turkiye de faaliyet gosteren dini bir teror orgutu olarak hizbullah hizbullah as a religously...
TRANSCRIPT
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
1/206
1
T.C.
GEBZE YKSEK TEKNOLOJ ENSTTS
SOSYAL BLMLER ENSTTS
TRKYEDE FAALYET GSTERENDN BR TERR RGT OLARAK
HZBULLAH
mer Alper YURTSEVEN
YKSEK LSANS TEZ
STRATEJ BLM ANABLM DALI
GEBZE
2006
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
2/206
2
T.C.
GEBZE YKSEK TEKNOLOJ ENSTTS
SOSYAL BLMLER ENSTTS
TRKYEDE FAALYET GSTEREN
DN BR TERR RGT OLARAKHZBULLAH
mer Alper YURTSEVENYKSEK LSANS TEZ
STRATEJ BLM ANABLM DALI
TEZ DANIMANI
Prof. Dr. Abdulkadir AKN
GEBZE
2006
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
3/206
iv
ZET
TEZ BALII: Trkiyede Faaliyet Gsteren Dini Bir Terr rgt Olarak
Hizbullah.YAZAR ADI: mer Alper YURTSEVEN
Din duygusu kendi bana iddet ve terr iermese de bazlarnca sosyal
yapya saldrganlk olarak yorumlanabilmektedir. Aslnda slam politik olmayan,
manevi ve ahlaki geliimle alakal bir din olmasna ramen, politik ve siyasi bir ara
olarak kullanlmaktadr. Hatta politikslam, slamn tarihsel olarak oturduu alann
gayri meru yorumlanmasdr. zellikle son yllarda daha nce grlmemi bir
ekilde slamn dini ve ahlaki deerleri politik slamn glgesinde braklarak
olumsuz politik oyunlarn, kavga ve atmalarn dayana durumuna getirilmitir.
unu da vurgulamak gerekir ki, her ne kadar Politikslam iddet ierse de bu yarg
tm politikslam sylemcileri iin geerli deildir.
Trkiyenin konumu itibariyle Asya ile Avrupa arasnda bir kpr olmas,
onun yzyllar boyunca ok eitli tarihi, etnik ve kltrel oluumlardan
etkilenmesine ve maruz kalmasna sebep olmutur. Bu farkllklar gnmz
Trkiyesinin bir mhr olsa da sratle modernleen bu lke, slam ile demokrasinin
nasl btnletirileceinin bir rnei olma yolundadr. Trkiye slamc sesleri
kabullenerek ve katlmlarnn snrlarn genileterek sivil demokrasisini koruyup
glendirmektedir.
Bununla birlikte Trkiyede fundamentalist terrizm ve Hizbullah gibi radikal
terr rgtleri varlklarn devam ettirmektedirler. Ancak genelde bu gruplar
ideolojilerinde ve eylemlerinde halkn ounluunun tepkisine maruzdurlar. lkeyi
megul eden byk problemlerin ana sebepleri radikalizm, ayrmclk ve terrizm
olagelmitir.
Gneydou Anadolu orijinli olan Trk Hizbullah genel olarak Diyarbakr,
Van, Batman ve Mardinde stlenmitir. lk zamanlarda Hizbullah terr rgt
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
4/206
v
yeleri kendi fikirlerini yaydklar kitapevleri evresinde toplanmlardr. Zamanla
fikri olarak genilemeye ve alma almlardr.
Hizbullah olgusu ilk olarak Vahdet Kitapevi etrafnda olumusa da daha
sonralar limciler ve Menzilciler olarak fikri ve operasyonel dalmalar ve
ayrlmalar olmutur. limciler Hseyin Veliolu liderliinde lim Kitapevini,
Menzilciler de Fidan Gngr liderliinde Menzil kitapevini kurmular ve
yaplanmalarn bu ynde srdrmlerdir.
Bu iki grup lider kavgasnn yan sra terrist taktik ve stratejilerinde de bir
birlerine ters dmlerdir. lim grubu silahl mcadeleye balanlmas gerektii
grnde olmalarna ramen, Menzil grubu henz silahl mcadelenin erken olduu
grndedirler. limciler ilk olarak PKK- KONGRA GEL militanlar ile silahl
mcadeleye balamlar, daha sonra da menzilciler bata olmak zere dier slami
oluum ve gruplarla mcadele etmilerdir. Bu silahl mcadelelerde her iki taraftan
da pek ok insan lmtr. Sz konusu mcadele Hizbullahn da (Anadolu ve
stanbula) alma aamasnda 2001 ylndaki Beykoz operasyonu ile sona
erdirilmitir.
Trkiye Cumhuriyeti bulunduu jeopolitik ve jeostratejik konumunun
stnl ve tarihsel ve kltrel birikimi nedeniyle yllardr tm d ve i odakler
glerin hedefinde olagelmitir. Onlarca yldr tm savamlarnda srekli olarak
baarl olan Trkiye Hizbullah Terr rgt ile olan mcadelesinde de tm i ve d
olumsuzluklara ramen bu baarsn srdrmtr.
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
5/206
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
6/206
vii
Based in southeastern Anatolia, Turkish Hizballah originally operated mainly
in the cities of Diyarbakir, Van, Batman and Mardin. Members of the terrorist group
habitually gathered in and around bookstores, where they discussed their ideologies
and spread their propaganda. According to official reports, the founding members of
Turkish Hizballah initially gathered at one bookstore, Vahdet, but they were never
able to form a homogenous group.
Due to ideological divergences and leadership disputes, Turkish Hizballah
separated into two major groups: Ilimciler (Scientists) and Menzilciler (Rangers).
The Ilimciler, led by Huseyin Velioglu, met at the Ilim Bookstore, whereas the
Menzilciler, led by Fidan Gungor, congregated at the Menzil bookstore. Beside
leadership struggle, the two factions were opposed in the tactics they used to
accomplish the goal of the terrorist organization. While the Ilimciler defended armed
struggle and comprised Hizballah's most brutal factions, the Menzilciler believed it
was too early for such radical action and opposed, for instance, attacks on suspected
PKK-KONGRA GEL members. An intra-group struggle stemmed from the battle for
leadership and caused the death of over a hundred people on both sides. In 1994, the
assassination of Menzilciler leader Fidan Gungor by Ilimciler members almost
obliterated the dispute between Ilimciler and Menzilciler, but the truce was short-
lived and the factions remain opposed to this day.
In the late 1990s, Hizballah attempted to widen its area of operation to cities
in the western part of Turkey, especially Istanbul. The ongoing conflict between
Hizballah and PKK-KONGRA GEL in southeastern Turkey was the major impetus
for the shift. Still, western cities like Istanbul did not prove to be as favorable an
environment as southeastern cities had been (e.g., Diyarbakir, Van, or Mardin) for
the development of Hizballah. The efforts of the group were seriously curbed as
major operations were carried out against Hizballah cells in and around Istanbul in
early 2000, one of which led to the killing of Huseyin Velioglu, the Ilimciler group
leader, and the arrest of his two top lieutenants, Edip Gumus and Cemal Tutar.
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
7/206
viii
TEEKKR
Trkiye Cumhuriyeti Devletinin yllardr en byk handikaplarndan biri
olan, Trkiyeyi hem i ilerinde hem de d ilerinde megul eden olumsuzluklarn
banda gelen terr ve terrizmi incelediim, halkmzn masum dini inanlarn
kendi politik ve ayrlk karlar uruna istismar eden rgt ve gruplardan biri olan
Hizbullah Terr rgtnn yaps, oluum ve geliimi hakknda yaptm bu
mtevaz aratrmamda benden her ynyle maddi ve manevi desteklerini eksik
etmeyen, bana bu yolda nder olan tez danmanm sayn Prof. Dr. Abdulkadir
AKNe, kt imknlar ile kendi kategorisinde pek ok geliime ve deiime imza
atan bu kutsal eitim kurumunun ba aktr Rektrmz sayn Prof. Dr. Alinur
BYKAKSOYa, Rektr Yardmcs sayn Prof. Dr. Vasfi Eldeme, Rektr
Yardmcs sayn Prof. Dr. Orhan AH Ne, Rektr Danman sayn Prof. Dr.
Ltfihak ALPKANa, Blm Bakan Yardmcs sayn Do. Dr. Halit KESKNe,
almalarm boyunca srekli beni cesaretlendiren Bakrky le Emniyet
Mdrmz Sayn Mustafa KSEye teekkr ederkranlarm sunarm.
mer Alper YURTSEVEN
Haziran 2006
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
8/206
ix
NDEKLER DZN
Sayfa
ZET iv
SUMMARY vi
TEEKKR viii
NDEKLER DZN ix
GR 1
1. TERR ve TERRZM 6
1.1. Terrn Genel Tanm 6
1.2. Terr ve Terrizm 7
1.3. Devrimci Terrizm 10
1.4. Alt Devrimci Terrizm 10
1.5. Baskc Terrizm 10
1.5.1. Ayrlk/Blc Terr 11
1.5.2. Dini Motiveli Terr 12
1.5.3. Ykc (sol) Terr 12
1.6. Devlet Terr 131.7. Uluslar Aras Terrizm 13
1.8. Nkleer Terrizm 15
1.9. Terrn zellikleri 16
2. DN ve DN MOTVEL TERR 17
2.1. Dinin Tanm 17
2.2. Din ve Toplum Hayatndaki nemi 18
2.3. Din stismar
202.4. Laiklik 22
2.5. rtica ve rticai Faaliyet 26
2.6. slam Dininde Cihat Nedir? 27
2.6.1. Kreselleme Karsnda Cihat 31
2.7. Dier Dinlerde Cihat Nedir 32
2.8. Dini Motiveli Terrizm 34
2.8.1. Dini Motiveli Terrizmin zellikleri 35
2.9. Yasal Durum 37
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
9/206
x
2.9.1. Anayasa 37
2.9.1.1. 1982 Anayasasnn Genel Esaslar 37
2.9.1.2. 1982 Anayasasnda Temel Haklar ve devler 40
2.9.1.3. 1982 Anayasasnda Kii Haklar ve devleri 41
2.9.2. Terrle Mcadele Kanunu 44
2.10. slam Odakliddetin Tarihsel Yn ve Kayna 45
2.11. Radikal Birnanla Din 49
2.12. Geleneksel Dini nan 54
2.13. Radikal Dini Gruplar 57
2.14. Tarikat ve Dini Cemaatler 57
2.15. Trkiyede Terr 58
2.16. Trkiyede Dinin Terr Amacyla Kullanlmas 61
3. LKEMZDE FAALYET GSTEREN DN MOTVEL BR
TERR RGT OLARAK HZBULLAH 63
3.1. Kuruluu ve Ortaya k 63
3.2. Fikri Temelleri 65
3.2.1. Mansur Gzelsoyun Vasiyetnamesi 67
3.3. Hizbullahn lkemizdeki Oluum ve Geliimi 69
3.4. Oluumu ve Geliimi Etkileyen Faktrler 70
3.4.1. ran slam Devrimi 70
3.4.2. Blgenin Dini Yaps 70
3.4.3. Blgenin Eitim Dzeyi 71
3.4.4. Blgenin Ekonomik Yaps 71
3.4.5. Blgenin Demografik Yaps 71
3.4.6. Sosyo-Kltrel Yap 72
3.5. Hizbullah-PKK atmas 743.6. Hizbullah-lim ve Hizbullah-Menzil Arasndaki Gr Ayrlklar ve
atmalar 77
3.6.1. Menzil Grubunun Grleri 78
3.6.2. lim Grubunun Grleri 79
3.7. Hizbullah Terr rgtnn Amac 83
3.8. Hizbullahn Stratejisi 86
3.8.1. Tebli (propaganda) 86
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
10/206
xi
3.8.2. Kitlesel Yaplanma - Cemaat (Tekilatlanma) 87
3.8.3. Cami Yaplanmas 88
3. 9. Genileme 90
3.10. Silah Mhimmat 91
3.11. rgtn Yaplanmas 92
3.12. Hizbullahn Hicreti ve stanbul Yaplanmas 96
3.13. G Balyor 100
3.14. Hicrette Dikkat Edilecek Unsurlar 102
3.15. Snak 102
3.16. rgtlenme Modeli 104
3.17. Lider 109
3.18. st Dzey Sorumlular 110
3.19. Blge Sorumlular 111
3.20. Silahl Kanad (Askeri Kanat) 112
3.21. Eylem Trleri 113
3.21.1. Tehdit 113
3.21.2. Darp 113
3.21.3. Yaralama 114
3.21.4. Kundaklama 114
3.21.5. Zincir ve Kezzap Kullanma 115
3.21.6. ldrme 115
3.21.6.1. Atesiz silahlarla ldrme 115
3.21.6.2. Ateli silahla ldrme 116
3.21.7. Adam karma ve sorgulama 121
3.21.7.1. Faili mehul Cinayetler 125
3.22. Eylem Hedefleri 126
3.23. Siyasi Kanat 129
3.23.1. Cami almalar 129
3.23.2. Okul Faaliyetleri 131
3.23.3. Esnaf Faaliyetleri 132
3.23.4. Dini Eitim Faaliyetleri 132
3.24. Eleman Temini 138
3.24.1. Kitapevleri 138
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
11/206
xii
3.24.2. Camiler 138
3.24.3. Okullar 138
3.24.4. Arkada ve Aile evresi 139
3.25. rgt Mensuplarnn Genel zellikleri 140
3.26. rgtn Gelir Kaynaklar 141
3.26.1. Zektlar (Hara) 142
3.26.2. Ba (nfak) 143
3.26.3. Kurban Derileri 143
3.26.4. Kaset Satlar 144
3.26.5. Ganimet Mal 144
3.26.6. Karlan ahslardan Elde Edilen Gelirler 144
3.26.7. eitli Adlar Altnda Camilerden Toplanan Paralar 145
3.26.8. Fitre, Sadaka ve Hibeler 145
3.26.9. Market, Dolmu, Taksi ve Dier Ticari letme Gelirleri 145
3.27. Ariv almalar 146
3.28. stihbarat almalar 150
3.29. Cezaevi Faaliyetleri 152
3.30.Yurtd Balants 154
3.31. Hizbullah Devrim Muhafzlar m Eitiyordu 162
3.32. Hizbullahn Dn, Bugn, Yarn 162
3.32.1. Askeri Kanat kmedi 164
3.32.2. Krsalda slendi 164
3.32.3. stihbarat Gl 165
3.32.4. Militan Says 165
3.32.5. Hizbullah-PKKbirlii 166
4. SONU 171
KAYNAKLAR 180
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
12/206
1
GR
Trkiye Cumhuriyeti yllardr terrizmle savaan ender lkelerden biridir.
