Türkiye’de Nükleer Fizik Eğitimi

Ege Üniversitesi Nükleer Bilimler Enstitüsü, 35100, Bornova, İzmir, TÜRKİYE

Turkey-Ukraine Nuclear Education Cooperation Workshop

20-21 February 2017

Türkiye’de nükleer fizik ve atom fiziği ile ilgili dersler 1950’liyıllarda üniversitelerde başlamış ve daha sonra 1961'de İTÜbünyesinde kurulan İTÜ Nükleer Enerji Enstitüsü ile lisans üstüseviyesinde eğitim verilmeye devam edilmiştir.

1982 yılında Hacettepe Üniversitesi'nde "Lisans" seviyesindeeğitim veren bir Nükleer Mühendislik Bölümü açılmıştır. 1960-1980 arasında Ege ve Boğaziçi Üniversitelerinde Nükleer ileilgili birimler ve ODTÜ Makina Fakültesi'nde nükleermühendislik eğitimi veren bir bölüm kurulmuştur.

Ege Üniversitesi'nde nükleer konularda bir araştırma merkezikurulmasına ilişkin çalışmalar, ise Atom Enerjisi Komisyonu veİstanbul Teknik Üniversitesi Nükleer Enerji Enstitüsü'nünkuruluşuna paralel olarak 1959 yılında başlamış ve 04 Mayıs 1966tarihinde Ege Üniversitesi Radyoizotop Araştırma Merkezi adıile faaliyete geçmiştir.

Ege Üniversitesi Radyoizotop Araştırma Merkezi, 1977-1982 yıllarıarasında Ege Üniversitesi Nükleer Araştırma ve Eğitim Enstitüsü adıaltında çalışmalarını sürdürmüştür.

30.03.1983 tarihinde Ege Üniversitesi Nükleer Bilimler Enstitüsüadıyla yeniden yapılandırılmış ve akademik çalışmalara başlamıştır.

3 Anabilim Dalımız

bulunmaktadır.

NÜKLEER UYGULAMALAR

NÜKLEER TEKNOLOJİ

NÜKLEER BİLİMLER

Enstitümüzde,

MULTİ DİSİPLİNER ÖĞRENCİ PROFİLİ

Nükleer Bilimler yüksek lisans programına Fen Fak. (Fizik, Biyoloji Böl.), Eğitim Fak. (Fizik Böl.),Edebiyat Fak. (Coğrafya Böl.), Mühendislik Fak. (Fizik, Çevre, Jeoloji, Maden, Nükleer Müh. Böl.), ZiraatFak., Su Ürünleri Fak. mezunları; Nükleer Bilimler doktora programına Fen Fak. (Fizik Böl.), Eğitim Fak.(Fizik Böl.), Mühendislik Fak. (Fizik, Çevre, Jeoloji, Nükleer Müh. Böl.) yüksek lisans mezunları.

Nükleer Teknoloji yüksek lisans programına Fen Fak. (Fizik, Kimya, Biyokimya, Biyoloji Böl.), Eğitim Fak.(Fizik, Kimya, Fen Bilgisi Böl.), Mühendislik Fak. (Fizik, Kimya, Çevre, Maden, Metalurji ve Malzeme,Nükleer Müh. ve Biyomühendislik Böl.) mezunları; Nükleer Teknoloji doktora programına Fen Fak. (Fizik,Kimya, Biyokimya Böl.), Eğitim Fak. (Fizik, Kimya Böl.), Mühendislik Fak. (Fizik, Kimya, Çevre, Metalurji veMalzeme Müh. Böl.) yüksek lisans mezunları.

Nükleer Uygulamalar yüksek lisans programına Fen Fak. (Fizik, Kimya, Biyokimya, Biyoloji, MolekülerBiyoloji ve Genetik Böl.), Eğitim Fak. (Fizik, Kimya, Fen Bilgisi Böl.), Mühendislik Fak. (Fizik, Kimya,Elektrik-Elektronik, Nükleer Müh. ve Biyomühendislik Böl.), Tıp Fak., Eczacılık Fak. mezunları; NükleerUygulamalar doktora programına Fen Fak. (Fizik, Kimya, Biyokimya, Biyoloji, Moleküler Biyoloji veGenetik Böl.), Eğitim Fak. (Fizik, Kimya, Fen Bilgisi Böl.), Mühendislik Fak. (Fizik, Kimya, Elektrik-Elektronik, Nükleer Müh. Böl.), Tıp Fak., Eczacılık Fak., Biyoteknoloji Anabilim Dalı, Malzeme Bilimi veMühendisliği Anabilim Dalı, Endüstriyel Fizik Anabilim Dalı, Klinik Onkoloji Anabilim Dalı yüksek lisansmezunları.Not: Nükleer Bilimler Anabilim Dalı ile Enerji Müh. Anabilim Dalı yüksek lisans mezunları her üç doktoraprogramına başvurabilirler.

