KURSUS:

BML 3063

SINTAKSIS BAHASA MELAYU

TUGASAN

GROUP: UPSI03( A121PJJ )

PENSYARAH: DR NORLIZA BINTI JAMALUDDIN

NAMA & NO. MATRIK:

SUHAIMIE BIN ENDAH

D20102040183

No Kad Pengenalan: 720517-12-5427 No H/P:019-8832221

1

Pengenalan

Tugasan ini memberi tumpuan kepada sintaksis bahasa Melayu yang perlu dilaksanakan oleh

guru dalam sesi pengajaran dan pembelajaran. Untuk menjawab tugasan ini, para pelajar

diminta memberi pandangan dan ulasan dalam jawapan mengikut kehendak soalan yang telah

dsediakan.tugasan ini telah siapkan dengan berpandukan buku-buku rujukan dan sumber

daripada media eletronik terutamannya dalam laman internet dan seumpamannya serta

beberapa orang rakan guru cemerlang untuk mendapatkan maklumat yang mencukupi bagi

melengkapkan jawapan-jawapan yang dikehendaki oleh soalan.

Dalam tugasan ini, saya akan membincangkan perkara-perkara yang dikehendaki berdasarkan

soalan yang dikemukakan dengan mengikut panduan yang telah diberikan oleh tutor. Perkara

yang akan saya bincangkan dalam tugasan ini ialah tentang sintaksis iaitu mengenai frasa

nama, kata nama majmuk, kata adjektif, yang mana ini sebahagian tugasan yang telah

disediakan dan beberapa soalan lain

Tuntasnya saya sedar bahawa tugasan yang saya siapkan ini mempunyai banyak kelemahan

dan kecacatan dan perlu dibetulkan. Namun saya bersyukur kerana bahan-bahan yang menjadi

rujukan saya kini menambahkan pengetahuan yang saya boleh aplikasikan semasa proses

pengajaran dan pembelajaran kelak. Oleh itu pengajaran saya kelak harus dirancang dengan

teliti melalui gabung jalin kemahiran bahasa supaya murid-murid dapat menyampaikan idea

dengan tepat dan berkesan. Kemahiran membina amat penting untuk dikuasai kerana

penulisan merupakan satu bentuk komunikasi yang penting dalam kehidupan harian. Di

samping itu dalam sistem peperiksaan am di negara ini, pelajar-pelajar diuji dalam bentuk

penulisan.

2

1). Huraikan ciri yang membezakan frasa dan kata majmuk. Setiap ciri perlu

diberikan dua contoh yang relevan.

Jawapan

1 Definisi frasa

Menurut Linguistik Melayu, frasa ialah kategori yang lebih tinggi daripada kategori kata.

Hasil gabungan daripada kata membentuk frasa. Frasa adalah konstituen kepada klausa iaitu

mengikut Tatatingkat Tatabahasa Bahasa Melayu. Frasa menjadi unit kepada klausa. Frasa

boleh dibentuk dari satu atau lebih unit atau konstituen. Perbezaan antara frasa dan klausa

adalah frasa hanya terdiri daripada subjek atau hanya predikat. Menurut Tatabahasa Dewan

Edisi Ketiga, frasa dapat difahami sebagai binaan daripada satu perkataan yang mempunyai

potensi untuk menjadi unit yang mengandungi dua perkataan atau lebih. Tatabahasa Dewan

mempunyai empat frasa yang dapat dikenalpasti iaitu frasa nama, frasa kerja, frasa adjektif

dan juga frasa sendi nama. Nahu Melayu Mutakhir pula menyatakan enam jenis frasa iaitu

frasa nama, frasa kerja, frasa sifat, frasa preposisi, frasa adverba, dan juga frasa bilangan.

Tujuan kajian ini adalah untuk mengkaji persamaan dan perbezaan di antara frasa-frasa yang

terdapat di dalam kedua-dua buah buku tersebut

Oleh itu frasa berfungsi sebagai unsur yang terdapat dalam sesuatu ayat yang mempunyai

unsur-unsur yang tersendiri yang terdiri daripada unsur frasa yang lebih kecil dan setiap satu

unsur frasa yang kecil itu mengandungi unsur perkataan, misalnya:

Subjek Predikat

(Frasa Nama) + (Frasa Kerja)

Bayi itu sedang tidur.

Dalam binaan tersebut, dimasukkan juga fungsi kata atau frasa sebagai pembentuk frasa

tersebut. Misalnya frasa bayi itu, terdiri daripada kata bayi dan kata itu. Kata bayi merujuk

kata nama yang berfungsi sebagai inti, dan kata itu merujuk kata ganti tunjuk yang berfungsi

sebagai penerang. Oleh yang demikian, dalam frasa terdapat inti frasa dan penerang frasa.

Urutan kata sangat penting kerana perbezaan urutan kata dapat menimbulkan perbezaan

makna frasa. Contohnya, frasa lima jam tidak sama dengan jam lima, begitu juga antara tidur

lagi dan lagi tidur merupakan dua binaan yang berbeza maksud.

3

2 Jenis-Jenis Frasa Berdasarkan Buku Tatabahasa Dewan

Berdasarkan buku Tatabahasa Dewan terdapat empat jenis frasa iaitu:

• Frasa Nama

• Frasa Kerja

• Frasa Adjektif

• Frasa Sendi Nama

2.2.1 Frasa Nama

Frasa nama ialah binaan yang dari sudut nahu boleh terdiri daripada satu perkataan atau

beberapa perkataan yang boleh berfungsi sebagai satu konstituen dalam binaan ayat.

Binaan ayat dasar dalam bahasa Melayu terdiri daripada dua konstituen utama, iaitu subjek

dan predikat. Unsur-unsur yang membentuk dua konstituen utama ayat-ayat dasar bahasa

Melayu terdiri:

i. Frasa Nama + Frasa Nama

ii. Frasa Nama + Frasa Kerja

iii. Frasa Nama + Frasa Adjektif

iv. Frasa Nama + Frasa Sendi Nama

Contoh :

1. Encik Zainal + pengurus syarikat.

2. Anak mereka + sedang tidur.

3. Baju itu + merah.

4. Rumah saya + di Negeri Sembilan.

4

2.2.2 Frasa Kerja

Frasa kerja ialah binaan yang boleh terdiri daripada satu perkataan atau lebih dan kata intinya

kata kerja. Kata kerja tersebut boleh merupakan kata kerja tak transitif atau kata kerja

transitif. Kata kerja transitif boleh hadir bersendirian atau diikuti oleh satu atau sederetan

perkataan, manakala kata kerja trasitif mesti diikuti oleh objek serta unsur-unsur lain.