Trkiyede yeniden canlanan radikalizm ve terrizme yukardan bakldnda, Trk
Hizbullahnn dier pek ok terr rgtnde olduu gibi eylem ve terrizm
mantalitesi olarak dier terr rgtleri ile zellikle de KONGRA-GEL (PKK),
Lbnan Hizbullah ve ASALA ile rtt anlalacaktr.
Terrizm gerei tm dnyann yzyllardr zmn arad en byk
problemi olagelmitir. Amerikan vatandalar 1993 ylnda Kr mam lakabyla
tannan mer Abdl Rahman1
(Kr imam lakapl Arap asll mer Abdl Rahman;New York'taki Dnya Ticaret Merkezi'ne dzenlenen bombal saldrnn sorumlusu
olarak mr boyu hapis cezasna arptrlmtr. ABDnin Colorado eyaleti Denver
Citynin 160 km. gneyinde 1994'te alan, ou El Kaide yesi 399 mahkmun
bulunduu ve yetkililer tarafndan, "firar etmek imknsz" diye nitelenen Supermax
Cezaevinde tutuklu olarak bulunmaktadr.) tarafndan Dnya Ticaret Merkezinin
bombalanmasnn ve 1995 ylnda Oklahoma Citynin bombalanmasnn ardndan
kendi topraklar
ndaki ilk byk terr sald
r
s
na 2001 Eyll ay
nda tan
k olmular veyllardr var olan dnyann deiik yerlerindeki terr rgtlerinden ve eylemlerinden
ac duymaya balamlardr. Yukarda da belirtildii gibi Trk Devleti onlarca yldr
terrizmin her tryle savaan bir devlettir. Ancak biz bu almada zel olarak Trk
Hizbullah ile olan sava ele alacaz.
Trkiye son otuz yldr milletler aras hak ettii destei ve takdiri almadan
kendi topraklarnda bulunan terrizm ile savamaktadr. Trkiyede aktif olan terrist
gruplar sadece Hizbullah ve PKK ile snrl olmayp ayn zamanda DHKP/C gibi ran
ve Suriye tarafndan desteklenen birok terrist grup vardr. Trk Hizbullahn
anlamak iin sadece laik bir lkede politik ve radikal slamn nasl yeniden
canlandn kavramak yeterli olmaz. Ayn zamanda Trk Hizbullahnn, ada
Lbnan Hizbullahndan ve PKKdan tamamen farkl olduunu da gz nnde
bulundurmak gerekir.2
1 22 Austos 1999 ve 19 Mays 2006 tarihli Hrriyet Gazeteleri.2 YILDIRIM, Necati, Gneydou Sorununun Trk D Politikasna Etkileri, Ankara; A.. Yaynlanmam YksekLisansTezi, 2003
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
13/206
2
Din duygusu kendi bana iddet ve terr iermese de bazlarnca sosyal
yapya kar saldrganlk olarak yorumlanabilmektedir. Aslnda slam politik
olmayan, manevi ve ahlaki geliimle alakal, inananlara hem dnya hem de ahiret
mutluluu vadeden bir din olmasna ramen, zaman zaman politik ve siyasi bir ara
olarak kullanlmaktadr. Hatta politikslam; slamn tarihsel olarak oturduu alann
gayri meru yorumlanmasdr, denilebilir. zellikle son yllarda daha nce
grlmemi birekilde slamn dini ve ahlaki deerleri politikslamn glgesinde
braklarak olumsuz politik oyunlarn, kavga ve atmalarn dayana durumuna
getirilmitir. unu da vurgulamak gerekir ki, her ne kadar Politik slam iddet ierse
de bu yarg tm politikslam sylemcileri iin geerli deildir. 3
slamn Trkiyedeki rol, tarihi gibi kark bir durum arz etmektedir. Tarih
boyunca Trklerin slam dinini dier dinlere hogrl ve saygl davranmay
emrediyor olarak alglamalar sayesinde, Osmanl mparatorluunun topraklarn
ktada geniletirken hibir yerde byk ve geni apl bir i sava, atma veya
ayaklanma olmamtr. Osmanl Devletinin engin hogrs sayesinde bu gn kan
glne dnen Ortadouda, zellikle Kudste 400 sene her dinin mensuplar
huzur iinde yaamlardr. Dahas, arlkl olarak sofistik dncelerden etkilenmi
ilk Trk Mslmanlar dierlerinin aksine kendilerini politikslam anlayndan kesin
hatlarla ayr tutmulardr. Bu anlayn sonucu olarak slam limlerinin nde
gelenleri Mslmanlkla terrizmi badatramay p; terristin Mslman,
Mslmann da terrist olamayacan sylemilerdir.4
Trkiyenin konumu itibariyle Asya ile Avrupa arasnda bir kpr olmas,
onun yzyllar boyunca ok eitli tarihi, etnik ve kltrel oluumlardan
etkilenmesine ve maruz kalmasna sebep olmutur. Bu farkllklar gnmzTrkiyesinin bir mhr olsa da sratle modernleen bu lke, slam ile demokrasinin
nasl btnletirileceinin bir rnei olma yolundadr. Ancak bu durum bata
Ortadouyla birebir ilgilenen ve geleceini Ortadoudaki hkimiyetinde gren
gelimi lkeler ve slam dinini bir terr dini olarak kabullenip kendi ksr karlar
iin kullanan lkeler iin umut krc bir durumdur.5
3 BORJAS, George J.,Ethnic Capital andntergenerational Mobility, The Quarterly Journal of Economics, Vol. 107, N. 1,
(Feb. 1992), p. 123,1244EHRL, Ycel Atilla., TrkiyeninJeopolitik neminden Kaynaklanan Blc Terr Hareketleri ve Devletin AldTedbirler, stanbul; .. Yaynlanmam Doktora Tezi, 1999.5 YILDIRIM, Necati; a.g.e.
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
14/206
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
15/206
4
yapsna sahipti.9 Hlbuki bu sre Osmanl Devletinin duraklama yllarndan
itibaren bozulmaya balad. Zamanla birer ilim irfan yuvas olan o gnk eitim
retim kurumlar tekke ve zaviyeler, slamn Ortodoks yorumlarnn yapld,
ilmin ve bilimin geri plana atld yerler olmaya balamtr. Tekke ve zaviyeler
yava yava gruplamalarn, ayrmclklarn yapla geldii yerler olmutur. Kr
krne, yobazca tarikatlama ve cemaatlemeler meydana gelmi, ayaklanmalar ve
isyanlar vuku bulmutur. Cumhuriyetin ilan ve onu izleyen Atatrk Devrimleri ile
birlikte yeni Trkiye Cumhuriyetinde slamn bu yanl yorumlanarak her trl
geliime kar olan yn aleyhine bir sava ald. Tekke ve zaviyelerin etkisi
azaltlarak tamamen yok edilmeye alld. Muasr medeniyetler seviyesine
ulamada, slamn Ortodoks yorumlar ba engel olarak grld. Buna bal olarak
tm Devlet ynetiminde genel olarak, daha zel olarak da eitim alannda topluca
olduka hzl ve kkl bir ekilde seklarizasyona (laiklemeye) gidildi. Tevhid-i
Tedrisat kanunu ile eitiminde mthi bir ilerleme oldu. Ayrca Laikleme srecinde
kartlan kanunlarla bu kendini bilmez, sahte din ulemalarnn zararl, bana buyruk
hemen her hareketleri ve faaliyetleri kstland. Bunlardan bazlar srgn edildi,
bazlar idam edildi, bazlar da hapishanelere alnd. Eitim ve retim modern
tarzda verilmeye baland.
Halkmzn Osmanl Devletinin gerileme yllarndan itibaren Cumhuriyetin
ilk yllarna kadarki geen srede DN ETM ad altnda dinden
uzaklatrlmalar sonucunda bu ynde bir boluk olmutur. Bu boluk her ne kadar
Cumhuriyet Devrimleri ile birlikte doldurulmaya allmsa da 1940l ve 50li
yllardaki baz baskc uygulamalar bu baary snrlandrmtr. 1980li yllarda
Demokratlamaya nem veren bir devlet anlaynn balamas ile birlikte din eitimi
alannda eitli klar olmutur. Halkn da destei ile bu dnem din eitimi iin birdnm noktas olmutur. 1980li yllardaki bu srele birlikte bilen bilmeyen, dini
bir eitimi olan olmayan, kimi art niyetli kimi iyi niyetli pek ok kimse halkn bu
konudaki eksikliini ama arzu ve isteini de kullanarak eitli yaplanmalara
gitmitir. Bu yaplanmalardan bazlar kanuni olduu gibi bazlar da kanunsuzdur.
11 Eylln mimarlar ilhamlarn slam dininden aldklarn beyan etmiler
bu da slami Terr mefhumunu yeniden ortaya kmasna sebep oldu. Oysa tarihe9 AKIR, Ruen,Ayet ve Slogan, Metis yay., Eyll 2002, 9. Bask, s: 21.
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
16/206
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
17/206
6
1. TERR VE TERRZM
1.1 Terrn Genel Tanm
Terr, Latince bir kavram olup, "korku" manasna gelmektedir. Terrizm
ise rgtl, sistemli ve srekli terr kullanmay bir yntem olarak benimseyen
bir anlaytr.
Terr; sistematik iddet kullanma yolu ile hedefine ulama amac gden
organize bir grubun metodunu tasvir etmek iin kullanlan kelime olarak
tanmlanabilir.12 Byk Larousse szlk ve ansiklopedisinde terr; Bir gc, bir
iktidar zorla kabul ettirmek amacyla sistemli bir biimde iddet kullanma, yldrma,
tedhi13 olarak ifade edilirken Siyasi Terimler ve rgtler Szlnde kamu
otoritesini veya toplum yapsn ykmak iin giriilen korku ve ylgnlk saan iddet
hareketleri14 olarak yer almaktadr. Sulhi DNMEZER terr; iddetin sosyal,
ulusal, rksal, dinsel, fesat karc ve benzer dier maksatlarla ve dier sosyal snflar
arasnda atma, savaa tahrik etmek zere planl ve hukuk d olarak kullanlmas15
eklinde tanmlamaktadr. Her ne kadar terr tanmlamaya alsak da terrnaslnda bir sistematii, bir dzeni ve kural olamad iin tanm da kesin olarak
yaplamamaktadr. Ksaca terr iin rgtl ve kuralsz bir iddet hareketidir
denilebilir. 16
CIA Kontrterrist Merkezi eski Bakan Paul PILLAR ise terrn drt ana
anahtar faktr olduunu sylemektedir.
Terr igdsel biriddet eyleminden ziyade nceden planldr. Terr politiktir. (Varolan politik dzeni deitirmeye yneliktir.) Asker ya da savaa hazr birlikleri deil sivilleri hedef alr.
