tÜrk tarİhİnde ermenİler

7/30/2019 TRK TARHNDE ERMENLER

1/13

TRK TARHNDE ERMENLER

Dr. tlbaD AKBULUT.

. Ermenilerin Kkeni

Ermenilerin kkeni hakknda Ermeni tarihiler arasnda dahi bir birlik yoktur. Bukonuda eitli grler ileri srlmtr.Bir menkbeye gre Ermeniler Nuh'un torunuolan Hayk'tan gelmektedirler. Bu gr sahipleri Nuh'un gemisi AAn DaA'naoturduAundan Ermenilerin ana yurdunun DoAuAnadolu Blgesi olduAunuiddia ederler.Bir ksm tarihiler Ermenilerin kkenini Urartular'a dayandrrken bir ksm Ermeniterinbir turan rk olduAunu iddia etmektedirler. Bir ksm tarihiler ise. Ermenilerin Balkankkenli ve Trak-Prig soyuna ait olduklarn sylerler.

Dolu Anadolu'daki birtakm vilayetlerimizi iine alan ve Ermenistan denilenblgenin bu ismi nereden aldl bilinmemektedir. Yalnz bilinen birey vardr ki bu da,bu blgenin Ermenistan olarak adlandnlmasnn nedeni, zerinde Ermeniterin yaamasde~ldir. Ermeniler kendilerini "Hayk" diye isimlendirir ve lkelerine "Haystan" derken,onlarn yaadl topraklara neden Ermenistan deniimi olduAu hakknda kaynaklardabelgelenmi bir kayt yoktur.

Bugn Ermeni denilen toplululun M..IV. yzyldan beri bu blgede yaadklar

sanlmaktadr. Bunlar birbirlerine vatan hissi ile delil, gelenekleriyle, konutuklar dilleve dinleriyle balldra2 .

Diyarbakr Devlet Gvenlik Mahkemesi Hakimi.

1GORON. K. Ermeni Dosyas. Ankara. 1985, s. 10.; ETHEMOOLU. M. Ermeni TeriSrnOnKsa TArihi. Diyarbakr. 1987, s. 2.; EROOLU. V. Ermeni Mezalimi. Sebil Yaymevi.sanbul. 1973. s. 15.; Ermeni Meselesinde daha geni bilgi iin Bk. M.K. on. ErmeniMeselesi. 1914-1923, Istanbul. 1986. . . ,

2KAGARLI. M. A., Ortaal Ermeni Tarihleri Kritili. Tarih Boyunca Trklerin ErmeniToplumu ile likileri Sempozyumu. Ankara. 1985. s. 329.; ETHEMOOLU. M. age. s. 4


2/13

30 . LHAN AKBULur

Enneniter Osmanl tmparatorlu~u'nda genellikle ticaret ve san'at1au~mlard.Dini konularda Bab Ali'ye kar sorumlu olan patrike ba~lydlar. Enneniter devlet

. hizmetlerinin her kademesindegrev almaktaydarJ.

1839 ylnda Glhane Hatt Hmayunu ite tm Osmanl halkna MslmanHnstiyan ayrm yaplmakszn tam bir eitlik ierinsinde mal, can ve namus gvenIi~isa~lanmu.

19 Yzyln sonlarnda yabanc yazarlara gre Osmanl tmparatorlu~unda1.300.000 - 1.500.000Ermeni yaarnaktayd4.Osmanl tmparaorlu~u kaynaklarna greise 1.160.000 Enneni yaamaktayd. Ermeni kaynaklarda nufus dahafazIagsterilmektedir. Bunun amac Z,eIlikledo~u illerimizde Enneni nuflisunu mslmanTrk nufusundan daha ok oldu~unu gstennek suretiyle buralarda ba~mszlk elde

etmekti.Sonu olarak unu syliyebiliriz: 19. yzyl sonu ile 20. yzyl balarnda

Osmanl tmparaorlu~u topraklannda yaayan Enneniler, toplam nufusun ancak % 13'nfiolutunnaktayd ve hibir zaman, hibir blgede gunluguolutunnamlardr.

2. Ermeni Sorununun Nedenleri.

Uzun yllar birarada birlik, beraberlik iinde yaayan Trkler ve Enneniter arasndaneden tatsz bu olaylar olmutur? Millet-t Sadka olarak Osmanl Saray'nn gveninikazanm Enneni halk neden isyan etmitir. Bunun gerek nedenlerini aratnnak gerekir.

bu nedenleri u ekilde sayabiliriz:

a. Ermeni Kilisesi: Ruslarn, Osmanl tmparaorlugu'nu ykarak, Bizansihya etmek fikri her zaman vard. Enneni Kilisesi byle bir durumda Rusya'nn EnneniGregoryan Kilisesini iinden eritece~ini ve ba~msz kimli~ini yok edece~inidnyordu. Zaten Enneni Kilisesi Bizans Kilisesinden ba~mszl~n sa~lamak iinayrlmu. imdi bu ba~mszl~i korumak gerekirdi. Bunun aresi de Osmanl

