tula written report.docx

29
Tula: Tula sa Panahon ng Katutubo Propesor: Prop. Angeles Ysmael Mga Tagapag-ulat: Acero, Rizza Mae Akmad, Aiman Akmad, Mosanip Ridski Allaga, Loren Aranan, Junaira Taon at Kurso: III – BSED Filipino Iskedyul:

Upload: elle-kwon

Post on 19-Feb-2016

639 views

Category:

Documents


4 download

TRANSCRIPT

Page 1: TULA WRITTEN REPORT.docx

Tula:

Tula sa Panahon ng Katutubo

Propesor: Prop. Angeles Ysmael

Mga Tagapag-ulat:

Acero, Rizza Mae

Akmad, Aiman

Akmad, Mosanip Ridski

Allaga, Loren

Aranan, Junaira

Taon at Kurso:

III – BSED Filipino

Iskedyul:

MTh/ 4:00-5:30

Page 2: TULA WRITTEN REPORT.docx

Tula

(Matandang Panahon/ Panahon ng Katutubo)

Ang kasaysayan ng tulang Pilipino ay nababahagi sa limang importanteng mga

panahon. Una, ang Matandang Panahon. Ang panahong ito ay nagsimula noong unang

pagdating ng mga Negrito o Aeta hanggang sa taong 1521. Pangalawa, ang Panahon

ng mga Kastila na nagmula noong taong 1521 hanggang sa taong 1876. Pangatlo, ang

Panahon ng Pambansang Pagkamulat. Ito ay panahon ng himagsikan. Pang-apat, ang

Panahon ng mga Amerikano na nag-umpisa noong taong 1898 hanggang sa

pagkatapos ng panahon ng digmaan. At ang huli'y ang Panahong Patungo sa

Pambansang Krisis.

Bago pa man dumating ang mga Kastila sa Pilipinas, mayroon nang sining at

panitikan ang mga sinaunang Pilipino.

Karamihan sa mga panitikan nila’y yaong mga pasalin-dila gaya ng mga bulong,

tugmang-bayan, bugtong, epiko, salawikain at awiting-bayan na anyong patula; mga

kwentong-bayan, alamat at mito na anyong tuluyan at ang mga katutubong sayaw at

ritwal ng babaylan bilang pinakaunang anyo ng dula sa bansa.

May mga panitikan ring nasulat sa mga piraso ng kawayan, matitibay na kahoy

at makikinis na bato. Ngunit iilan na lamang ang mga natagpuan ng mga arkeologo

(archeologists) sapagkat batay sa kasaysayan, pinasunog at pinasira ito ng mga prayle

nang dumating sila sa bansa sa paniniwalang ang mga ito ay gawa ng demonyo.

Ayon sa pananaliksik nina Tumangan, Alcomtiser ang matandang panulaan ng

Pilipinas ay masasabing karugtong ng mga unang kultura ng Timog Silangang Asya.

Karaniwan sa mga kantahin at berso ay tungkol sa mga gawaing makaDiyos, tahanan,

bukid, dagat, kaligayahan, kasaganaan at iba pa. Masasabing likas na mga makata ang

ating mga ninuno. May mga tula at awit sila sa lahat ng okasyon ng kanilang

buhay.Patula nila kung bigkasin ang mga bugtong, ang mga salawikain at maging mga

kasabihan.Ang mga bugtong, ayon kay Lope K. Santos ay siyang kauna-unahang

katutubong tula. Ito'y ang paghahanay ng mga piling salita na nagsasaad ng talinghaga

Page 3: TULA WRITTEN REPORT.docx

at masasagot sa pamamagitan ng panghuhula. Ang salawikain at mga kawikaan ay

mga patula rin. Naglalaman ito ng mga paniniwalang panlipunan, pilosopiya at mga

minanang kapaniwalaan.

Matandang Panahon/ Panahon ng Katutubo

Tulad ng maraming dayuhang kabihasnan, ang panitikan ng Pilipinas ay

nagmula sa mga magkakaibang lipon ng tao na may panahong pagkaka-agwat na

dumating. Ang mga unang tao na dumating sa Pilipinas ay ang mga Negrito o Aeta.