Antara binaan frasa kerja adalah terdiri:

i. Frasa kerja tanpa objek

ii. Frasa kerja dengan objek

iii. Frasa kerja dengan Kata Bantu

iv. Frasa kerja dengan Ayat Komplemen

Contoh:

1. Pokok itu tumbang.

2. Mesin itu mengepam air.

3. Ibu sedang memasak nasi.

4. Berita itu menyebut bahawa semua penumpang terselamat.

2.2.3 Frasa Adjektif

Frasa adjektif ialah susunan perkataan yang terdiri daripada satu atau beberapa perkataan

yang mengandungi kata sifat atau adjektif sebagai intinya. Kata inti merupakan bahagian

utama dalam susunan frasa tersebut. Frasa adjektif yang dibincangkan ialah yang berfungsi

sebagai predikat dan juga sebagai unsur keterangan dan unsur penerang dalam predikat.

Sebagi unsur keterangan, kata adjektif hadir sesudah kata kerja dan sebagai unsur penerang,

kata adjektif hadir sesudah kata nama.

Antara binaan frasa adjektif ialah:

i. Frasa Adjektif + Unsur pengisi frasa adjektif

ii. Kata Bantu dalam Frasa Adjektif

5

Contoh:

1. Pelayan kedai Pak Ali rajin.

2. Anak kucing masih kecil.

2.2.4 Frasa Sendi Nama

Frasa sendi nama ialah satu binaan dalam ayat yang terdiri daripada satu kata sendi nama dan

satu frasa nama yang menjadi pelengkap kepada kata sendi nama itu. Kata sendi nama ialah

bentuk morfem atau kata yang letaknya di hadapan frasa nama. Antara kata sendi yang sering

digunakan dalam bahasa Melayu termasuklah:

di, ke, dari, daripada, pada, kepada, untuk, akan,

bagi, hingga, oleh, dengan, tentang, sampai

Frasa sendi nama boleh juga, sebagai pilihan, didahului oleh kata bantu.

Antara binaan frasa sendi nama ialah:

i. Kata Sendi Nama + Frasa Nama

ii. Kata Sendi Nama + Kata Nama Arah+ Frasa Nama

iii. Kata Sendi Nama + (Kata Nama Arah) + Frasa Nama + (Frasa Keterangan)

Contoh:

1. Abang pulang dari Johor Bahru.

2. Ayah berkebun di belakang rumah.

3. Rosli melancong ke utara negeri Jepun pada tahun lalu.

6

2.3 Analisis frasa-frasa berkaitan petikan

Untuk kajian ini, saya telah memilih sebanyak empat petikan iaitu satu daripada buku teks

Bahasa Melayu Sekolah Kebangsaan Tahun 2 [Jilid 2], dua petikan daripada buku teks

Bahasa Melayu Sekolah Kebangsaan Tahun 5 dan satu petikan daripada buku teks Bahasa

Melayu Sekolah Kebangsaan Tahun 6 sebagai bahan kajian (rujuk lampiran).

Analisis tentang frasa adalah mengikut perkara yang berikut:

• frasa nama

• frasa kerja

• frasa adjektif

• frasa sendi nama

a) Frasa Nama

i) Frasa Nama + Frasa Nama

Nabilah, Haikal dan Saraswati ialah murid tahun dua.

ii) Frasa Nama + Frasa Kerja

Mereka suka menabung.

iii) Frasa Nama + Frasa Adjektif

Tangkai daunnya pendek dan berwarna ungu kemerah-merahan.

iv) Frasa Nama + Frasa Sendi Nama

Pulau itu terletak di utara pekan Semporna.

b) Frasa Kerja

i) Frasa Kerja Tanpa Objek

Mereka suka menabung.

7

ii) Frasa Kerja Dengan Objek

Misai kucing dapat membantu menyingkirkan asid urik yang berlebihan di dalam badan.

iii) Frasa Kerja Dengan Kata Bantu

Ibu bapa murid sudah lama menanti anak-anak mereka.

iv) Frasa Kerja Dengan Ayat Komplemen

Pemandu bot mengatakan bahawa bot mengalami kerosakan kecil di bahagian enjin.

c) Frasa Adjektif

i) Frasa Adjektif + Unsur Pengisi Frasa Adjektif

Wajah anggota rombongan menunjukkan reaksi cemas.

ii) Kata Bantu Dalam Frasa Adjektif

Anggota rombongan amat resah.

d) Frasa Sendi Nama

i) Kata Sendi Nama + Frasa Nama

Kira-kira sejam perjalanan, kami pun tiba di pulau.

ii) Kata Sendi Nama + Kata Arah + Frasa Nama

Sementara itu, pemandu bot dan pembantunya terus berada di dalam bot untuk menunggu

bantuan daripada majikan mereka.

iii) Kata Sendi Nama + Kata Nama Arah + Frasa Nama + Frasa Keterangan

Wabak ini disebarkan oleh nyamuk aedes yang biasanya membiak di dalam air jernih yang

bertakung.

8

Kata Majmuk

1. Dua atau lebih daripada dua patah kata dasar dapat digabungkan untuk membentuk satu

kata baru yang padu atau sebati maknanya.

2.     Kata paduan atau sebatian yang demikian dikenal sebagai kata majmuk.

3.     Setiap kata yang menjadi komponen kata majmuk mempunyai maknanya sendiri-sendiri.

4.     Misalnya, wang dan saku yang menjadi komponen kata majmuk wang saku mempunyai

maknanya masing-masing. Makna wang saku ialah wang dibawa untuk digunakan apabila

diperlukan.

5.     Ada juga kata majmuk yang terbentuk daripada dua patah kata yang berbeza tetapi

maknanya sama atau hampir-hampir sama. Beberapa contohnya ialah cantik jelita, hancur

lebur, dan sunyi sepi.

6.         Dua patah kata yang sama atau hampir sama maknanya itu dimaksudkan untuk

menyatakan makna kesangatan. Misalnya, cantik jelita bererti sangat cantik, hancur lebur

bererti hancur sama sekali, dan sunyi sepi bererti sangat sunyi.

Bentuk kata majmuk

1. Kata majmuk ada yang dieja tercantum dan ada yang dieja terpisah tetapi tidak ada yang

bersempang.

