tÜrkİye muhasebe standartlari İnŞaat sÖzleŞmelerİ

TÜRKİYE MUHASEBE TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARI STANDARTLARI

İNŞAAT SÖZLEŞMELERİ İNŞAAT SÖZLEŞMELERİ

AMAÇAMAÇ

Bu Standardın amacı inşaat sözleşmelerine ilişkin gelir Bu Standardın amacı inşaat sözleşmelerine ilişkin gelir ve maliyetlerle ilgili muhasebe uygulamasının ve maliyetlerle ilgili muhasebe uygulamasının açıklanmasıdır. İnşaat sözleşmelerine konu olan işlerin açıklanmasıdır. İnşaat sözleşmelerine konu olan işlerin özelliği gereği, sözleşme kapsamındaki işin başlamasıyla özelliği gereği, sözleşme kapsamındaki işin başlamasıyla tamamlanması farklı hesap dönemlerine girmektedir. Bu tamamlanması farklı hesap dönemlerine girmektedir. Bu nedenle inşaat sözleşmelerine ilişkin muhasebe nedenle inşaat sözleşmelerine ilişkin muhasebe uygulamasındaki esas konu, sözleşme kapsamında elde uygulamasındaki esas konu, sözleşme kapsamında elde edilen gelir ve maliyetlerin inşaat işinin gerçekleştirildiği edilen gelir ve maliyetlerin inşaat işinin gerçekleştirildiği hesap dönemlerine dağıtılmasıdır. Bu Standart, hesap dönemlerine dağıtılmasıdır. Bu Standart, sözleşme gelir ve maliyetlerinin gelir tablosunda ne sözleşme gelir ve maliyetlerinin gelir tablosunda ne zaman gelir ve gider olarak gösterilecekleri konusunda zaman gelir ve gider olarak gösterilecekleri konusunda Kavramsal Çerçeve’de belirtilen muhasebeleştirme Kavramsal Çerçeve’de belirtilen muhasebeleştirme ilkelerini esas alır. Ayrıca Standart, anılan ilkelerin ilkelerini esas alır. Ayrıca Standart, anılan ilkelerin uygulanmasına yönelik bir rehber niteliğindedir.uygulanmasına yönelik bir rehber niteliğindedir.

TMS 11TMS 11

Standartta aşağıdaki konular düzenlenmiştir.Standartta aşağıdaki konular düzenlenmiştir. ““İnşaat Sözleşmelerinin Birleştirilmesi ve Bölümlenmesi”, İnşaat Sözleşmelerinin Birleştirilmesi ve Bölümlenmesi”, ““Sözleşme Geliri”, Sözleşme Geliri”, ““Sözleşme Maliyetleri”, Sözleşme Maliyetleri”, ““Sözleşme Gelir ve Giderlerinin Muhasebeleştirilmesi”,Sözleşme Gelir ve Giderlerinin Muhasebeleştirilmesi”, “ “Beklenen Zararların Muhasebeleştirilmesi”, Beklenen Zararların Muhasebeleştirilmesi”, ““Tahminlerdeki Değişiklikler”, Tahminlerdeki Değişiklikler”, ““Kamuya Açıklama”ya ilişkin bölümlerden oluşmaktadır. Kamuya Açıklama”ya ilişkin bölümlerden oluşmaktadır.

Standardın ekinde Muhasebe Politikalarının Kamuya Açıklanması, Standardın ekinde Muhasebe Politikalarının Kamuya Açıklanması, Sözleşme Gelir ve Giderlerinin Tespiti ve Sözleşmeye İlişkin Sözleşme Gelir ve Giderlerinin Tespiti ve Sözleşmeye İlişkin Açıklamalara dönük örnekler verilmiştirAçıklamalara dönük örnekler verilmiştir

KAPSAMIKAPSAMI . . Bu Standart yüklenici işletmelerin finansal tablolarındaki Bu Standart yüklenici işletmelerin finansal tablolarındaki

inşaat sözleşmelerinin muhasebeleştirilmesinde inşaat sözleşmelerinin muhasebeleştirilmesinde uygulanır.Burada bahsedilen yüklenici işletme inşaat uygulanır.Burada bahsedilen yüklenici işletme inşaat sözleşmesine konu olan işi yapacak inşaat işletmesidir. İnşaat sözleşmesine konu olan işi yapacak inşaat işletmesidir. İnşaat sözleşmesi ise yine mevzuatımızda yıllara yaygın inşaat ve sözleşmesi ise yine mevzuatımızda yıllara yaygın inşaat ve onların işleri olarak ele alınmış konuyu ifade etmektedir.Zaten onların işleri olarak ele alınmış konuyu ifade etmektedir.Zaten yıllara yaygın yani genellikle bir yıldan fazla süren bir iş değilse yıllara yaygın yani genellikle bir yıldan fazla süren bir iş değilse hangi yöntemin kullanıldığının da bir önemi yoktur çünkü, hangi yöntemin kullanıldığının da bir önemi yoktur çünkü, sözleşme konusu iş aynı dönem içerisinde başlayıp bitirilmiş sözleşme konusu iş aynı dönem içerisinde başlayıp bitirilmiş olmaktadır. Buna göre kendi adına inşaat işi yapıp satan olmaktadır. Buna göre kendi adına inşaat işi yapıp satan işletmeler bu standardın kapsamında değillerdir Bu tür işletmeler bu standardın kapsamında değillerdir Bu tür işletmeler tıpkı mamül üretimi yapan işletmeler gibi kabul işletmeler tıpkı mamül üretimi yapan işletmeler gibi kabul edilirken standardın kapsamına giren inşaat taahhüt işletmeleri edilirken standardın kapsamına giren inşaat taahhüt işletmeleri ise hizmet üretimi yapan işletmelerdir.ise hizmet üretimi yapan işletmelerdir.

TANIMLARTANIMLAR

Bu Standartta geçen terimlerin anlamları aşağıdaki gibidirBu Standartta geçen terimlerin anlamları aşağıdaki gibidir::

İnşaat sözleşmesi (sözleşme);İnşaat sözleşmesi (sözleşme); bir varlığın veya tasarım, teknoloji bir varlığın veya tasarım, teknoloji ve fonksiyon ya da nihai amaç veya kullanım açısından birbiriyle ve fonksiyon ya da nihai amaç veya kullanım açısından birbiriyle yakından ilişkili ya da birbirine bağımlı bir grup varlığın inşası için özel yakından ilişkili ya da birbirine bağımlı bir grup varlığın inşası için özel olarak yapılmış bir sözleşmedir.olarak yapılmış bir sözleşmedir.

