Slayt 1

TRKYEDE TARIMSAL YAPININ NCELENMES

Milli ekonominin temeli ziraattir. Bunun iindir ki, ziraatte kalknmaya byk nem vermekteyiz. Kylere kadar yaylacak programl ve pratik almalar, bu maksada erimeyi kolaylatracaktr. Fakat, bu hayat ii, isabetle amacna ulatrabilmek iin, ilk nce cidd ettlere dayal bir ziraat siyaseti tespit etmek ve onun iin de, her kylnn ve btn vatandalarn kolayca kavrayabilecei ve severek tatbik edebilecei bir ziraat rejimi kurmak lzmdr. Bu siyaset ve rejimde, nemle yeralabilecek noktalar balca unlar olabilir: Bir defa, memlekette topraksz ifti braklmamaldr. Bundan daha nemli olan ise, bir ifti ailesini geindirebilen topran, hibir sebep ve suretle, blnmez bir mahiyet almas. Byk ifti ve iftlik sahiplerinin iletebilecekleri arazi genilii, arazinin bulunduu memleket blgelerinin nfus kesafetine ve toprak verim derecesine gre snrlandrmak lzmdr. 1 Kasm 1937 M. Kemal ATATRK

Trkiye, zellikle Anadolu tarih boyunca eitli uygarlklara ev sahiplii yapm bir corafyadr. Bu uygarlklarda tarmsal faaliyetler, blgenin iklim eitlilii nedeniyle ok eitli alanlarda youn bir ekilde yaplmtr. Bu uygarlklarn en nemlileri, Asurlar, Hititler, Seluklular, Anadolu Seluklular ve Osmanllar olmutur.

Trkiye'de tarm topraklarnn mlkiyet dalmna ilikin en son veriler 1981 ylna aittir. Son ky envanter etd verilerine gre 1-25 dekarlk mlkiyet byklne sahip olan iletmelerin oran % 59,1 dir. Ancak bu mlk sahipleri toplam mlk topraklarn % 17,2 sine sahiptir. Buna karlk byk toprak sahiplerinin oransal olarak az olduu ancak byk bir toprak alanna sahip olduklar anlalmaktadr. 500 dekardan byk mlk iletmelerin toplam mlk sahipleri iindeki oran %0,4 iken, bu iletmelerin iledikleri alan, toplam alann %7,5 idir. Bu da mlkiyet dalmndaki dengesizliin, eitlikten uzak bir yapnn bulunduunun ak bir gstergesidir.

Krsal kesimde topraksz ailelerin byk bir ounluunun tarmdan baka geim olanaklarnn bulunmamas da nemli bir sorundur. 1981 ylnda son yaplan ky envanter etdnde topraksz ailelerin toplam iindeki oran % 30,9 dur. Topraksz aileler; ya kyden kente g etmekte ya da krsal alanda tarm d faaliyetlerde almakta ya da tarm iisi, kirac-ortak olarak tarmsal faaliyetlerini srdrmektedirler. Topraksz aile saysndaki bu yksek oran, krdan kente gle birlikte yaanan sorunlara, mevsimlik igcnn alma ve yaam koullarna ilikin sorunlara ve tarmda kiraclk,ortaklk ilikilerinin toprak sahiplerinin ekonomik ve sosyal stnlklerinin yararna olacak biimde yaygnlamasna yol amaktadr.

Trkiye 78 milyon hektar yzlmne sahiptir.Bunun 28 milyon hektar tarm arazisidir.Tarm arazilerinin ise 8.5 milyon hektar ekonomik olarak sulanabilmekte iken biz bunun sadece 4.5 milyon hektarn sulayabiliyoruz.Yani tarma elverili arazilerin yaklak yarsn eko.olarak sulayamamaktayz.GAP ile 1.5 milyon hektarnn daha sulanabilecei tahmin edilmektedir

Tarm Sektrnn Ekonomideki nemiTrkiyede tarmn sorunlar daha ok yapsal niteliktedir. Bu sorunlarn zm sadece tarm sektrn deil, ekonominin tm iin gereklidir. Trkiyede tarm sektrnn ekonomi iindeki yeri ve nemi herkes tarafndan bilinen bir gerektir. Tarmn Trkiye ekonomisindeki nemi nispeten olarak azalm olmakla birlikte, yurtii gda gereksiniminin karlanmas, sanayi sektrne girdi temini, ihracat ve yaratt istihdam olanaklar asndan hal byk nem tamaktadr.Cumhuriyetin kurulduu yl tarm sektrnn GSMH iindeki pay %42.8 iken, 1970li yllarda %36.0, 1980 ylnda %25, 1990 ylnda %16, 2000 ylnda %13.5, 2008 ylnda ise %10,4 dzeyine dmtr. Trkiyede tarm sektrnn GSMHdak paynn giderek azalmas, sanayileme ve hizmetler sektrlerinde gelimeye daha ok nem verilmesinin birsonucudur.