Sumunod naman ang grupong Indones at mga Malay. Dahil dito ang sinaunang

kabihasnan ay may sarili nang sistema ng pagsulat at pasalita. Ang unang ebidensiya

na mayroon nang sariling panitikang pagsulat ang mga pilipino bago pa dumating ang

mga dayuhang taga-kanluran ay ang Baybayin na binubuo ng tatlong patinig at 14 na

katinig. Ang mga simbolong ito ay nakasulat sa mga dahon at balat ng mga punong-

kahoy na ang gamit naman sa pag-ukit ay ang mga matutulis na bato at kahoy din.

Mayroon na ring panitikan na pasalita ang mga sinaunang tao. Ang panitikang

pasalita ay may anyong panulaan, tuluyan, at dula.

Ang panulaan ay binubuo ng mga bugtong, salawikain at kasabihan, tanaga,

tulang pambata, bulong, awiting bayan, at epiko. Ang mga ito'y nakasulat din ngunit ng

dumating ang mga Kastila marami ang sinunog na mga literatura at saka dahil marami

ang nakasulat sa mga kahoy at dahon ito ay natunaw pagkalipas ng maraming taon.

Bagamat magkakaiba ang lenggwaheng gamit ng mga sinaunang tao ang kanilang

panitikan ay may iisang mensahe at layunin.

Ang Tradisyong Patula

Nahahati sa dalawang kategorya ang tradisyong ito: hindi inaawit at inaawit. Ang

unang kategorya ay tinatawag na panugmaang-bayan at ang ikalawa, kantahing-bayan

A. Ang Panugmaang-bayan

Ang anyo nito ay daludturan o dadalawahing taludtod lamang, dili kaya’y

apaludturan o aapating taludtod lamang ang bumubuo sa isang saknong. Bawat

Page 4: TULA WRITTEN REPORT.docx

taludtod ay may sukat--- may bilang ang pantig na ang hulihan ay magkakasintunog---

tugma.

Nahahati sa tatlong uri ang kategoryang ito: Tugmaang Walang Diwa o

Tugmaang Pambata, Tugmaang Matatalinghaga, at Tugmaang Ganap na Tula.

1.      Ang mga Tugmaang Walang Diwa o Tugmaang Pambata

Sinasabing ito ang pinagmulan o pinag-ugatan ng tula. Ang mga salita ay tila

larong-bibig na pangkasanayan ng mga bata sa pagsasalita. Maririkit ang pananalitang

ginagamit sa payak nitong kaanyuang sukat at tugma. Lamang tila ba gahol ito sa

kahulugan. Walang talinghaga. Basta bukambibig magpahanggang sa ngayon. Kung

hindi naman, nagtataglay ng kahulugan kaya lang mababaw. Maririninig natin ito kapag

ang isang ina ay naaaliw sa kanyang paslit at palagian sa mga batang naglalaro sa

bakuran o sa daan. Layunin marahil sa bagay na ito ang mga sumusunod: pampatuwid

ng dila nang ang bata ay di-mautal pag nagsasalita; panunudyo ng mga

nagkakapikunang bata sa laro; pang-alo sa nagmamaktol na paslit; at pansabi-sabi sa

mga nagmamasid sa kapaligiran.

Ang mga tugmang pambatang ito ay tinatawag ding kasabihan, sa Ingles,

Mother Goose Rhyme. Kaya huwag natin itong ipagkamali sa salawikain o sabi-sabi,

dahil iba naman ang ipinakakahulugan nito.

Halimbawa:

Tutubi…tutubi

Huwag kang magpapahuli

Sa batang mapanghi!

Bata…batuta

Daming muta

Page 5: TULA WRITTEN REPORT.docx

2.      Ang mga Tugmaang Matatalinghaga

Sinasabi sa Landasin sa Panulaang Tagalog (Pamana ng Panitikang Filipino) na

ang panulaang Filipino ay nagsisimula sa anyo ng bugtong, salawikain, at iba pang

awiting bayan na sa kalikasan at sa buhay sa araw-araw humango ng mga paksain.

(Arrogante et. al, 1983) Maiikli lamang ang mga ito, madadalumat at matatalinghaga.