2. Dengan itu, dapatlah dibezakan bentuk kata majmuk daripada bentuk kata ganda yang dieja

bersempang kecuali kata ganda separa seperti bebawang, jejari, kekuda, dan sebagainya.

3. Beberapa contoh kata majmuk yang dieja tercantum ialah apabila, bumiputera, daripada,

jurumudi, kadangkala, dan walaupun.

4. Beberapa contoh kata majmuk yang dieja terpisah ialah air mata, buah pinggang, campur

tangan, daun pintu, ganti rugi, dan hak cipta.

5. Dari segi bentuknya, kata majmuk terbahagi kepada beberapa kelas seperti yang berikut:

(a) kata nama majmuk;

Sebahagian besar daripada kata majmuk dalam bahasa Melayu tergolong dalam kelas kata

nama.

Contoh kata nama majmuk, antara yang lain, ialah air mata, buah mulut, cita rasa, daun

telinga, ganti rugi, dan hak cipta.

9

(b) kata bilangan majmuk;

Kata bilangan majmuk, antara yang lain-lain, ialah tiga puluh, dua pertiga, dan dua ratus lima

puluh.

(c) kata adjektif majmuk;

Kata adjektif majmuk, antara yang lain-lain, ialah aman damai, buta huruf, cantik jelita, gagah

perkasa, merah jambu, iri hati, dan kelam kabut

.

(d) kata kerja majmuk;

Kata kerja majmuk ada yang bebas, yakni tidak terikat pada sebarang imbuhan.

Contohnya: angkat kaki, buang air, campur tangan, datang bulan, dan gulung tikar.

Kata kerja majmuk ada juga yang terikat:

Contohnya: mengadu domba, mengambil alih, mengambil berat, menganggap sepi,

mengangkat sembah, membalas budi, membanting tulang, mencari gali, bercerai susu,

berdiam diri, menyalahgunakan, menembak mati, dan bertungkus lumus.

(e) kata sendi majmuk;

Kata sendi majmuk pula tidak seberapa jumlahnya, iaitu darihal, daripada, kepada, dan

sedari.

(f) kata keterangan majmuk;

Kata keterangan majmuk, antara yang lainlain, ialah acap kali, boleh jadi, demikian,

kadangkala, lambat laun, pertama kali, sambil lalu, dan sekali sekala.

(g) Kata hubung majmuk.

Kata hubung majmuk, antara yang lain-lain, ialah apabila, manakala, dan meskipun.

10

Tugas kata majmuk

Kata majmuk mempunyai dua tugas seperti yang berikut:

(a) menetapkan kelas kata dasar. Contohnya.

air (kata nama) + mata (kata nama) air mata (kata nama)

lemah (kata adjektif) + lembut (kata adjektif) lemah lembut (kata adjektif)

mogok (kata kerja) + duduk (kata kerja) mogok duduk (kata kerja)

dari (kata sendi) + pada (kata sendi) daripada (kata sendi)

(b) mengubah kelas kata dasar. Contohnya:

apa (kata ganti tanya) + bila (kata keterangan tanya) apabila (kata nama)

alim (kata adjektif) + ulama (kata nama) alim utama (kata nama)

gulung (kata kerja) + tikar (kata nama) gulung tikar (kata kerja)

tumbuk (kata kerja) + rusuk (kata nama) tumbuk rusuk (kata nama)

cerdik (kata adjektif) + pandai (kata adjektif) cerdik pandai (kata nama)

lalu (kata kerja) + lintas (kata kerja) lalu lintas (kata nama)

banyak (kata adjektif) + mulut (kata nama) banyak mulut (kata adjektif)

lambat (kata adjektif) + laun (kata adjektif) lambat laun (kata keterangan)

11

Makna kata majmuk

1. Dari segi maknanya, kata majmuk dapat dibahagi kepada dua jenis seperti yang berikut:

(a) kata majmuk wajar; 

 

Kata majmuk wajar ialah kata majmuk yang sebenarnya, yang maknanya dapat diketahui

daripada makna kata-kata yang menjadi komponennya.

Misalnya, buah anggur ialah kata majmuk wajar kerana maknanya tidak lain daripada buah

yang bernama anggur

Berikut ialah beberapa contoh kata majmuk wajar.

adat istiadat

alih bahasa

bahasa pasar

bakul sampah

batang hidung

cakera padat

cantik jelita

daya cipta

dengki hati

emas putih

esok hari

gagah berani

galah canggah

rendah hati

sabun mandi

sihat akal

gunung api

hancurlebur

harga borong

hitam manis

ikan parang

inti sari

isi perut

juling air

kaca mata

kerak bumi

otak depan

olah raga

pagar duri

pindah tangan

rabun jauh

tahan lasak

kongsi gelap

lampu duduk

lipat ganda

lubang hidung

mabuk taut

merah jambu

minyak makan

naik takhta

nenek moyang

orang gaji

tuan rumah

udang galah

uji kaji

wang saku

warta berita

zat air

12

(b) kata majmuk kiasan

Kata majmuk kiasan pula ialah kata majmuk yang maknanya lain daripada makna yang ada

pada kata-kata yang menjadi komponennya.

Misalnya buah hati ialah kata majmuk kiasan kerana maknanya tidak kenamengena dengan

buah ataupun hati.

Makna buah hati ialah kekasih yang dicintai, bukan buah yang bernama hati.

Berikut ialah beberapa contoh kata majmuk kiasan.

akal kancil

anak angkat

anak baju

anak emas

anak kunci

batu loncatan

banyak mulut

buah mulut

bulan madu

cahaya mata

cakap angin

campur tangan

cekak musang

dapur susu

mata hari

naik darah

nyawa ikan

otak udang

tangan besi

timbang rasa

darah daging

datang bulan

daun pintu

emas kahwin

embun jantan

filem bisu

gaji buta

gantung kemudi

gatal mulut

gunung payung

habis akal

lalat hijau

lebar mulut

lemah semangat

lepas tangan

main angin

malam buta

sampai hati

tali barut

tanah air

hajat besar

harga diri

ibu ayam

isi hati

jalan bahasa

jauh hati

kaki tangan

karat hati

kata dua

kecil hati

kereta api

papas hati

panjang tangan

pasar gelap

patah hati

rendah hati

sagu hati

sakit hati

tumbuk rusuk

(10 markah)

13

Ciri yang membezakan antara frasa dengan kata nama majmuk

Frasa boleh terdiri daripada satu kata dan diperluaskan manakala kata majmuk terhasil

daripada proses merangkaikan dua kata dasar atau lebih yang membawa makna tertentu. Kata

majmuk ini terdiri daripada rangkai kata bebas, istilah khusus, dan maksud kiasan. Rangkai

kata ini tidak boleh dipisahkan kerana jika dipisahkan akan membawa maksud yang berlainan.