Uluslaralt (subnational) gruplar tarafndan uygulanr.17
12LHAN, Suat, Terr?, Neden Trkiye, ASAM Yaynlar, Ankara 2002, 2. Bask, sy: 513 Byk Lauresse Szlk ve Ansiklopedisi, stanbul, Milliyet Yaynclk, C.22, s.1144.14 Ansiklopedik Siyasi Terimler ve rgtler Szl, Ankara, Gvenlik ve Yarg Muhabirleri Dernei Yaynlar, 1992, s.124.15 DNMEZER, Sulhi.,Her Ynyle Tedhi, Son Havadis, 10.11.1977.16 BUDAK, Nazm; Varlmz Hedef Alan Tehdit, Boazii Yaynlar, stanbul,1994, s:87
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
18/206
7
1.2 Terr ve Terrizm
Terrizmin birok tanm yaplmtr. Terrn imdiye dek uluslar aras
literatrde tanm yaplarak kabul edilmitir denilemez. Bu nedenle de terrn pekok tanm yaplm olmasna ramen genel kabul grm, herkesin zerinde
anlat bir tanm yaplamamtr. Terr-terrizm kavramlar hem gndelik, hem
siyasal, hem de akademik dilde her zaman, her yerde, herkese ayn anlam ifade
eden deyimler olmaktan kmtr.18 Konu ile ilgili ortaya konulan tanmlar, terr-
terrizmi belli llerde ifade etmekle birlikte, tek bana ele alndklarnda yeterli
grlmemektedirler.19 Bugn, terr-terrizmin, insanln kar karya bulunduu
en nemli ve en tehlikeli sorunlardan biri olduu kabul edilmekte olmas
na ramen, bu kavramlarn zerinde evrensel bir tanmnn yaplamam olmas ciddi bir
eksiklik olarak deerlendirilebilir. Ayrca, terre maruz kalan ya da terrle mcadele
eden gruplarn yahut devletlerin de almalarna meruiyet kazandrmak iin
kendilerine gre terr tanmlar yaptklar da bir gerektir.20 Bu noktada, bazlarnn
terr olarak grdkleri, dierleri tarafndan kahramanlk21 olarak grlebilmekte,
birinin terrist dediine bir dieri zgrlk savas22 diyebilmektedir. Ancak, 11
Eyll 2001 tarihinde ABDye ynelik gerekletirilen saldrlarla birlikte terr, artk
dnyann ortak bir sorunu olarak alglanmaya balanm ve terr konusunda
uluslararas platformda btn lkelerce ortak bir tanm arayna giriilmitir. 23
Bir tanma gre, terrizm, toplumun yapsn ve kamu otoritesini ykmak,rejimin temel niteliini deitirmek iin korkutma, sindirme, yldrma ve
iddet eylemlerinin btndr. Dier bir tanma gre terrizm, belirli bir
ama iin, toplumun btnn veya bir kesimini yldrmak, sindirmek ve
gerektiinde ortadan kaldrmak maksadyla her trl iddet eylemlerini
ihtiva eden sral hareketlerdir.
17 KAPLAN, Eben, terrorism, State Sponsors of the Terrorism, Counsil on Foreing Relations, internet sayfas.18SEN, Galip., Terrizm:zm karlnca Geriye Kalanlar zerine, Der. mit ZDA, O.Metin ZTRK, Terrizmncelemeleri, Ankara, ASAM Yaynlar, 2000, s.52.19 DLMA, Sabri., Terrizm Sorunu ve Trkiye, Ankara, EGM Yaynlar, 1997, s.29.20 INAR, Bekir,Devlet Gvenlii,stihbarat ve Terr, Ankara, Sam Yaynlar, 1997, s.197.21
PALMER, Bruce., Codification of Terrorism as An International Crime , ed; M.Cherif Bassiouni, International Terrorismand Political Crimes, 2005, s.507.22 CLUTTERBUK, Richard., Terrorism in an Unstable World, London, Routledge Press, 1994, s.5.23 GRLER, Ali hasn, Byk Ortadou Projesi ve Bush Doktrini, IQ Yay., stanbul, 2005, s: 268
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
19/206
8
Baz yazarlar, 3713 sayl Terrle Mcadele Kanununda her ne kadar terr
tanm verilmi olsa da asl vurgulanann terrizm olduunu sylemektedirler. Bu
noktada terr ve terrizm kavramlar arasndaki fark ortaya kmaktadr. Prof. Dr.
Ylmaz ALTU, her iki kavram arasndaki fark u ekilde aklamaktadr. Terr
ok kez gayri iradi olarak meydana gelebilir. Birok sava, terr ve kitle terrnn
veya ihtilal maksadyla ayaklanmann birden patlak verdii ve kontrol edilemez
olduu bilinmektedir. Dier taraftan terrizm siyasi maksatlarla iradi olarak terr
yaratmaktadr, terr sistematik ve hesapl kullanmaktadr. Ne kadar ham olursa
olsun terrizm bir felsefe, teori veya ideolojiye dayanr.24
Terr, byk apl korku veren ve bireylerde ylgnlk yaratan bir eylem
durumunu ifade ederken; terrizm, siyasal amalar iin mevcut durumu yasad
yollardan deitirmek amacyla rgtl, sistemli ve srekli terr eylemlerini
kullanmay bir yntem olarak benimseme durumudur.25 rnein; herhangi bir lin
olaynda ya da trafik kazasnda terr bulunmakla beraber terrizm yoktur.
Terrizmden sz edebilmek iin ayn siyasi amaca ynelmi bir dizi terr olaynn
varl gereklidir. Birbiriyle balantl olmayan terr hareketlerinin de toplumdaki
dehet ve korkuyu arttraca phesizdir, ancak bu, terrizmden sz etmek iin
yeterli deildir.26 Yani, genel olarak terr korku ve dehet durumunu ifade etmek iinkullanlrken, terrizm bu terr durumunun ortaya karlmasnda kullanlan strateji
ve yntemi ifade etmektedir.
Bu erevede terrizm konusunda yaplabilecek baz tanmlarunlar olabilir;
Terrizm, siyasal nitelikli amalara ulamak iin kullanlan ve psikolojik yan
ar basan bir sava biimi, siyasal sreci etkilemeyi amalayan iddet eylemleridir.27
Terrizm, yasad siyasi ve stratejik bir amac gerekletirmek iin, bilinli
ve planl birekilde, masum insanlar ve kurumlar zerinden, asl hedef durumundaki
daha byk ve gl kitlelere ve kurumlara ynelik olarak, dorudan veya dolayl
24 ALTU, Ylmaz, Terrizm Dn, Bugn ve Yarn, Ankara, ileri Bakanl Yaynlar, 1992, s.15.25
ALAR, Ali; Terr ve rgtlenme, Amme daresi Dergisi, Ankara, 1997, s.20.26 BAEREN, Serta., Terrizm: Kavramsal Bir Deerlendirme, Der. mit ZDA, O.Metin ZTRK, Terrizmncelemeleri, Ankara: ASAM Yaynlar, 2000, s.2.27 MAXWELL Taylor., The Terrorist,Brasseys Defence Publishers, London, 1988, s.3.
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
20/206
9
iddet kullanlmas, iddet kullanma tehdidinde veya sair basklarda
bulunulmasdr.28
Terrizm, saldran ve/veya korkutulan sivil ve masum insanlar/kurumlar
aracl ile, hedeflenen daha byk ve gl kitleyi yldr p korkutarak, yasad,
siyasal ve stratejik amalarn gerekletirmek iin, bir grubun veya bir devletin,
bilinli ve planl bir ekilde, iddet kullanmas ve/veya iddet kullanma tehdidinde
bulunmasdr.29
Yine bu dorultuda Paul WILKINSON terrizmi, siyasal istekleri kabul
ettirmek zere kiileri, gruplar, toplumu ve hkmeti yldrmak iin sistematik
olarak ldrme, tahrip etme ya da ldrme, tahrip etme tehdidinin kullanlmas30
olarak tarif etmektedir.
Terr/terrizm konusunda bu ve buna benzer deiik uzmanlk alanlarnca ve
her uzmanlk alannn bak asna gre farkl yorum ve tanmlar getirilebilmektedir.
Ancak bu eitlilie ramen bu kavramlarla ilgili yaplan tanmlamalar ierisinde
baz ortak noktalar mevcuttur. Bunlar:
iddetin kullanlmas, Siyasi bir motifin bulunmas, Terr ve korkunun takdimi, Halkta gvensizlik ve ngrszlk, Sembolik hedeflerin kullanlmas, nsanlktan uzak ve acmasz metodlarn kullanlmas, Halkta aresizlik duygusunu yaymak, Halkn dikkatini ekmek ve reklam yapmak, bunu iddet stratejisinin bir
paras olarak kullanmak,
Gizli planlama ve eylemlerin uygulanmas, Grup ya da topluca eylemde bulunma, Peinde koulan bir ideolojinin olmas,
28ZTRK, O. Metin., 11 Eylldeki Saldr Sonrasnda Uluslararas Terrizmin ve Terrle Mcadelenin Yeni Yz, Der.
O. Metin ZTRK, Uluslararas Terrizm ve D Politika, Ankara: Biltek Yaynlar, 2002, s.21.29ZTRK, O. Metin,Avrupa ve Ortadou lkelerinin Terr Karsndaki Konumlar, Der. mit ZDA, O.MetinZTRK, Terrizm ncelemeleri, Ankara: ASAM Yaynlar, 2000, sf:138.
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
21/206
10
Gelimi silahlarn mmkn olduunca kullanlmas31 eklinde
sralanabilir.
lkemize ynelik srdrlen terrizmi eitli gruplar halinde tasnif etmek
mmkndr.
1.3.Devrimci Terrizm
Siyasal rejimi bir devrimle deitirmek iin terr eylemlerini planl ve bir
stratejiye uygun olarak kullanan terr eylemlerine denilmektedir. Devrimci
terrizmde devrim, stratejinin gereidir. Siyasal ve sosyal nitelikte eylem yaplr.
Yani halk zerinde etki b
rakacak ve onlar
n psikolojilerini etkileyecek ekildeeylemler gerekletirilir. Eylemlerden beklenti, halkn isteklerine cevap veremeyen
siyasal sitemin deimesini halkn istemesini salamaktr. rgtl bir yap, devrim
iin eylemleri merulatran bir ideoloji, karizmatik veya karizmalatrlm liderler
ve alternatif siyasal sistem bu tr terrizmin temel karakterlerini oluturmaktadr.32
1.4. Alt Devrimci Terrizm
Siyasal devrim yerine, siyasal sistemin uygulamadan doan yanllarn
gidererek, terr rgtlerinin istekleri dorultusunda deiiklik hedefleyen terrizm
trn ifade etmektedir. Alt-Devrimci terr rgtlerinin amalar arasnda, ekonomik
dalmda adaletin salanmas, kltrel haklarn btn etnik gruplara tannmas, etnik
gruplarn kendi dilleriyle eitim-retim yapabilmesi gibi talepler vardr. Bu
taleplerin lke btnl ve devletin siyasal rejimi ierisinde yerine
getirilebileceine inanan terr rgtleri, sz konusu taleplerin terr eylemi dnda
seslendirilemeyeceinden dolay terre mracaat etmektedirler.33
1.5.Baskc Terrizm
Terr eylemlerinin sistematik bir ekilde davran biimleri ve dnceleri
beenilmeyen kii ya da gruplara kar bask altnda tutmak, gcn azaltmak
30
WILKINSON, Paul., Terrorism and The Liberal State, London, Macmillan Press Ltd., 1977, s.27.31RGN, Faruk.,Kresel Terr, stanbul, Okumu Adam Yaynlar, 2001, s.18.32 Bekir INAR, a.g.e. s.236-237.33 Bekir INAR, a.g.e. s.239.
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
22/206
11
amacyla kullanlmasna denilmektedir.34 Aslnda, bu yntemi sadece terr rgtleri
iktidar ellerinde bulunduranlara kar kullanmamakta, bazen de iktidar ellerinde
bulunduranlar halka kar kullanmaktadrlar.35
Terr trlerinin ortaya konulmasnda bir dier snflandrma tr ise rgt
ideolojilerine gre yaplan snflandrmadr. zellikle Trkiye'deki terr rgtlerinin
snflandrlmasnda rgt ideolojisi esas alnmakta ve bu dorultuda rgtler
ayrlk-blc, dini motiveli ve ykc (sol) olmak zere ana kategori ierisinde
deerlendirilmektedir.