Sabit fiyatlı sözleşmeSabit fiyatlı sözleşme;; yüklenicinin sabit bir sözleşme fiyatını (ihale yüklenicinin sabit bir sözleşme fiyatını (ihale bedeli) veya üretim birimi başına sabit bir tutarı (birim fiyat) kabul ettiği bedeli) veya üretim birimi başına sabit bir tutarı (birim fiyat) kabul ettiği ancak belli koşullarda maliyet güncelleştirmesine (eskalasyon) konu olan ancak belli koşullarda maliyet güncelleştirmesine (eskalasyon) konu olan inşaat sözleşmesidir.inşaat sözleşmesidir.

Maliyet artı kâr sözleşmesiMaliyet artı kâr sözleşmesi;; yükleniciye kabul edilebilir ya da başka yükleniciye kabul edilebilir ya da başka bir şekilde tanımlanmış maliyetler üzerine bu maliyetlerin bir yüzdesi bir şekilde tanımlanmış maliyetler üzerine bu maliyetlerin bir yüzdesi veya sabit bir tutar eklenerek ödeme yapılan inşaat sözleşmesidir.veya sabit bir tutar eklenerek ödeme yapılan inşaat sözleşmesidir.

İNŞAAT SÖZLEŞMELERİNİN BİRLEŞTİRİLMESİ VE İNŞAAT SÖZLEŞMELERİNİN BİRLEŞTİRİLMESİ VE BÖLÜMLENMESİBÖLÜMLENMESİ

Bu Standart hükümleri her bir inşaat sözleşmesine ayrı ayrı Bu Standart hükümleri her bir inşaat sözleşmesine ayrı ayrı uygulanır. Ancak bazı koşullarda, bir sözleşmenin ayrı ayrı uygulanır. Ancak bazı koşullarda, bir sözleşmenin ayrı ayrı belirlenebilen/tanımlanabilen bölümlerine veya (bir sözleşme veya belirlenebilen/tanımlanabilen bölümlerine veya (bir sözleşme veya sözleşmeler grubunun özünü yansıtmak amacıyla) bir sözleşmeler sözleşmeler grubunun özünü yansıtmak amacıyla) bir sözleşmeler grubuna birlikte de uygulanabilir.grubuna birlikte de uygulanabilir.

*. Birden çok varlığı kapsayan bir sözleşmede aşağıdaki *. Birden çok varlığı kapsayan bir sözleşmede aşağıdaki durumlar mevcutsa her varlığın inşaatı ayrı bir inşaat sözleşmesi durumlar mevcutsa her varlığın inşaatı ayrı bir inşaat sözleşmesi olarak değerlendirilir:olarak değerlendirilir:

*. Bir veya birden çok müşteri ile yapılmış olmasına bakılmaksızın, *. Bir veya birden çok müşteri ile yapılmış olmasına bakılmaksızın, aşağıdaki durumlar mevcutsa bir sözleşmeler grubu tek sözleşme aşağıdaki durumlar mevcutsa bir sözleşmeler grubu tek sözleşme olarak nitelenirolarak nitelenir

*. Bir sözleşme müşterinin seçimine bağlı olarak ek bir varlığın *. Bir sözleşme müşterinin seçimine bağlı olarak ek bir varlığın inşaatını içerebileceği gibi, ek bir varlık inşaatını içermek üzere inşaatını içerebileceği gibi, ek bir varlık inşaatını içermek üzere değiştirilebilir. Bu durumda, ek varlığın inşaatı aşağıdaki koşullardan değiştirilebilir. Bu durumda, ek varlığın inşaatı aşağıdaki koşullardan birinin varlığı durumunda ayrı bir inşaat sözleşmesi olarak birinin varlığı durumunda ayrı bir inşaat sözleşmesi olarak değerlendirilir:değerlendirilir:

SÖZLEŞME GELİRİSÖZLEŞME GELİRİ

Sözleşme geliri, sözleşmede başlangıçta üzerinde anlaşmaya Sözleşme geliri, sözleşmede başlangıçta üzerinde anlaşmaya varılmış bedel; ve daha sonradan ortaya çıkan sözleşmeye konusu varılmış bedel; ve daha sonradan ortaya çıkan sözleşmeye konusu işteki işteki değişiklikler, ek ödeme talepleri değişiklikler, ek ödeme talepleri ve ve teşvikteşvik ödemelerinden ödemelerinden oluşur.Sözleşme konusu işteki değişiklikler, ek ödeme talepleri ve oluşur.Sözleşme konusu işteki değişiklikler, ek ödeme talepleri ve teşvik ödemelerinin gelir olarak kabul edilebilmesi için gelir olarak teşvik ödemelerinin gelir olarak kabul edilebilmesi için gelir olarak sonuçlanmasının muhtemel olması ve güvenilir biçimde ölçülmesi sonuçlanmasının muhtemel olması ve güvenilir biçimde ölçülmesi gerekmektedir.gerekmektedir.

Sözleşme geliri alınan veya alınacak olan hak edişlerin Sözleşme geliri alınan veya alınacak olan hak edişlerin gerçeğe uygun değeri ile ölçülür. Sözleşme gelirinin ölçülmesi gerçeğe uygun değeri ile ölçülür. Sözleşme gelirinin ölçülmesi gelecekteki olayların sonuçlarına bağlı çeşitli belirsizliklerden gelecekteki olayların sonuçlarına bağlı çeşitli belirsizliklerden etkilenir. Olaylar meydana geldikçe ve belirsizlikler çözümlendikçe etkilenir. Olaylar meydana geldikçe ve belirsizlikler çözümlendikçe tahminlerin sık sık gözden geçirilmesi gerekir. Bu nedenle sözleşme tahminlerin sık sık gözden geçirilmesi gerekir. Bu nedenle sözleşme geliri tutarı dönemden döneme artabilir veya azalabilir. geliri tutarı dönemden döneme artabilir veya azalabilir.

..

