Türkiye’de Anne Ölümlerinin Boyutu, Nedenleri ve Yapılması Gerekenler (UAÖÇ)

Prof.Dr. Sabahat Tezcan

XI. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi

25 Ekim 2007, Denizli

2Türkiye Ulusal Anne Ölümleri Çalışması, 2005

3

Anne Ölümleri

• Gelişmekte olan ülkelerde doğurganlık çağındaki kadınlar arasında gebelik, doğum ve lohusalık sırasında meydana gelen ölümler doğurganlığın önemli komplikasyonlarıdır.

• Dünyada her yıl 528,000 anne ölümünün gerçekleştiği tahmin edilmektedir.

• Bu ölümlerin %95’i Afrika ve Asya ülkelerinde meydana gelmektedir.

Kavramlar ve TanımlarDünya Sağlık Örgütü ve ICD-10 tanımları kullanılmıştır.

Gebeliğe bağlı ölüm, bir kadının gebelik süresince, doğumda ya da gebeliğin sonlanmasından sonraki 42 gün içerisinde herhangi bir nedenle ölmesi olarak tanımlanmaktadır.

Anne ölümü, bir kadının, gebelik süresince, doğumda ya da gebeliğin sonlanmasından sonraki 42 gün içerisinde, gebeliğin süresine ve yerine bakılmaksızın, gebelik durumunun ya da gebelik sürecinin şiddetlendirdiği bir nedenden kaynaklanan kadın ölümüdür.

Kavramlar ve TanımlarDoğrudan anne ölüm nedenleri, gebelikle birlikte ortaya çıkan fizyolojik ve psikolojik durumlara doğrudan bağlı olan nedenlerdir. Kanama, sepsis, eklampsi ve emboli en belirgin olan doğrudan anne ölümü nedenleridir.

Dolaylı anne ölüm nedenleri, önceden varolan veya gebelik sırasında ortaya çıkan ve bu dönemde meydana gelen fizyolojik değişimlerin şiddetlendirdiği nedenlerdir. Örneğin, şeker hastalığı, HIV/AIDS, anemi, kalp rahatsızlığı, intihar.

Tesadüfi nedenler, bir kadının gebe olmasa bile ölümüne neden olabilecek olaylar olarak tanımlanmaktadır. Örneğin, trafik kazası, zehirlenmeler.

Anne ölümleri

Gebeliğe bağlı ölümler

Doğ

ruda

n ne

denl

er

Dol

aylı

nede

nler

Tes

adüf

i ned

enle

r

7

Anne Ölümleri• Anne ölümlerinin boyutu sağlık hizmetlerinin

sağlanması ve kalitesi bakımından çok yönlü bir kalkınma göstergesidir.

• Anne ölümü göstergeleri, uluslararası kuruluşlar tarafından önem verilen göstergelerdir. Ancak pek çok ülkede bu konuda tam, doğru ve ayrıntılı bilgi yoktur.

• Göreceli olarak az görülen anne ölümlerinin, örneklem araştırmaları gibi geleneksel yöntemlerle saptanması çok güçtür.

8

Türkiye’de DurumTürkiye’de gerçekleştirilen ulusal çalışmalarda gebelik, doğum ve loğusalık döneminde tüm nedenlerden anne ölümleri boyutu tahmin edilmiştir.

•Türkiye Nüfus Araştırması (1974-75)– Devlet İstatistik Enstitüsü– İkili Kayıt Sistemi– Yüzbin canlı doğumda 208

•Türkiye Nüfus Araştırması (1989)– Devlet İstatistik Enstitüsü– Kızkardeş Yöntemi– Yüzbin canlı doğumda 132

•Anne Ölümleri ve Nedenleri Araştırması (1997-1998)– Sağlık Bakanlığı AÇS-AP Gn. Md.– Hastane Kayıtları– Yüzbin canlı doğumda 49

9

UAÖÇ’nın Temel Amaçları

1. Anne Ölüm Oranına (obstetrik risk) ve Anne Ölüm Hızına (kadın nüfusunda ölümün yükü) dair geçerli ve temsil edici veriyi Türkiye geneli ile kır/kent ayrımı ve İBB-1 bölgeleri için elde etmek ve Yaşam Boyu Anne Ölümü Riskini hesaplamak.