1.5.1 Ayrlk/Blc Terr
Toplumun bir ksmnn etnik veya dini zelliklerine gre dierlerinden ayr
olduu savyla ortaya kp, lke topraklarndan bir ksm zerinde hak iddia ederek;
bu isteklerini yerine getirmek iin etkin iddet kullanmna bavurulmasna blc
terr denilmektedir.36
Ayrlk-blc terrn iddete bavurmasndaki bir dier ama da,
dikkatleri kendi zerine ekerek merkezi hkmetin tutumunu etkilemek ve merkezi
hkmetin askeri ve dier masraflarn st dzeye ekerek, ekonomik temelli
sorunlar karmak ve bu sorunlardan doacak dier toplumsal hareketlere de zemin
hazrlamaktr.37
Ayrlk-blc terrn iddet eylemlerinin siyasi nitelik tamas sebebiyle,
bu terr tr siyasal terrizm ierisinde de deerlendirilebilir.
lkemizde ayrlk-blc terrn en nemli rneini PKK-KADEK terr
rgt oluturmaktadr.38
34 Bekir INAR, a.g.e. s.240.35 KARADEMR, Kemal;ntihar Saldrlar, TEMH Yaynlar, Ankara, 2000, s:7036 KESKN, Halit., Ercan KARAKO., Trkiyede Blc Terr, Trkiyenin Gvenlii Sempozyumu -Bildiriler, Elaz:
F
rat niversitesi Yay
nlar
, 2002, s.474.37 KAVUN, A.Baki; Uluslararas ve Uluslarst Terrizm, Der: O.Metin ZTRK, Uluslararas Terrizm ve Politika, BiltekYaynlar, Ankara, 2002, s: 1038Bekir INAR, a.g.e. s.216
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
23/206
12
1.5.2. Dini Motiveli Terr
deolojik temelli bir dier terr tr de dini motiveli terrdr. Dindeki radikal
fikir, sapma ve hareketlerden kaynaklanan ve zellikle Ortadouda ran devrimi ileivme kazanan bu terr tr, lkemizdeki slam anlayla byk lde farkllklar
gstermesine ramen bu fikirlerden etkilenen gruplar olumutur.
Mevcut dzeni ykarak yerine eri esaslara dayal bir devlet kurmay
amalayan ve bu dorultuda iddete bavuran bu rgtlerin lkemizdeki en nemli
rneini, 1990l yllardan itibaren gerekletirdii eylemlerle gndeme gelen
Hizbullah terr rgt oluturmaktadr.39
Ancak burada belirtilmesi gereken bir dier nemli husus ise, zellikle 11
Eyll 2001 tarihinde Amerika Birleik Devletlerinde meydana gelen terr olaylarnn
da etkisiyle dini kaynakl terrn sadece slam dinine mal edilmesi yanlldr. Son
yllarda Japonyada meydana gelen terr olaylar, aslnda din kaynakl terrn sadece
slam dini ile zdeleemeyeceini, btn dinlerde bu tr sapmalarn olabileceinin
bir gstergesidir. Dini motiveli terre konumuz gerei ileriki blmlerde yeniden
dnlerek geni apl
incelenecektir.
lkemizdeki laik demokratik ynetim sistemini tamamen veya ksmen
deitirerek yerine eriat kurallarna dayanan slami bir devlet sistemi kurmak
amacyla rgtlenerek bu dorultuda silahl eylemler tertip eden yaplanmalardr.40
Hizbullah-lim, Hizbullah-Menzil, BDA-C, slami Hareket rgt, CB- AFD,
Vasat, Mslman Genlik, Ceyullah, Tekfir, El-Kyam, Tevhit-Selam/Kuds
Ordusu, Selefiler, Malatyallar(afak-Deiim) 41 gibi terr rgtleri bu tr
rgtlerdendir.
1.5.3. Ykc (Sol) Terr
Bu kapsamda deerlendirilen terr rgtleri, rgtlenmelerinin temelini
genellikle Marksizm-Leninizm-Maoizm ideolojisinden almaktadrlar.42
39ZREN, Sleyman,Hizballah in Trkey, University of North Texas, Dec. 2005, p: 2540
ZREN, Sleyman,Hizballah in Trkey, University of North Texas, Dec. 2005, p: 2941 Emniyet Genel Mdrl TEMH Daire Bakanl Terrle Mcadele ve stihbarat kurs notlar, hizmete zel says42 KUYAKSL Ali, Uluslararas Sistem ve Terr, I.Milletleraras Dou ve Gneydou Anadoluda Huzur Sempozyumu-Bildiriler, Elaz, Frat niversitesi Yaynlar, 2000, s.598.
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
24/206
13
Sol terr, mevcut otoriteyi ykarak yerine Marksist-Leninist ideolojiye dayal
bir sosyalist dzen ve arkasndan da komnist bir devlet kurmak iin silahl
mcadeleyi esas almaktadr. Marksist-Leninist kkenli tm rgtlerde iddet
kanlmazdr. Amalarna ulama yolunda, krsal kesimden balayan silahl halk
ayaklanmas ile ehirlere doru genileyen ve geni halk desteinin yardmyla halk
iktidarn oluturmak istemektedirler.
Trkiyede MLKP (Marksist-Leninist Komnist Partisi), DHKP/C (Devrimci
Halk Kurtulu Partisi/Cephesi) bu kapsamda deerlendirilen rgtlere rnek olarak
verilebilir.
1.6. Devlet Terr
Devletin, otoriter yapsn devam ettirmek ya da rejimini korumak amacyla
terr bir ara olarak grmesi, yani terr bu alanlarda desteklemesi devlet destekli
terrizmi dourmaktadr.
Buna ek olarak devletin kendi lkesi ierisinde kendi vatandalarna ynelik
eylem yapmasna da rtl devlet terrizmi denilmektedir. rtl devlet
terrizminde terr eylemlerini genelde devlet ajanlar gerekletirmekte ve bu
eylemler faili mehul olarak kalmaktadr.43
Yasal srelerle elde edilmeyen sonular, halk zerinde bask ve sindirme
uygulanarak daha kolay elde edilebilir. Bu nedenle demokratik olmayan lkelerin,
demokratik lkelere gre daha fazla devlet terrne bavurduklar bilinmektedir.
1.7.Uluslararas Terrizm
Terrizm, birden fazla lkenin topraklarn ve insanlarn hedef alyor veya
kapsyorsa, ulusal bir sisteme, lke dndan yneltilen biriddet veya iddet ykl
bir tehdit eylemi ieriyorsa, o zaman uluslararas terrizm sz konusudur.44 Burada
43 Bekir INAR, a.g.e. s.244.44 ZTRK, O. Metin, 11 Eylldeki Saldr Sonrasnda Uluslararas Terrizmin ve Terrle Mcadelenin Yeni Yz, Der.O. Metin ZTRK, Uluslararas Terrizm ve D Politika, Ankara: Biltek Yaynlar, 2002, s.21.
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
25/206
14
hedef alnan sistem, uluslararas hukukun temsil ettii sistemdir. Bu adan
uluslararas terrizm, sistem dndan sisteme kar mcadele olarak da
tanmlanabilir.45
Ayrca bir devlet, baz stratejik kazanmlar iin terrizmi dorudan bir d
politika arac olarak kullanyorsa, resmi olarak belirlenmi ulusal hedefleri
dorultusunda terrizme her trl destei salyorsa, baka lkeleri hedef alan terr
rgtlerinin lkesinde barnmasna hogr ile yaklayorsa, bu durumda da devlet
destekli uluslararas terrizmden sz edilir.46
Uluslararas terrizm ile ilgili yaplan ilk tanmlar genellikle iki devlet
arasnda yaplmaktayd. Ancak, terrn zarar verdii lkelerin says arttka
lkelerin uzla araylar da artmtr. Buna karn, uluslararas terrizme kar nihai
bir konsenssten sz etmek mmkn deildir. Devletler, bir yandan uluslararas
terrizme kar olduklarn belirtmekte ve eitli platformlarda hukuk d ilan
etmekte, bir yandan da kendi karlar iin uluslararas terre destek vermektedirler.47
Ksacas, uluslararas terrizm iki nemli boyuta sahiptir. Bunlardan ilki,
terr rgtleri eylemlerini kendi amalar ve karlar iin gerekletirmektedirler ki,
bundan her zaman nc kiiler de yararlanacaktr. Dieri ise devletler bu terrizm
trne destek olmaktadrlar ve ulusal karlar iin kullanmaktadrlar.48 Bu da
uluslararas terrn trmanmasna neden olmaktadr.
Buraya kadar anlatlan terr trlerinin yan sra teknolojik gelimelere bal
olarak terr eylemlerinde kullanlan silahlarn ve benzeri maddelerin eitlerine grede farkl snflandrmalar yaplmaktadr.49 Aslnda burada anlatlacak olan terr
trleri yukarda anlatlan snflandrmalarn ierisinde de mtalaa edilebilir olmakla
birlikte, nemli olarak grlen birka tanesine deinmekte fayda vardr.
45 Serta BAEREN, a.g.m., s.4.46 ZTRK, O. Metin, a.g.m. s.22.47 ERM, Selami;Biyolojik Terr vearbon Hastal, Polis Dergisi, Ankara, 2001, say.29, s:7
48 Bekir INAR, a.g.e. s.243.49 O. Metin ZTRK, a.g.m. s.23
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
26/206
15
1.8. Nkleer Terrizm
Nkleer terrizm; rgt tarafndan, kitlesel katliam ve tahribata yol amak
amacyla nkleer bir aygt kullanlarak gerekletirilen saldr demektir. Nkleerterrizm, ayn zamanda, saldr esnasnda etrafa yaylabilen radyoaktif bir madde
kullanma veya kullanmakla tehdit etme eylemlerini, rnein; nkleer bir tesise
ynelik olarak geni kapsaml ve/veya telafisi imknsz evresel bir zarara yol
aabilecek bir saldry da kapsamaktadr. Bu durumda terr rgtnn byk bir
tahribata yol amak iin nkleer bir bomba gelitirmesine, byle bir bombay temin
etmesine veya kontroln ele geirmesine gerek kalmayacak, dnyadaki nkleer
reaktrlerden herhangi birine ynelik olarak konvansiyonel bir silahla ciddi biimdezarar vererek gerekletirecei bir saldr yeterli olacaktr. 50
Nkleer silahlar, byk kay plara neden olabileceinden ve dnya
medyasnn ilgisini ekme imknna sahip olduundan terr rgtlerince ok byk
bir neme sahiptir. 51
nsan, toplum denilen sosyal bir evre ierisinde doar, yaar ve lr. Tek tek
insanlar geicidir; fakat toplumlar sreklidir. Doada tek bana yaad
dnlebilen veya bilinen hibir insan yoktur.52 Toplum halinde yaayan her insann
ise dier insanlarla devaml surette bir iletiim, etkileim iinde olduu muhakkaktr.
te insanlar arasndaki bu iletiim ve etkileimden doan problemleri ve
anlamazlklar zen veya insanlarn birbirlerine veya mensubu bulunduklar idari
yapya kar hak ve zgrlklerini belirleyerek bunlar savunan kurallar btn ise
Hukuk Kurallarn oluturur. rf ve adetler, gelenek grenekler, ahlak ve din
kurallar ve kanunlar da hukuk kurallarn oluturur. Bu kurallardan en etkilisi,
yaptrm ve ceza gc en etkili olan ise Kanunlardr. Kanunlarn da esas, anas
Anayasalardr. Bu kurallar ve kaideler arasnda hiyerarik bir yaplanma vardr. Nasl
ki hi bir rf adet kural kanunlarn nne geemez, onlarn nnde hkm ifade
50 SEGN, Orhan., Non-Conventional Terrorism- Yeni Terrizm Trleri, Polis Dergisi, Ankara: 2000, S.23, s.214.51 FREDMAN, Lawrence; Terrorism and International Order, New York, Routledge Kegan Paul Ltd; 1986, s:21552
Akl
m
za hemen Robinson gelse de o zihnimizde dnya edebiyat tarihinin bir hikye kahraman
olarak yerini alm
ve ancakhayal dnyamzda kalmtr. Tabiatta ok uzun sreler yalnz yaayan bir insan artk insani pek ok zelliini kaybetmitir.Prof. Dr. Necip BLGEYE gre ise nsann toplum dnda yaayabilmesi iin ise onun ya bir canavar veya da Tanr olmasgereklidir.(Hukuk Balangc, s:20)
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
27/206
16
edemez, bunun gibi dier tm kanunlar da anayasaya uymak zorundadr. Tm
kanunlar ve kurallar balayan tek bir yasa vardr, o da anayasadr.
Baz toplumlarda hukuk kurallar saylan normlar aslnda dini bir kkene
sahiptir. Baz toplumlarda ise hukukun ikince derecede bir neme sahip olduu kabul
edilir. ada toplumlarda hukuk bamsz (zerk) bir kurum olarak
nitelendirilmekte ve sosyal hayat dzeninin hukuk araclyla saland kabul
edilmektedir.53 ada toplum olan gnmz toplumlarnda ve toplumumuzda
yasalar; devlet gvenliini ilgilendiren faaliyetler konusunda gerekli tedbirleri alma,
bunlarla mcadele etme grevini gvenlik kuvvetlerine vermitir. Bu grev ve
sorumluluk, yine yasalarn vermi olduu yetkiler kullanlmak suretiyle yerine
getirilmektedir.54
1.9. Terrn zellikleri
Her ne kadar terr bir sistematie balamann imknszlndan sz etmisek
de tm terr trlerinde ortak bir takm zellikler bulmak mmkndr. Terr; genelde
siyasi bir ama ierir, devlet otoritesini reddederek kural tanmaz, rgtl bir
harekettir, genelde d desteklidir, illegal yollardan mali gelir elde eder, iddet
ieriklidir ve hem kendi elemanlarna hem de bakalarna kar iddet kullanr,
muhataplarna ve topluma iddet yolu ile korku hissi vermeyi amalar, zorba,
acmasz ve istismarcdr, propaganda silahlardr. 55
Terr totaliter, baskc ve diktatr rejimlerde hayat hakk bulamaz, bu tr
toplumlarda geliemez.56 Terr demokrasiyi henz hazmedememi ve ekonomik
olarak geliememi toplumlarda zellikle hayat bulur. Toplum denetimini
kuramam, sosyal disipline ulaamam yeni demokrasilerde daha kolay geliir. Bu
tr toplumlarda sosyal hak ve zgrlkleri kendi amalar dorultusunda kullanr.