Tarm sektr, yaps gerei igcne byk lde ihtiya duymaktadr. Gerekten de tarmsal faaliyet bir yasam biimidir. Bu balamda, tarmn istihdamdaki pay 1980de %50.6 iken, 2008de %32.8e gerilemitir. Tarmda sermaye birikiminin ve teknoloji kullanmnn artsyla, bu oran daha da aalara ekilebilecektir.

Sektrn lkenin genel ekonomik ve sosyal koullarna kars duyarll, sektrel byme hznda yllar itibariyle dalgalanmalara neden olmutur. Tarm sektr 1988de %7.8, 1990da %6.8, 1998de %8.4, 2000de %12.2 ve 2002de %7.1, 2008de 5.4 pozitif byme gstermitir.

Uluslararas Standart Ticaret Snflamasna gre; ithalatn yaklak %4n, ihracatn ise %7- 9unu tarmsal rnler oluturmaktadr. Genel ihracat dengesi ynnden, son yllarda tarm sektrnn, net ihracat konumundan net ithalat konumuna getii sylenebilir. Tketim alkanlklarnn deimesi, eitim ve gelir artsnda gzlenen farkllklar, tarm rnleri ithalatnda artlara neden olmutur. Tarm rnlerinin toplam ithalattaki pay 1980de %0.6 iken, 2008de gda ve iecek dahil %19a ykselmitir.

Trkiye; Avrupa Birlii lkeleri ve Amerika Birleik Devletleri basta olmak zere bir ok lkeye fndk, kuru incir, ekirdeksiz kuru zm, Antep fst, kuru kays, ttn, zeytinya, pamuk, baklagil, yas meyve-sebze ihracat yapmaktadr. Trkiye bu rnlerin ihracatnda dnyann nde gelen lkeleri arasnda yer almaktadr. thal edilen tarmsal rnlerin basnda ise; buday, msr, pirin, yagl tohumlar, pamuk, canl hayvan ve et gelmektedir.

Rakamlarla Tarmn Trkiye Ekonomisindeki nemi

izelge 1: Trkiyede Nfusun Geliim Seyri

izelge 2: Ekonomik Ynden Aktif Nfusun Sektrlere Dal (%)

izelge 3: 19902003 Yllar Arasnda Baz nemli Hububatlarn Ekili Alan, retim ve Verim durumu

izelge 4: 19902003 Yllar Arasnda Baz nemli Endstri Bitkilerinin Ekilis Alan, retim ve Verim Durumu

izelge 6: Sektrlerin GSMH iindeki Paylar (%)Arazi ve iklim KoullarTrkiye genel olarak dalk bir arazi yapsna sahiptir. Trkiyede arazilerin %55.9u 1000 mnin stnde ykseltiye ve %62.5i %15.0ten daha fazla eime sahiptir. Trkiye Karadeniz zerinden ve kuzeyden gelen hakim rzgrlarn ve bunlarn getirdii deniz etkisinin altndadr. Ancak deniz etkisi, kuzeydeki ve gneydeki sra dalarn denize bakan yamalarnda kalmaktadr. Bu nedenle Trkiyenin iklim zellikleri ile yeryz sekli zellikleri arasnda sk bir ba vardr.Trkiyenin arazi yaps ile buna bal olarak deien iklim zellikleri farkl corafi blgelerin, bunlarn iinde de mikro klimalarn oluumunu mmkn klmtr. Trkiyede arazi kullanm ile corafi blgelerin arazi yaps ve iklim zellikleri arasnda nemli blgelerinde ormanclk, yksek dalk ve kurak blgelerinde hayvanclk ve her blgesinde bitkisel retim yaplabilmektedir. Bu zellik Trkiyeye farkl ekolojik blgelerde, o blgelere zel tarmsal rnleri retme imkn vermektedir.

