Bu sinyallerden herhangi

birisinin olmamas durumunda o renk ekranda grntlenemeyecektir.

Resim 3.10: CRTkart ve transistrler

Ekranda krmz rengin olmadn varsayalm;

ncelikle tpn krmz katoduna 140150 V civar bir gerilim gelmelidir. Bu gerilim

gelmiyorsa srasyla krmz katot nndeki diren daha sonra krmz sinyale ait ykselte

kontrol edilmelidir. Burada transistrlerle ykseltme yaplmtr. Entegreli CRT kartlarnn

olduunu unutmaynz. Bu entegre genellikle soutucuya monte edilmi ve dik duran bir

amplifikatr entegresidir.

CRT kartndaki tm elemanlar salam ise sorun video ilemci kndan CRT kartna

kadar olan ksmdadr.

CRT kartna video ilemci kndan gelen RGB sinyallerini l aleti ile ltnz

zaman yaklak 3.8 Vcivarnda olmaldr. Her renge ait bu gerilimler 3.8 Voltun ok

altndaysa o rengin ekranda olmadn gzlemlenir. CRT kart + 200Vluk gerilim ile

alr. Bu gerilim DSTden (yksek gerilim trafosu) gelir. Bu voltaj gelmiyorsa CRT kart

almaz.

57

Resim tp katotlar zamanla elektron yayma zelliklerini kaybedebilir. Byle

durumlarda elektronik devre ksmnda bir problem olmasa da emisyon yetersizliinden

ekranda renk problemleri ortaya kar. Byle bir sorunla karlaldnda tp katotlarn

oklamak zm olabilir. oklama sonucunda eer katot hala emisyon sorunu yayorsa

tpn deitirilmesi gerekir.

Arzal eleman deitirirken mutlaka televizyonun enerjisini kesiniz. Eer video

ilemciyi entegresini deitirecekseniz lehim pompas ve havya yardmyla entegreyi

titizlikle sknz. Yeni entegreyi takarken ynnn doru olduuna emin olunuz. Aksi

takdirde yeni entegrenin yanmasna sebep olursunuz. Entegreyi deitirdikten sonra tinerli

bir fra ile bacaklarn gzelce temizleyiniz. Eer CRT kart zerindeki transistrleri

deitirecekseniz yeni transistor takarken ynne dikkat ediniz. Transistr ters takmanz

arzalanmasna sebep olacaktr. Herhangi bir diren deiiklii durumunda ayn diren

deerinde ve ayn gte olmasna dikkat ediniz.

58

UYGULAMA FAALYET Resim ve renk katlarndaki arzal elemanlar bulup salamlar ile deitiriniz.

lem Basamaklar neriler

Arzal devre elemanlarn tespitediniz. Multimetreyi DC Volt kademesine

alnz. klar lnz. Arzal olan

eleman tespit ediniz.

Arzal devre elemanlarndeitiriniz.

Tespit ettiiniz arzal devre elemannn yerine yenisini taknz. Lehimlemede

souk lehim olmamasna zen

gsteriniz..

Resim ve renk ayarlarn yapnz. Kumanday kullanarak resim ve renk

ayarlarn yapnz.

UYGULAMA FAALYET

59

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi

deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. TVyi aarken g kablosunun takl olup olmadn kontrol ettiniz mi?

2. Renk katn tespit ettiniz mi?

3. Renk kat giriindeki gerilim deerini ltnz m?

4. Osiloskop ile renk kat giriindeki sinyal eklini grdnz m?

5. Arzal eleman tespit ettiniz mi?

6. Arzal eleman deitirdiniz mi?

7. Dzenli ve kurallara uygun alma

8. Meslee uygun kyafet (nlk) giydiniz mi?

9. alma alann ve aletleri tertipli-dzenli kullandnz m?

10. TV tamir alannn temizlik-dzenine dikkat ettiniz mi?

11. TVyi amadan nce malzemeleri kontrol ettiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.

Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz

Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

60

LME VE DEERLENDRME Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen

bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. ( ) Uzaktan kumandaya baslan tularla genel ayarlar yaplabildii gibi servis mens ad verilen blme bir dizi tu fonksiyonlarn kullanarak girmek ve buradan istenilen

ayarlar yapmak mmkndr.