2. Anne ölümlerinin tıbbi nedenlerini ve anne ölümlerine neden olabilecek medikososyal faktörleri ve bunların önlenebilirliğini belirlemek.

3. Anne ölümü açısından yüksek risk altında olan kadın gruplarını belirlemek.

10

UAÖÇ’nın Temel Amaçları

4. Özellikle ölüm kağıdında belirtilen ölüm nedenlerine odaklanarak, mevcut kayıt ve bildirim sistemlerinin iyileştirilmesine katkıda bulunmak.

5. Politika belirleyiciler ile hizmetlerin planlayıcılarına anne ölümleri konusunda doğru bilgiler sunarak üreme sağlığına yönelik doğru politikalar geliştirilmesi konusunda yol gösterici olmak.

11

UAÖÇ’da Kullanılan Yöntemler

Ulusal Anne Ölümleri Çalışması

Ulusal Anne Ölümleri

Araştırması

TNSA ve GNS-2000

Modele dayalı Tahminler

Niteliksel Çalışmalar

Karşılaştırmalı Analizler

12

Yenilikçi Bir Veri Toplama Sistemi

• Projenin başlıca niceliksel veri toplama faaliyeti, Doğurganlık Çağında Ölümlülük Çalışması’nın (RAMOS) veri toplama stratejisi kullanılarak Ulusal Anne Ölümleri Araştırması’nın (UAÖA) uygulanması olmuştur.

• RAMOS, doğurganlık çağındaki bütün kadınların ölüm nedenleri belirlenmesini ve araştırılmasını içermektedir.

13

Yenilikçi Bir Veri Toplama Sistemi

• RAMOS tasarımında veri kaynağı için gerekli olan “kapsam” kriterini karşılayan definler, Türkiye’de kadın ölümleri için tek veri kaynağı niteliğindedir. UAÖA’da 12-50 yaş (doğurganlık çağı) kadın ölümleri ile ilgili daha detaylı bilgi alınacak şekilde yaşa ve cinsiyete göre defin bilgisi 12 aylık bir dönem için ileriye dönük olarak toplanmıştır.

• Ölümleri, gebeliğe bağlı ölümler, anne ölümleri ya da diğer nedenlere bağlı ölümler şeklinde sınıflandırmak için de hanehalkı üyeleri ve sağlık hizmeti verenler ile görüşmeler yapılmakta, sağlık kurumundaki kayıtlar incelenmektedir.

14

UAÖA’nın İşleyişi• Türkiye ile 12 Bölge ve Kentsel-Kırsal alanları temsil edecek

örneklem illerinin seçilmesi,

• Seçilen illerdeki tüm mezarlıklardan birincil kaynaklar aracılığı ile ölümlere/kadın ölümlerine ilişkin prospektif bilgi akışı,

• İl Proje Ekibi ve İlçe Koordinatörleri aracılığı ile sözel otopsi (hanehalkı görüşmesi) veya sağlık kuruluşu kayıt incelemelerinin gerçekleştirilmesi,

• İnceleme Komitesi’nin ölüm nedenlerini belirlemesi,

• Diğer veri kaynakları ile birlikte analiz ve raporlama.

15

UAÖA Örnekleme Tasarımı

• Anne Ölümlülüğü oranının:–Türkiye geneli–Kırsal / kentsel alanlar– İBB-1 (12 bölge)

16

UAÖA Örnekleme Tasarımı

• Her İBB-2 (26 Bölge) Düzeyinden 1 İL = 26 İL• Her İBB-1 (12 BÖLGE) Düzeyinden en az 2 İl• 19 No’lu İBB-2 Bölgesi aynı zamanda İBB-1 bölgesi

olmasından dolayı 2 Ayrı İl• Toplam 27 il

• Buna ek olarak pilot çalışma ve ön deneme illeri olarak seçilen Antalya ve Erzurum, bu projenin faaliyetleriyle paralel olarak kendi istekleri doğrultusunda veri toplamaya devam etmek istemişlerdir. Bu iki ilin verileri de hesaplamalara dahil edilmiştir