NÜKLEER BİLİMLER ANABİLİM DALINÜKLEER BİLİMLER ANABİLİM DALI

ÇALIŞMA KONULARI

Çevresel radyoaktivite

ve radyoekolojik

çalışmalar Monte-Carlosimülasyon tekniğinin

radyasyon dozu hesaplamalarında

ve dedektörparametrelerinin belirlenmesinde

kullanılması

Hava, toprak ve su örneklerinde

radon gazıölçümleri,

radonundozimetrik ve

jeofiziksel amaçlı

uygulamaları

Nükleer spektroskopiktekniklerin ve

sayım sistemlerinin geliştirilmesi,

medikal görüntülemede spektral analize dayalı düzeltme

teknikleri

Radyoaktif minerallerin

araştırılmasında çeşitli

radyometrik tekniklerin

kullanılması ve yeni yöntemlerin

geliştirilmesi

Termolüminesansdozimetri,

termolüminesanstarihleme, ultroviyole

dozimetri (UV) ve optik uyarımlı

lüminesansuygulamaları

LABORATUVARLARIMIZ

• FTIR

10

Üniversitelerin çeşitli bölümlerinden lisans öğrencileri ve

meslek liselerinden gelen öğrenciler Enstitümüz

laboratuvarlarında zorunlu stajlarını tamamlamaktadırlar.