. . Değişiklik,Değişiklik, sözleşme kapsamındaki işle ilgili sözleşme kapsamındaki işle ilgili bir değişiklik yapmak üzere verilen talimatı ifade bir değişiklik yapmak üzere verilen talimatı ifade eder. Değişiklik sözleşme gelirinde bir artış veya eder. Değişiklik sözleşme gelirinde bir artış veya azalışa yol açabilir. Varlığın azalışa yol açabilir. Varlığın özellikleri veya özellikleri veya tasarımındaki değişiklikler ve sözleşme tasarımındaki değişiklikler ve sözleşme süresindeki değişmeler değişiklik örnekleridir. süresindeki değişmeler değişiklik örnekleridir. Aşağıdaki durumlar mevcut olduğunda değişiklik Aşağıdaki durumlar mevcut olduğunda değişiklik sözleşme gelirine dahil edilir:sözleşme gelirine dahil edilir:a) müşterinin değişikliği ve değişiklikten a) müşterinin değişikliği ve değişiklikten kaynaklanan gelir artışını onaylamasının kaynaklanan gelir artışını onaylamasının muhtemel olması; vemuhtemel olması; veb) gelir tutarının güvenilir biçimde ölçülebilmesi b) gelir tutarının güvenilir biçimde ölçülebilmesi

..

Ek ödeme talepleriEk ödeme talepleri, yüklenicinin müşteriden veya bir başka , yüklenicinin müşteriden veya bir başka taraftan tahsil etmeyi talep ettiği, sözleşme fiyatına dahil taraftan tahsil etmeyi talep ettiği, sözleşme fiyatına dahil edilmemiş maliyetlerdir. Ek ödeme talebi, örneğin, edilmemiş maliyetlerdir. Ek ödeme talebi, örneğin, müşterinin neden olduğu gecikmelerden, özelliklerdeki müşterinin neden olduğu gecikmelerden, özelliklerdeki veya tasarımdaki hatalardan ve sözleşmeye konu işte veya tasarımdaki hatalardan ve sözleşmeye konu işte yapılan ihtilaflı değişikliklerden ortaya çıkabilir. Ek ödeme yapılan ihtilaflı değişikliklerden ortaya çıkabilir. Ek ödeme taleplerinden kaynaklanan gelir tutarlarının ölçülmesi taleplerinden kaynaklanan gelir tutarlarının ölçülmesi büyük ölçüde belirsizliğe konu olup, çoğu kez büyük ölçüde belirsizliğe konu olup, çoğu kez müzakerelerin sonucuna dayanmaktadır. Bu nedenle ek müzakerelerin sonucuna dayanmaktadır. Bu nedenle ek ödeme talepleri sözleşme gelirine ancak aşağıdaki ödeme talepleri sözleşme gelirine ancak aşağıdaki durumlar mevcutsa dahil edilir:durumlar mevcutsa dahil edilir:a) Müzakerelerin müşterinin ek ödeme talebini kabul a) Müzakerelerin müşterinin ek ödeme talebini kabul etmesini muhtemel kılan olumlu bir aşamaya ulaşması; ve etmesini muhtemel kılan olumlu bir aşamaya ulaşması; ve b) Müşteri tarafından kabul edilmesi muhtemel olan tutarın b) Müşteri tarafından kabul edilmesi muhtemel olan tutarın güvenilir biçimde ölçülebilmesi güvenilir biçimde ölçülebilmesi

..

Teşvik ödemeleri,Teşvik ödemeleri, belirlenmiş başarı standartlarına belirlenmiş başarı standartlarına ulaşılması veya aşılması durumunda yükleniciye ödenen ulaşılması veya aşılması durumunda yükleniciye ödenen ek tutarlardır. Örneğin sözleşmeye konu işin süresinden ek tutarlardır. Örneğin sözleşmeye konu işin süresinden önce tamamlanması durumunda, sözleşme yükleniciye önce tamamlanması durumunda, sözleşme yükleniciye teşvik ödenmesini mümkün kılabilir. Aşağıdaki durumlar teşvik ödenmesini mümkün kılabilir. Aşağıdaki durumlar mevcutsa teşvik ödemeleri sözleşme gelirine dahil edilir:mevcutsa teşvik ödemeleri sözleşme gelirine dahil edilir:a) Sözleşmeye konu işin belirlenmiş başarı a) Sözleşmeye konu işin belirlenmiş başarı standartlarına ulaşılmasını veya aşılmasını muhtemel standartlarına ulaşılmasını veya aşılmasını muhtemel kılacak düzeyde ilerlemiş olması; vekılacak düzeyde ilerlemiş olması; veb) Teşvik ödemesi tutarının güvenilir biçimde b) Teşvik ödemesi tutarının güvenilir biçimde ölçülebilmesi.ölçülebilmesi.

SÖZLEŞME MALİYETLERİSÖZLEŞME MALİYETLERİ

Sözleşme maliyetleriSözleşme maliyetleri ;bir sözleşmeye taraf olunmasından ;bir sözleşmeye taraf olunmasından sözleşmenin nihai olarak tamamlanmasına kadar geçen sözleşmenin nihai olarak tamamlanmasına kadar geçen sürede o sözleşmeye yüklenebilecek olan maliyetlerdir. sürede o sözleşmeye yüklenebilecek olan maliyetlerdir. Buna göre inşaat sözleşmesinin maliyeti aşağıdaki Buna göre inşaat sözleşmesinin maliyeti aşağıdaki unsurlardan oluşmaktadır.unsurlardan oluşmaktadır.1 Belli bir sözleşmeyle doğrudan ilişkili maliyetler,1 Belli bir sözleşmeyle doğrudan ilişkili maliyetler,2 Genel olarak sözleşmeye konu işle ilişkisi kurulabilen 2 Genel olarak sözleşmeye konu işle ilişkisi kurulabilen ve sözleşmeye yüklenebilecek olan maliyetlerve sözleşmeye yüklenebilecek olan maliyetler3 Sözleşme hükümlerine göre özellikle müşteriye 3 Sözleşme hükümlerine göre özellikle müşteriye yüklenebilecek olan diğer maliyetler.yüklenebilecek olan diğer maliyetler.

