1

Turist Psikolojisi: Turizmin Psikolojik Temelleri

Doç.Dr. Ulaş Başar Gezgin ulasbasar@gmail.com

2

İçindekiler• 1. Giriş• 2. Turist Motivasyonu ve Kişilik• 3. Turist Algısı• 4. Turistin Öğrenme Süreçleri• 5. Turistte Tutum Oluşumu ve Değişimi• 6. Turisti İkna Etme• 7. Medyada, Sosyal Medyada ve Ortamda Turistik Reklamcılığın Psikolojik Temelleri• 8. Turist Davranışına Etki Eden Referans Grupları ve Fısıltı Gazetesi • 9. Aile ve Sosyal Katmanlaşmanın Turist Psikolojisiyle İlişkisi• 10. Kültürün Turist Psikolojisine Etkisi• 11. Altkültürlerin Turist Psikolojisine Etkisi• 12. Kültürlerarası Turist Psikolojisi• 13. Turizm Sektöründe Segmentasyon• 14. Turizmde Etik İhlalleri• 15. Tüketim Toplumu ve Turizm

3

1. Giriş

• Psikoloji ve sosyolojinin uygulama alanı olarak turist davranışı alanı

4

2. Turist Motivasyonu ve Kişilik

• Motivasyon modelleri • İhtiyaçlar ve amaçlar• Maslow ve diğer kuramcılar• Kişilik kuramları – (özellikle psikodinamik yaklaşımlar)

• Heyecan ve yenilik arayışı • Kendini özel hissetme isteği• Görselleştiriciler ve sözelleştiriciler

5

2. Turist Motivasyonu ve Kişilik

• Maddiyatçılık• Zorlantılı turistler • Ürün ve markaların kişiselleştirilmesi• Turizmle uzatılan (uzatılması teşvik edilen)

benlik• Benlik imgesi• Savunma düzenekleri • İzdüşümsel araştırmalar

6

3. Turist Algısı

• Görsel uyaranlar• Bilişsel uyaranlar• Gestalt ilkeleri• Görsel kalıpyargılama• Hale etkisi• Ürün ve hizmet imgesi • Ürün ve hizmet kalitesi• Ambalajlama

7

3. Turist Algısı

• Algıda seçicilik • Tezgah/resepsiyon görüntüsü• Şirket imgesi• Deneyim satma• Gruplama• Algılanan fiyat• Algılanan risk• Ürün yerleştirme

8

4. Turistin Öğrenme Süreçleri

• İlgili öğrenme modelleri• Koşullandırma• Pekiştirme• Uyaranı genelleştirme• Uyaranı ayırt etme• Ürünü ayırt etme• Sönümlenme• Unutma • Kitlesel öğrenme vs. Dağıtık öğrenme

9

4. Turistin Öğrenme Süreçleri

• Gözlemleyerek öğrenme (özellikle çocuklar)• Rol modelleri (özellikle çocuklar)• Kısa süreli ve uzun süreli bellek• Bilginin işlenmesi ve saklanması• Bilginin erişilebilir ya da erişilemez olması• Tekrar (yararları ve zararları)• Diğer bilişsel yaklaşımlar

10

5. Turistte Tutum Oluşumu ve Değişimi

• Tutum oluşumundaki etmenler• Tutum değişimindeki etmenler• Tutum ve kişilik ilişkisi• Tutumların algısal, bilişsel ve davranışsal

özellikleri• Ürünlerin/Hizmetlerin karşılaştırılması • Tutumların işlevleri

11

5. Turistte Tutum Oluşumu ve Değişimi

• Ürünlerin/Hizmetlerin olumlu ve olumsuz nesnelerle ilişkilendirilmesi

• Bilişsel uymazlık ve tutum-tutum ve tutum-davranış çatışması

• Yükleme kuramı• Kapıya ayağını koyma tekniği

12

6. Turisti İkna Etme

• Geniş kapsamlı yayın vs. Dar kapsamlı yayın• İleti tasarımı: Söz vs. İmge• İleti çerçeveleme• Tek-yanlı vs. iki-yanlı ileti• Sıralama etkisi

13

6. Turisti İkna Etme

• Turisti korkutma (örn/ çok az koltuk/oda kaldı)• Turisti güldürme• Cinselliğin kullanımı• “Geç kalma, biter” uyarıları• Duygu sömürüsü?• İletinin ayrımcı altyapısı – (örneğin, ataerkil reklamlar)

• İletinin etkili olup olmadığının ölçülmesi

14

7. Medyada, Sosyal Medyada ve Ortamda Turistik Reklamcılığın Psikolojik Temelleri

• Etkileşimsiz ve Etkileşimli Medya arasındaki yapısal ve süreçsel farklar

• Akıllı televizyonlar• Ağ kullanıcısı tabanlı reklamcılık• Google Ads örneği• Mobil reklamcılık• Nielsen araştırmaları