10 stajyer

201226 stajyer

201329 stajyer

201431 stajyer

201540 stajyer

2016

NÜKLEER BİLİMLER DERS PROGRAMLARI

Yüksek lisans Programı D : Ders U: Uygulama L: Laboratuvar

No Ders Adı Ders Türü D U L AKTS

1 Nükleer Radyasyon Fiziği I Zorunlu 2 0 2 8

2 Nükleer Radyasyon Fiziği II Zorunlu 2 0 2 8

3 Nükleer Alanda Bilimsel Araştırma Teknikleri ve Yayın

EtiğiZorunlu 2 0 0 6

4 İleri Nükleer Fizik I Seçmeli 3 0 0 8

5 Nükleer Reaktör Teknolojisi I Seçmeli 3 0 0 8

6 Çevresel Radyoaktivite I Seçmeli 2 0 0 5

7 Yaş Tayinlerinde Radyometrik Teknikler I Seçmeli 2 2 0 8

8 Radon Ölçüm Teknikleri ve Çevresel Uygulamaları Seçmeli 2 2 0 8

9 Radyokorunum Seçmeli 3 0 0 8

10 İleri Nükleer Fizik II Seçmeli 3 0 0 8

11 Nükleer Reaktör Teknolojisi II Seçmeli 3 0 0 8

12 Nükleer Radyasyon Dozimetrisi Seçmeli 3 0 0 8

13 Yüklü Parçacıkların Hızlandırma Prensipleri Seçmeli 3 0 0 8

14 Çevresel Radyoaktivite II Seçmeli 2 0 0 5

15 Yaş Tayinlerinde Radyometrik Teknikler II Seçmeli 2 0 2 8

16 Nükleer İz Detektörlerinin Uygulamaları Seçmeli 2 2 0 8

17 Radyasyon Terapisinin Temelleri Seçmeli 3 0 0 8

18 Nükleer Yakıt Teknolojisi I Zorunlu 3 0 0 8

19 Nükleer Yakıt Teknolojisi II Zorunlu 2 0 2 8

20 Sağlık Fiziği Seçmeli 3 0 0 8

21 Radyoanalitik Kimya I Seçmeli 2 0 2 8

22 Nükleer Analizlerde Labaratuvar Teknikleri I Seçmeli 0 0 3 4

23 Yüksek Düzey Nükleer Atık İdaresi I Seçmeli 2 0 0 5

24 Radyoanalitik Kimyada İstatistik ve Kemometri Seçmeli 2 2 0 8

25 Radyoanalitik Kimya II Seçmeli 2 0 2 8

26 Nükleer Analizlerde Labaratuvar Teknikleri II Seçmeli 0 0 3 4

27 Yüksek Düzey Nükleer Atık İdaresi II Seçmeli 2 0 0 5

28 Radyasyonun biyotalar üzerindeki etkileri Seçmeli 3 0 0 8

29 Nükleer Kimya I Zorunlu 2 2 0 8

30 Nükleer Kimya II Zorunlu 2 2 0 8

31 Medikal Görüntüleme Yöntemleri I Seçmeli 2 2 0 8

32 Nükleer Elektronik I Seçmeli 2 0 2 8

33 Sağlık Bilimlerinde Radyoizotop Uygulamaları I Seçmeli 2 2 0 8

34 Nükleer Uygulamalarda Çözelti Kimyası Seçmeli 2 2 0 8

35 Endüstriyel Nükleer Uygulamalar Seçmeli 2 0 2 8

36 Laboratuvar Güvenliği ve Tehlikeli Atık Seçmeli 2 0 2 8

37 İlaç Klinik Araştırmaları, Radyofarmasötikler ve

MevzuatSeçmeli 2 2 0 7

38 Medikal Görüntüleme Yöntemleri II Seçmeli 2 0 2 8

39 Nükleer Elektronik II Seçmeli 2 0 2 8

40 Sağlık Bilimlerinde Radyoizotop Uygulamaları II Seçmeli 2 0 2 8

41 Nükleer Uygulamalarda Kromatografik Yöntemler Seçmeli 2 2 0 8

42 Radyasyon Biyolojisi Seçmeli 3 0 0 8

Doktora Programı D : Ders U: Uygulama L: LaboratuvarNo Ders Adı Ders Türü D U L AKTS