17

UAÖÇ’nın kapsamı• Kapsam: 29 ildeki tüm mezarlıklar

• 16,139 yerleşim yeri (15,854 kırsal; 285 kentsel)• 39 milyon nüfus• Türkiye nüfusunun yüzde 54’ü

18

UAÖA için seçilen iller ve İBB bölgeleri

İl İBB-1 İBB-2 İl İBB-1 İBB-2

İstanbul 1 1 Sivas 7 15

Tekirdağ 2 2 Bartın 8 16

Balıkesir 2 3 Çankırı 8 17

İzmir 3 4 Tokat 8 18

Aydın 3 5 Giresun 9 19

Kütahya 3 6 Ordu 9 19

Bursa 4 7 Bayburt 10 20

Sakarya 4 8 Erzurum 10 20

Ankara 5 9 Ağrı 10 21

Karaman 5 10 Malatya 11 22

Antalya 6 11 Van 11 23

Burdur 6 11 Gaziantep 12 24

Adana 6 12 Diyarbakır 12 25

K. Maraş 6 13 Batman 12 26

Nevşehir 7 14

19

UAÖA Örneklemindeki İller

BÖLGELER VE İLLER

01 İ STANBUL 05 BATI ANADOLU 09 DOĞU KARADENİZ 34 İ stanbul 06 Ankara 28 Giresun 70 Karaman 52 Ordu 02 BATI MARMARA 10 Balıkesir 06 AKDENİZ 10 KUZEYDOĞU ANADOLU

59 Tekirdağ 01 Adana 04 Ağrı 07 Antalya 25 Erzurum 0 3 EGE 15 Burdur 69 Bayburt 09 Aydın 46 K.Maraş 35 İ zmir 11 ORTA DOĞU ANADOLU 43 Kütahya 07 ORTA ANADOLU 44 Malatya 50 Nevş ehir 65 Van 04 DOĞU MARMARA 58 Sivas 16 Bursa 12 GÜNEYDOĞU ANADOLU 54 Sakarya 08 BATI KARADENİZ 21 Diyarbakır 18 Çankırı 27 Gaziantep 60 Tokat 72 Batman

74 Bartın

20

UAÖA’nın Alan Görevlileri• Birincil Kaynak

• Muhtar • Belediye Mezarlık Görevlisi

• İl Proje Ekibi • İl Proje Koordinatörü• İl Proje Doktoru• İl Proje Araştırmacısı

• İlçe Koordinatörü• İlçe Proje Koordinatörü

• İnceleme Komitesi• Halk Sağlığı/epidemiyoloji/kadın doğum uzmanları/anestezist

• Alan Koordinatörü• HÜNEE Araştırma Görevlileri ve Öğrencileri

• TOPLAM: 16,774 kişi

21

UAÖÇ’nın İş Akış Şeması

Birincil Kaynak

İl/İlçe Koordinatörü

İl Proje Ekibi

Ön İnceleme Komitesi

Diğer Verilerin Elde Edilmesi(TNSA, GNS, MERNIS, DİE)

Sağlık Ocağı

Merkezi İnceleme Komitesi

Hacettepe ÜniversitesiNüfus Etütleri Enstitüsü

Analiz ve Raporlama

22

Formlar ve Sorukağıtları

• Mezarlık Defin Listesi– Birincil kaynaklar tarafından mezarlıkta gerçekleşen

her definin kaydedildiği form

• Kadın Defin Bildirim Formu– Birincil kaynaklar tarafından her bir 12-50 yaş grubu

kadın defini için ayrıca doldurulan form

• Sağlık Kurumları Kayıt İnceleme Formu– Sağlık kurumunda ölen kadınların ölüm nedenini

belirlemek için il/ilçe doktoru tarafından kullanılan form

23

Formlar ve Sorukağıtları

• Kadın Ölümü Sorukağıdı– Evde ölen kadınların ölüm nedenini belirlemek için

yakınları ile yapılacak sözel otopsi görüşmesinde il araştırmacısı tarafından kullanılan sorukağıdı

• Ön İnceleme ve Merkezi İnceleme Komitesi Değerlendirme Formu– Ön İnceleme ve Merkezi İnceleme Komitesi

Değerlendirme Formu, KÖS’ün ve SKKİF’in değerlendirmesini yapmak ve ölüm sebebine, önlenebilir faktörlere ve standart altı bakıma ilişkin nihai kararın vermek amacıyla kullanılmıştır.