Frasa mempunyai unsur penggantian seperti ayat “air panas” boleh digantikan dengan “air

sejuk dan air milo”. Kata majmuk tidak mempunyai unsur penggantian seperti kata

“setiausaha” kerana kata majmuk ini sudah dianggap mantap.

Frasa boleh disisipkan dengan kata relatif iaitu “yang” seperti “air panas” menjadi “air yang

panas”. Kata majmuk pula tidak boleh disisipkan dengan kata relatif seperti “jalan raya” tidak

boleh menjadi “jalan yang raya”. Jika kata majmuk ini disisipkan dengan kata relatif, maka

ayat tersebut tidak difahami.

Satu aspek tatabahasa bahasa Melayu yang selalu menimbulkan keraguan di kalangan pelajar

ialah perbezaan antara bentuk frasa nama dengan kata nama majmuk. Sebagai contoh, antara

“dinding putih” dan “papan putih”, yang manakah frasa nama dan yang manakah kata nama

majmuk?

Rasanya elok juga dihuraikan sedikit perkara ini, dengan harapan akan mengurangkan

kekeliruannya.

Frasa nama ialah deretan perkataan yang kata intinya ialah kata nama. Dalam ungkapan

“dinding putih” kata intinya ialah “dinding”, iaitu kata nama, manakala “putih” ialah kata

adjektif yang menerangkan kata nama. Ini contoh frasa nama, contoh frasa nama lain ialah

“rumah besar” dan “pelajar baharu”.

Dalam bidang pendidikan, terdapat sejenis alat yang digunakan untuk mengajar, yang

berwarna putih dan disebut “papan putih”. Alat ini tidak semestinya diperbuat daripada papan,

tetapi pada suatu ketika mungkin demikian. Dulu warnanya hitam, maka disebut “papan

hitam”, kemudian berwarna hijau, disebut “papan hijau”. Kini warnanya putih, maka disebut

“papan putih”.

Dalam kes ini, oleh sebab percantuman perkataan “papan” dengan “putih/hitam/hijau” telah

menimbulkan makna yang tersendiri daripada maksud perkataan “papan” /putih/hitam/hijau,

14

maka rangkaian perkataan ini, iaitu “papan putih”, “papan hitam” dan “papan hijau”, tidak

lagi bersifat frasa nama tetapi sebaliknya, kata nama majmuk.

Itulah perbezaan antara frasa nama (misalnya dinding putih) dengan kata nama majmuk

(papan putih). Dalam frasa nama terdapat rentetan perkataan yang kata intinya kata nama

dengan maksudnya sebagaimana tergambar melalui perkataan yang digunakan. Dalam contoh

ini, frasa nama terdiri daripada kata nama diikuti oleh kata adjektif.

Frasa nama boleh juga terdiri daripada kata nama diikuti oleh kata nama, misalnya “rumah

batu”, “simpang kanan”, dan “meja kayu”. Dalam hal ini, kata nama pertama menjadi kata inti

dengan kata nama kedua berfungsi sebagai penerang.

Kata majmuk pula ialah percantuman dua perkataan atau lebih yang membawa pengertian

baharu, terlepas daripada maksud asal perkataan yang membentuknya. “Meja” dan “bulat”

masing-masing mempunyai erti tersendiri, tetapi percantuman kedua-dua perkataan ini

menghasilkan “meja bulat” yang bererti satu pertemuan antara pihak yang terbabit bagi

penyelesaian masalah. Contoh lain kata majmuk ialah “nasi minyak”, “bom tangan”, “biru

laut”, “kuning langsat”, “kertas kerja”, “meja tulis”, “anak emas”, dan “kaki bangku”.

Dalam contoh “nasi minyak” dan “bom tangan”, rangkaian kata ini terdiri daripada dua kata

nama. Dalam contoh “biru laut” dan “kuning langsat”, susunan katanya ialah kata adjektif

diikuti oleh kata nama. Jenis ketiga, “kertas kerja” dan “meja tulis”, berupa kata nama diikuti

kata kerja, manakala jenis kata majmuk yang terakhir, “anak emas” dan “kaki bangku” ialah

yang berbentuk simpulan bahasa.

Satu ciri penting tentang kata majmuk ialah tidak dapat diselitkan apa-apa perkataan pertama

dengan perkataan kedua. Tidak terdapat, misalnya, “nasi yang minyak” atau “bom dengan

tangan”. Tetapi boleh didapati “papan yang putih” dan “rumah kepunyaan saya”. Dua contoh

yang akhir ini ialah frasa nama, yang tidak terikat dengan peraturan itu. Itulah perbezaan

besar antara kata nama majmuk dengan frasa nama.

Kadang-kadang satu deretan perkataan dapat berfungsi sebagai frasa nama dan juga kata

nama majmuk. Contohnya ialah “rumah putih”. Sebagai frasa nama, maksudnya ialah rumah

yang berwarna putih. Tetapi sekiranya huruf pertama dalam kedua-dua perkataan dalam

rangkaian itu ditulis dengan huruf besar, “Rumah Putih”, maka yang terhasil ialah kata nama

majmuk, iaitu nama khas yang merujuk rumah kediaman rasmi.

15

2). Berdasarkan ayat yang berikut, jelaskan fungsi frasa yang bergaris dan

nyatakan alasan.

Jawapan

i. Pelajar-pelajar Darjah 5 dan 6 terpaksa berkongsi kelas kerana bilangan pelajar yang

kecil.

Kata adjektif ukuran

sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah perkataan

yang memberi pengertian ukuran, seperti contoh yang berikut:

Contoh perkataan:

tebal, gemuk, panjang, nipis, pendek, kurus, tinggi, rendah,

dan kecil.

Frasa adjektif kecil berfungsi sebagai predikat dalam ayat yang berkenaan dan

sebagai unsur penerang kerana hadir sesudah kata nama.

ii. Tinggi beting pasir di kawasan sungai itu.