15

7. Medyada, Sosyal Medyada ve Ortamda Turistik Reklamcılığın Psikolojik Temelleri

• Medyaya maruz kalma yaklaşımları• Sosyal medya uyarlamaları• İlgili iletişim modelleri• Arama motoru reklamcılığı• Deneyimsel reklamcılık• Şirketlerin sosyal medya politikaları

16

8. Turist Davranışına Etki Eden Referans Grupları ve Fısıltı Gazetesi

• Referans gruplarının etkileri• İç grup-dış grup kavramsallaştırması• Sosyal psikolojide kayırmacılık• Özdeşleşme• Referans grubu türleri• Akranlar ve alışveriş/hizmet grupları • Sanal gruplar (forumlar ve diğerleri)

17

8. Turist Davranışına Etki Eden Referans Grupları ve Fısıltı Gazetesi

• Referans gruplarının etkilerini belirleyen etmenler

• Uyarlık, uzmanlık, deneyim, gösteriş, kişilik vb.• Bilgi kaynağı olanların inandırıcılığı • Kanaat önderliği• Fısıltı gazetesi• Bloglar, viral videolar ve diğerleri• Yeniliğin benimsenmesine yönelik modeller

18

9. Aile ve Sosyal Katmanlaşmanın Turist Psikolojisiyle İlişkisi

• Aile ve toplumsallaşma• Çocuk yetiştirme biçimleri • Kuşaklar ve kuşaklararası etkiler• Ailede karar alma süreçleri • Aile rolleri• Çocuklar ve turizm • Aile Döngüsü: Bekar-Evli-Çocuklu-Boş Yuvada-Emekli

(ve diğer olasılıklar)• Geleneksel olmayan aileler ve aile olmayan haneler

19

9. Aile ve Sosyal Katmanlaşmanın Turist Psikolojisiyle İlişkisi

• Toplumsal sınıflar ve toplumsal tabakalaşma• Toplumsal hiyerarşi• Psikolojik vs. Sosyolojik sınıf• Eğitim grupları• Meslek grupları ve gelir grupları• Üst, orta ve alt sınıfların turizm örüntüleri• Moda• Biriktirme ve harcama örüntüleri• Sınıfsal ve mekansal ayrımlaşma

20

10. Kültürün Turizm Psikolojisine Etkisi

• Kültürel roller• Kültürel farklar ve benzerlikler• Kültürel değerler• Kültürel öğrenme• Dil ve kültürel simgeler• Milli kültür tezi ve eleştirisi

21

10. Kültürün Turizm Psikolojisine Etkisi

• İlgili kuramlar (özellikle Hofstede)• Kültürün yaygın vs. örgün olarak öğrenilmesi• Kültür ve kişilerarası ilişkiler• Ritüeller• Kültürel değerlerin turistik reklamlara

yansıması

22

11. Altkültürlerin Tüketici Psikolojisine Etkisi

• Etnik altkültürler• Dinsel ve inançsal altkültürler• Yöresel altkültürler• Yaşa bağlı altkültürler– (özellikle ergen ve genç altkültürleri)

• Cinsiyet altkültürleri • X-Y-Z kuşağı kavramsallaştırmasının eleştirisi

23

12. Kültürlerarası Turist Psikolojisi

• Yerel sürüm vs. Standard sürüm (yerli-yabancı turist)

• Kültürlerarası farklar• Karşılaştırmalı yaklaşımlar• Dilsel engeller• Yerel vs. Küresel ürün/hizmet sunumu• Küresel ergen ve genç piyasası• Yükselen Asya tüketim ve turizm örüntüleri

24

13. Turizm Sektöründe Segmentasyon

• Segmentasyon Ölçütleri• Demografik: • Yaş• Cinsiyet• Aileler ve haneler• Sınıflar ve diğer toplumsal tabakalaşmalar• Etnik kimlik

25

14. Turizmde Etik İhlalleri

• Sömürgen pazarlamacılık• Turistik reklamlarda izleyici istismarı• Yasal zemin• Tepkiler ve imza kampanyaları• Çevrimiçi yanıltamacalar ve yalanlar• Sağlıksız hizmet

26

15. Tüketim Toplumu ve Turizm

• Tüketim toplumuna yönelik sosyolojik eleştirilerin tartışılması ve turizme uygulanması

• Video tartışma

27

Kaynakça

• Gezgin, U.B. (2015). Tüketici Psikolojisi: Kapitalizmin Şifreleri. http://www.slideshare.net/dr_gezgin/tuketici-psikolojisi-sunumu-ulas-basar-gezgin

• Schiffman L. G. ve Wisenblit J. L. (2015). Consumer Behaviour. Boston: Pearson.