– Anne ölümü olma olasılığı olmayan durumlar için kısa versiyonu kullanılmıştır.

24

Denetleme Faaliyetleri • Ulusal Anne Ölümleri Çalışması kapsamında

yürütülen veri toplama faaliyetlerinin denetlenmesi için saha çalışması boyunca kesintisiz olarak işleyecek bir dizi mekanizma oluşturulmuştur.

• HÜNEE Koordinatörleri• Merkez Proje Ekibi• İl Proje Ekibi ve İlçe Koordinatörleri

denetleme faaliyetlerinden ve veri kalitesinden sorumlu olmuşlardır.

25

Saha Sonuçları

• Yerleşim yeri bazındaki kapsam yüzdeleri, 100 yerleşim yerinden 80’inin formlarını gönderdiğini göstermektedir (kentsel yerleşim yerlerinin yüzde 91’i ve kırsal yerleşim yerlerinin yüzde 79’u).

• Kapsam yüzdesi nüfus açısından bakıldığında çok daha yüksektir; çünkü veriler hedef nüfusun yüzde 93’ünü kapsayan yerleşim yerlerinden toplanmıştır.

26

Defin sayıları ve bazı temel veri kalitesi göstergeleri

Toplam defin sayısı 153873Kaba Defin Hızı (binde) 3.9Kadın definlerinin sayısı 66230Toplam definler içinde kadın definlerinin yüzdesi 43Kadın definlerinin sayısı (12-50) 6001Kadın definlerinin sayısı (15-49) 5440Toplam definler içinde kadın definlerinin (15-49) yüzdesi 3.5Kadın definleri içinde 15-49 yaş kadın definlerinin yüzdesi 8.2

27

UAÖÇ Alan Çalışması Zaman Planı

• Ekim 2004’te resmi başlangıç• Antalya ve Erzurum ön deneme ve pilot çalışması• Mart 2005’te tanıtım toplantısı• Mart-Mayıs 2005 birincil kaynak eğitimleri• 1 Haziran 2005 veri toplamanın başlanması• 31 Mayıs 2006 veri toplamanın sona ermesi• Haziran 2006-Eylül 2006 verilerin analizi• Eylül-Kasım 2006 raporlama çalışmaları• Aralık 2006 ulusal ve bölgesel toplantılar• Toplam 27 ay

28

İşbirliği İçinde Çalışılan Kurumlar

• Sağlık Bakanlığı– Merkez teşkilatı– İl Müdürlükleri– Sağlık Grup Başkanlıkları– Sağlık Ocakları

• İçişleri Bakanlığı– Merkez teşkilatı– Belediyeler– Köy Muhtarlıkları

• Devlet Planlama Teşkilatı• Türkiye İstatistik Kurumu• Üniversiteler

GöstergelerGebeliğe bağlı ölüm oranı, 100,000 canlı doğumda gebelik, doğum ve lohusalık dönemindeki tüm ölümlerin sayısıdır.

GBÖO=(gebeliğe bağlı ölümlerin sayısı/canlı doğumların sayısı)*100,000

Gebeliğe bağlı ölüm hızı, doğurganlık çağındaki 100,000 kadında gebeliğe bağlı ölümlerin sayısı olarak ifade edilmektedir.

AGBÖH=(gebeliğe bağlı ölümlerin sayısı/doğurganlık çağındaki kadınların sayısı)*100,000

Yaşam boyu gebeliğe bağlı ölüm riski, bir kadının doğurganlık çağının sonuna kadar gebeliğe bağlı bir nedenden dolayı ölme riskidir.