SÖZLEŞME GELİR VE GİDERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİSÖZLEŞME GELİR VE GİDERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Bir inşaat sözleşmesinin sonucu güvenilir biçimde öngörülebiliyorsa, inşaata ilişkin gelir Bir inşaat sözleşmesinin sonucu güvenilir biçimde öngörülebiliyorsa, inşaata ilişkin gelir ve maliyetler bilanço günü itibariyle sözleşmeye konu işin tamamlanma aşaması esas ve maliyetler bilanço günü itibariyle sözleşmeye konu işin tamamlanma aşaması esas alınarak, gelir ve giderler olarak finansal tablolara yansıtılır. İnşaat sözleşmesiyle ilgili alınarak, gelir ve giderler olarak finansal tablolara yansıtılır. İnşaat sözleşmesiyle ilgili beklenen zararlar 36. madde doğrultusunda gider olarak muhasebeleştirilir.beklenen zararlar 36. madde doğrultusunda gider olarak muhasebeleştirilir.Sabit fiyatlı sözleşmede aşağıdaki koşulların tamamı mevcutsa inşaat sözleşmesi Sabit fiyatlı sözleşmede aşağıdaki koşulların tamamı mevcutsa inşaat sözleşmesi sonucu güvenilir biçimde tahmin edilebilir:sonucu güvenilir biçimde tahmin edilebilir:a) Toplam sözleşme gelirinin güvenilir biçimde ölçülebilmesi;a) Toplam sözleşme gelirinin güvenilir biçimde ölçülebilmesi;b) Sözleşmeye ilişkin ekonomik yararların işletmeye akışının muhtemel olması;b) Sözleşmeye ilişkin ekonomik yararların işletmeye akışının muhtemel olması;c) Sözleşme konusu işin bitirilmesi için gereken inşaat maliyetleri ile işin tamamlanma c) Sözleşme konusu işin bitirilmesi için gereken inşaat maliyetleri ile işin tamamlanma aşamasının bilanço gününde güvenilir biçimde belirlenebilmesi; ve aşamasının bilanço gününde güvenilir biçimde belirlenebilmesi; ve d) Sözleşmeye yüklenebilecek inşaat maliyetlerinin açıkça belirlenebilmesi ve d) Sözleşmeye yüklenebilecek inşaat maliyetlerinin açıkça belirlenebilmesi ve güvenilir biçimde ölçülebilir olması sonucu, katlanılan fiili inşaat maliyetlerinin önceki güvenilir biçimde ölçülebilir olması sonucu, katlanılan fiili inşaat maliyetlerinin önceki tahminlerle karşılaştırılabiliyor olması.tahminlerle karşılaştırılabiliyor olması.Maliyet artı kâr sözleşmesinde, aşağıdaki koşulların tamamı mevcutsa inşaat Maliyet artı kâr sözleşmesinde, aşağıdaki koşulların tamamı mevcutsa inşaat sözleşmesi sonucu güvenilir biçimde tahmin edilebilir: sözleşmesi sonucu güvenilir biçimde tahmin edilebilir: a) Sözleşmeye ilişkin ekonomik yararların işletme tarafından elde edilmesinin a) Sözleşmeye ilişkin ekonomik yararların işletme tarafından elde edilmesinin muhtemel olması;muhtemel olması;b) Sözleşmeye yüklenebilecek inşaat maliyetlerinin, geri tahsil edilebilir nitelikte olsun b) Sözleşmeye yüklenebilecek inşaat maliyetlerinin, geri tahsil edilebilir nitelikte olsun veya olmasın, açıkça belirlenebilmesi ve güvenilir biçimde ölçülebilmesi.veya olmasın, açıkça belirlenebilmesi ve güvenilir biçimde ölçülebilmesi.

TAMAMLANMA YÜZDESİ YÖNTEMİTAMAMLANMA YÜZDESİ YÖNTEMİ

* Finansal tablolara yansıtılacak gelir ve giderlerin belirlenmesinde * Finansal tablolara yansıtılacak gelir ve giderlerin belirlenmesinde sözleşmenin tamamlanma aşamasının baz alınması "tamamlanma sözleşmenin tamamlanma aşamasının baz alınması "tamamlanma yüzdesi yöntemi" olarak adlandırılır. Bu yöntemde sözleşme geliri, yüzdesi yöntemi" olarak adlandırılır. Bu yöntemde sözleşme geliri, ulaşılan tamamlanma aşamasına kadar katlanılan inşaat maliyetiyle ulaşılan tamamlanma aşamasına kadar katlanılan inşaat maliyetiyle eşleştirilerek, bitirilen işle orantılı gelir, gider ve kârın raporlanması eşleştirilerek, bitirilen işle orantılı gelir, gider ve kârın raporlanması sağlanır. Bu yöntem, ilgili dönemde sözleşme kapsamındaki işin sağlanır. Bu yöntem, ilgili dönemde sözleşme kapsamındaki işin aşaması ve işteki ilerleme konusunda yararlı bilgi sağlar.aşaması ve işteki ilerleme konusunda yararlı bilgi sağlar.

* Bir sözleşmenin tamamlanma aşaması çeşitli yollarla * Bir sözleşmenin tamamlanma aşaması çeşitli yollarla belirlenebilir. Yüklenici işletme, yapılan işi güvenilir biçimde ölçen belirlenebilir. Yüklenici işletme, yapılan işi güvenilir biçimde ölçen yöntemi kullanır. Sözleşmenin niteliğine bağlı olarak, bu yöntemler yöntemi kullanır. Sözleşmenin niteliğine bağlı olarak, bu yöntemler aşağıdakileri içerebilir:aşağıdakileri içerebilir:a) Bugüne kadar yapılan işle ilgili katlanılan sözleşme maliyetlerinin a) Bugüne kadar yapılan işle ilgili katlanılan sözleşme maliyetlerinin öngörülen toplam inşaat maliyetlerine oranı;öngörülen toplam inşaat maliyetlerine oranı;b) Yapılan işe ilişkin incelemeler; veyab) Yapılan işe ilişkin incelemeler; veyac) Sözleşmeye konu işin fiziki tamamlanma oranı.c) Sözleşmeye konu işin fiziki tamamlanma oranı.Müşteriden alınan avanslar ve hak edişler genellikle yapılan işi Müşteriden alınan avanslar ve hak edişler genellikle yapılan işi yansıtmaz.yansıtmaz.