2. ( ) Cihaz alyor, ses normal, resim yok, ekran siyah ikyeti renk kat arzasdr.

3. ( ) Cihaz alyor, raster normal, yayn almyor ikayeti renk kat arzasdr.

4. ( ) Cihaz alyor, ses normal, resim zerinde renkten birine ait geri dn izgisi var ikyeti renk kat arzasdr.

5. ( ) CRT kart + 200V luk gerilim ile alr.

6. ( ) CRT kartnda ykselte olarak sadece transistrler kullanlr.

7. ( ) Video ilemci entegresi kndaki R,G,B sinyalleri tpn katotlarn srebilecek seviyede deildir.

8. ( ) Baz televizyonlarda video ilemci ve sistem kontrol entegresi tek bir entegre ierisinde olabilir.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.

Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

LME VE DEERLENDRME

61

Televizyonda karlaabileceiniz sistem kontrol kat arzalarn ve bu arzalarn nasl

onarlacan reneceksiniz.

Renkli televizyon emalarn inceleyerek rendiiniz bilgiler nda sistem

kontrol katn tespit ediniz.

Televizyon asesi zerinde sistem kontrol katnn yerini tespit ediniz.

Eeprom entegrelerini aratrarak besleme voltajlarn ve hafza kapasitelerini

inceleyiniz.

4. SSTEM KONTROL KATINDAN

KAYNAKLANAN ARIZALAR

4.1. Arzann Tehis Edilmesi

lk aamada yaplmas gereken, arzayla ilgili ikyeti dinlemektir. Bilgileriniz

nda arzann sistem kontrol katndan kaynaklandna kanaat getirirseniz televizyonun

emasn incelemekle ie balayabilirsiniz. emanz yoksa ase zerinde sistem kontrol

katnn yeri tespit edilmelidir. Sistem kontrol kat dier katlara nazaran sk arzalanmaz.

Televizyonda meydana gelen arzalar zellikle besleme kat ve yatay k kat gibi yksek

akmn getii katlarda daha ok yaanr. Sistem kontrol katndaki elemanlar genellikle +5 V

gerilime ihtiya duyar. Sk arza yapmamas hi arza yapmyor olduu anlamna da

gelmemelidir.

Sistem kontrol arzas ile ilgili ikyetler;

Cihaz alyor, sistem kontrol grev yapmyor, Cihaz stand-by da kalyor, almyor, Cihaz normal alyor hafzaya almyor, Ses, resim ve renk ile ilgili hatalar, Uzaktan kumanda fonksiyonlar, OSD ve teleteks sorunlardr.

RENME FAALYET2

ARATIRMA

AMA

62

eklinde karnza kar. Sistem kontrol katnda ilemlerin byk ksm sistem kontrol

entegresi ile yapldndan sorunlar daha ok bu entegrenin almas zerine

younlamaktadr.

4.1.1. Uzaktan Kumanda El nitesinde Oluabilecek Arzalarn Tespiti

El nitesi ile ilgili karlaabileceiniz sorunlar, kumandann bir tuunun, birden fazla

tuunun ya da btn tularnn almamas eklinde karnza kabilir. Her ne kadar

gnmzde olduka ucuz fiyatlarla piyasadan yenisini satn alabiliyor olsanz da ok da

deneyim gerektirmeyen zm yollar yaratabilirsiniz.

El nitesi kolaylkla alabilir. Bunun iin kk bir yldz tornavida iinizi grecektir.

Kumandann vidalar kartldktan sonra kapa hemen almayabilir. Plastik kapan

trnaklar ufak bir bak, dz tornavida ya da maket ba yardmyla almaldr. Bunu

yaptktan sonra zerinde butonlarn kontaklarnn olduu elektronik kart ve kauuk tu

takmn kolaylkla karabilirsiniz.

El nitesinin hibir fonksiyonunun almamas durumunda yaplacak ilk ey pillerini

deitirmek olacaktr. 1.5 Vluk iki adet kalem pil kolaylkla deitirilebilir.Pil yataklarnn

paslanmasndan kaynaklanan bir sorun olup olmad kontrol edilmelidir.