Ancak demokrat ve gelimi toplumlarda da terr vardr. 57
53Griz, Adnan;Hukuk Balangc, Ankara nv. Basmevi, Ankara 1986, s:1-554 KODOMAN Bayram,ark Meselesi ve Tarihi Geliimi, Tarihi Gelimelerinde Trkiyenin Sorunlar Sempozyumu,Ankara, Trk Tarih Kurumu Yaynlar, 1990, S: 655Halil KARATA ve Aytekin SEVNDK,Polis Terimleri Szl, Nans Ajans, st. 2003, s:14556 KORKMAZ, Grol, Terr ve Medyalikileri, EGM Basmevi, Yayn No: 1999-1, Ankara, 1999, s: 35
57Trkiyede Anari ve Terrn Sebepleri ve Hedefleri, 12 Nisan 1985 gn Yksek retim Kurulu Merkez binasnda verilenkonferans metni, EGM Yay., Ankara, 2005, s:14
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
28/206
17
2. DN VE DN MOTVEL TERR
2.1.Dinin Tanm
Din kelimesi etimolojik olarak; 1) Asl Arapadr ve rf, adet manasna gelir,
2) Asl Farsadr ve bu gnk anlama gelir, 3) Arab ve brani dillerinden Arapaya
gemitir ve hkm manasn tar ekliyle ana gr bulunmaktadr. Din
(ngilizce:Religion); Latincede yeniden bir araya getirip balayan anlamna gelen
religare szcnden gelir. Din tarihsel olarak yalnzca insanlarla ilahi bir duygu
arasnda bir ba kurmakla kalmam, yandalar arasnda bir ortaklk, birliktelik
duygusu da oluturmutur.58
slam DinindeDinin tanm; lahi bir kanun olup, reit olan kimseleri maddi
ve manevi hayatlarnda (dnya ve ahiret hayatlarnda) doru yola gtren bir delildir.
Batda ise Din; bir cemaat haline gelmi olan fertlerin meydana getirdikleri sosyal
kurumdur59. Baz evrelerce de Din; doast glere, kutsal olarak nitelendirilen
eitli varlklara veya Tanrya inanmay ve tapnmay sistemletiren toplumsal bir
kurum olarak tanmlanmaktadr. slamiyette din-devlet zdelemesi yoktur. slamdininin hkmlerinin pek ou kii (kul) ile Allah arasnda ve kiinin davranlarna
ynelik hkmler iermektedir. Devlet yaps, siyasi dzen, milletler aras hukuk.. vb
konularslam dininin hkmlerinin ancak %5i kadar bir ksmn iermektedir. Asl
olan bireyin hem dnyada hem de ahrette huzurudur.60
Semavi dinlere gre ilk din, Allahn birlii esasna dayanan tevhit dinidir.
Yeryzne gnderilen ilk peygamber de Hz. dem olarak kabul edilmektedir.Gnmz dnyasnda 3 bin din, 6 bin mezhep, 12 bin tarikat olduu ileri
srlmektedir.61 Din tarihi asndan dinler iki ksm altnda toplanmaktadr. Bunlar;
tek tanr inancna ve peygamber vastasyla vahye dayanan SEMAV dinler ile bunun
dnda kalan ve insanlar tarafndan ortaya kartlan BEER dinler eklinde
58 D.VOLKAN, Vamik, Kr Krnenan, (Orj. Ad: Blind Trust),eviren: zgr Karaam,Okyanus Yay., stanbul, 2005,s:3259 PAZARLI, Osman;Din Psikolojisi, Remzi Kitabevi, stanbul 1993, s: 25,2660 ALKAN, Necati;Psikolojik Harekt Terrizm ve Polis, Ankara, TEMH Dairesi Bakanl Yaynlar, 2000, s.8261 KUYAKSL, Ali, Uluslararas Sistem ve Terr, I.Milletleraras Dou ve Gneydou Anadoluda Huzur Sempozyumu-Bildiriler, Frat niversitesi Yaynlar, Elaz, 2000, s: 49
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
29/206
18
snflandrlmaktadr. Bu esaslar dorultusunda MUSEVLK, HIRSTYANLIK ve
SLAMYET gibi dinler Semavi dinler, Totemizm, Brahmanizm, Budizm gibi
inanlar da Beeri dinler olarak rneklenebilir.62
2.2. Din ve Toplum Hayatndaki nemi
nsanln yaratlyla -ilk insan ve ilk peygamber olarak kabul edilen Hz.
Adem ile- birlikte balayan din olgusu, tarihin her dneminde srekli var olmu ve
etkisini gstermitir. Din messesesi insanlk kadar eski bir gemie sahiptir. nanma
ihtiyac, ilahi dinlerin yannda birok din anlayn da ortaya karmtr. Din insanla
beraber var olan ve yaayan bir gerektir, ferdi ve itimai bir realitedir. nsann
yaratlna bal, tarihin her devrinde ve dnyann her kesinde fertlere ve
toplumlara hkim olan ilahi bir kanundur.63 Bu hkimiyet sadece insanlarn ferdi
yaamlarna deil devletlerin sosyal ve siyasal hayatlarna da etkide bulunmutur.
nsanlarn refah ve huzuru, toplum dzeni iin ortaya kan dini inanlarn
toplumlar ve devletler zerinde byk etkisi olmutur. zellikle 19.yzyln
balarna kadar devletleraras politikalar din eksenli olarak ekillenmi, devletlerin
ynetiminde tartmasz ve temel belirleyici ana unsur din olmutur.64 Dini inan ve
dncelerin insanln gelimesinde ok nemli katklarnn yan sra byk
atmalara, savalara ve ykmlara da yol at malumdur.65
Dnya apndaki sosyal deime ve ekonomik modernleme sreleri,
insanlar mahalli kimlik ve milli devletten uzaklatrmtr. Bu da onlarn dine ilgi
duymasna sebep olmakta; slamiyet, Hristiyanlk, Musevilik, Budizm ve Hinduizme
giderek ilgi artmaktadr.66
Gemite olduu gibi gnmzde de din, insanlarn sosyal hayatn
ekillendiren ve dzene sokan en byk faktrlerden birisi olarak kabul edilmektedir.
Dier yandan; toplum hayatnda barn ve sevginin gelimesi, salkl bir toplum
62PAZARLI, Osman; a.g.e, s: 3163PAZARLI, Osman; a.g.e, s: 7, 2864
LESSER, Ian O; Graham E. FULLER;Balkanlardan Bat
ine Trkiyenin Yeni Jeopolotik Konumu, ev. Meral Gnen,Alfa Yaynlar, stanbul, 2000, s: 25865ALKAN, Necati; a.g.e., s:5966 KKOLU, Bayram, Trk Dnyasnda Misyoner Faaliyetleri, IQ Yay., stanbul, 2003, s: 64
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
30/206
19
yaplanmas bakmndan dini inanlarn byk etkisi olduu muhakkaktr.
Gnmzde, bat toplumlar da dhil olmak zere tekrar bir dine dn olgusunun
yaand, bu amala insanlarn bir aray ierisinde olduu ifade edilmektedir.67
Din ve politika ne inananlarn ne de onlar ynetmeye alanlarn
zihinlerinde birbirinden ayrlabilir ve de dini grler, ada Batl ynetimlerin
hemen hemen tm kavram ve kurumlarn etkilemitir. 68
Amerikan dolarlarnn zerinde tanr ya inanyoruz diye yazar. Ronald
Reagan siyasi konumalarnda ABDyi sk sk (ncil, Matta 5:1416 ayetlerde
belirtildii zere) dada ldayan kent olarak tanmlard. Bakan Bush neredeyse
hemen her resmi konumasn gl bir Tanrya kr ile bitirir. ABD, modern
adaki ilk laik devlet olmasna ramen, belki Malta istisna, btn lkelerden daha
ok kiliseye baldr. Bu gn lkede 300den fazla Hristiyan cemaati vardr ve
Amerikallarn %60ndan fazlas bunlardan birine yedir ve %40 her hafta kiliseye
gitmektedir. Bu oran ngilterede %14, Fransada ise %12dir. 200den fazla zel
TV kanal ve 1500den fazla radyo istasyonu araclyla Hristiyan retisinin az ya
da ok btn ar ular Amerika ktasnn tamamna yaylmaktadr.69
slam dini mensuplar kkleri gemite kalan ve gnmzden tmyle farkl
bir dnyada doan dier dinlerin mensuplar ile ayn ikilemi paylamaktadr. Hangi
yasalar ve davran biimleri sonsuza dek geerli olacak, hangileri de zamana ve
mekna gre deiecektir. Bilimsel ilerleme ve bulular baz dorularn ebedi ve
deimez olduu dncesi ile nasl badatrlacak? 70
nceleri insanlarn evresi ayn inanc, tarihi ve gelenekleri paylatklarinsanlardan oluuyordu. Bugn ise durum farkl, bizimkine yabanc kltrlerle kar
karya geliyoruz. Bazen dnyann br ucundaki atmalarn iine ekiliyoruz.
Kreselleme ve insanlarn giderek artan seyahat etme ve haberleme olanaklaryla
birlikte dinler, daha nce hi grlmedik bir biimde tekine, dinsize, sapkna da
67 CHOMSKY, Noam; Uluslararas Terrizm: Grn ile Gerek, ev. Bahadr Sina ener, Terrizm Efsanesi, AyraYaynevi, Ankara, 1999, s:15968 VAMK, D.Volkan,Kr Krnenan, (Orj. Ad: Blind Trust),eviren: zgr Karaam,Okyanus Yay., stanbul, 2005, s:
3269 INGMAR, Karlsson,Din, terr ve Hogr,(Orj. Ad: Tro, Terror och Tolerans) ev: Turhan Kayaolu, Homer Yaynclk,stanbul 2005, 1. Bask s:3470 MUMCU, Uur;Krt-slam Ayaklanmas 1919-1925, Tekin Yaynlar, stanbul, 1991, s: 103
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
31/206
20
yaama alan verme basksyla kar karya geliyorlar. Din etnik ve ulusal
politikalarda ve uluslararas ilikilerde geni grup kimliinin belirleyicisi olarak,
ou kez anahtar rol oynamtr.71
Dinler insanlar birletirerek hzla deien dnyada onlar iin bir g kayna
olabilir. Ama dinler biz ve onlar ayrm da yaratarak atma ve ekimeye
sebebiyet verebilirler. Din snrlarn iinde bar ve birliktelik yaratabildii gibi snr
tesi anlamazlklar ve savalara esin kayna da olabilir. Bunlarn hepsi o dinin
mensuplarnn dini renme, yorumlama ve yaama biimi ile ilgilidir. Hatta ayn
dine, millete, tarihe mensup, yzyllardr birlikte yaam insan topluluklarnda da
bazen dinin, dini inanlarn atma vesilesi olduu grlmektedir. Bu da sadece dini
inann bir atma sebebi olamayacan aklamaktadr. 72
slam tarih boyunca Bat dnyasna kyasla tek tanrl aznlklara kar ok
daha hogrl olmutur. Hal seferleri ve smrgecilik dnemlerinde daha ok
Hristiyanln kanl dnemlerinden sz edilebilir ama slamn asla. Eski
Yugoslavyada etnik temizlik ile birlikte meydana gelen savalar, slami bir anlayla
kartlan bir sava (cihat) deil, ateist Ortodokslar, Katolikler ve Mslmanlar
arasnda yrtlen ve deien kar ittifaklarnn yansd iktidar ve toprak
savalardr. Zaten bu savalarda Mslmanlar ezilen madur taraftr. Mslman
topluluklara dierleri tarafndan saldrlm, Mslman topluluk ise sadece ve sadece
kendini savunmaya alm ama bunda bile baarl olamam ancak Birlemi
Milletler tarafndan azgnlam Srplarn ellerinden kurtarlabilmitir. Din kavraml
milliyetilik, kent ve ky arasndaki kartlklar ve gerilimlerde olduu gibi bilinli
olarak ilenmitir. 73
2.3. Din stismar
slamn msamaha ruhunu kat tabiatlara feda eden ve tarihte haruri diye
bilinen ilk hariciler; La hkme illa lillah (hkm ancak Allahndr) slogann
atarak Mslmanlarla savamlardr. Gerekte bu slogan Kuran ayetlerinin bir
71
VAMK, D.Volkan, a.g.e., s: 3472 INGMAR, Karlsson, a.g.e, s:1873 INGMAR, Karlsson, a.g.e, s:13-25*Kuran- Kerimdeki Takva ile ilgili ayetler iin Bkz: http://www.kuranfihristi.net/ayetler.php?kelime=TAKVA
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
32/206
21
parasdr. Fakat sloganlam haliyle artk Kurann btn ierisinde ifade etmekte
olduu manadan km, kar taraf tekfir (kfir saymak) iin bir forml
oluvermitir.74
Hemen her dinde din kutsaldr. Bu kutsallk ise Tanr ile kul arasndadr.zellikle dinimiz olan slam Dininde bu kutsallk azami neme sahiptir. Kimse,
hibir kurum veya messese Allah ile kul arasnda araclk yapamaz. Hatta
peygamberler bile. Peygamberlerin grevi Allahn kutsal mesajlarn insanlara
iletmek ve onlara en gzel ekilde rnek olmaktr. Herkes inannda hr ve
zgrdr. nsan iman edip de ben bu dinin kurallarna uyacam dikten sonra -ki
iman etmenin anlam budur- inananlar zmresine dhil olmutur. Bu zmrede artk
tm insanlar eittir. Kimsenin kimseye stnl bulunmamaktadr. stnlk ancaktakvadadr. Ey insanlar, gerekten, biz sizi bir erkek ve bir diiden yarattk ve
birbirinizle tanmanz iin sizi halklar ve kabileler (eklinde) kldk. phesiz, Allah
katnda sizin en stn (kerim) olann z, (rk ya da soyca deil) takvaca en ileride
olannzdr. phesiz Allah, bilendir, haber alandr. (HUCURAT SURES/ 13)75
Dinin tm kurallarna en iyi ekilde uyma, herkese iyilik yapp ktlkten saknma,
evresine, topluma ve kendisine hayrl olma anlamlarna gelen Takva; Allah katnda
insanlar
n stnln belirleyen tek ldr. Dier tm insanlar Allah kat
ndaeittir. Bu nedenle slam dini insanlar arasndaki eitlii kesin ve net bir ekilde
belirleyerek dinin, inancn, Mslmanln istismarn engellemitir.