Tarm isletmelerinin YapsTrkiyede zel mlkiyete dayal kk aile isletmelerinin hakim olduu bir tarmsal yapmevcuttur. Zaman iinde islenen arazilerdeki genilemeyle birlikte, isletme says da art gstermitir. Ortalama isletme arazisi 1960 ylnda 55.3 dekar iken, 2009 ylnda 62 dekara ykselmitir. zellikle miras ve arazi hukukundaki dzenlemelerle birlikte, ortalama isletme arazisinin daha da artmas beklenmektedir.

izelge 7 : Tarm isletmelerinin Dalm (%)Trkiyede tarm isletmelerinin %80ninden fazlas kk isletmelerdir. 1952-1980 yllar arasnda tarm arazilerinin parsel says 15.7 milyondan 22.9 milyona ykselmitir. Ayn dnemde isletmeler %17 orannda genilerken, parsel says %45.7lik art gstermitir.Tipoloji snflamasna gre tarmsal isletme snflar incelendiinde, isletmeler en fazla %25,7 ile uzmanlam tarla rnleri yetitiricilii, %21,7 ile kark bitkisel rn ve hayvan yetitiricilii,%19,8 ile uzmanlam uzun mrl bitki yetitiricilii tipoloji snflarnda younlamaktadr.

Avrupa Birliine ye lkeler ve Trkiye Tarm letmeleri (2005)

AB ve Trkiyede Toplam letme Says

Birlie ye olan lkelerde tarmsal isletme says zaman ierisinde azaltlarak ortalama tarmsal isletme genilii artrlmaya allmtr. Oysa Trkiyede son tarm saymna kadar geen srede iletme saysnda art grlmekle birlikte paralanma nedeniyle isletme genilii srekli olarak azalma gstermistir.

Yandaki ki grafikte de grld gibi ABde ortalama isletme bykl 16,7 hektar ileTrkiyenin 2,7 kat bykle sahiptir.Tarm letmelerinde Arazi Parallk DurumuBilindii gibi, toprak paralanmas; bir tarm isletmesinin toprann deiik yerlerde ve birbirinden ayr ok sayda paralara ayrlm olmas ve isletmenin toprak geniliinin giderek daha da klme gstermesidir. Trkiyede tarm isletmelerinin ounluunun arazi bykl bakmndan kk isletmeler olmasnn yannda, sahip olduklar arazinin ok paral, dzensiz ve dank parsellerden olumas da nemli bir problemdir. Tarmsal isletmelerin kk ve paral olmas, isletmenin teknoloji, bilgi vesermaye kullanmn olumsuz ynde etkilemekte dolaysyla ortalama isletme maliyetlerini ykselterek isletmenin verimli bir ekilde almasn engellemektedir.

3. Tarm letmelerinde Arazi Paralanmasnn Nedenleri1-Trkiyede arazi parallnn nedenlerinden birisi, tarmsal nfusun art hznn toplam nfusun art hzndan yksek olmasdr. Buna karlk tarm topraklarnn genilii ise ayn lde art gstermemektedir. Artan tarmsal nfusun dier sektrlere ayn hzla aktarlamamas nedeniyle tarm topraklar zerindeki nfus basks da giderek artmaktadr. Bylece tarm kesimindeki nfus iin, tarm yaplan toprak nem kazanmakta ve toprak mlkiyeti n plana kmaktadr. Tarm topraklar zerindeki nfus basksndan dolay ise tarm isletmeleri giderek daha fazla klmekte ve paralanmaktadr.

2- Paralanmann bir dier nedeni ise, tarm topraklarnda eit paylam ngren miraskurallardr. Bu durumda, topraklar giderek paralanmakta ve ekonomik isletme byklnn altna dmektedir. Bu durum yalnzca isletmenin toprann paralanmasna deil, ayn zamandaisletmenin dzeninin de bozulmasna yol amaktadr. 3-Tarm isletmelerinin alm-satm da paralanma nedenlerinden birisi olarak gsterilebilir. Bu konuda yasal bir denetimin bulunmamas, paralanmay etkilemektedir. Topraklarn paralanarak satlmasnda iletme bykl asndan yasal bir snr bulunmad iin toprak sahibinin isteine gre tarmsal iletmeler paralanabilmektedir4-Sermaye ve igc yetersizliinden dolay yaplan kiraclk ve ortaklk da paralanmaya neden olabilmektedir. Bu durum zellikle toprann bir blmn kiraya veya ortaa veren iletmeler iin geerli olmaktadr.

5-Kamu yararna sulama ve ulam hizmetleri iin yaplan kamulatrmalar da tarm iletmelerini paralayabilmektedir.