Bir ya da birden fazla tuun almamas durumunda ise buton temas noktalar ve buna

karlk gelen kauuk tu takm temas yzeyleri varsa alkol yoksa kolonya ile silinerek

temizlenebilir. Silerken bir para pamuk kullanabilirsiniz.

Eskiden kumanda fonksiyonlarnn almamas durumunda sorunun el nitesinden mi

yoksa ase zerindeki alc gzden mi kaynaklandn anlamak iin basit bir elektronik

devre ile yaplabilen ir alclar kullanlmaktayd. Uzaktan kumandann tularna bastnzda

gnderilen kzl tesi sinyaller bu alc devre ile alglanr ve alc, sesli uyar vererek tuun

salam olup olmadn anlamanz salard. Bunu gnmzde daha basit bir yntemle test

edebilirsiniz.

63

Resim 4.1: Tua basmadan nceki kamera grnts

Cep televizyonunuzun kamerasn kullanarak kumandanzn fonksiyonlarnn

almasn pratik olarak test edebilirsiniz. Kzltesi sinyalleri plak gzle grmek mmkn

deildir. Ancak bir kamera yardmyla kolaylkla grlebilir.

Resim 4.2: Tua basldktan sonraki kamera grnts

Ir led salamlk kontrol

nsan gznn gremeyecei bir k yayd iin ohmmetre ile ledlerde olduu gibi

grsel bir lm yaplamaz. Bunun yerine normal diyotlar gibi llr. lm ularnn bir

ynnde ak devre dier ynnde ise dk diren gstermelidir.

64

4.1.2. Sistem Kontrol Entegresini Kontrol Etmek

Televizyon asesi zerinde sistem kontrol entegresini bulmak olduka kolaydr. Alc

gzn yaknlarnda ok bacakl bir entegredir. Ayn zamanda hemen yaknlarnda sekiz

bacakl bir eeprom entegresi bulunmaktadr. Tu takmndan aseye bir yol takip ettiinizde

bu entegreyi kolaylkla bulabilirsiniz. Ancak en son kan tpl televizyonlarda ana ilemci

ve video ilemci tek bir entegre ierisinde bulunmaktadr. Yani sistem kontrol entegresi ve

video ilemci entegresi tek bir entegre olarak karnza kar. Byle bir entegre kare ve

yzeye montedir. Sistem entegresi olduuna kanaat getirdiiniz entegrenin datasheet ini

(katalog) internetten indirebilir ya da emanz varsa buradan kontrol edebilirsiniz.

Resim 4.3: Sistem kontrol kat

A . Sistem Kontrol Entegresi B. Eeprom C. Alc gz

65

ekil 4.1: Sistemkontrol blok yaps

TSOP1736 ir alc kitidir. +5V ile alr. Eer bu eleman arzal ise uzaktan kumanda

fonksiyonlar ilemciye iletilemez.

ST24C08 Eeprom entegresidir.8 numaral bacandan ald +5V ile beslenir.

Sistem entegresi +5V ile alr. Bu entegrenin alabilmesi iin 21 numaral bacakta

bu gerilim mutlaka olmaldr.

12,13,14 numaral bacaklar VHF I, VHF III ve UHF geilerini salar. Bu geilerle ilgili problemler yaanyorsa bu bacaklardaki 5Vluk gerilimler

kontrol edilmelidir.

Tu takm ile ilgili yaanan sorunlarda tu takm butonlar l aletinin buzzer kademesiyle kontrol edilir.

15,16,17 numaral bacaklardan RGB Osd bilgileri kar. Osiloskop yardmyla bu sinyaller kontrol edilebilir.

46 numaral bacaktan ses ilemcisine mute sinyali gider. Bu gerilim sayesinde hoparlrdeki ses kapatlr.

47 numaral bacaktan stand-by sinyali kar. Bu sinyal besleme katna gider. Bir transistr zerinden beslemeye start gerilimini yollar.

54 numaral bacaktan VT gerilimi kar. Bu gerilim tunere gider. Voltage Tuning ad verilen bu gerilim kanal ayarlamak iin kullanlr.

66

Sistem entegresinin neden olabilecei arzalar;

Cihaz yayn gsteriyor, sistem kontrol grev yapmyor, Cihaz stand-by da kalyor, almyor, Fonksiyonlar eksik yapyor, Cihazda resim normal, ekrandaki OSD gstergesinde ses normal ykseldii

halde cihazda ses yoktur.