ok partili siyasal yaama geildii 50li yllara kadar dini istismar eden
evrelerde belirgin bir oranda hareketsizlik dneminin hkim olduu, ok partili
siyasal yaam ile birlikte bu kesimlerde de aktivitenin artt gzlemlenmitir.76
1961 Anayasasnn salad geni hak ve zgrlkler Marksist-Leninist ve
dier ykc kesimlerde olduu gibi dini kesimlerde de legal alan faaliyetlerinin
gelimesine zemin hazrlamtr. Bu balamda; tekke ve zaviyelerin kapatlmasyla
birlikte snmeye yz tutan tarikat faaliyetlerinde tekrar bir canlanma balamtr.
74 ZEYVEL, Hikmet,Kelime, Austos 1996, say:3, s:24.75 YAZIR, Elmal Hamdi, Kuran Dili, Hakikat yay., st. 1985, s:18976 TADEMRC, Ersoy, Jeopolitik ve Trkiyenin Jeopolitik Durumu, Ankara, 1990, s:125
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
33/206
22
Dini kesimler; 1970li yllarda yaanan yaygn iddet eylemlerinden uzak bir
tarzda, daha ok Anadolunun eitimsiz ve ekonomik adan geri blgelerinde
arlkl olmak zere faaliyetlere balamtr. Bu kapsamda Sleymanclk, Nurculuk
gibi eitli cemaat ve gruplarn kendi taraftarlarn arttrma, Kuran kurslarnda
renci yetitirme faaliyetleri dikkatleri ekmektedir. Bu dnemde, siyasal
faaliyetlerin yannda genlik rgtlenmeleri, dernekler ve vakflar ad altnda
faaliyetlerin younlat, legal siyasi faaliyetlere arlk verildii, direkt olarak terr
eylemlerine ynelinmedii gzlenmektedir.77
1970li yllarda yaanan bir dier gelime ise; slamn radikal yorumunu
ieren, zellikle Msr kaynakl eserlerin tercmesi ile birlikte temelleri atlmaya
balayan radikal fikirlerin, 1979 ran devrimi ile birlikte ran meneli yazarlarn ayn
ierikli eserleri ile pekitirilmeye allmasdr.
1980 sonrasnda ise, din olgusu siyasi yelpazede etkin ekilde kullanlmaya
balanm, ran modeli ile ortaya kan Siyasal slam kavram lkemizde de
zellikle RADKAL evrelerde tartmaya almtr. lkede siyasal, ekonomik ve
kltrel alanlarda yaanan hzl gelimeler ve dier kanatlardaki terr faaliyetleri
paralelinde 1990larn balarndan itibaren dini kesimdeki baz gruplar DDET-
TERRe ynelmilerdir.78
Sonu olarak irticai faaliyetler; Cumhuriyetimizin kurulduu yllardan
gnmze kadar eitli ekillerde kendisini hissettirmi, gnmzde de Atatrke,
Devlete, Cumhuriyete ve rejime dil uzatma ve onlar reddetme eklinde
srdrlmeye allmaktadr.79
2.4.Laiklik
lkemizdeki dini evrelerin anlalmasnda ve analizinde karmza kan en
nemli sorun, konu ile ilgili kavramlar zerinde bir mutabakata varlamaydr.
Olayn tehdit boyutunun anlalabilmesi ve doru nlemlerin gelitirilebilmesi iin
hereyden nce kavramlar zerinde uzlama olumas gerekmektedir.
77 KONGAR, Emre; 21. Yzylda Trkiye, Remzi Kitabevi, 4. Bask, stanbul 1998, s:319,33578 ALTU, Ylmaz; Terrizm Dn, Bugn ve Yarn, Ankara, ileri Bakanl Yaynlar, 1992, s:95
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
34/206
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
35/206
24
srekli olarak bu ilkeye kar karak demokratikleme yolundaki gelimeleri
yavalatt.82
Laik dzende din, siyasallamadan kurtarlr, ynetim arac olmaktan
karlr, kiilerin vicdanlarna braklr. Dnya ilerinin laik hukukla, din ilerinin de
kendi kurallaryla yrtlmesi ada demokrasilerin dayand bilimsel temellerden
biridir. Kamusal dzenlemeler din kurallarna gre yaplmaz, dzenlemelerin
kayna din olamaz. Demokratik ve Laik devlet, bireyler arasnda inanlarna gre
ayrm gzetmez. Herkes dinini semekte, inanlarn aklamakta, din ve vicdan
zgrl snrlar ierisinde serbesttir. Laik bir toplumda, bireyin istedii dine ve
inanca sahip olmas, her trl etkinin dndadr. Devletin dinlerden birini tercih fikri,
dier dinlere mensup yurttalarn yasa nnde eitliine aykr der. lkemizde
laiklik ulusal birliin de temelini oluturur. Maalesef laiklik kavramnn halkmza
gerek anlam ve boyutlaryla anlatlamam olmas nedeniyle kart sylemler,
faaliyetler ve bundan faydalanan istismar gruplar varlklarn koruyabilmektedirler.83
Ziya Gkalpe gre bir cemiyetin hayat bir takm kymetler etrafnda yaplan
faaliyetlerden ibarettir. Sosyal kymetler arasnda aadan yukarya doru bir
mertebe sras vardr: En aada iktisadi kymetler (ucuz-pahal), sonra ilmi kymet
(doru-yanl), sonra estetik kymet (gzel-irkin), en sonra da ahlaki kymet
bulunur. lim adamnn almas iktisadi kymet yaratan insann almasndan daha
yukar seviyededir, dehann yaratt estetik kymet ilmi hakikatten daha yksektedir,
ahlaki kymet ise iyi ve gzel den de kymetlidir. Fakat baka bir kymet daha
vardr ki, btn manevi kymetleri ihtiva ettii gibi, ahlak da onun iindedir.
Dolaysyla en yksek sosyal kymet odur; mukaddes kelimesi ile ifade edilen DNKIYMET.
Din ahlaktan da stndr. Zaten kutsal olan herey mutlak surette iyidir. Din
sadece ahlakn stnde olmakla kalmaz, o ayn zamanda estetik kymetin de
zerindedir. En yksek estetik kymetler din sahasnda yaratlm olanlardr. lmi
kymete gelince, dini kymet onun ulatndan daha ileride hakikatleri
82 KONGAR, Emre; a.g.e., s: 120,121
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
36/206
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
37/206
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
38/206
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
39/206
28
dine ait olan barsal bir ayrcaldr. slam dininin esasnda sava, iddet, terr,
ldrme gibi eylemler kesinlikle iddetli bir biimde yasaklanmtr.90
Kuran- Kerim gayet ak birekilde bakasn ldrmeyi yasaklar; "Hak bir
sebep olmadka, Allahn haram kld can ldrmeyin" (sra Sresi, 32)
buyrulmaktadr. Ayette geen hak bir sebep; a)sava hali, b)nefsi mdafaa,
c)bakasn ldren birisinin suu sabit olduunda devlet eliyle idam gibi
durumlardr. Byle zel haller dnda, adam ldrmek en byk gnahlardandr. Bir
baka ayette yle denilmektedir: Kim bir can, ksas91 olmadan veya yeryznde
bir fesad def etmek maksadyla olmakszn ldrrse, sanki btn insanlar
ldrm gibidir. Kim de birinin hayatna vesile olursa, sanki btn insanlar
hayatlandrm gibidir. (Maide Sresi, 32) Bir masum insan ldrmek btn
insanlar ldrmek gibi dehetli bir sutur. Ayette, Mslim veya gayr- mslim
ekilde bir ayrm yaplmakszn sadece nefis yani zat, ahs denilmesi de kayda
deer bir inceliktir. Masum bir insann kasten ldrlmesi, ksas yani katilin de
ldrlmesini gerektirir. ayet ldrlenin varisleri katili affederse, bu durumda
diyet vermesi gerekir.92
Nefis denilince akla hemen eytan gelir. eytan, sizin iin bir dmandr. Siz
de onu dman tutunuz. (Fatr Sresi ,6) Demek oluyor ki, en byk cihat nefisle ve
eytanla yaplan cihattr.93 Kuran da Bakara suresinde yle denmektedir: Sizinle
savaanlarla Allah yolunda savan, fakat haks z yere savamayn, nk Allah
haks z yere saldranlar sevmez. Onlarn sizi kardklar yerden siz de onlar
karn. (Mekkeden). Fitne karmak adam ldrmekten daha ktdr. Mescidi
Haramda onlarla savamayn ki onlar da orada sizinle savamasnlar. Fakat onlar
sizinle savarlarsa hemen onlar ldrn, kfirlerin cezas budur. Eer onlarsavatan ve kfrden vazgeerlerse Allah balayandr, esirgeyendir.94
slamn Tanrs her zaman balayandr ve merhametlidir.95 Kurann 114
sresinin hepsi -biri hari- bu szle balar. Rahman ve Rahim olan Allahn adyla.
90 BUDAK, Nazm; Varlmz Hedef Alan Tehdit, stanbul, Boazii Yaynlar, 1994, s:4691Ksas: Devlet tarafndan karar verilmi olma koulu ile birisinin haksz olarak bir bakasn ldrmesi nedeniyle ldrenin deldrlmesi karar.92
EREN, adi,slam Dini, Hikmet Ne. Yay., st. 1998, s: 8293 KILI, Altemur; Titrek Pusula, Tima Yaynlar, stanbul, 1999, s: 11294KIRKINCI, Mehmet, Cihat Nedir, Burak Yay., stanbul, 2001, s: 11495 KIZILELK, Sezgin-Yaar ERJEM, Aklamal Sosyoloji Szl, zmir, Saray Kitabevi, 1996
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
40/206
29
slamszc bar, sulh, mutluluk, huzur anlamlarna gelen salam ile ayn kkten
gelir ve kendi tanmlamasyla barn dinidir. Cihad kavram bugn bize fanatizm,
gaddarlk, hogrszlk olarak arm yapsa da oysa temel anlamnn sava ile
hibir ilgisi yoktur.