Kata adjektif ukuran

sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah perkataan

yang memberi pengertian ukuran, seperti contoh yang berikut:

Contoh perkataan:

tebal, gemuk, panjang, nipis, pendek, kurus, tinggi, rendah,

dan kecil.

Frasa adjektif tinggi berfungsi sebagai subjek, binaan kata adjektif yang terdiri

daripada (kata adjektif) + (kata nama) terdiri daripada kata adjektif yang menjadi inti

frasa dengan kata nama sebagai peneranganya.

16

iii. Pemilihan calon pilihan raya dilakukan kelmarin.

Kata adjektif waktu

sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah perkataan

yang memberi pengertian konsep masa,

seperti contoh yang berikut:

Contoh perkataan:

kerap, awal, sering, jarang, lewat, silam, baharu, dahulu, dan

lampau.

Frasa adjektif kelmarin berfungsi sebagai predikat dalam ayat yang berkenaan dan

sebagai unsur penerang kerana hadir sesudah kata nama.

iv. Keluarga pengacara itu telah menetap di Felda Koyan sejak lima tahun yang lalu.

Perkataan bergaris merupakan frasa sendi nama di Felda Koyan yang menjadi unsur

keterangan bagi frasa nama, antara lain mendukung makna keterangan tempat seperti

yang terdapat dalam ayat.

Namun demikian frasa adjektif yang terdapat dalam ayat ini ialah sejak lima tahun

yang lalu. Frasa adjektif yang lalu berfungsi sebagai predikat dalam ayat yang

berkenaan dan sebagai unsur penerang kerana hadir sesudah kata nama.

v. Nelayan itu hanya berbaju lusuh semasa menghadiri kenduri kesyukuran di kampung

itu.

Kata adjektif pancaindera

sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah perkataan

yang membawa konsep sentuh, dengar, pandang, bau,

dan rasa.

Indera pandang

comel buruk

hodoh tampan

molek lusuh

17

Frasa adjektif lusuh berfungsi sebagai predikat dalam ayat yang berkenaan dan

sebagai unsur penerang kerana hadir sesudah kata nama.

(5 markah)

3). Bina ayat bagi setiap fungsi FA yang berikut:

Jawapan

i. FA sebagai penerang

SUBJEK PREDIKAT

Dia (FN) budak pandai (FA)= (penerang)

Harimau bintang (FN) Liar (FA)=( penerang)

Frasa adjektif yang dibincangkan ialah yang berfungsi sebagai predikat dan juga sebagai

unsur keterangan dan unsur penerang dalam predikat. Sebagai unsur keterangan, kata adjektif

hadir sesudah kata kerja dan sebagai unsur penerang, kata adjektif hadir sesudah kata

nama.

ii. FA sebagai predikat

Predikat

Predikat ialah bahagian yang menerangkan subjek. Predikat ayat terdiri daripada frasa nama,

frasa kerja, frasa adjektif, dan frasa sendi nama.

  i.          Predikat frasa nama.

SUBJEK PREDIKAT

Burung sejenis haiwan.

Buku itu kepunyaan saya.

ii.         Predikat frasa kerja.

18

SUBJEK PREDIKAT

Budak-budak itu mandi di sungai.

Guru sedang mengajarkan bahasa Melayu.

iii.        Predikat frasa adjektif.

SUBJEK PREDIKAT

Rumah nenek terlalu besar.

Bunga Ros sungguh wangi.

 

iv.        Predikat frasa sendi nama.

SUBJEK PREDIKAT

Buku itu di atas meja.

Bapa dari pasar.

iii. FA sebagai unsur keterangan

SUBJEK PREDIKAT

Dia berjalan (FK) sangat cepat (FA) keterangan

Mereka pulang (FK) segera (FA) keterangan

Frasa adjektif yang dibincangkan ialah yang berfungsi sebagai predikat dan juga sebagai unsur keterangan dan unsur penerang dalam predikat. Sebagai unsur keterangan, kata adjektif hadir sesudah kata kerja dan sebagai unsur penerang, kata adjektif hadir sesudah kata nama.

19

iv. FA sebagai pelengkap

KKTT berpelengkap ialah KK yang perlu diikuti oleh pelengkap untuk

menyempurnakan maksud ayat. Perhatikan contoh ayat di bawah:- 

Bapa / beransur – Ayat ini tidak lengkap dan tergantung. Oleh sebab itu

KK beransur memerlukan pelengkap supaya ayat itu gramatis (betul).

Ayat itu dianggap gramatis seperti contoh di bawah:- 

Bapa / beransur baik.

Perkataan baik berfungsi sebagai pelengkap (bukannya keterangan).

Pelengkap boleh terdiri daripada kata nama, kata sendi nama, atau

kata adjektif.

Perhatikan contoh ayat di bawah:- 

Ahmad tinggal di Kuala Lumpur. (kata sendi nama sebagai pelengkap)

Pemburu itu berbantalkan lengan. (kata nama sebagai pelengkap).

Azman berbuat baik kepada orang tua. (kata adjektif sebagai pelengkap)

v. FA sebagai subjek

Setiap ayat mesti terdiri daripada konstituen;

SUBJEK PREDIKAT

a. Subjek

- Subjek ayat biasanya terdiri daripada frasa nama.

- Frasa kerja dan frasa adjektif yang berfungsi sebagai frasa nama juga boleh menjadi

subjek dalam ayat.

- Frasa nama subjek boleh terdiri daripada kata nama am, kata nama khas, kata

nama terbitan, kata ganti nama diri, dan kata ganti nama tunjuk dan kata adjektif.

20

i.          Kata nama am sebagai subjek.

SUBJEK PREDIKAT

Buku itu amat bermutu.

Pelajar ini perlu diberi bimbingan.

  ii.         Kata nama khas sebagai subjek.

SUBJEK PREDIKAT

Abdul Wahab pegawai yang bijaksana.

Hotel Grand Palace terletak berhampiran Stadium Negara.

iii.        Kata nama terbitan sebagai subjek.

SUBJEK PREDIKAT

Masakan Ibu sedap.

Penderitaan orang itu mendapat simpati orang ramai

Penderaan perlu dibanteras.

iv.        Kata ganti nama diri sebagai subjek.

SUBJEK PREDIKAT

Dia sedang membaca buku.

Mereka sudah ke sana kelmarin.

v.         Kata ganti nama tunjuk sebagai subjek.

SUBJEK PREDIKAT

Itu rumah bapa saudara saya.

Ini memeningkan kepala saya.

21

vi.        Kata kerja yang berfungsi sebagai subjek.