6-Corafi ve toporafik konumda, paralanmann nedenlerinden birisi olabilmektedir. Kimi zaman iletmeler, topran engebelii, iklim ve sulama durumu gibi koullara uygun retim yapabilmek iin topraktan ancak paralanma yoluyla yararlanabilmektedir.4. Arazi Paralanmasnn letmeler zerindeki Etkileri Tarm arazisinin ar olarak paralanmas tarmsal yapy bozmaktadr. Topran parall arttka kullanlacak tarm alannda kayplar meydana gelmektedir. Dolaysyla para saysnn artsile isletmenin sahip olduu alandan snrlar, yollar ve su kanallar iin daha fazla alan ayrlmas nettarm alannda kayplara neden olmaktadr. Toprak snrlarnda tarmsal retim yaplmad iinzellikle dzgn ekilli olmayan toprak paralarnda snr iin ayrlan alan ve dn kayplar, iletmenin para saysna bal olarak art gstermektedir.Tarmsal isletmenin para says arttka, isletme merkezine uzak ve kk olan paralar gz ard edilerek bo braklabilmektedir. Toprak parall retime katks olmayan boa geen zaman da artrmaktadr. Topraa ulancaya kadar geen zaman retime katks olmayan bir zamandr. Bu verimsiz zaman i saatinden saylmasna ramen retimi etkilememekte, isilik ve buna bal olarakretim masraflarn artrmaktadr.letmelerin paral ve dank olmas nedeniyle tarmsal alet ve makinelerin alma zamannn byk bir blm bir paradan dierine gidi-gelite ve toprak zerinde dnlerde harcand iin alet ve makine masraflar da artmaktadr. Ayrca dzgn ekilli olmayan toprak paralarnda birim alana dsen dn says fazla olduu iin makinenin verimi de dmektedir.

SONUTarmsal mlkiyetin sorunlar zmlenmeden tarmsal iletmeye ynelik devlete gtrlen iyiletirmelerden ve desteklemelerden topraksz ve yeter toprabulunmayan iftilerin yararlanamayaca gerektir. Bu uygulama byk mlkiyet sahipliinin yararna kapitalist gelimeyi destekleyici politikann srdrlmesinin birsonucudur. Bylece tarm kesiminde byk bir ounluu oluturan toprakszlarn, yeter topra olmayanlarn, kirac ve ortaklarn, mevsimlik veya srekli tarm iilerinin sorunlar ne hukuksal zeminde ne de pratikte baarl bir ekilde zmlenmitir.

Tarmsal yapy iyiletirmeye ynelik dzenlemelerin ve tarm topraklarnn yanl kullanmndan kaynaklanan sorunlar nlemede baars geni kapsaml bir planlamaya baldr. Bu iyiletirmeler, tarm topraklarnn kullanm ve korunmasna ilikin btn planlamalarn etkin bir biimde gerekletirildii bir uygulama olmaldr. Tarm topraklarnn tarmsal ilevlerini birincil olarak ele alan planlamalara gre dzenlenmesi ve gereken iyiletirmelerin yaplmas, doal alanlarn oluturulmas ve korunmas ok ynl bir program gerektirmektedir.

Ksa vadede, yrrlkte olan yasa, ynetmelik ve kararnamelerin kapsamnda bulunan tarm topraklarnn kullanmn dzenleyici kurallar yeniden ele alnmaldr. Uygulayc kurum ve kurulularn yetki ve sorumluluklarnn kullanlmasnda egdm salayc nlemler getirilmelidir.

Uzun vadede, tarm topraklarnn kullanm planlamalarnn srdrlebilirlik ve insan btnlnde ele alnmas gereklilii dnlerek, topraklarn amac dnda kullanmn engelleyici yasal dzenlemeler gerekletirilmelidir. Tarm topraklarnn korunmasn salayacak denetim ve yaptrm gc olan tek bir kurumsal organizasyona gidilmelidir. Toplulatrmann hukuki durumu krsal alan planlamas erevesinde ele alnmal, zel bir toplulatrma yasas karlmal ve bu yatrmlarn tek bir kurulu tarafndan gerekletirilmesine ynelik yasal dzenlemeler oluturulmaldr. Tarmsal iletmelerin klme ve paralanma srecinde en yksek oranda etken olan tarmsal nfus basksnn dier kesimlere aktarlmasn salayc ekonomik ve sosyal altyap oluturulmaldr.

RIZA LC 081205041 SELCUK NVERSTES