Tulad na lamang ng sawiakin na mga parirala pero naglalarawan na at naglalahad ng

kahulugan. Ang mga bugtong, salawikain, at sai-sabi, at sabi-sabi pa kaya na mga

ganap na pangungusap at nagtataglay ng buong kaisipan ang hindi magtaglay ng higit

na mas malalim na kahulugan? Ang mga bugtong ay karaniwan nang daludturan,

magkaminsan ay apaludturan. Gayundin ang mga salawikain at sabi-sabi. At kapag

may paglalarawan, may imaheng nakikita. Madalumat ang tawag dito. At kapag sa

larawang ito ay may nahuhulong hunahuna at may nasasmbot na kahulugan at

kabuluhan, matatawag itong matalinhaga. Talinhaga na kung tawagin noon ng mga

mananaliksik na Kastila ay misterio at matafora. Sa mga panugmaang ito, nasasalamin

na tunay na mga saloobin at kaisipan ng mga ninunong Pilipino.

Bugtong

Lumalakad walang paa

Tumatakbo walang mata. ~BOLA

Salawikain

Mga patulang aral o paalaala, malimit ay may sukat at tugma at siyang

bukambibig ng mga tao lalo na ng matatanda. Ang mga ito’y matatalinghaga, makinis at

di-tiyak na pangaral at paalaala sa mga tao, lalo na sa mga kabataang nakalilimot sa

katu tubong magandang asal.

Pag hindi ukol, Hindi bubukol.

Page 6: TULA WRITTEN REPORT.docx

Kasabihan

Ito ay iba sa salawikain sa dahilang ito’y hindi gumagamit ng mga talinghaga.

Payak ang kahulugan. Ang kilos, ugali, at gawi ng isang tao ay masasalamin sa mga

kasabihan.

Tulak ng bibig

Kabig ng dibdib.

Kasama sa gayak

Di kasama sa lakad.

Utos na sa pusa

Utos pa sa daga

Ubos-ubos biyaya

Bukas nakatunganga

 Bulong

Ito ay may iba’t ibang gamit. Sa pang-engkanto, sa pangkukulam, sa

panunumpa, sa paggalang sa mga anito at di- nakikitang ispiritu, sa pagpapagaling sa

maysakit.

Tabi! Makikiraan

Mga bulag kami.

Huwag po kayong lalapit

Baka naming kayo maipit.

Page 7: TULA WRITTEN REPORT.docx

3.      Ang mga Tugmang Ganap na Tula

Sa uring ito nabibilang ang Tanaga ng Katagalugan at ang Ambahan ng mag

Hanunuo Mangyan ng Mindoro. Sa pagkakahulugan ni Juan de Noceda at Pedro San

Lucar sa Vocabulario de la Lengua Tagala, ang tanaga isang uri ng tulang nakapataas

sa wikang Tagalog, na binubuo ng pitong pantig ang bawat taludtod, may apat na

taludtod sa bawat saknong, at ito’y hitik sa talinghaga (Arrogante, et al., 1983)

Tanaga

Binubuo ng pitong pantig ang bawat taludtod, may apat na taludtod sa bawat

saknong, at ito’y hitik sa talinghaga.

Baging akong kalakat

Kaya ako mataas

Sa balite kumalat

Nakinabang ng taas.

B.     Ang Kantahing-bayan

Ang mga popular na katutubong awiting naririnig nating inaawit sa mga nayon

tuwing may okasyong idnaraos, tulad ng kasalan, pagpapatanim, paglalamay sa patay,

atbp. Wala itong ipinagkaiba sa tula dahil kung ito’y susuriin, may sukat ito’t tugma,

lamang isinasatinig o isinatono,

May dalawang uri ng kantahing-bayan: kantahing bayang di-gaanong

nagsasalaysay at kantahing bayang nagsasalaysay. Sa unang uri, mapupunang ito’y

maiikli lamang, karaniwan ang mga ito’y naglalarawan lamang ng mga pang-araw-araw

na sitwasyon o okupasyon n gating mga ninuno.

Nabibilang sa hating ito ang mga sumusunod:

1)      Oyayi o hele o duayya sa Ilokano - ito ang awit sa pagpapatulog ng bata.

Malambing ang himig nitong monotono at maulit ang lirik subalit makahuludan.

Page 8: TULA WRITTEN REPORT.docx

2)      Kalusan - Ang awit sa paggawa. Maaaring awitin ito habang nagtatrabaho o kaya

pagkatapos ng trabaho. Sa pamamangka, ito’y tinatawag na talindaw at habang

nagsasagwan, ang awit ay tinatawag na soliranin.