BEKLENEN ZARARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİBEKLENEN ZARARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

*Toplam sözleşme maliyetlerinin toplam sözleşme gelirini *Toplam sözleşme maliyetlerinin toplam sözleşme gelirini aşması muhtemelse beklenen zarar doğrudan gider aşması muhtemelse beklenen zarar doğrudan gider olarak finansal tablolara yansıtılır.olarak finansal tablolara yansıtılır.* Böyle bir zarar tutarı aşağıdakilerden bağımsız olarak * Böyle bir zarar tutarı aşağıdakilerden bağımsız olarak saptanır:saptanır:a) Sözleşme konusu işe başlanmış olsun olmasın;a) Sözleşme konusu işe başlanmış olsun olmasın;b) Sözleşme konusu işin tamamlanma aşaması; veyab) Sözleşme konusu işin tamamlanma aşaması; veyac) 9. madde uyarınca ayrı bir inşaat sözleşmesi olarak c) 9. madde uyarınca ayrı bir inşaat sözleşmesi olarak değerlendirilmeyen diğer sözleşmelerden beklenen kâr değerlendirilmeyen diğer sözleşmelerden beklenen kâr tutarı.tutarı.

TAHMİNDEKİDEĞİŞİKLİKLERTAHMİNDEKİDEĞİŞİKLİKLER

Tamamlanma yüzdesi yöntemi her hesap döneminde Tamamlanma yüzdesi yöntemi her hesap döneminde sözleşme geliri ve sözleşme maliyetlerine ilişkin cari sözleşme geliri ve sözleşme maliyetlerine ilişkin cari tahminlere birikimli olarak uygulanır. Bu nedenle, tahminlere birikimli olarak uygulanır. Bu nedenle, sözleşme geliri veya sözleşme maliyetlerine ilişkin sözleşme geliri veya sözleşme maliyetlerine ilişkin tahminlerdeki bir değişikliğin etkisi veya sözleşme tahminlerdeki bir değişikliğin etkisi veya sözleşme sonucuna ilişkin tahminlerdeki değişikliğin etkisi, sonucuna ilişkin tahminlerdeki değişikliğin etkisi, muhasebe tahminlerindeki bir değişiklik olarak muhasebe tahminlerindeki bir değişiklik olarak muhasebeleştirilir (bkz TMS 8, Muhasebe Politikaları, muhasebeleştirilir (bkz TMS 8, Muhasebe Politikaları, Muhasebe Tahminlerinde Değişiklikler ve Hatalar). Muhasebe Tahminlerinde Değişiklikler ve Hatalar). Değiştirilen tahminler değişikliğin yapıldığı dönemin gelir Değiştirilen tahminler değişikliğin yapıldığı dönemin gelir tablosuna yansıtılan gelir ve gider tutarlarının tablosuna yansıtılan gelir ve gider tutarlarının belirlenmesinde ve izleyen dönemlerde kullanılır.belirlenmesinde ve izleyen dönemlerde kullanılır.

AÇIKLAMALARAÇIKLAMALAR

Bir yüklenici işletme aşağıdaki hususları açıklar:Bir yüklenici işletme aşağıdaki hususları açıklar:a) Dönem geliri olarak finansal tablolara yansıtılan sözleşme a) Dönem geliri olarak finansal tablolara yansıtılan sözleşme geliri tutarı;geliri tutarı;b) Dönem içinde kaydedilen sözleşme gelirinin b) Dönem içinde kaydedilen sözleşme gelirinin saptanmasında kullanılan yöntemler; ve saptanmasında kullanılan yöntemler; ve c) Devam eden sözleşmelere konu işlerin tamamlanma c) Devam eden sözleşmelere konu işlerin tamamlanma aşamasının saptanmasında kullanılan yöntemler.aşamasının saptanmasında kullanılan yöntemler.

Bir işletme bilanço tarihinde devam eden sözleşmelere Bir işletme bilanço tarihinde devam eden sözleşmelere ilişkin olarak aşağıdakilerden her birini açıklamak ilişkin olarak aşağıdakilerden her birini açıklamak durumundadır:durumundadır:a) Bilanço tarihine kadar katlanılan maliyetler ile finansal a) Bilanço tarihine kadar katlanılan maliyetler ile finansal tablolara yansıtılan kârların (kaydedilmiş zararlar düşüldükten tablolara yansıtılan kârların (kaydedilmiş zararlar düşüldükten sonra) toplam tutarısonra) toplam tutarıb) Alınan avansların tutarı; veb) Alınan avansların tutarı; vec) Hak edişler üzerinden teminat olarak alıkonulan tutarlarıc) Hak edişler üzerinden teminat olarak alıkonulan tutarları

UYGULAMALARUYGULAMALAR

Örnek 1 x projesinin 2 yılda tamamlanması öngörülmekte Örnek 1 x projesinin 2 yılda tamamlanması öngörülmekte olup,diğer bilgiler aşağıdaki gibidir.olup,diğer bilgiler aşağıdaki gibidir.

Sözleşme geliri 1000000YTLSözleşme geliri 1000000YTL Sözleşme maliyeti 800000YTLSözleşme maliyeti 800000YTL __- -----------__- ----------- Beklenen kar 200000YTLBeklenen kar 200000YTL**Tamamlanma Yüzdesinin BelirlenmesiTamamlanma Yüzdesinin Belirlenmesi 1.Yıl 2.Yıl1.Yıl 2.YılGerçekleşen maliyet 500000 300000Gerçekleşen maliyet 500000 300000Tamamlanma yüzdesi %62.5 %37.5Tamamlanma yüzdesi %62.5 %37.5

**Gelir Tablosunun düzenlenmesiGelir Tablosunun düzenlenmesi

1.Yıl % 2.Yıl % Toplam %1.Yıl % 2.Yıl % Toplam %

Satış Gelirleri 625000 62.5 375000 37.5 1000000 100 Satış Gelirleri 625000 62.5 375000 37.5 1000000 100 Satışların Maliyeti 500000 62.5 300000 37.5 800000 100Satışların Maliyeti 500000 62.5 300000 37.5 800000 100

Brüt Karı 125000 62.5 75000 37.5 200000 100Brüt Karı 125000 62.5 75000 37.5 200000 100