SUBJEK PREDIKAT

Bersenam dapat menyihatkan tubuh badan.

Melukis kegemaran saya.

vii.       Kata adjektif yang berfungsi sebagai subjek.

SUBJEK PREDIKAT

Merah lambang keberanian.

Besar tidak bererti kuat.

(5 markah)

4) Nyatakan subjek, predikat dan pola ayat di bawah.

i. Agak besar rumah banglo setingkat milik bakal adik iparnya. (ayat pasif)

Bakal adik iparnya / memiliki rumah banglo setingkat yang agak besar. (ayat aktif)

ii. Di dalam belukar itu, telah dijumpai barang-barang yang diseludup oleh tiga orang

pemuda Thailand.(ayat pasif)

Pihak polis / telah menjumpai barang-barang yang diseludup oleh tiga orang pemuda

Thailand. (ayat aktif)

iii. Dalam berita itu tadi, lapan buah kereta mewah milik Syarikat Damai Biru telah disita

oleh pihak polis. .(ayat pasif)

Pihak polis / telah menyita lapan buah kereta mewah milik Syarikat Damai Biru dalam

berita itu tadi. (ayat aktif)

iv. Sejak menuntut di UPSI, anaknya agak pandai berbahasa Inggeris.(ayat pasif)

Anaknya / agak pandai berbahasa Inggeris, Sejak menuntut di UPSI.(ayat aktif)

v. Sejak akhir-akhir ini, rambut di kepalanya semakin memutih. (ayat pasif)

Rambut / di kepalanya semakin memutih, sejak akhir-akhir ini. (ayat aktif

Subjek Ayat Predikat Ayat Frasa Subjek Frasa Predikat Rumus Pola Ayat

22

i) Bakal adik

iparnya

memiliki rumah

banglo setingkat

yang agak besar.

Frasa Nama Frasa Adjektif FN + FA

ii) Pihak polis

telah menjumpai

barang-barang

yang diseludup

oleh tiga orang

pemuda Thailand

Frasa Nama Frasa Sendi Nama

Frasa NamaFA + FS + FN

iii) Pihak polis

telah menyita

lapan buah kereta

mewah milik

Syarikat Damai

Biru dalam berita

itu tadi.

Frasa NamaFrasa Kerja

Frasa AdjektifFN + FK+FA

iv) Anaknya

agak pandai

berbahasa

Inggeris, Sejak

menuntut di

UPSI

Frasa Nama Frasa Adjektif FN + FA

V) Rambut

di kepalanya

semakin

memutih, sejak

akhir-akhir ini

Frasa Nama Frasa Adjektif FA + FA

 

(10 markah)

23

5) Tuliskan AA untuk ayat aktif dan AP untuk ayat pasif. Nyatakan alasan

pemilihan anda.

i. Perempuan muda itu sedang mengelamun. [ AA ]

ii. Rumah orang tua itu kami perbetulkan semalam. [ AP ]

iii. Ikan gelama kering itu sudah bersusun di dalam kotak. [ AP ]

iv. Muhammad ingin menjadi pegawai daerah di Tampin. [ AA ]

v. Razak tersepak pengemis tua yang baring di tepi jalan itu. [ AP ]

(5 markah)

6) Nyatakan jenis songsangan ayat-ayat yang berikut.

i. Telah saya jual akhbar-akhbar lama itu. [susunan songsang]

ii. Masih cantik ibu saudaranya itu walaupun sudah berusia. [susunan biasa]

iii. Kesunyian dia apabila ditinggalkan oleh kawan-kawanya. [susunan biasa]

iv. Kami gubahkan barang hantaran itu bagi pihak pengantin lelaki. [susunan biasa]

v. Mengorek lubang bawah tanah pekerja Syarikat Menara Kaya itu. [susunan songsang]

24

(5 markah)

7. Dengan memberikan dua contoh yang sesuai bagi setiap aspek, bandingkan

antara :

Jawapan

i. Ayat Tunggal dengan Ayat Dasar

Ayat inti, ayat dasar dan ayat tunggal

Ayat ialah unit pengucapan yang paling tinggi letaknya dalam skala sususan

tatabahasa. Ayat terdiri daripada klausa yang disertai intonasi pengucapan yang sempurna.

Setiap ayat mengandungi makna yang lengkap.

Ayat dikatakan juga sebagai suatu bentuk bahasa yang terjadi dengan adanya

sekumpulan kata yang tersusun dalam dua bahagian, iaitu bahagian subjek dan bahagian

predikat. Jumlah ayat tidak terbatas, namun semuanya itu terbahagi kepada dua golongan,

iaitu golongan ayat inti dan ayat terbitan (transformasi).

Ayat inti ialah ayat yang paling sederhana bentuknya. Oleh sebab kesederhanaan

bentuknya itu, kadang-kadang dinamai ayat mudah, dengan maksud bahawa bentuk binaan

dan makna ayat sungguh mudah difahami. Pendeta Za’ba menamai ayat ini ayat selapis.

Ayat inti menjadi dasar bagi ayat-ayat lain yang tidak terhitung banyaknya. Oleh itu, ayat inti

ini disebut juga sebagai ayat dasar kerana daripadanya dapat dibentuk atau diterbitkan

pelbagai ayat lain. Pelbagai ayat lain yang terbentuk daripada ayat inti itu disebut ayat

terbitan. Ayat contoh di bawah ini ialah ayat inti:

1. Fazli polis.

2. Ayah di madrasah.

3. Harga rumah itu mahal.

Harus diingat ayat inti terbina daripada satu klausa. Klausa ialah satu unit rangkaian

perkataan yang mengandungi subjek dan predikat, yang menjadi konstituen kapada sesuatu

ayat. Ayat (1) terbina daripada satu klausa, iaitu klausa fazli polis. Subjek klausa berkenaan

ialah fazli, dan predikatnya polis. Sekiranya klausa fazli polis ini diucapkan dengan intonasi

yang sempurna dan betul, klausa tersebut akan menjadi ayat yang lengkap: Fazli polis.

Walaupun klausa ini sudah bertaraf ayat, subjeknya masih tetap satu, iaitu Fazli dan

predikatnya satu juga, iaitu polis.