3)      Kundiman - ito ang awit ng pag-ibig. Noong araw uso ang harana, ang mga awit

na kinakanta ng binatang nanunuyo sa dalagang sinisinta. Kung minsan punung-puno

ang awit ng pangarap at minsan nama’y walang kasing lungkot dahil sa binatang di

agad natutugon ang pag-ibig ba idinudulog, o kaya’y kapag nasisisphayo. Maraming uri

ng pag-ibi ang maaaring paksain ng kundiman. Pag-ibig sa Diyos, sa bayan, sa mga

magulang, sa kapatid, sa kapwa maging sa kaaway, sa gawain, sa halaman at sa kung

saan pang iba. Sa Ilokano, kung tawagin ito ay Pamulinawen, sa Bisaya ay Balitaw, sa

Negrito ay Uso.

4)      Diona – ito ang awit sa kasal.

5)      Kumintang o Tikam o Hiliraw o Tagumpay – ito ang awit na pandigma. Inaawit

ito sa gabi sa saliw ng biyolin at gitara. (Cuasay, 1973) ibinibilang din itong isang uri ng

kundiman na nagpapahayag ng pag-ibig sa bayan.

6)      Dalit o Himno – ito ang awit sa pagsamba sa mga anito. Ngayon kilala na ito

bilang mga awiting panrelihiyon.

7)      Dung-aw – ang awit sa patay o pagdadalamhati. Habang nakaburol ang patay,

isa sa mga mahal nito sa buhay ang maaaring umawit para purihin ang namatay. Iniisa-

isa rito nag mga nagawa nitong kabutihan noong nabubuhay pa. karaniwang pagtawag

kung ito’y aawitin dahil parang buhay pa itong kinakausap. Ang himig nito’y nakalulunos

dahil sa sobrang panglaw ng panambitan. Ayon kay Jose Villa Panganiban, ito’y walang

tiyak ng lirik sapagkat ang awit ay iniaayon s kasalukuyang damdamin ng umaawit.

8)      Umbay – ang awit ng pagkaulila. Ang himig at tema nito ay nagpapaawa sa

kawalan ng nagmamahala o kumukupkop na magulang.

9)      Kutangkutang o Rawitdawit sa Kabikulan – ang awit ng mga lasing oi awit sa

lansangan na naglalayong magpatawa, magpasaring o manudyo. Ang tono ay luma

pero ang lirik ay panagu-bagoayon sa hinihingi ng pagkakataon. Marami sa awiting ito

Page 9: TULA WRITTEN REPORT.docx

ay may bahid- berde o patungkol sa seks namaaaring isipin ng konserbatibong

tagapakinig na malaswa.

Konklusyon:

Samakatwid, ang Panahon ng Katutubo ay ang panahon ng karunungan o

kaalamang-bayan. Ang ating mga ninuno, sa abot ng kanilang kaisipan at

mapaghulong kakayahan, at sa tulong na rin ng kanilang payak na karanasan sa mga

sinauna nilang pakikibakasa buhay, ay natutong bumalangkas ng matibay na

pundasyon para sa ikagaganyak, ikapapanatag, ikapapanatili, at ikapapakinabang ng

kalahatan. Ito ay pagbibigay-kahulugan, pag-iinterpreta, pagpapaliwanag at

pagpapakabuluhan sa lahat ng mga nangyayari o nararanasan sa pang-araw-araw

nilang pamumuhay, sa mga pangyayaring nagaganap sa makipot pa nilang daigdig, sa

mga bagay-bagay na abot-tanaw lamang nilang nasasaksihan sa kalawakan, sa mga

pagbabagong napupuna nila sa kanilang sarili at lipunan. Pinaunlad ng mga ito ang

kanilang pamumuhay. Pinalalim ng mga ito ang kanilang pag-iisip at pag-unawa.

Hinubog ng mga ito ang kanilang pagkatao. Pinalaganap ng mga ito ang kanilang

kultura.

Mga Halimbawa:

A. Panugmaang-bayan

1.      Ang mga Tugmaang Walang Diwa o Tugmaang Pambata

Halimbawa:

Pen Pen di Sarapen, de kutsilyo de almasen.

Hau hau de kalabaw, de batuten!

Sayang pula, tatlong pera,

Sayang puti, tatlong salapi.

Page 10: TULA WRITTEN REPORT.docx

Sipit namimilipit, gintong pilak

Namumulaklak sa tabi ng dagat!

Pong...

pong...

pong....

Galapong!

Tutubi…tutubi

Huwag kang magpapahuli

Sa batang mapanghi!