Yaşamboyu risk = (1–(1–GBÖH))35

GöstergelerAnne ölüm oranı, 100,000 canlı doğumda anne ölümlerinin sayısıdır.

AÖO=(anne ölümlerinin sayısı/canlı doğumların sayısı)*100,000

Anne ölüm hızı, doğurganlık çağındaki 100,000 kadında anne ölümlerinin sayısı olarak ifade edilmektedir.

AÖH=(anne ölümlerinin sayısı/doğurganlık çağındaki kadınların sayısı)*100,000

Yaşam boyu anne ölüm riski, bir kadının doğurganlık çağının sonuna kadar doğrudan ya da dolaylı nedenler ile ölme riskidir.

Yaşamboyu risk = (1–(1–AÖH))35

Kavramlar-Tanımlar-GöstergelerTesadüfi nedenlere bağlı ölümler, anne ölümüne yönelik hesaplamaların dışında tutulmuştur.

Ancak, tesadüfi nedenler ile dolaylı anne ölümü nedenlerinin birbirinden ayrıştırılması her zaman kolay olmamaktadır.

Ölüm nedeninin belirsiz olduğu durumlarda, anne ölümlerinin tespit edilmesinde yanlışlığa yol açmamak amacıyla ICD-10’da yeni bir gösterge olarak gebeliğe bağlı ölüm kavramı geliştirilmiştir.

Uluslararası yayınların kullandıkları tanımlar ve yöntemler net değildir.

Karşılaştırma yapılabilmesi için bu çalışmada gebeliğe bağlı ölüm ve anne ölümü göstergelerine ilişkin değerler birlikte verilmiştir.

Gebeliğe bağlı ölüm oranları

Gebeliğe bağlı ölüm oranları

16.9

48.1

35.9

21.7

12.4

34.7

31.7

56.768.3

93.3

55.5

45.4

Anne ölüm oranları

Anne ölüm oranları

11.0

42.1

31.5

21.7

7.4

25.1

11.9

26.868.3

68.3

36.9

38.9

Gebeliğe bağlı ölümlerde yaşam boyu risk

Gebeliğe bağlı ölümlerde yaşam boyu risk

3,180

1,367

1,548

2,549

4,168

1,254

1,157

925883

322

502

536

Anne ölümlerinde yaşam boyu risk

Anne ölümlerinde yaşam boyu risk

4,876

1,560

1,764

2,549

6,947

1,737

3,067

1,956883

439

755

626

Dünyada ve Türkiye’de anne ölüm oranları

Dünyada ve Türkiye’de yaşam boyu anne ölüm riski

Yaşa göre gebeliğe bağlı ölüm oranı ve anne ölüm oranı

Gebeliğe bağlı ölümlerin nedenleri

Anne ölümlerinin nedenleri

Doğrudan nedenler ile meydana gelen anne ölümleri

Erken gebelik dönemi ölümler

% 2.3

Ödem, proteinüri ve

hipertansif bozukluklar

% 23.4

Ante-, intra- ve post-partum

hemoraji% 32.2

Diğer doğrudan nedenler

(emboli, cerrahi komplikasyon-

lar, uterus rüptürü)% 19.9

Gebeliğe bağlı enfeksiyonlar

% 5.8

İntihar% 4.1

Bilinmeyen doğrudan nedenler

% 12.9

Dolaylı nedenler ile meydana gelen anne ölümleri

Tesadüfi nedenler ile meydana gelen ölümleri

Gebeliğe bağlı ölümlerin gerçekleştiği dönemler

Ölümün gerçekleştiği yer

Biyo-medikal risk faktörleri

Yaş <18Yaş >34Parite>4Kronik hastalıklarDolaşım sistemi hastalıklarıEndokrin ve metabolik hastalıklarAnemiObeziteSigara içme

Bir kadın birden çok biyo-medikal riske sahip olabilir.