Bu uygulama sözleşme maliyetleri ve sözleşme gelirinin Bu uygulama sözleşme maliyetleri ve sözleşme gelirinin planlandığı şekilde gerçekleştiği var sayılmıştır. Görüldüğü planlandığı şekilde gerçekleştiği var sayılmıştır. Görüldüğü üzere tamamlanma yüzdesi yöntemine göre gelir ve maliyetler üzere tamamlanma yüzdesi yöntemine göre gelir ve maliyetler inşaatın tamamlanma yüzdesine göre gelir ve maliyetlerinşaatın tamamlanma yüzdesine göre gelir ve maliyetler

İnşaatın tamamlanma aşaması ile orantılı olarak İnşaatın tamamlanma aşaması ile orantılı olarak muhasebeleştirilmekte ve dolayısıyla dönemsellik ve tahakkuk muhasebeleştirilmekte ve dolayısıyla dönemsellik ve tahakkuk esasına uygun olarak elde edilen işletme sonuçları gerçek esasına uygun olarak elde edilen işletme sonuçları gerçek faaliyet düzeyini yansıtmakta olup finansal tablo kullanıcılarına faaliyet düzeyini yansıtmakta olup finansal tablo kullanıcılarına daha doğru ve karşılaştırılabilir bilgiler sağlamaktadır.daha doğru ve karşılaştırılabilir bilgiler sağlamaktadır.

UYGULAMALAR 2UYGULAMALAR 2 Sağlam İnşaat A.Ş. 2006 yılında kurulmuş olup Sağlam İnşaat A.Ş. 2006 yılında kurulmuş olup

Malatya’da faaliyet göstermektedir.Firma ilk olarak bir okul Malatya’da faaliyet göstermektedir.Firma ilk olarak bir okul inşaati yapmak üzere müşteri ile anlaşmıştır.İşin inşaati yapmak üzere müşteri ile anlaşmıştır.İşin tamamlanma süresi 2 yıl olup bedeli 2 Milyon YTL olarak tamamlanma süresi 2 yıl olup bedeli 2 Milyon YTL olarak belirlenmiştir.İnşaatın tahmini toplam maliyeti ise 1600000 belirlenmiştir.İnşaatın tahmini toplam maliyeti ise 1600000 YTL’dir. İnşaat işi belirlenen zamanda tamamlanmış olup YTL’dir. İnşaat işi belirlenen zamanda tamamlanmış olup gerçekleşen maliyet ve hak ediş bilgileri aşağıdaki gibidir:gerçekleşen maliyet ve hak ediş bilgileri aşağıdaki gibidir:

2006 20072006 2007Madde ve Malzeme Giderleri Madde ve Malzeme Giderleri 500000 300000500000 300000İşçik Giderleri İşçik Giderleri 300000 200000300000 200000Diğer Giderler Diğer Giderler 200000 100000 200000 100000 Toplam Maliyet Toplam Maliyet 1000000 6000001000000 600000Elde Edilen Hakediş Elde Edilen Hakediş 1400000 6000001400000 600000

İstenenler: Firmanın başka herhangi bir iş veya sözleşme İstenenler: Firmanın başka herhangi bir iş veya sözleşme yapmadığı varsayılarak 2006 ve 2007 yıllarına ilişkin gelir yapmadığı varsayılarak 2006 ve 2007 yıllarına ilişkin gelir tablolarını ve muhasebe kayıtlarını:tablolarını ve muhasebe kayıtlarını:

1.Tamamlanmış sözleşme yöntemine göre1.Tamamlanmış sözleşme yöntemine göre 2.Tamamlanma yüzdesi yöntemine göre hazırlayınız.2.Tamamlanma yüzdesi yöntemine göre hazırlayınız.

ÇÖZÜM ÇÖZÜM

Tamamlanmış sözleşme yöntemiTamamlanmış sözleşme yöntemi Mevcut durumda yıllara yaygın inşaat ve onarım Mevcut durumda yıllara yaygın inşaat ve onarım

işletmelerinde muhasebe kayıtlarının yapılması amacıyla özellik işletmelerinde muhasebe kayıtlarının yapılması amacıyla özellik arzeden hesaplar aşağıdaki gibidir:arzeden hesaplar aşağıdaki gibidir:

170-177 yıllara yaygın inşaat onarım maliyetleri170-177 yıllara yaygın inşaat onarım maliyetleri 350-357 yıllara yaygın inşaat ve onarım Hakediş bedelleri350-357 yıllara yaygın inşaat ve onarım Hakediş bedelleri Bu işletmelerde dönem boyunca gerçekleşen inşat işine Bu işletmelerde dönem boyunca gerçekleşen inşat işine

ilişkin maliyetler işin bitimine kadar 170-177 yıllara yaygın ilişkin maliyetler işin bitimine kadar 170-177 yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetleri hesaplarında; elde edilen hak inşaat ve onarım maliyetleri hesaplarında; elde edilen hak edişler ise 350-357 yıllara yaygın inşaat ve onarın hakediş edişler ise 350-357 yıllara yaygın inşaat ve onarın hakediş bedelleri hesaplarında biriktirilmektedir. İnşaat işinin bedelleri hesaplarında biriktirilmektedir. İnşaat işinin tamamlandığı tarih itibariyle ise bu hesaplardan çıkarıp ilgili tamamlandığı tarih itibariyle ise bu hesaplardan çıkarıp ilgili gelir tablosu hesaplarına aktarılmakta ve kar-zarar gelir tablosu hesaplarına aktarılmakta ve kar-zarar belirlenmektedir. Her bir inşaat işine ilişkin ilgili ana hesaplar belirlenmektedir. Her bir inşaat işine ilişkin ilgili ana hesaplar yeterli olmadığı taktirde alt hesaplar açılmak suretiyle de yeterli olmadığı taktirde alt hesaplar açılmak suretiyle de kayıtlar yapılabilmektedir.kayıtlar yapılabilmektedir.