Bata…batuta

Daming muta

Haba, haba,

Parang bangka!

Bilog, bilog,

Parang niyog!

Page 11: TULA WRITTEN REPORT.docx

2.      Ang mga Tugmaang Matatalinghaga

Bugtong

1. Kung kailan mo pinatay, saka pa humaba ang buhay.

Sagot: kandila

2. Baboy ko sa pulo, ang balahibo'y pako.

Sagot: langka

3. Nang sumipot sa maliwanag, kulubot na ang balat.

Sagot: ampalaya

    

4. Isang butil ng palay, sakot ang buong buhay.

Sagot: ilaw

5. Ako ay may kaibigan, kasama ko kahit saan.

Sagot: anino

6. Sa araw ay bungbong, sa gabi ay dahon.

Sagot: banig

7. Dumaan ang hari, nagkagatan ang mga pari.

Sagot: siper

Page 12: TULA WRITTEN REPORT.docx

8. Munting hayop na pangahas, aaligid-aligid sa ningas.

Sagot: gamu-gamo

9. Tinaga ko ang puno, sa dulo nagdurugo.

Sagot: gumamela

10. Naabot na ng kamay, ipinagawa pa sa tulay.

Sagot: kubyertos

Salawikain

‘Pag ang tubig ay magalaw

Ang sakit ng kalingkingan

Ang ilog ay mababaw

Damdam ng buong katawan

Salawikain: Pagkahaba-haba man ng prosisyon sa simbahan din ang tuloy.

Kahulugan: Sa tinagal-tagal man ng samahan ng magkasintahan, sa bandang huli ay

humahantong din ito sa kasalan.

Salawikain: Pag maikli ang kumot, matutong mamaluktot.

Kahulugan: Kung nakakaranas ng kakulangan sa buhay ang isang tao ay dapat siyang

mamuhay ng naaayon sa kanyang kakayahan. Matutong magtipid at maging payak sa

pamumuhay.

Page 13: TULA WRITTEN REPORT.docx

Salawikain: Kung hindi ukol, hindi bubukol.

Kahulugan: Ang swerte sa buhay ay huwag asahang makakamtan kung hindi nakalaan

para sa iyo.

Salawikain: Nasa Diyos ang awa, nasa tao ang gawa.

Kahulugan: Hindi sapat na tayo ay humingi ng awa sa Diyos, kailangan din natin na

pag-ukulan ng sikap at gawa upang matamo ang mimithing biyaya.

Salawikain: Lahat ng gubat ay may ahas.

Kahulugan: Saan man sa ating lipunan ay may mga taong traydor na gumagawa ng

mga bagay na nakalalason o nakasisira sa samahan ng bawat isa.

Salawikain: Magkulang ka na sa asawa huwag lamang sa iyong anak..

Kahulugan: Kadalasang ipinapayo ito sa mga nagbabalak magpakasal o sa mga

bagong mag-asawa upang mapabuti ang kanilang pagsasama. Ang mga magulang

kase ay higit na mapagtatakpan o mapapatawag ang pagkukulang ng sariling anak

keysa sa pagkukulang ng ibang tao.

Salawikain: Kung ano ang puno, siya ang bunga.

Kahulugan: Ginagamit sa paghahambing ng anak sa kanyang mga magulang.

Sapagkat ang mga magulang ang humuhubog sa pagkatao at pag-uugali ng anak, ang

anak ang nagiging larawan ng pagkatao at pag-uugali ng kanyang mga magulang. Ang

mabuti (o masamang) anak, ay karaniwang ibinubunga ng mabuti (o masamang) mga

magulang.

Salawikain: Kung ano ang itinanim, ay siyang aanihin.

Kahulugan: Kung ano ang ginawa mo sa kapwa ay kadalasang ganun din ang gagawin

sa iyo. Halimbawa kung naging matulungin ka sa kapwa ay tutulungan ka rin ng mga

taong tinulungan mo.

Salawikain: Ang taong ginigipit sa patalim man ay kumakapit.

Page 14: TULA WRITTEN REPORT.docx

Kahulugan: Ang taong nagigipit kung minsan ay napipilitang gumawa ng mapangahas

na bagay na maaaring maging dahilan upang lalu lamang siyang magipit. Halimbawa,

ang taong may mabigat na pangangailangan ng pera ay nagagawang mangutang ng

patubuan, tulad ng five-six, na nagiging dahilan upang lalu pa siyang mangailangan ng

pera.