Anne ölümlerinin biyo-medikal risk faktörlerine göre dağılımı

Biyo-medikal risk faktörlerinin dağılımı

Gebeliğe bağlı ölümlerde ve anne ölümlerinde önlenebilir faktörler

Anne ölümlerinde önlenebilir faktörlerin dağılımı

60,8 58,8

27,9 18,4 22,2

2,04,6 3,4

16,3 15,6

55,7

14,4

Kent Kır Türkiye

Hanehalkı/toplumsal faktörler Sağlık personeliyle ilgili faktörlerSağlık hizmetiyle ilgili faktörler Diğer faktörler

Anne ölümlerinde hanehalkı/toplumsal faktörler (%58.8)

Anne ölümlerinde sağlık personeli ile ilgili faktörler (%22.2)

Sevk edilememe/ sevkte gecikme

% 9.8

Kadın-doğum ekibi tanı koyamadı/sorun

ile başa çıkamadı% 34.6

Pratisyen hekim tanı koyamadı/sorun ile

başa çıkamadı% 17.2

Ebe tanı koyamadı/sorun ile

başa çıkamadı% 21.2

Düşük kaliteli doğum öncesi bakım

% 17.2

Anne ölümlerinde sağlık hizmeti ile ilgili faktörler (%3.4)

Sağlık personeli eksikliği% 20.8

Kan/ilaç eksikliği% 4.4

Araç-gereç ve diğer tıbbi malzeme eksikliği

% 11.7

Destekleyici tanı hizmetlerinin eksikliği

% 9.4Anestezi hizmetlerinin

eksikliği% 3.4

Yerleşim yeri ile sağlık kuruluşu arasındaki

ulaşım hizmetlerindeki eksiklikler

% 12.4

Yerleşim yerinin en yakın sağlık

kuruluşuna uzak olması% 29.2Sağlık birimleri

arasındaki iletişim eksikliği

% 8.7

Hanehalkı ve toplumsal faktörlerin katkısı neden yüksek?• Genç• Eğitimsiz• Geleneksel yöntem kullanımı yüksek• Yöntem başarısızlığı yüksek• İstenmeyen gebelik yaygın• DÖB alma seviyesi düşük• DÖB kalitesi düşük• Doğurganlık seviyesi yüksek• Kendiliğinden düşük ve ölüdoğum seviyesi yüksek

59

ÖNEMLİ SONUÇLAR

• Anne ölümleri riski:– Kırsal alanlarda kentlere

göre yaklaşık 3 kat daha fazla– Kuzeydoğu Anadolu’da İstanbul’a göre

yaklaşık 11 kat daha fazla

• Yaşam boyu ölüm riski– Kent:2391 Kır: 869– İstanbul: 4876 K.Doğu Anadolu:439

60

ÖNEMLİ SONUÇLAR

• Anne ölüm riski yaşla artıyor.

• 20-24 yaşlara göre 35 yaşın üzerinde rölatif risk yaklaşık 5-14 kat fazla.

• Gebelik-doğum-lohusalık dönemi ölümlerinde tesadüfi nedenler önemliyer tutuyor (%23).

61

ÖNEMLİ SONUÇLAR

• Anne ölümlerinin %79’u doğrudan nedenlerden kaynaklı

•Kanamalar %25•Preeklampsi/ Eklampsi %18•Enfeksiyonlar % 5•İntihar % 3

62

ÖNEMLİ SONUÇLAR

ÖLÜM YERİ:

• 2.Basamak Sağlık Kuruluşu %32

• 3.Basamak Sağlık Kuruluşu %28

• Ev %21

• Yol %10

• Kaza yeri % 8

63

ÖNEMLİ SONUÇLAR

• Anne Ölümlerinde Risk Faktörleri:– Anne yaşı (<18-35>) %28– Parite 4+ %24– Kronik Hastalık %18

• Birden fazla risk faktörü:– Türkiye %38– Karadeniz-K.Doğu ve O.Doğu %50-74

Sağlık Hizmetlerine İlişkin GENEL ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

• Fiziki Koşullar

• Tanı-tedavi için Gerekli Araç Gereç Donanımı

• Doğurgan Çağ Kadınların ve Gebelerin İzlenmesi

–Doğru tanı, doğru endikasyon, doğru müdahale ve zamanında tedavi

• Gebeliği Önleyici Modern Yöntemlerin Kullanımının Sağlanması

Sağlık Bakanlığı- Eğitim

• Toplumun Genel Sağlık ve Üreme Sağlığı Konularında Eğitimi

• Hedef Gruplar:» 15-49 yaş kadınlar ve eşleri» Adölesanlar» Toplu çalışılan yerlerdeki kadın ve erkekler » Diğer gruplar