Cihad szc Arapa bir kelime olup c, h ve d harflerini ierir ve fiziki,
ahlaki ve bilimsel gayret ve almay anlatr. ngilizcede bu kelimeye en yakn
anlam tayan kelime baka anlamlaryla struggle96 dr. Tanrnn yolunu izlemek
iin gsterilen her gayret bir cihattr. Bu nedenle de illaki savama zorunluluu
yoktur. O trden davranlar iin Arapada baka kelimeler vardr; harp, cidal, kifah,
mukatala, maaraka, siraa. slam dininin peygamberi Hz. Muhammede sava izni;
Allah tarafndan 622 ylnda kendisinin ve yeni dine inanan Mslmanlarn ok
iddetli bask ve ikencelerinden, doup bydkleri, ailelerinin bulunduu
Mekkeyi terk edip Medineye ge zorlandklar bir dnemden sonra kendi canlarn
ve mallarn koruyabilmeleri iin izin verildi. Bu sava da vahiyleri kabul
etmeyenlere kar bir sava deil, yeni cemaatin ekonomik ve yaamsal haklarnn
temini iin bir sava izni idi. 97
Cihad kelimesi Arapada g ve gayret sarf etmek, bir ii baarmak iin
elinden gelen btn imknlar kullanmak manasna gelen CEHD kknden
gelmektedir.98 En geni anlamyla cihad, Allah yolunda bir mr boyu istikamet
izgisinde yaamak, kullukuur ve grevini hakkyla yapma hususunda ciddi gayret
gstermek, nefis ve eytan ile arpmak, Allah ve Resulnn koyduu lleri
nefsinde yaamak ve yanstmak, slamn gzelliini dier insanlara ulatrmak iin
dini tebli etmek, ilahi mesaj btn insanla duyurmak, slam lkesini ve
Mslmanlar dmanlarn her trl tehlike ve saldrlarna kar savunmak vegerekirse, onlarla savamak demektir. Bu anlam erevesinde, cihadn bir manevi
cephesi bir de maddi cephesi bulunmaktadr.99
Bu geni ereveyi yanl bir biimde deerlendirmek veya kasti bir ekilde
yanl yorumlayarak cihad kavramn sadece sava anlamna tahsis etmek gerei
96
Struggle: mcadele, sava
m, aba, ura, gayret anlamlar
na gelmektedir. (Moonstarngilizce-Trke szlkten al
nm
t
r.)97 KARLSSON, Ingmar, a.g.e, s:165,16798Byk Lauresse Szlk ve Ansiklopedisi, stanbul: Milliyet Yaynclk, C.2299 KORKMAZ, Grol, Terr ve Medyalikileri, EGM Basmevi, Yayn No: 1999-1, Ankara, 1999, S: 145
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
41/206
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
42/206
31
varan eylemleri, din adna yapabileceine inananlar var ve bunu en korkun ekilde
gerekletirebiliyorlar. Hatta hedeflerini dindarlardan seerek eylem yapyorlar. Peki,
ama slam buna ne diyor? Bu rgtlerin yaptey Mslmanca mdr? 103
Cihad kavram zerinde titizlikle duran Zaman gazetesi yazarlarndan Ahmet
Selim, kelimenin kkne dikkatimizi ekiyor: Cehd, cihad, mcadele, itihad
kelimelerinin hepsinde kk beraberlii var. Cihaddaki genel uml, aslnda da var
olan ruhfiil farkll asndan, mcahede ve itihad ile tahsis olunmutur.
Cihad, yaln halde de kullanlsa, hem manev hem fiili cehdi kapsar; fiil stlah yn
ok ince artlarla snrlanmtr. Mcahede, tasavvuf; itihad, ilm bir gayreti ifade
eder. Manev cihad tabiri mcahede ve itihaddan dahi daha mcerret bir alanda
fikrfelsef (hikemi) bir mana iin kullanlabilmitir. Evet cihadn da islamiyetin de
mslmann da terrle, karmaa ile hibir alakalar yok. Bu alakay kurmak
isteyenler yaptklar insanlk d eylemlerine bir klf bulmak isteyen terr rgtnn
ta kendisi veya bu rgtn amacndan farkl olmayan ama sahipleridir.104
2.6.1. Kreselleme Karsnda Cihad
Terrizm, tarihin en eski zamanlarndan beri toplumlar ve lkeleri tehdit
etmektedir. Ancak, iinde bulunduumuz yzylda zellikle kinci Dnya
Savandan sonra nkleer bir dengenin kurulmas ile scak savatan kanlm, buna
mukabil terrizm gn getike yaygnlaarak global bir nitelik kazanmtr. Bu
dnemde terrizm, ounlukla bir devletin baka devletlerin istikrarn bozmaya
ynelik politikalarnn bir arac olarak kullanlm, bu da devlet destekli uluslararas
terrizm kavramn dnya gndemine yerletirmitir. 105
Devletlerin gerekletirdii terr; baka devletlere ve kiilere ya da gruplara
ynelik olabilmektedir. Burada kii ya da gruplara ynelik uygulanan terr, devletin
kendi yurttalarna kar olabilecei gibi ayn zamanda baka devletlerdeki kii ya da
gruplara kar da olabilir.106
103 Hamidullah ZTRK - Yasin ARAS,Birey Cihadlan Edemez, Gr Yay. st. 1996, s:75
104 SELM, Ahmet, Siyasalslam, 14 Aralk 2003 tarihliZaman Gazetesi.105 DLMA, Sabri, Terrizm Sorunu ve Trkiye, EGM Yaynlar, Ankara, 1997, s:47
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
43/206
32
Dnyadaki hlihazr askeri ve politik dengeler, devletlerin birbirine dorudan
g kullanmlarn gletirmekte, hatta imknsz hale getirmektedir. Bu nedenle
hasm devletler tarafndan hedef devletleri ypratmak, gelimesini ve glenmesini
nlemek, uygun ortam yaratldnda da taviz koparmak maksadyla, terrn
kullanlmas tercih edilen bir vasta haline gelmitir.107 Bu dorultuda bir devlet,
kendi karna zarar verebileceini dnd baka bir lkeye terr
uygulayabilmekte, bunu da o lkedeki kart glere mhimmat, eitici personel,
para salayarak yapabilecei gibi, kendi zel timleri aracl ile dorudan eylem
olarak ta gerekletirebilmektedir.108
Globalleen bir yenidnyada artk tm alanlarda snrlar kalkma
eilimindedir. Bu balamda herhangi bir lkedeki terr rgt veya terr zemini
oluumunun ilk aamasndan itibaren mutlaka tm dnyaya sirayet etme
eilimindedir. ster lkemizde olsun ister komularmzda olsun isterse de dnyann
herhangi bir yerinde olsun bunun fark yoktur. Bu milletin tarihi olarak stlenmi
olduu bir misyonu mevcuttur. Orta Asyadan Balkanlara, Uzak Doudan Kuzey
Afrikaya kadar tarihin herhangi bir blmnde bir ekilde muhatap olduumuz
toplumlar zerinde bir etki braklmtr. 11 Eyll saldrlaryla Amerika ve ardndan
da Avrupada ancak anlalabilen terr gereini Trkiye ok uzun zamandryaamaktadr. Yllardr terre kar verilen mcadelemiz daha yeni yeni
anlalabilmekte ve destek grmektedir. Mslmanlarn dnyadaki imajlar pek i
ac deil. Geri kalm, iddet ve terr ile malul insanlar olarak zetlemek mmkn
ksaca. Byle bir imaja sahip kiiler kreselleen dnyamza ne verebilir? Kendi
lkelerindeki problemleri dnya dzlemine tayarak huzuru bozar m? Ya da cihad
ruhuyla fetih heyecanlarna kaplarak sivillemenin ne kt bir ortamda
karkla neden olur mu?109
2.7. Dier Dinlerde Cihat Nedir?
Yeryzne selamet getirmeye geldim sanmayn, ben selamet deil, fakat kl
getirmeye geldim (Matta:10-34). Yahudilerin kutsal kitab birok yerde Kenan
106GZEL, Cemal,Korkunun Korkusu: Terrizm, Der: Cemal Gzel, Silinen Yzler Karsnda Terr, Ankara, AyraYaynevi, 2002. s:16.107
KAVUN, A. Baki., Uluslararas
ve Uluslarst TerrizmDer: O. Metin ZTRK, Uluslararas
Terrizm ve D
Politika,AnkaraBiltek Yaynlar, 2002, s.49.108Cemal GZEL, a.g.m., s.17.109 SELM, Ahmet, a.g.m.
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
44/206
33
halkna ynelik son derece iddete dayal politikalar buyurur. rnein Musann
Beinci Kitab 20:16-17de yle denir: Ancak Tanrnn miras olarak sana vermekte
olduu bu kavimlerin ehirlerinden nefes alan kimseyi sabrakmayacaksn. Fakat
onlar , Hititleri ve Amorileri ve Perizzileri ve Hibuleri ve Yebusileri Tanrnn sana
emrettii gibi tamamen yok edeceksin. 110
Kutsal kitaptaki bu yerleri ya da yukardaki Matta Kitabndan yaplan
alntlar hi kimse Yahudi ya da Hristiyan etii ile edeerde gstermeyi
dnemeyecektir. Buna karlk yaygn biimde kutsal sava diye evrilen CHAD
kavram, yzyllar boyunca Avrupada slamn fanatik bir din olduuna, retisinin
klla yayldna ve hala bugn de bakalarna iddet yoluyla kabul ettirildiine ok
ak bir delil gibi grlm, gsterilmitir.
Atalarmza, Adam ldrme. ldren, yarglanmay hak edecek' denildiini
duydunuz. Ama ben size diyorum ki, kardeine kar fkelenen her kii yarglanmay
hak edecek. Kim kardeine aalayc bir sz sylerse, Yksek Kurul'un yargsn
hak edecek. Kim kardeine ahmak derse, cehennem ateini hak edecek. 23-24Bu
yzden, adan sunaa getirdiinde, orada kardeinin sana kar bir ikyeti
olduunu hatrlarsan, adan orada, sunan nnde brak, git, nce kardeinle bar;
sonra gel, adan sun. 25Senden davac olanla, daha yoldayken abucak anla. Yoksa
o seni yargca, yarg da gardiyana teslim edebilir; sonunda da hapse atlabilirsin.26Sana dorusunu syleyeyim, son kuruu[] demedike oradan asla kamazsn.38`Gze gz, die di' denildiini duydunuz. 39Ama ben size diyorum ki, ktye
kar direnmeyin. Sa yananza bir tokat atana br yananz da evirin. 40Size
kar davac olup mintannz almak isteyene abanz da verin. 41Sizi bin adm yol
yrmeye zorlayanla iki bin adm yryn. 42Sizden bir ey dileyene verin, sizden
dn isteyeni geri evirmeyin. 43`Komunu sev, dmanndan nefret et' denildiini
duydunuz. 44Ama ben size diyorum ki, dmanlarnz sevin, size zulmedenler iin
dua edin. 45yle ki, gklerde olan Babanzn oullar olasnz. nk O, gneini
hem ktlerin hem de iyilerin zerine dodurur. Yamurunu da hem dorularn hem
de erilerin zerine yadrr. 46Eer yalnz sizi sevenleri severseniz, ne dlnz
olur? Vergi grevlileri de yle yapmyor mu? 47Yalnz kardelerinize selam
verirseniz, fazladan ne yapm olursunuz? Putperestler de yle yapmyor mu? 48Bu
110 BAL, dris; Terrizm, Liberal Devlet ve Uluslararasbirlii, Tlin Gnen li, Fatih Karaosmanolu, UluslararasPolislik ve Gvenlik, Ankara; Nobel Yaynlar, 2003, s:54
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
45/206
34
nedenle, gksel Babanz yetkin olduu gibi, siz de yetkin olun. (Mar.9:50;
Luk.14:34-35) (22) Bak, onu sknt dolu bir yataa atacam; onunla zina edenleri
de, onun yapt ilerden tvbe etmezlerse, byk skntlarn iine atacam. (23)
Onun ocuklarn vebayla ldreceim. O zaman btn topluluklar, gnlleri ve
yrekleri denetleyenin ben olduumu bilecekler. Her birinize yaptklarnzn
karln ben vereceim. (24-25) "Ama size, yani Tiyatira'da bulunan dierlerine,
bu retiyi benimsememi ve eytan'n szde derin srlarn renmemi olanlarn
hepsine unu sylyorum: ben gelinceye dek sizde olana smsk sarln. zerinize
bundan baka bir yk koymuyorum. (26-28) Ben Babamdan nasl yetki aldmsa,
galip gelene, yaptm ileri sonuna dek srdrene uluslarn zerinde yetki
vereceim. Onlar demir omakla gdecek, mlek kaplar gibi krp paralayacaktr.
Galip gelene sabah yldzn da vereceim. Yoksa senin yanna tez gelir, azmdaki
klla onlara kar savarm. (Tevrat Bln 2) (3) Kuzu ikinci mhr anca, ikinci
yaratn Gel! dediini iittim. (4) O zaman baka bir at, kzl bir at kt ortaya.