25

Demikian juga halnya dengan ayat (2) dan ayat (3). Kedua-duanya terbina daripada

satu klausa. Klausa yang menjadi konstituen atau unsur ayat (2) dan (3) ini ialah ayah di

madrasah (ayat 2), dengan unsur ayah sebagai subjek dan unsur di madrasah sebagai predikat;

dan harga rumah itu mahal, dengan rumah itu sebagai subjek dan di madrasah sebagai

predikat. Jikalau kedua-dua ayat ini diucapkan dengan lagu bahasa yang sempurna dan betul,

maka klausa tersebut akan menjadi ayat yang lengkap.

Oleh sebab ayat (1), (2) dan (3) mengandungi satu klausa, maka ayat inti atau ayat

dasar ini dinamai juga sebagai ayat tunggal. Yang dikatakan tunggal itu kerana ayat-ayat

berkenaan hanya mempunyai satu subjek dan satu predikat.

Jadi, ayat inti, ayat dasar dan ayat tunggal merupakan satu golongan yang serupa bentuknya

kerana mempunyai satu benda (subjek) dan satu cerita (predikat).Telah dinyatakan tadi

bahawa ayat dasar dan ayat tunggal mempunyai persamaan bentuk. Apakah ciri persamaan

kedua-duanya itu? Pertama, kedua-duanya terdiri daripada satu klausa. Kedua, kedua-duanya

mengandungi satu subjek dan satu predikat. Namun, antara kedua-duanya juga ada ciri

perbezaan yang ketara.

Jika diperhatikan, binaan ayat dasar mempunyai konstituen subjek mendahului

konstituen predikat, dan semua ayat dasar terdiri daripada ayat penyata, yakni ayat yang

diucapkan dengan maksud membuat penyataan. Tetapi, tidak semua ayat tunggal terdiri

daripada susunan subjek yang diikuti oleh predikat. Ada susunan yang berbeza, yakni unsur

predikat, sama ada sebahagian atau seluruh, mendahului subjek. Misalnya:

4. Puan Asmah berceramah di dewan kuliah. (ayat dasar/ayat tunggal; jenis: ayat penyata;

ragam: ayat aktif)

4a. Berceramah di dewan kuliah Puan Asmah. (ayat tunggal, yakni ayat songsang predikat

mendahului subjek)

5. Ayah ke Kangar malam tadi. (ayat dasar/ayat tunggal; jenis: ayat penyata; ragam: ayat

aktif)

5a. Ke Kangar ayah malam tadi. (ayat tunggal, yakni ayat songsang sebahagian predikat

mendahului subjek)

5b. Malam tadi, ayah ke madrasah. (ayat tunggal, yakni ayat songsang dengan unsur

keterangan masa dalam sebahagian predikat mendepani subjek.

Bentuk susunan ayat contoh (4) dan (5) merupakan bentuk ayat penyata, tetapi ayat 4(a), 5(a)

dan 5(b) ialah bentuk ayat songsang atau ayat pasif. Jelas bahawa persamaan ayat dasar

dengan ayat tunggal kedua-duanya mengandungi satu kostituen subjek dan satu konstituen

predikat. Kedua-duanya terdiri daripada ayat penyata dan ayat aktif. Jika ayat tunggal

26

mengalami perubahan kedudukan subjek-predikatnya, maka ayat tunggal itu tidak lagi

menjadi ayat dasar, melainkan ayat tunggal sahaja namanya.Demikian huraian tentang ayat

inti, ayat dasar dan ayat tunggal bahasa Melayu. Masing-masing ayat serupa dan berbeza

ii. Ayat Pasif dengan Ayat Songsang

AYAT PASIF

(a) i. Ayat pasif ialah ayat yang mana ‘benda kena buat’ terletak di hadapan (sebagai subjek

ayat) manakala ‘pelaku’ terletak di belakang (sebagai pradikat).

ii. Biasanya kata kerja berimbuhan ‘di……’; ‘di…..kan’ atau ‘di….i’. Kata kerja juga boleh

menggunakan perkataan ‘kena’. Kekecualian untuk pelaku gantinama diri pertama dan kedua

yang mesti mendahului kata kerja tanpa imbuhan.

Contoh :

i. Ikan itu dipancing oleh Ali.

ii. Ikan itu kamu pancing. (pelaku diri kedua)

iii. Ikan itu saya pancing. (pelaku diri pertama)

CONTOH MENUKARKAN AYAT AKTIF KEPADA AYAT PASIF:

Tukarkan ayat-ayat di bawah kepada ayat pasif.

i. Bapa saudara saya sedang menebang sebatang pokok kelapa di sebelah rumah barunya.

Ayat pasif : Sebatang pokok kelapa di sebelah rumah barunya itu sedang ditebang oleh bapa

saudara saya.

ii. Guru disiplin yang garang itu sedang memarahi pelajar lelaki yang tidak memakai lencana

sekolahnya.

Ayat pasif : Pelajar lelaki yang tidak memakai lencana sekolahnya itu sedang dimarahi oleh

guru disiplin yang garang tersebut.

iii. Doktor yang berkaca mata tebal itu sedang menjalankan pembedahan ke atas pesakit

tersebut.

Ayat pasif : Pembedahan ke atas pesakit tersebut sedang dijalankan oleh doctor yang berkaca

mata tebal itu.

iv. Saya telah melukis gambar pemandangan di tepi pantai itu.

Ayat pasif : Gambar pemandangan di tepi pantai itu telah saya lukis.

v. Awak belum menjelaskan yuran keahlian persatuan Sains dan Matematik.

Ayat pasif : Yuran keahlian persatuan Sains dan Matematik itu belum awak jelaskan.

27

CONTOH MENUKARKAN AYAT PASIF KEPADA AYAT AKTIF:

Tukarkan ayat-ayat di bawah kepada ayat aktif.

1. Bola itu ditendang dengan kuat oleh pemain Brazil tersebut.

Ayat aktif : Pemain Brazil tersebut menendang bola itu dengan kuat.

2. Perasaan gadis itu dipermainkan oleh pemuda bermata keranjang yang tinggal di bandar.

Ayat aktif : Pemuda bermata keranjang yang tinggal di bandar itu mempermainkan perasaan

gadis tersebut.

3. Ujian untuk memasuki kelas memandu kereta itu telah saya duduki pada awal bulan lalu.

Ayat aktif : Saya telah menduduki ujian untuk memasuki kelas memandu kereta itu pada awal

bulan lalu.

4. Maklumat tentang pelaburan saham tersebut sedang diperjelaskan oleh pegawai dari

Amanah Saham Nasional.