Bulong

“Tabi! Makikiraan

Mga bulag kami.

Huwag po kayong lalapit

Baka naming kayo maipit.”

Bulong ng mga Bagobo ng Mindanao"Nagnakaw ka ng bigas ko,

Umulwa sana mata mo,

mamaga ang katawan mo patayin ka ng mga anito"

Bulong sa Ilocos"Huwag magalit, kaibigan,

aming pinuputol lamang

ang sa amiy napagutusan"

Bulong sa Bicol"Dagang malaki, dagang maliit,

ayto ang ngipin kong sira na't pangit.

sana ay bigyan mo ng kapalit"

Page 15: TULA WRITTEN REPORT.docx

3.      Ang mga Tugmang Ganap na Tula

Tanaga

Anay

Reynang nakahilata,

Alipi'y nangaypapa,

Lumawit man ang dila,

Sundalo'y tatalima.

Isip-Kolonyal

Ang anyo mo ay sipi,

Nalimot na ang lahi.

Sa dayuha'y natali,

Sarili'y inaglahi.

Bulaklak sa Kasal

Makulay ang ramilyete,

Tangan-tangan ng babae.

Sa kasal ay importante,

Daig pa ang diyamante.

Kaibigan

Ang katoto kapag tunay

hindi ngiti ang pang-alay

kundi isang katapatan

ng mataus na pagdamay.

Kabibi

Kabibi, ano ka ba?

Page 16: TULA WRITTEN REPORT.docx

May perlas, maganda ka;

Kung idiit sa taynga,

Nagbubunitunghininga!

Pag-ibig

Wala iyan sa pabalat

at sa puso nakatatak, 

nadarama’t nalalasap 

ang pag-ibig na matapat.

Tunay Na Yaman

Ako ay Filipino

Kulay tanso ng mundo

Ngunit tunay kong ginto

Nasa aking sentido.

Pipi

Puso ko’y sumisigaw

May bulong na mababaw,

Hindi naman lumitaw

Tinig ko’t alingawngaw!

Filipino

Tagalog ang wika ko

Hindi sikat sa mundo

Ngunit lantay at wasto

At dakilang totoo.

Page 17: TULA WRITTEN REPORT.docx

Ikaw Lang

Dasal ko sa Bathala

Sana’y makapiling ka

Sa luha ko at dusa

B.     Ang Kantahing-bayan

1.    Awit-Pampatulog sa Bata (Hele o Oyayi o Duagya)

Tulog na nga, Nene’t

Hinehele kita

Ipikit mo na nga

Ang dal’wa mong mata

Kanina nga

Na ako’y wala pa

Hinanap mo ako’t

Magpapduyan ka

Meme na bunso ko

Ang tatay mo’y wala rito

Nagpunta sa ibayo

Bumili ng puto

Ipakakain sa iyo.

Matulog ka na bunso

Page 18: TULA WRITTEN REPORT.docx

Ama mo’y malayo

Hindi ka masundo

At may buwaya sa pulo

2.    Awit sa Paggawa (Kalusan)

Nonoy upo ka sa bato

Nonoy upo ka sa bato

At hihiluran ko ang likod mo

Ang dumi mo, Nonoy ko

Nakakahiya sa mga tao, Ay!

3)     Kundiman

Manang Biday ng ilokano

Manang Biday Lyrics

Manang Biday, ilukatmo man

'Ta bintana ikalumbabam

Ta kitaem 'toy kinayawan

Ay, matayakon no dinak kaasian

Siasinnoka nga aglabaslabas

Ditoy hardinko pagay-ayamak

Ammom ngarud a balasangak

Sabong ni lirio, di pay nagukrad

Denggem, ading, ta bilinenka

Ta inkanto 'diay sadi daya

Page 19: TULA WRITTEN REPORT.docx

Agalakanto't bunga't mangga

Ken lansones pay, adu a kita

No nababa, dimo gaw-aten

No nangato, dika sukdalen

No naregreg, dika piduten

Ngem labaslabasamto met laeng

Daytoy paniok no maregregko

Ti makapidut isublinanto

Ta nagmarka iti naganko

Nabordaan pay ti sinanpuso

Alaem dayta kutsilio

Ta abriem 'toy barukongko

Tapno maipapasmo ti guram

Kaniak ken sentimiento

4)      Diona

Mayag aco sa masiguing

ang malubay na ang aquin

malayo ang madarating

Ang payong ko’y si inay

Kapote ko si itay

Sa maulan kong buhay

-Raymond Pambit

Aanhin ang yamang Saudi,

O yen ng Japayuki

Page 20: TULA WRITTEN REPORT.docx

Kung wala ka sa tabi

-Fernando Gonzales

Kung ang aso hinahanap

Pag nagtampo’t naglayas

Ikaw pa kaya anak.