1 Nükleer Spektroskopi I Zorunlu 3 0 0 8

2 Nükleer Spektroskopi II Zorunlu 3 0 0 8

3 Radyasyon Zırhlamasının Teorisi ve Prensipleri I Seçmeli 3 0 0 8

4 Nükleer Tekniklerin Ekolojide Kullanılması I Seçmeli 2 2 0 8

5 Katılarda Lüminesans ve Uygulamaları Seçmeli 2 2 0 8

6 Düşük Düzey Radyoaktivite Ölçümleri Seçmeli 2 2 0 8

7 Radyasyon Zırhlamasının Teorisi ve Prensipleri II Seçmeli 3 0 0 8

8 Nükleer Tekniklerin Ekolojide Kullanılması II Seçmeli 2 2 0 8

9 İleri Nükleer Yakıt Teknolojisi I Zorunlu 2 2 0 8

10 İleri Nükleer Yakıt Teknolojisi II Zorunlu 2 2 0 8

11 Nükleer Mühendislik Kimyası I Seçmeli 2 2 0 8

12 Nükleer Yakıt Fabrikasyonunda Kalite Kontrolü ve

Kalite Güvencesi ISeçmeli 2 2 0 8

13 Nükleer Atık İdaresinde Kimyasal Ayırma Teknikleri Seçmeli 3 0 0 8

14 Nükleer Atık Yönetiminde İyon Değişim Prosesleri I Seçmeli 2 2 0 8

15 Nükleer Teknolojide Biyosorpsiyon Uygulamaları Seçmeli 3 0 0 8

16 Nükleer teknolojide kullanılan nanokompozit

malzemelerin hazırlanma ve karakterizasyon teknikleriSeçmeli 3 0 0 8

17 Nükleer Mühendislik Kimyası II Seçmeli 3 0 0 8

18 Nükleer Yakıt Fabrikasyonunda Kalite Kontrolü ve

Kalite Güvencesi IISeçmeli 2 2 0 8

19 Çevrede Radyonüklitlerin Fizikokimyasal Davranışları Seçmeli 3 0 0 8

20 Nükleer Uygulamalarda Eser Element Analizleri İçin

Zenginleştirme TeknikleriSeçmeli 3 0 0 8

21 Nükleer Atık Yönetiminde İyon Değişim Prosesleri II Seçmeli 2 2 0 8

22 Radyokimyasal Proseslerin Optimizasyonu Seçmeli 2 2 0 8

23 Temel Nükleer Uygulamalar I Zorunlu 2 0 2 8

24 Temel Nükleer Uygulamalar II Zorunlu 2 2 0 8

25 Nükleer Dönüşümlerin Kimyasal Sonuçları Seçmeli 2 2 0 8

26 Radyofarmasötik Kimyası Seçmeli 2 0 0 5

27 İleri Radyasyon Kimyası Seçmeli 2 2 0 8

28 Yarı İletken Fiziği I Seçmeli 3 0 0 8

29 Aktinit Elementlerin Kimyasal Özellikleri Seçmeli 2 0 0 5

30 Radyoizleyici Dizaynında Biyolojik Modeller Seçmeli 2 0 0 5

31 Nükleer Uygulamalarda Nanoteknoloji Seçmeli 2 2 0 8

32 Geçiş Metali Radyonüklidlerinin Organometalik

KimyasıSeçmeli 2 2 0 8

33 Aktinit ve Lantanit Komplekslerinin Stabilite

Sabitlerinin Tayini ve KullanılmasıSeçmeli 2 2 0 8

34 Radyoelement Hazırlanması ve İşaretli Bileşikler Seçmeli 2 2 0 8

35 Radyofarmasötiklerin Kalite Kontrol Yöntemleri Seçmeli 2 2 0 8

36 Nükleer Kimyada Koordinasyon Bileşikleri ve

Kompleks İyonlarSeçmeli 2 2 0 8

37 Uranyum Ötesi Elementler Seçmeli 2 2 0 8

38 Yarı İletken Fiziği II Seçmeli 3 0 0 8

39 Nükleer Uygulamalarda in vitro Yöntemler Seçmeli 2 0 2 8

NÜKLEER FİZİK İLE İLGİLİ DERSLERİN İÇERİĞİ

Yüksek Lisans Programı

İleri Nükleer Fizik I-IINükleer Bilimlerde Lisans üstü eğitim görenöğrencilerin nükleer yapı ve modeller ile bozunumteorilerini deneysel bulgularla birleştirerek problemçözmede kullanabilmelerini sağlamak ve nükleerfiziğin uygulama alanları hakkında bilgi verilmesiamaçlanmaktadır.

Nükleer Radyasyon Fiziği I-II

Nükleer Bilimler, Nükleer Teknoloji ve NükleerUygulamalar Anabilim dallarında Yüksek Lisans yapanve çok farklı dallarda lisans eğitimi almış olarak gelenbütün öğrencilerin atom ve çekirdeğin yapısı,radyasyonun madde ile etkileşmesi, radyasyondedeksiyonun temel prensipleri, nükleer reaksiyonlar venükleer enerji konularında gerekli temel bilgilerinverilmesi ve Nükleer radyasyonun ölçülmesine ilişkintemel sistemlerin deneysel uygulamalarını kapsar.

Nükleer Reaktör Teknolojisi I-II

Bu ders, nükleer reaktörlerin çalışmasında temelfiziksel prensipler ve reaktör teknolojisindekigelişmeler ile ilgilidir.

Çevresel Radyoaktivite I-II

Radyonüklidlerin taşınmasını, dağılımını, biyolojiketkisini ve doz tayinini içeren radyoekolojik çalışmalarıiçermektedir.

Nükleer Radyasyon Dozimetrisi

Dersin konuları, nükleer radyasyonun dozimetriközellikleri, radyasyon parametrelerine bağlı olarakdoz kavramı. Doz hesaplama yöntemleri, dozhesaplamalarının kullanıldığı çalışma alanlarınıntanıtılması, Lineer enerji transferi ve durdurmagücü.

Yüklü Parçacıkların Hızlandırma Prensipleri

Yüklü parçacıkların oluşumu ve elde edilmesinintemelleri, yüklü parçacıkların elektrik ve manyetikalanda hızlandırılmalarının prensipleri ve hızlandırmateknolojileri. Hızlandırıcıların kullanım alanları.