4.1.3. Hafza Entegresini Kontrol Etmek

Televizyonda kullanlan eeprom entegresi hafza entegresidir. Kanallar hafzaya alma,

hafzaya alnan kanallar geri arma ilemleri bu entegre sayesinde gerekletirilir.

Hafza entegresi arzal ise karlalabilecek sorunlar;

Kanal atlama sralamasnda tutarszlk, Resim geometrisi sorunlar, Fonksiyonel sorunlar, Stand-by dan kamamak, OSD hatalar, Hafzaya kaydetmemek, Televizyon her aldnda kaytl kanallarn silinmesidir.

ekil 4.2: ST 2408 Eeprom entegresi

PRE: Yazma koruma aktif Mode: oklu byte / sayfa yazma modu

E: ip aktif girii WC: Yazma kontrol SDA: Seri veri adres giri/k Vcc: Besleme voltaj SCL: Seri saat palsi Vss: Toprak (ase) 24c08: 8 Kbit Eeprom PB0, PB1: Koruma blok seme

67

ekil 4.3: ST 2416 Eeprom entegresi

ekillerde sistem katnda karlaabileceiniz iki tane eeprom entegresi ile ilgili

bilgiler verilmitir.

4.1.4. Arzann Yerinin Bulunmas iin Dijital Mantk Probunun Kullanlmas

Dijital mantk probu, bir mantk devresini test etmek iin ekonomik ve kullanl bir

cihazdr. Dijital bir devrenin test noktalarndaki sinyallerin, dk (0) veya yksek (1) olma

durumlarna gre; zerindeki farkl renkteki led gstergeleri sayesinde kontrol etmeye yarar.

Bu CMOS ve TTL entegrelerin klarnn gzlenmesini salar. Eer test noktasndaki

sinyal srekli olarak 1 ve 0 arasnda deiiyorsa prob zerindeki nc bir led bunu pals

olarak gsterir.

Yksek seviye iin krmz led ve dk seviyeyi gstermek iin yeil led kullanlr.

Pulse (darbe) eklindeki k iin turuncu ya da sar led kullanlr.

Pille alan eitleri olduu gibi g kaynana balanlarak kullanlan eitleri de

vardr. Sistem kontrol entegresi saysal klar ve eeprom ularndaki lojik sinyaller

kolaylkla bu prob sayesinde kontrol edilebilir.

68

Resim 4.4: Dijitalmantk probu

4.2. Arzann Giderilmesi

Sistem kontrol katnda karlalabilecek arzalar anlattk. aseye mdahale etmeden

nce mutlaka televizyonun fiini ekiniz. Enerji varken mdahalede bulunmak daha ciddi

arzalara neden olabilir. Sistem kontrol entegresi yani ana ilemci arzalarnda uygun bir

havya yardmyla entegre bacaklarna giden bakr yollar kaldrtmadan entegreyi skmek

gerekir. Sistem entegresi ok bacakl bir entegre olduundan skme ve lehimleme ilemleri

srasnda dikkatli olmakta fayda vardr. Entegrenin yenisini takarken ynne mutlaka dikkat

ediniz. Entegreyi ters takarsanz bozulmas kanlmaz olacaktr. Entegreyi deitirdikten

sonra soket takarak entegreyi takmak bir daha ki deitirme durumunda iinizi

kolaylatrabilir. Entegreyi deitirdikten sonra her hangi bir lehim parasnn ksa devreye

neden olmasn engellemek iin lehimli yzeyi bir fra ve tiner yardmyla temizlemeyi

unutmamak gerekir.

Entegreyi deitirirken kullanmanz gerekenler, havya, lehim teli, lehim pompas,

lehim alma teli, lehim pastas, cmbz, tiner ve fradr. Yeterli deneyime sahip deilseniz

sistem entegresini skmeden nce bol bol pratik yapnz. Deneyim kazandka bu ilem sizin

iin olduka kolay olacaktr.

Entegreyi deitirdikten sonra ynn ve lehimlerini mutlaka kontrol ediniz. Dzgn

lehimlenmemi bir bacak olabilecei gibi bacak mesafeleri ok yakn olduundan ksa devre

olmu ular olabilir. Tm kontrollerinizi bitirdikten sonra devreye enerji vererek arzann

giderilip giderilmediini test edebilirsiniz.