Ayat aktif : Pegawai dari Amanah Saham Nasional itu sedang memperjelaskan maklumat

tentang pelaburan saham tersebut.

5. Getah yang telah diproses itu telah dimasukkan ke dalam bekas plastik oleh para pekerja di

bahagian pemprosesan.

Ayat aktif : Para pekerja di bahagian pemprosesan telah memasukkan getah yang telah

diproses itu ke dalam bekas plastik.

                               

i.     Ayat aktif transitif

SUBJEK PREDIKAT

KATA KERJA

TRANSITIF

OBJEK

Tukang kebun menebas lalang

Pengetua menyampaikan ucapannya

Ridzuan membaiki Kereta saya

28

ii.    Ayat aktif tak transitif

Ialah ayat yang mengandungi kata kerja tak transitif, iaitu kata yang tidak diikuti oleh objek.

Walau bagaimanapun, kata kerja tak transitif bboleh diikuti oleh unsur-unsur keterangan.

SUBJEK PREDIKAT

KATA KERJA TAK

TRANSITIF

KETERANGAN

Keluarganya pulang Ke kampung

Mereka bermastautin Di Ipoh

  

c. Ayat songsang

Susunan biasa ayat dalam bahasa Melayu ialah subjek + predikat. Ayat songsang pula

terbentuk daripada proses transformasi ayat biasa. (subjek + predikat) . Penyongsangan dapat

dilakukan melalui proses pendepanan bertujuan  memberikan penegasan kepada predikat.

Pendepanan seluruh predikat.

Cikgu Hanif / berfikiran kreatif. (susunan biasa)

Berfikiran kreatif / Cikgu Hanif. (susunan songsang)

Proses pendepanan berlaku juga pada ayat yang mengandungi kata penegas. (-lah, -tah, dan –

kah)

Ibu saya / dia. (susunan biasa – ibu saya sebagai subjek)

Dialah / ibu saya. (susunan songsang)

Dia / ibu  saya. (X = dari segi susunan ayat songsang. Ayat ini gramatis dalam ayat susunan

biasa tetapi subjeknya ‘Dia’)

Pendepanan sebahagian daripada predikat.

29

(a) Pendepanan Frasa Kerja

i.                     Pendepanan kata kerja:

Ramli bekerja setiap hari. (susunan biasa)

Bekerja setiap hari Ramli. (susunan songsang)

ii.                   Pendepanan frasa kerja dengan objek.

Zaleha membaca buku. (susunan biasa)

Membaca buku Zaleha. (susunan songsang)

iii.                  Pendepanan kata kerja dengan kata bantu.

Murid-murid itu masih makan. (susunan biasa)

Masih makan murid-murid itu. (susunan songsang)

b)      Pendepanan Frasa Adjektif

                i.              Pendepanan kata adjektif sahaja.

                                Ramli rajin. (susunan biasa)

                                Rajin Ramli. (susunan songsang)

                ii.             Pendepanan kata adjektif dengan kata bantu.

                                Rumah Kak Zue masih teguh. (susunan biasa)

                               Masih teguh rumah Kak Zue. (susunan songsang)

                iii.            Pendepanan kata adjektif dengan kata penguat.

                                Encik Zaidi sangat segak. (susunan biasa)

                                Sangat segak Encik Zaidi. (susunan songsang)

                iv.           Pendepanan kata adjektif, kata bantu dengan kata penguat

                                Haji Nasser masih segak amat. (susunan biasa)

                                Masih segak amat haji Nasser. (susunan songsang)

c)      Pendepanan Frasa Sendi Nama

30

                i.              Frasa sendi nama sebagai predikat.

                                Rantai emas itu untuk ibu. (susunan biasa)

                                Untuk ibu rantai emas itu. (susunan songsang)

                ii.             Frasa sendi nama sebagai keterangan dalam predikat.

                                Penonton-penonton merempuh masuk ke dalam dewan. (susunan biasa)

                                Ke dalam dewan penonton-penonton merempuh masuk. (susunan

songsang)

FORMULA AYAT SONGSANG.

Ayat biasa:

Dia / membeli buku di kedai itu.

Cara Songsangan Ayat:                 

Nomborkan penggalan ayat.

1 2 3

Dia membeli buku di kedai itu.

KGND - Ketiga Frasa Kerja Transitif Objek Frasa Keterangan

Subjek Predikat

FORMULA:

Ayat Biasa : 1+2+3

Ayat songsang:

i.        2+3+1

ii.       2+1+3

iii.      3+1+2

iv.     3+2+1

Ayat Biasa:

1 2 3

31

Dia membeli buku di kedai itu.

Contoh ayat songsang (i)

2 3 1

Membeli buku di kedai itu dia

Contoh ayat songsang (ii)

2 1 3

Membeli buku Dia di kedai itu

Contoh ayat songsang (iii)

3 1 2

Di kedai itu Dia membeli buku

Contoh ayat songsang (iv)

3 2 1

Di kedai itu membeli buku dia

(10 markah)

32

RUJUKAN

Nik Safiah Karim, Farid M. Onn, Hashim Hj. Musa, Abdul Hamid Mahmood

(2004).Tatabahasa Dewan – Edisi Baharu. Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur

Ahmad Khair Mohd Nor (2003).Pengantar Sintaksis Bahasa Melayu (Tatabahasa: Ayat).

Utusan Publications & Distributors Sdn Bhd, Kuala Lumpur

Darwis Harahap Mohamad (2004).Perbincanan Bahasa.Dewan Bahasa & Pustaka, Kuala

Lumpur

Abdullah Jumain Abu Samah (1991).Pengayaan Struktur Ayat dan Frasa.Mahir Publication

Sdn Bhd, Kuala Lumpur

Haji Hamzah Hj. Mahmood (1997).Pembentukan Tatabahasa Melayu Mengikut Proses

Hukum Morfologi dan Sintaksis.Koperasi Kakitangan Universiti Islam Antarabangsa (M)

Berhad, Petaling Jaya

Abdul Jalil bin Othman, Faizul Mashura binti Ismail (2003). Buku Teks Bahasa Melayu SK

Tahun 2 [Jilid 2]. Dewan Bahasa & Pustaka, Kuala Lumpur

Mohd. Nasar b. Sukor, Zainal Arifin b. Yusof, Kamarudin b. Jeon, Khadijah bt. Yusof

(2006).Buku Teks Bahasa Melayu SK Tahun 5.Dewan Bahasa & Pustaka, Kuala Lumpur

33

34