Nükleer İz Detektörlerinin Uygulamaları

Bu ders, katı hal nükleer iz detektörleri (SSNTDs)ile radon ölçümleri, nükleer iz detektörlerininstandardizasyonu ve kalibrasyonu, radon dozimetri,nükleer iz detektörleri ile jeofiziksel, radyo-korunum ve çevresel amaçlı uygulamalar konularınıiçermektedir.

Doktora Dersleri

Nükleer Spektroskopi I-II

Spektroskopide kullanılan deney sistemleri, sayımistatistikleri, radyasyon–madde etkileşmesi,dedeksiyon sistemleri ve puls analizi

Radyasyon Zırhlamasının Teorisi ve Prensipleri I-II

Öğrencilere radyasyon alanları ve etkileşimlerihakkında temel bilgileri vermek ve radyasyonzırhlamasında kullanılan hesaplama tekniğinikavratabilmek.

Katılarda Lüminesans ve Uygulamaları

Lüminesans, katı hal fiziği ve spektroskopisi,radyasyon dozimetrisi. Arkeolojik, jeolojik örneklerinyaş tayini gibi çalışmalara yer vermektedir.Katılardaki lüminesans olayının bazı teori ve genelkavramlarını açıklamayı amaçlamaktadır. Lüminesansölçümünde kullanılan bazı deneysel teknikler hakkındave tarihleme alanında araştırma yapmayı planlayanöğrencilere, katılardaki tuzak yapıları ve lüminesanshakkında genel bilgiler içerir.

Düşük Düzey Radyoaktivite Ölçümleri

Artortam kaynakları ve düşük aktivite sayımsistemlerine etkilerini azaltmak için uygulananyöntemler, dedektör sistemleri ve düşük aktivitesayım tekniklerinin uygulamaları anlatılmaktadır.

NÜKLEER FİZİK EĞİTİMİ

Türkiye’nin Nükleer Enerji Alanına doğru ilerlediği bu günlerde

nükleer fizik eğitimi daha fazla önem kazanmaktadır. Bu alana

girmeden önce yetişmiş hazır insan gücünün bulunması ve araştırma

olanaklarının genişletilmesi gerekir.

Bu bağlamda nükleer fizik eğitiminin teorik ve araştırma kısımları

için kaynak aktarımı gerekli yer ve imkanların sağlanmasına ihtiyaç

duyulmaktadır.

Nükleer fizik eğitimi nükleer teknoloji alanının temelini

oluşturmaktadır.

Ülkemizin gelecek vizyonunda yer alan “Nükleer Teknoloji”de diğeriş alanlarından farklı olmak üzere nitelikli ve uzman kadrolaraihtiyaç duyulmaktadır.Bu alanda uzmanların yetiştirilmesi amacıyla lisans ve yüksek lisanseğitim almak üzere öğrenciler yurt dışına gönderilmişlerdir (2011yılında, 250 öğrenci Rusya Ulusal Nükleer AraştırmalarÜniversitesi).

Ayrıca mühendis seviyesinde yapılan bu çalışmaların ön lisansdüzeyinde desteklenmesi oldukça önemlidir. Tüm sektörlerde olduğugibi nükleer teknoloji ve radyasyon güvenliği ile ilgili sektörlerde demühendis ile birlikte çalışacak nitelikli teknikerler bulunmasısektörün kalite ve performansını artıracaktır.Ülkemizde gelişen yeni sektörler arasında yer alması hedeflenen“Nükleer Teknoloji” alanında nitelikli teknik personelin yetiştirilmesistratejik açıdan çok önemlidir.

Kısaca;-Türkiye bu alan için alt yapıyı şimdiden oluşturmalı

-Mevcut nükleer teknoloji ile ilgili eğitim imkanlarındanyararlanılmalı

-Mevzuat ve yönetmelikler gözden geçirilip günümüze ve geleceğeyönelik hazırlanmalı

-Fen ve mühendislik bölümlerinden özellikle fen bölümleri mezunlarıiçin bu alanlarda tecrübe sağlanmalı ve bu sektör için kesin iştanımı verilmeli

-Araştırma olanaklarına yönelik kaynak miktarları arttırılabilmeli

-Nükleer teknoloji bir çok alanda kullanılmaktave bu alanların temelindeki eğitim, nükleerfizik eğitimi ve uygulamaları olmalıdır.

TEŞEKKÜRLER

www.nbe.ege.edu.tr