Sağlık Personelinin Eğitimi

• Sağlık Görevlilerinin (Hekim, Hemşire, Diğer Sağlık Personeli) Eğitimi ve Denetimi

• Mezuniyet Öncesi Eğitim

» Tıp Fakülteleri, Sağlık Bilimleri Fakülteleri

• Hizmet-içi Sürekli Eğitim, Denetim ve Geribildirim

» Birinci, İkinci ve Üçüncü Basamak Sağlık Kurumları

Öneriler

• Diğer Kamu Kurumları İlgililerinin Bilgilendirilmesi ve İşbirliği:

» İçişleri Bakanlığı ve Yetkilileri» Vali ve Kaymakamlar» Belediyeler» Muhtarlar

• Yasa, Yönetmelik,Bilgilendirme, Eğitim, Geribildirim

• Yazılı ve görsel basın ile işbirliğinin yapılması

Anne Ölümleri: Öneriler

• Doğum öncesi bakım hizmetlerinin geliştirilmesi/yaygınlaştırılması

• Acil obstetrik bakım hizmetlerinin varlığı ve herkese ulaşımının mümkün olması

• Anne sağlığına ilişkin sorunların farkında olunmasında yaşanan gecikmenin önlenmesi

Öneriler

• Genel olarak toplumun anne ölümleri ve nedenleri konusunda farkındalık düzeyinin yükseltilmesi için çaba gösterilmelidir.

• Sağlık merkezine ulaşımdaki gecikmeler önlenmelidir.

• Merkeze uzak yerlerin sağlık personeli için cazibesinin arttırılması gerekmektedir.

• Sağlık hizmetlerinin iklim ve coğrafi koşullara göre sunulması(Helikopter, kar ambulansı)

Öneriler

• Sağlık kurumlarında ölüm nedenlerini incelemek üzere izleme ve değerlendirme komitesi kurulmalıdır.

• Kanser konusunda daha fazla uzmanlaşma, risk faktörleri ve erken tanı alanlarında çalışmaların yapılması gerekmektedir.

Öneriler

• Evde ölümleri de kapsamak için doğurgan çağ ve gebe izleme sisteminin iyileştirilmesi ve geliştirilmesi

• Kadın-doğum servisleri dışında diğer klinik servislerin de izlenmesi

• Anne Ölümleri bildirim sisteminin diğer sistemlerle ortak çalışması

Ölümün Raporlanmasına İlişkin Öneriler

• Ölümün raporlanması ve ölüm nedenlerinin belirtilmesi aynı süreçte ele alınmayabilir.

• Ölümün raporlanması tıp doktoru tarafından yapılmalıdır.

• Ölüm raporu cinsiyet, yaş ve ölüm nedenlerini içermelidir.

Ölümün Raporlanmasına İlişkin Öneriler

• Ölüme götüren olayların ve koşulların kısa bir tarihçesini almak önemlidir.

• Sağlık kurumu hasta dosyalarının incelenmesi

• Sözel otopsi

• Sözel otopsi:• İlçe Sağlık Grup Başkanlıkları’nın görevi olabilir.

• Sağlık personeli olmayan bir kişi doldurabilir.

• Hayati Kayıt Örneklemi tekniği uygulanabilir.

Ölümün Raporlanmasına İlişkin Öneriler

• Sağlık kurumlarında ölüm nedenlerinin Uluslararası Hastalık Sınıflaması Versiyon 10’a (ICD-10) göre yazılması gerekmektedir.

• Ölüm nedenlerinin alt başlıklarının kodlama işleminin merkezi olarak belirlenen kodlara göre yapılması gerekmektedir.

Ölümün Raporlanmasına İlişkin Öneriler

• Sağlık Bakanlığı, ölümler ve tıbbi nedenlerine ilişkin verinin toplanmasını kendisi için öncelikli bir politika olarak belirlemelidir.