Ata binmi olana, dnyadan bar kaldrma yetkisi verildi. Bunun sonucu olarak
insanlar birbirlerini boazlayacaklar. Atlya ayrca byk bir kl verilmiti. (Tevrat
Bln 3) Tm bu rnek olarak gsterilen kutsal kitap al ntlar elbette ki Hristiyan
ve Yahudilerin birer terrist toplum olduklarn ya da inandklar dinlerinin terr
medh ettii anlam karlamaz. Blmn bandan beri anlata geldiimiz zere cihad
kesinlikle sava ve terrle e anlama gelmedii gibi dier dinlerde olduu gibi slam
dini de ne terr ne de adam ldrmeyi tevik eden bir din deildir.111
2.8. Dini Motiveli Terrizm
Allah ve din adna terr eskiden beridir insanlk tarihinin kt ve ac dolu bir
gereidir. Bu gerek ne sadece slam dini ile ne de dier kutsi dinlerle dorudan
ilikili deildir. Bu sapkn bir anlaytr. Mantksz, acmasz, radikal, kr krne,
bilinsiz bir saplant. Dini motiveli terrizmin amzda yaygnlamaya balad
dnemi randa 1979daki devrim ile balatabiliriz. ran Devrimi slami bir st yap
kullanlarak yaplmasna karlk solcu, nc dnyac, anti-emperyalist devrimlerin
sonuncusu olmutur. Devrimin baaryla gereklemesinin arkasnda ise solcu ve
poplist sylemleri slami bir dzen aray talepleri ile bartrabilmesi yatmaktadr.
111 BAL, dris; a.g.m., s:98
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
46/206
35
Siyasallama srecinde ii slam modern-devrimci bir terminolojiye sahip olacak
tarzda dntrlmtr.112
Evet, ran devriminin dnyadaki dini terr rgtlerine zellikle de slami dini
terr rgtlerine yeniden ilham kayna olduu sylenebilir. Bu yeni slamc rejim
1980ler boyunca birok lkede ayn teokratik sistemi kurmak isteyen gruplara
maddi manevi sponsorluk yapt ve bu etkinlik ideolojilerin lm ile ayn dneme
rast geldii iin rann iini kolaylatrd. O dnemde tm dnyada zellikle
Mslman dnyada hem kapitalizm hem de komnizm eskimi ideolojiler olarak
grlyordu. Din demagoglar bu durumu ok becerikli bir biimde kullandlar. Bu
amalar dorultusunda da Mslman halkn her gn be kez geldii camiler
bulunmaz bir propaganda yeri oldu. Mesajlar dinsel olmaktan ok politikti ama
bunlar dinsel motiflerle ssleniyor ve yetkililerin dorudan mdahale edemedii bir
ekilde camilerde halka arz ediliyordu. Bu olanak politik amalar iin dinden
yararlanmak isteyenlere dini ok cazip hale getiriyordu. Usame bin Ladin ve Hseyin
Veliolu bunun birer rneidir. Ne dinsel bir eitimi vardr ne de bu konuda
otoritedir. Ladin ve Ladin gibiler ideolojik bir boluk iinde olan ve hibir eye
inanmamaktansa bireylere inanmay tercih ederek inanm olanlara veya tresel ve
kltrel olarak bir dine mensup olup ancak onun asl ve esaslarna yabanc olan cahil
dindarlara kar propagandaya girimilerdir. Terrist bir yaplanmaya ye olanlarn
balangtaki durumlar yukarda izah edildii gibi cahillik dzeyindedir. Sonradan
rgt tarafndan bu insanlara rgt retileri dayatlm ve zorla bunlar retilmi,
baka herhangi bir bilgi edinimleri engellenmitir. Hizbullah Terr rgtnde de
grld zere, rgt yelerinin ne okuyup ne reneceini bizzat takip edilip
snrlanmaktadr.113
2.8.1. Dini Motiveli Terrizmin zellikleri
Dini motiveli terrizm iddeti bir eit dini ayin, dini bir grev olarak
grmektedir. Bunlar, kendilerini dinsel inanlar asndan mutlak doru olarak
grrler. Kendilerine taktklar isimlerde bile bu grlr. Hizbullah; Allahn partisi,
112 mit ZDA ve Blent ARAS,Avrasya Dosyas, nsz, ASAM yay., Sonbahar 1999, s:3.113 TLOLU, Ercan; Trkiyede Dini Terrizm ve Hizbullah, Dnyada ve Trkiyede Terr, Ankara: T.C.Merkez Bankas Yaynlar, 2002
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
47/206
36
Cnd-el Hak; gerein askerleri, Aum Shinrikyo; en yksek gerek vb. Dinsel
olmayan terrizm terr; hedefsizce zarar veren, keyfi, ksr ve belki de tmyle
moral d bir eylem olarak grr. Bunun tersine kadn ya da erkek dinci bir terrist
amacna ulamak iin bu tr biriddeti bir zorunluluk ve moral adan hakllk olarak
kabul etmektedir. Bu nedenle dini motiveli terrizm, belli bir amac olan fakat dini
motiveli olmayan terrizmden ok daha fazla vahi, acmasz ve kapsamldr. nk
yaplan eylemin vaheti hedefe ulamadaki yolun gereidir ve bu da dinsel ve ahlaki
adan kutsanmtr. Doal olarak terrist yaradlndaki insani duygularla deil,
saptrlm, dogmatik drtlerle hareket edecek ve bunun pimanln deil gururunu
tayacaktr.114
Dinci terristlerin dman yelpazesi olduka genitir. Bu tr rgtlere gre
tek doru vardr o da rgtn dorulardr. Dierleri, dier insanlarn tm sapk ve
yanl yoldadrlar. Bu nedenle tm insanlk ya bu grleri benimseyecek ya da
dman safnda kalarak savalmay bekleyecekler. Bu nedenle de yaplan eylemler
daha geni kapsaml, geni halk kitlelerine kardr. Bu anlaya gre eylemin bir
kutsall olmas sebebiyle; eylemde hedef d lmler veya zararlar da Tanr
tarafndan teki dnyada fazlasyla tazmin edilecektir. (1995 ylnda gerekletirilen
terr saldrlarnn %25 i dini motiveli terr rgtlerince gerekletirilmi olmasna
ramen bu eylemlerde ldrlen kurbanlarn says toplamn %60 na ulayordu.115
Dini motiveli terr rgtlerinin bir baka zellii de sava veya
mcadelelerini top yekn vermeleridir. Yani dini motiveli olmayan bir terr rgt
mcadele verirken yapm olduu eylemlerde dier topluluklara zarar vermekten
kanr. Hatta dier topluluklarn ve oluumlarn desteini kazanmaya alr. Oysa
dini motiveli terr rgtlerinin byle bir kaygs yoktur. Onlarn baka topluluklardandestee ihtiyalar yoktur. Eylemlerini kendi inanlar dorultusunda yaparlar ve d
dnyaya ho grnme gibi bir dertleri yoktur. Dini motiveli olmayan terrist gruplar
en azndan genelin haklarn koruduklarn savunurlar ve bylece genele zarar
vermekten ekinirler. Ancak dini motiveli terristlerin akllarnda sadece kendi
kazanmlar vardr ve zarar grenlerin ok olup olmamas bunlar ilgilendirmez. Dini
114 CLUTTERBUK, R; Terrorism in an Unstable World, London: Routledge Press, 1994, p:76115 CRENSHAW, Martha;Is International Terrorism Primarily State-Sponsored?, International Terrrorism, London:Macmillan Education Ltd, 1990, s: 173
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
48/206
37
motiveli rgtlerin inanlarndaki dogmatik yap ve inan bu rgtlerin liderlerine
kar da sergilenir. rgt lideri kutsal bir grev gerei Tanr adna veya Tanr
tarafndan seilmitir. Buyruklar da kendisi de kutsaldr, eletirilemezler.
Dini kimlik ou kez etnik ya da ulusal kimliklerle i ie gemi olduu iin
dini gruplarn psikodinamii daha ok etnik baklklar yneten psikodinamiklere
benzer. Gerekten de kktendinci iddet, etnik ya da ulusal duyarllklarla yakndan
ilikili olduu zaman (ki Hizbullahta bu var) iddet olgular genellikle
artmaktadr.116
Dinci terrizm yalnzca bir nc dnya lkesi olgusu deildir. Amerikan
polis arivlerinde herhangi bir ekilde dinsel motiveli iddet olaylarna karm
100.000in zerinde Amerikalnn kayd bulunmaktadr. Bu gn ABDde yeleri
50.000 civarnda olan ve ideolojileri anti federal olan rka dayal dinsel nefrete kadar
uzanan 100 kadar rgt ve kendisini kilise olarak tanmlayan kurulular vardr.117
2.9. Yasal Durum
2.9.1. Anayasa
Devletin eklini, devletin temel yapsn, kiilerin haklarn ve devlerini,
devlet organlarn ve bu organlar arasndaki ilikileri belirten en soyut ve en genel
hukuk kurallarn ieren kanundur, anayasa.118 Yazl hukuk kurallar arasnda,
bunlar karan organlarn devlet yaps iindeki yeri ve nemi bakmndan bir
hiyerari bulunur. Bu hiyeraride anayasa ilk sray, dier kanunlar da ikinci srayalr.119
2.9.1.1. 1982 Anayasasnn Genel Esaslar
Anayasamzn 1. Maddesi; Trkiye Devleti bir cumhuriyettir. Madde 2;
Trkiye Cumhuriyeti toplumun huzuru, milli dayanma ve adalet anlay iinde,
116
D.VOLKAN, Vamik, a.g.e., s:205117 KARLSSON, Ingmar, a.g.e, s:164-190118 A.GRZ, a.g.e., s:39119 N.BLGE, Hukuk Balangc, Turhan Kitabevi, Ankara 1994, s:67
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
49/206
38
insan haklarna saygl, Atatrk Milliyetiliine bal, balangta belirtilen temel
ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir. 120
Bu maddelerde; Trkiye Cumhuriyetinin her eyden nce Atatrk
Milliyetiliine bal bir toplum olduu aklanmtr. Bu toplum, insan haklarna
saygl, balangta belirtilen (1982 Anayasas Balang Maddeleri)121 Atatrk
lkelerine dayanan siyasi rejimler iinde insan haysiyetini en iyi koruyan,
gerekletiren ve teminat altna alan demokratik rejimi benimsemitir. Sosyal Hukuk
Devleti ise; bizzat devletin koyduu hukuk kurallarna uyaca ve alan, alt
halde elde ettii rn ile mutlu olabilmek iin, tasarlad maddi ve manevi deerlere
sahip olamayan kiilerin yardmcs olaca ilkesini belirtmektedir. Trkiye
Cumhuriyeti hrriyetidir. nsan hak ve hrriyetleri temeline dayanr.122 Hi kimse
suu sabit olana kadar yani mahkemece kendisine su karar klnana kadar
masumdur. Ceza yasamzn genel hkmlerine gre pheden de sank faydalanr.
Bu da u demektir; bireye isnat edilen sulamann kesinlemi olmas delillerin
geerliliine ve salamlna baldr. Kimse geersiz delillerle sulanamaz. Ancak
burada zgrln tanmnn iyi yaplarak snrlarnn net bir ekilde izilmesi
gerekmektedir. Snrlar belirlenmeyen zgrlkler mutlaka bakalarnn
zgrlklerine tecavz edeceinden zgrlk olmaktan karak hak ihlaline girer.
zgrlk-Terr tartmalar uzun zamandr yapla gelmektedir.123 zellikle 11 Eyll
saldrlar ve bu saldrlarn bir devam olan ngiltere, spanya, gibi baz Avrupa
lkelerinde gerekleen terr olaylarndan sonra bizdeki zgrlkleri snrl bulan
Avrupa ve her frsatta eletiren gelimi lkeler terrle mcadele iin bizdekinden
ok daha kat snrlamalara gitmektedirler. Trkiyede ise durum tersine dnmtr.
Avrupa Birlii srecinde uyum yasalar ile birlikte zgrlkler de geniletilmi
gvenlik glerinin yetkilerinde bir takm snrlamalara gidilmitir. Elbette ki bireyinve topluluklarn zgrlkleri sosyal devlet idarelerince n planda tutulmaldr.
Globalleen dnyada kiisel ve toplumsal zgrlklerin olabildiince gelimi olmas
ekonomik, sosyal, siyasal ve kltrel adan azami neme sahiptir. Ancak lkenin
terr olaylarndan arnm, gvenli bir lke olmas da zgr bir lke olmas kadar
120 YENSEY, Feridun,Anayasa, Baheehir nv. Yay., stanbul, 2006121 Bkz: 1982 Anayasas Balang Maddeleri122 O.S.Kocahanlolu, Gerekeli ve Aklamal Anayasa, Temel Yay.,stanbul, s:33,34,35123 CLINTOCK, Michael;Amerikan Doktrini ve Kar Ayaklanmac Devlet Terr, Der. Cemal Gzel, Silinen YzlerKarsnda Terr, Ayra Yaynevi, Ankara,2002, s:169
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
50/206
-
8/7/2019 Turkiye de Faaliyet Gosteren Dini Bir Teror Orgutu Olarak Hizbullah Hizbullah as a Religously Motivated Terrorist Org
51/206
40
almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz. eklindedir. Bu maddede Devlette
egemenliin kaytsz artsz Trk Milletinde olduu aklanmaktadr. Millet
egemenliini vatandalarn hangi artlarda kullanaca anayasada aklanr. Fakat her
ne olursa olsun Trk Milleti egemenliinin kullanlmasn hibir zaman, hibir
surette belli bir kiiye, bir zmreye veya snfa brakamaz. Madde ayn zaman