2006 Yılı Muhasebe Kayıtları2006 Yılı Muhasebe Kayıtları

1---------------------------- / --------------1---------------------------- / --------------740 Hizmet Üretim Maliyeti 1000000740 Hizmet Üretim Maliyeti 1000000 01 madde ve mlz gid 50000001 madde ve mlz gid 500000 02 İşçilik gid 30000002 İşçilik gid 300000 03 Diğer gid 20000003 Diğer gid 200000 100 Kasa 500000100 Kasa 500000 150 İlk madde ve mal 500000150 İlk madde ve mal 5000002---------------------------- / --------------2---------------------------- / -------------- 170 Yıll. Yay.İnş.on.Maliyetleri 1000000170 Yıll. Yay.İnş.on.Maliyetleri 1000000

01.Okul inşaatı01.Okul inşaatı741 Hüm. Yansıtma Hs. 1000000741 Hüm. Yansıtma Hs. 1000000

3---------------------------- / --------------3---------------------------- / -------------- 100 kasa 1400000100 kasa 1400000 350 YYİO hakediş badeleri 1400000350 YYİO hakediş badeleri 1400000 01.Okul İnşaatı01.Okul İnşaatı 4---------------------------- / --------------4---------------------------- / -------------- 741 hüm. Yansıtma hs. 1000000741 hüm. Yansıtma hs. 1000000 740 Hizmet Üretim Maliyeti 1000000740 Hizmet Üretim Maliyeti 1000000 01.Madde ve Mlz 50000001.Madde ve Mlz 500000 02.İşçi Ür ve Gid 30000002.İşçi Ür ve Gid 300000 03.Diğer Gid 20000003.Diğer Gid 200000 ---------------------------- / ------------------------------------------ / --------------

Bu yöntemde inşaatın tamamlanmasına kadar kar veya zarar hesaplaması Bu yöntemde inşaatın tamamlanmasına kadar kar veya zarar hesaplaması yapılmamaktadır.B u nedenle 2006 yılı itibarıyla yıllara yaygın inşaat ve onarma yapılmamaktadır.B u nedenle 2006 yılı itibarıyla yıllara yaygın inşaat ve onarma

işine ilişkin gerçekleşen maliyet ve elde edilen hakedişler gelir tablosuna işine ilişkin gerçekleşen maliyet ve elde edilen hakedişler gelir tablosuna yansıtılmayıp bilonçoda varlık ve yükümlülük olarak görünecektir.yansıtılmayıp bilonçoda varlık ve yükümlülük olarak görünecektir.



01.Okul inşaatı01.Okul inşaatı 741 Hüm. Yansıtma Hs. 600000741 Hüm. Yansıtma Hs. 600000

---------------------------- / ------------------------------------------ / --------------

3--------------------------- / ---------------3--------------------------- / ---------------100 Kasa 600000100 Kasa 600000

350 YYİO hakediş Bedelleri 600000350 YYİO hakediş Bedelleri 600000 01.Okul İnşaatı01.Okul İnşaatı 4---------------------------- / --------------4---------------------------- / -------------- 741 Hüm. Yansıtma hs. 600000741 Hüm. Yansıtma hs. 600000 740 Hizmet Üretim Maliyeti 600000740 Hizmet Üretim Maliyeti 600000 01.Madde ve Mlz 30000001.Madde ve Mlz 300000 02.İşçi Ür ve Gid 20000002.İşçi Ür ve Gid 200000 03.Diğer Gid 10000003.Diğer Gid 100000 ---------------------------- / ------------------------------------------ / --------------

5---------------------------- / --------------5---------------------------- / -------------- 350 YYİO Hakediş Bedelleri 2000000 350 YYİO Hakediş Bedelleri 2000000 350 01 Okul inşaatı350 01 Okul inşaatı

600600 Yurt İçi Satışları Yurt İçi Satışları 2000000 2000000 6----------------------------- -------------6----------------------------- ------------- 622 Satılan Hizmet Maliyeti 1600000622 Satılan Hizmet Maliyeti 1600000

170170 Y Y İNŞ ON Maliyeti Y Y İNŞ ON Maliyeti 16000001600000 01 Okul inşaatı01 Okul inşaatı

7--7---------------------------- / -- -------------------------------------- / -- ------------ 600 600 Yurt İçi SatışlarıYurt İçi Satışları 2000000 2000000

690 690 Dönem Kar Veya Zararı 2000000Dönem Kar Veya Zararı 2000000 8-------------------------- / --------------8-------------------------- / --------------690 690 Dönem Kar Veya Zararı 1600000Dönem Kar Veya Zararı 1600000

622 Satılan Hizmet Maliyeti 1600000622 Satılan Hizmet Maliyeti 1600000

2007 YILI GELİR TABLOSU2007 YILI GELİR TABLOSU

(Tamamlanmış Sözleşme Yöntemi(Tamamlanmış Sözleşme Yöntemi

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Satış Gelirleri 2000000Satış Gelirleri 2000000

Satışların Maliyeti 1600000Satışların Maliyeti 1600000

----------------------------------------------------

Brüt Satış K/Z 400000Brüt Satış K/Z 400000

2) Tamamlanma Yüzdesi (TMS 11) Yöntemi2) Tamamlanma Yüzdesi (TMS 11) Yöntemi2006 Yılı Muhasebe Kayıtları2006 Yılı Muhasebe Kayıtları



3---------------------------- / --------------3---------------------------- / -------------- 100 kasa 1400000100 kasa 1400000 350 YYİO hakediş badeleri 1400000350 YYİO hakediş badeleri 1400000 01.Okul İnşaatı01.Okul İnşaatı 4---------------------------- / --------------4---------------------------- / -------------- 741 Hüm. Yansıtma hs. 1000000741 Hüm. Yansıtma hs. 1000000 740 Hizmet Üretim Maliyeti 1000000740 Hizmet Üretim Maliyeti 1000000 01.Madde ve Mlz 50000001.Madde ve Mlz 500000 02.İşçi Ür ve Gid 30000002.İşçi Ür ve Gid 300000 03.Diğer Gid 20000003.Diğer Gid 200000 ---------------------------- / ------------------------------------------ / --------------

55------------------------------ / -------------------------------------------------------- / --------------------------

622 Satılan Hiz. Maliyeti 1000000622 Satılan Hiz. Maliyeti 1000000

170 Y.Y İNŞ.ON.MAL 1000000170 Y.Y İNŞ.ON.MAL 1000000

01.Okul İnşaatı01.Okul İnşaatı

------------------------------ / --------------------------------------------------------- / ---------------------------

Tamamlanma Yüzdesi = 1000000/1600000Tamamlanma Yüzdesi = 1000000/1600000

=%62.5 =%62.5

2006 Yılı Geliri = 2000000X%62.52006 Yılı Geliri = 2000000X%62.5

=1.250.000=1.250.000

6---------------------------- / --------------6---------------------------- / -------------- 350 YYİO Hakediş Bedelleri 1.250000 350 YYİO Hakediş Bedelleri 1.250000 350 01 Okul inşaatı350 01 Okul inşaatı