• Politika üretenler için ölüm nedenlerine ilişkin bilgilerin özel bir öneme sahip olduğu unutulmamalıdır.

Ölümün Raporlanmasına İlişkin Öneriler

• Sağlık Bakanlığı, ölüm raporunun belirlenecek olan kurallara göre hazırlanmasını,hasta muayene etmekte olduğu gibi bir performans kriteri haline getirmelidir.

Ölümün Raporlanmasına İlişkin Öneriler

• Tam-doğru-sürekli veri toplamak da sağlık görevlilerinin performans değerlendirilmesinde bir kriter haline dönüştürülmelidir.

Ölümün Raporlanmasına İlişkin Öneriler

• Ölümün raporlanmasına ilişkin olarak UAÖÇ uzmanlarının da katıldığı bir çalışma grubunun gerçekleştirdiği çalışmalar gelecek için cesaret vermektedir.

• Ölüm Raporu• Tıp doktorlarının eğitimleri için yapılan çalışmalar

İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri

Genel Müdürlüğü: MERNİS Uygulaması

• MERNİS için İlçe Nüfus Müdürlüklerinin aktif konuma geçmesi:

• İlçe nüfus müdürlükleri ölüm bildirimlerini analiz ederek, sonuçları eksik bildiren/hiç bildirim yapmayan yerler ve kurumlarla paylaşarak bildirimleri artırmaya çalışmalıdır.

Aile Kütüğü Sistemi

• MERNİS’de uygulanan aile kütüğü sistemi ölüm verisinin analizini zorlaştırmaktadır.

• Nüfus kayıtları genellikle kişilerin yaşadığı yere göre değil, aile kayıtlarının bulunduğu yere göre düzenlenir.

• Daimi ikametgaha göre tutulan nüfus kayıt sistemine geçiş yapılması gerekmektedir.

– 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu ile 2007 yılından itibaren ikametgaha dayalı nüfus kayıdı tutulmasına karar verilmiştir.

Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü Personelinin Eğitimi

• Nüfus kayıt sisteminden gelen bilginin hayati olayların izlenmesi amacıyla kullanılması gerekmektedir:

• NVİGM personelinin demografik veri analizi ve yorumu konularında hizmet içi eğitime alınmaları gerekmektedir.

• Ölüm bildirimi ile ilgili sorumluluğun muhtarlardan alınıp sağlık sisteminin sorumluluğuna verilmesi gerekmektedir.

Öneriler

Belediyeler: Defin Ruhsatları

• Sadece belediyesi olan yerlerde sağlık kurumları tarafından doldurulan üç parçalı formlar

• Bir parçası İl Sağlık Müdürlükleri tarafından TÜİK’e gönderilmektedir.

• MERNİS sistemi ile bağlantısı kopuktur.

• İki sistemin birbirini denetleyecek yapıya

kavuşturulması gerekmektedir.

İŞBİRLİĞİ

• Genelde hayati olayların bildirimi, özelde anne ölümlerinin saptanması, bildirimi ve önlenmesi konularında sektörler ve kurumlararası işbirliği gereklidir.

85

SEKTÖRLER VE KURUMLAR ARASI İŞBİRLİĞİ

• Sağlık Bakanlığı• İçişleri Bakanlığı• Belediyeler• Mülki İdare Amirleri• Üniversiteler• Milli Eğitim Bakanlığı• Milli Savunma Bakanlığı• TÜİK• Sivil Toplum Kuruluşları• Diğer Kamu/Özel Kuruluşlar

“Kadının en büyük vazifesi analıktır. İlk terbiye verilen yerin ana kucağı olduğu düşünülürse, bu vazifenin ehemmiyeti layıkıyla anlaşılır. Milletimiz kuvvetli bir millet olmaya azmetmiştir. Bugünün levazımatından biri de kadınlarımızın her hususta yükselmelerini temindir.”

M. Kemal Atatürk(İzmir 31.1.1923)

87

Teşekkürler...

88

Sağlıklı Anneler ve Mutlu Bebekler