– Ferdinand Bajado

Lolo, huwag malulungkot

Ngayong uugod-ugod

Ako po’y inyong tungkod

– Gregorio Rodillo

5)      Kumintang o Tikam o Hiliraw o Tagumpay

6)      Dalit o Himno

PATRON NAMIN, SAN FRANCISCO, KAMI’Y TURUAM MO 

PAGKILALAG, PAGMAMAHAL, PAGLILINGKOD SA DIYOS. 

1.     Mahal na Patrron, sinilang ka 

     muting bayan ng Paola. 

     Mga dukhang magulang mo 

     gumabay sa iyo. 

2.     Isang kuwebang tiniman mo 

     Banal na ermitanyo 

     nag-franciscano ka at binuo 

     sangay ng Minimo. 

3.     Kaya lalo kang dinayo 

Page 21: TULA WRITTEN REPORT.docx

     lapit sama mga katoto 

     sa pagsaksi mo kay Kristo 

     sa simpleng buhay mo. 

4.     Naalaman ni Papa Sixto 

     tungkol lahat sa iyo 

     inatasan kang mangaral 

     sa bansa at bayan. 

5.     Api’t dukha kinalinga 

lahat pinagpala 

maharlika’t mayayaman 

iyong tinuruan. 

6.     Kababang loob naman 

    tuntunin sa buhay 

    susi ng kabanalan 

     sarili’t tahanan. 

7.     Ang buhay ngayon naming 

    batbat tigib kagipitan 

    loob nami’y palakasin 

    tiwala at dasal 

8.     Amang Francisco, ituro po ninyo 

Page 22: TULA WRITTEN REPORT.docx

    ano ang tunay na ligaya 

    ang Mabini’y sumasamo 

    sa Diyos umaasa.

7)      Dung-aw

Dung-aw

Ay ama nga nageb-ebba

Dinak man kaasian aya

A panawan a sisina

Tay uneg balay a kasa.

Ay ama nga nageb-ebba

Dinak man kaasian aya

A panawan a sisina

Tay uneg balay a kasa.

8.) Talindaw

Hal. 

Sagwan, tayo'y sumagwan 

Ang buong kaya'y ibigay. 

Malakas ang hangin 

Baka tayo'y tangayin, 

Pagsagwa'y pagbutihin.

9)      Umbay

10)    Kutangkutang o Rawitdawit sa Kabikulan

Mga Kantahing-bayang Nagsasalaysay

Page 23: TULA WRITTEN REPORT.docx

1.      Balada

Ano Kaya ‘Yong Nasa Kugon

Ano kaya ‘yong nasa kugon?

Parang ginto kung tingnan

Nang akin nang lapitan

Bulaklak ng baging pala

Nang sa akin nang kukunin

Isang boses ang tumanggi

Huwag ka niyang kukuha

Bulaklak ‘yan ng engkantada.

Mga Pinagkunan:

http://istoryapilipinas.blogspot.com/2011/10/bulong-pangkulam-at-panginkanto.html

http://crackedfiles.blogspot.com/2010/10/ang-matandang-panahon.html

http://www.scribd.com/doc/125858414/Kaligirang-Pangkasaysayan-Ng-Tula

http://politics.answers.wikia.com/wiki/Panitikan_sa_panahon_ng_katutubo

https://tl.wikipedia.org/wiki/Salawikain

http://teksbok.blogspot.com/2010/09/halimbawa-ng-tanaga.html

https://www.wattpad.com/9154232 9-piling-pili-pagbasa-sa-ilang-tulang-filipino-oyayi

Page 24: TULA WRITTEN REPORT.docx

http://tagaloglang.com/Tagalog-English-Dictionary/English-Translation-of-Tagalog-

Word/diona.html

https://burubudoy.wordpress.com/2008/07/15/pinoy-haiku-tanaga-dalit-at-diona/