69

Resim 4.5: Onarm iin gerekli malzemeler

70

UYGULAMA FAALYET Sistem kontrol katndaki arzal elemanlar bulup salamlar ile deitiriniz.

lem Basamaklar neriler

Arzal devre elemanlarn tespit ediniz.

Avometreyi DC Volt kademesine alnz. klar lnz. Arzal olan eleman

tespit ediniz.

Arzal sistem kontrol entegresinin deitiriniz.

Tespit ettiiniz arzal sistem kontrol entegresinin yerine yenisini taknz.

Lehimlemede souk lehim olmamasna

zen gsteriniz.

Arzal hafza entegresini deitiriniz. Tespit ettiiniz arzal hafza entegresinin

yerine yenisini taknz. Lehimlemede souk

lehim olmamasna dikkat ediniz.

Sistem kontrol katnda arzal baka bir eleman var m kontrol ediniz.

Avometre ile elemanlarn salamlk kontroln yapnz.

UYGULAMA FAALYET

71

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi

deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. Sistem kontrol kat arzasn tespit edebiliyor musunuz?

2. Arzann kontrol katnn hangi ksmndan meydana geldiini

3. bulabiliyor musunuz?

4. Sistem kontrol entegresi ve hafza entegresini tanyabiliyor musunuz?

5. Osiloskop kullanarak sistem entegresi klarn lebiliyor musunuz?

6. Avometre kullanarak sistem entegresi ve hafza entegresi voltajlarn lebiliyor musunuz?

7. Kumanda el nitesi salamln kontrol edebiliyor musunuz?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.

Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz

Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

72

LME VE DEERLENDRME Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen

bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. ( ) Televizyon her aldnda kaytl kanallarn silinmesi ikyeti eeprom arzasdr.

2. ( ) Cihaz stand-byda kalyor, almyor ikyeti sistem entegresi arzasdr.

3. ( ) Sistem entegresi +12 V besleme gerilimi ile alr.

4. ( ) Hafza entegresi 33Vluk DC gerilimle alr.

5. ( ) Uzaktan kumanda el nitesinde foto transistr kullanlr.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.

Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

LME VE DEERLENDRME

73

MODL DEERLENDRME Modl ile kazandnz yeterlii aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

Tv Renk Kat Ve Arzalar

1. Renk katnn almasn anladnz m?

2. Renkli TV sistemlerini rendiniz mi?

3. Renk katn ema ve ase zerinde bulabiliyor musunuz?

4. Renk kat arzalarn tespit edebiliyor musunuz?

5. Renk kat arzalarn onarabiliyor musunuz?

Tv Sistem Kontrol Kat ve Arzalar

6. Sistem kontrol katnn almasn anladnz m?

7. Sistem kontrol entegresi ve hafza entegresinin yapsn rendiniz mi?

8. Sistem kontrol katn ema ve ase zerinde bulabiliyor musunuz?

9. Sistem kontrol kat arzalarn tespit edebiliyor musunuz?

10. Sistem kontrol kat arzalarn onarabiliyor musunuz?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.

Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz

Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

MODL DEERLENDRME

74

CEVAP ANAHTARLARI RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI

1 Doru

2 Doru

3 Yanl

4 Doru

5 Yanl

6 Doru

7 Doru

8 Yanl

9 Doru

10 Doru

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 Doru

2 Yanl

3 Doru

4 Doru

5 Yanl

6 Yanl

7 Doru

8 Yanl

CEVAP ANAHTARLARI

75

RENME FAALYET-3N CEVAP ANAHTARI

1 Doru

2 Doru

3 Yanl

4 Doru

5 Doru

6 Yanl

7 Doru

8 Doru

RENME FAALYET-4N CEVAP ANAHTARI

1 Doru

2 Doru

3 Yanl

4 Yanl

5 Yanl

76

KAYNAKA

BAYDEMR,Tekin,Grnt Sistemleri Temel Ders Kitab, Uniprint

stanbul, 2006.

KAVUN, Abdurrahman, Grnt Sistemleri, Yce Yaymclk, 2000.

KAYNAKA