600600 Yurt İçi Satışları 1.250000 Yurt İçi Satışları 1.250000

7----------------------------- -------------7----------------------------- ------------- 600 600 Yurt İçi SatışlarıYurt İçi Satışları 1.250000 1.250000

690 690 Dönem Kar Veya Zararı 1.250000Dönem Kar Veya Zararı 1.250000 8-------------------------- / --------------8-------------------------- / -------------- 690 690 Dönem Kar Veya Zararı 1.000000Dönem Kar Veya Zararı 1.000000 622 Sat Hizmet maliyeti 1.000000622 Sat Hizmet maliyeti 1.000000 -------------------------- / ---------------------------------------- / --------------


(Tamamlanma Yüzdesi yöntemi)(Tamamlanma Yüzdesi yöntemi)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Satış Satış Gelirleri 1.250000Gelirleri 1.250000

Satışların Maliyetleri 1.000000Satışların Maliyetleri 1.000000

--------------------------------------------------------------------

Brüt Satış K/Z 250.000Brüt Satış K/Z 250.000




---------------------------- / ------------------------------------------ / --------------

3--------------------------- / ---------------3--------------------------- / ---------------100 Kasa 600.000100 Kasa 600.000

350 YYİO Hakediş Bedelleri 600.000350 YYİO Hakediş Bedelleri 600.000 01.Okul İnşaatı01.Okul İnşaatı 4---------------------------- / --------------4---------------------------- / -------------- 741 Hüm. Yansıtma hs. 600.000741 Hüm. Yansıtma hs. 600.000 740 Hizmet Üretim Maliyeti 600.000740 Hizmet Üretim Maliyeti 600.000 01.Madde ve Mlz 30000001.Madde ve Mlz 300000 02.İşçi Ür ve Gid 20000002.İşçi Ür ve Gid 200000 03.Diğer Gid 10000003.Diğer Gid 100000 5 ------------------------------ / --------------5 ------------------------------ / -------------- 622 Satılan Hizmet Maliyeti 600.000622 Satılan Hizmet Maliyeti 600.000 170 Y.Y İnş On Maliyetleri 600.000170 Y.Y İnş On Maliyetleri 600.000 ------------------------------- / ----------------------------------------------- / ----------------

Tamamlanma Yüzdesi = 600.000/1600000Tamamlanma Yüzdesi = 600.000/1600000

=%37.5 =%37.5 2007 Yılı Geliri = 2000000X%37.5 2007 Yılı Geliri = 2000000X%37.5 =750.000=750.000

6---------------------------- / --------------6---------------------------- / -------------- 350 YYİO Hakediş Bedelleri 750.000 350 YYİO Hakediş Bedelleri 750.000 350 01 Okul inşaatı350 01 Okul inşaatı

600600 Yurt İçi Satışları 750.000 Yurt İçi Satışları 750.000

7----------------------------- -------------7----------------------------- ------------- 600 600 Yurt İçi SatışlarıYurt İçi Satışları 750.000 750.000

690 690 Dönem Kar Veya Zararı 750.000Dönem Kar Veya Zararı 750.000 8-------------------------- / --------------8-------------------------- / -------------- 690 690 Dönem Kar Veya Zararı 600.000Dönem Kar Veya Zararı 600.000 622 Sat Hizmet maliyeti 600.000 622 Sat Hizmet maliyeti 600.000 -------------------------- / ---------------------------------------- / --------------


(Tamamlanma Yüzdesi yöntemi)(Tamamlanma Yüzdesi yöntemi)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Satış Satış Gelirleri 750.000Gelirleri 750.000

Satışların Maliyetleri 600.000Satışların Maliyetleri 600.000

--------------------------------------------------

Brüt Satış K/Z 150.000Brüt Satış K/Z 150.000

Tamamlanmış sözleşme yönteminde,inşaat işinin karı olan Tamamlanmış sözleşme yönteminde,inşaat işinin karı olan 400.000YTL işin bittiği dönem olan 2007 yılında hesaplanmakta ve 400.000YTL işin bittiği dönem olan 2007 yılında hesaplanmakta ve muhasebeleştirilmektedir. Bu durum gerçek faaliyet düzeyini muhasebeleştirilmektedir. Bu durum gerçek faaliyet düzeyini yansıtmadığı için yanıltıcı sonuçlar doğurur.Ama tamamlanma yüzdesi yansıtmadığı için yanıltıcı sonuçlar doğurur.Ama tamamlanma yüzdesi yönteminde inşaat işinin toplam karı olan 400.000 YTL işin yönteminde inşaat işinin toplam karı olan 400.000 YTL işin tamamlanma düzeyine bağlı olarak dönemlere paylaştırarak tamamlanma düzeyine bağlı olarak dönemlere paylaştırarak muhasebeleştirilmektedir. Buna göre dönem karı 2006 itibariyle muhasebeleştirilmektedir. Buna göre dönem karı 2006 itibariyle 250.000 YTL 2007 yılı itibariyle ise 150.000 YTL olarak 250.000 YTL 2007 yılı itibariyle ise 150.000 YTL olarak hesaplanmaktadır.hesaplanmaktadır.

Standartlara uygun muhasebe kayıtları basit olarak yukarıdaki Standartlara uygun muhasebe kayıtları basit olarak yukarıdaki gibidir. Ancak daha geniş uygulamalar için Tekdüzen Hesap Planında gibidir. Ancak daha geniş uygulamalar için Tekdüzen Hesap Planında aşağıdaki hesapların açılması gerekmektedir.aşağıdaki hesapların açılması gerekmektedir.

182 ONAYLANACAK HAKEDİŞLER182 ONAYLANACAK HAKEDİŞLER

341 ANINAN HAKEDİŞ AVASLARI341 ANINAN HAKEDİŞ AVASLARI

470 DÖNEM KARI VERGİ ve DİĞER YASAL YÜK. KARŞILIĞI470 DÖNEM KARI VERGİ ve DİĞER YASAL YÜK. KARŞILIĞI

tÜrkİye muhasebe standartlari İnŞaat sÖzleŞmelerİ

Documents