3ANADOL, C., Tarihin I~nda Ermeni Dosyas, IstanbuL. 1982, s. 58.; SEVIM, "Tarihteilk Trk-Ermeni ili~kileri, 1018 y.lnda Seluklular tarafndan balaulm ve yaklak yzyl gibi uzun bir sre devam etmitir" demektedir. Bk. Ali SEVIM, Seluklu-ErmeniIlikileri, T.T.K.Y., Ankara, 1983, s. 7; Ermeniler kamu hizmetlerinde de nemlimevkiler elde etmilerdir. Osmanl tarihi Ermenilerden 29 Paa, 22 BAkan, 33Milletvekili, 7 Bykeli, Bakonsolos ve Konsolos, 11 niversite retim yesive 41 Yksek rtbeli memur kaydetmektedir.. Zikreden ETHEMOLU, M. age. s. 6

4URAS. E. age. s. 133.; GURN, Ingiliz gezgin Lyneh'n Osmanl Imparatorluu'ncWeiErmeni nufusunu 1.325.246 olarak belirttiini sylemektedir. Bk. GURON, K. age. s.92.; URAS da Rolan lakmen'in Osmanl Imparatorluu'nda 1.330.000 Ermeniyqadnbelirttiini ifade etmektedir Bk. URAS, e., age. s. 134.; Almanya'da yaynlanan "Geo"isimli derginin yazarlarndan Wolfgang SCHRAPS'n bir makalesinde verdii bilgiyegre, 1915'ten nce Ermeninufusunun 1.200.000 olduu iddia edilmektedir. Bknz. "Geo"Das Neue Bild der Erde, Nr. 3, Marz 1986, C. 2498 a ..Auf der Suche nach demverschwundenen Volk".; Osmanl Imparatorluu'nda Ermeni nufusu hakknda geni, bilgi .iin Bk. MAZICI, N., Be1gelerle Uluslararas Rekabetle Ermeni Sorunu'nun Kkeni,1878-1918, Istanbul, 1987, s. 60-62.; ETHEMOOLU, M., age. s. 16.


3/13

TRK TARHNDE ERMENLER 31

mparatorlu~u'na baAlzerk bir Ennenistan Devletinin kurulmasyd. Enneni Devlefkri Enneni toplulu~undan de~il Enneni kilisesinden kmw5.' ,

b. Din Faktr: Trklerle Hristiyanarn ilikilerinde din faktOrUher zamannemli olmutur. Trklerin egemenli~ine a1dl~1uluslara kar gsterdili dini hogOrflhibir zaman takdir edilmedi, hal zihniyeti bir trl sona ennedi.

Hristiyan Rusya'nn, yine bir Hristiyan olan Polonya'ya yaptklan eziyeti, zu1Umugrmeyen bata ngiltere, Fransa ve Amerika olmak zere Avrupa DevletlerininMslman Trkiye'deki Ermenilerin koruyuculu~una kalkmalar ancak din faktryleaklanabilir.

c. Misyonerlerin almas: Protestan misyonerler ilk olarak 1804 ylndaTrkiye'ye gelerek zmir'den Anadolu ilerine da~lmlardr. Amerikan misyonerleri de

1814 ylndan sonra gelmeye balamlardr Misyonerler bata Dolu Kilisesi veMslmanlara ynelik olarak iki ynl alyorlard. Misyonerler Mslmanlar arasndaetkili olamaynca etkinliklerini Do~u Kilisesi zerinde yolunlatrdlar. Dolu KilisesindeEnnenilerden baka Grekler, Bulgarlar vs.'de bulunuyordu. Protestan misyonerlerEnnenileri Protestan Kilisesine kazandrdlar. ngiltere'ninde araya ginnesiyle OsmanlHkmeti Protestan Kilisesine izin verdi ve Protestan Enneni toplumu bylelikle olutu.Misyonerler, "yasa hkmlerine gerek kalmadan, Allaha inanarak kurtulmak" eklindekistandart doktrinlerini savunuyor ve ~retiyorlardI6. Misyonerlerin faaliyetleri isyanlardestekiemese bile isyanlarn zeminin hazrlanmasnda nemli rol olmutur.

d. Byk Devletlerin Tutumu: 1870'Ierde batl devle~erin politikasndaEnnenilerin yeri yoktur. Batl Devletlerin Enneniler iin bir dosya nunalan bu tarihtensonra olmutur. Osmanl mparatorlulu karsnda yzyllardr toprak kaybedenAvusturya en ufak bir harekette, toprak kazanabilmek umuduyla Rusya'nn yannda yeralyordu. Rusya'nn Trkiye'ye kar tutumu teden beri belliydi. stanbul'u alp Bizansyeniden ihya etmek. Aynca Ruslar gneye scak denizlere inmek iin Anadolu'nundo~usunda tampon bir blge oluturmak istiyordu. Bu emellerini gerekletinne iinOsmanl Devleti bnyesinde yaayan Ermeniler bulunmaz frsat. Rusya KkKaynarca antlamasna Osmanl mparatorlu~u'nda yaayan Hristiyan tebann haklarnkoruyaca~na ilikin bir madde koymutur. Rusya'nn kullandl taktik uydu; Osmanlmparatorlu~u iindeki aznlklan kkrtma ve azmettirme suretiyle isyana geirmek.

sonra da onlann haklann korumak bahanesiyle sava ap, hristiyan unsurlarn da arkadanvunnasyla mparatorlu~u iten kertip emellerine kolay yoldan ulamak.

1875 ylnda KAiser Wilhelm, Franois Joseph ve II. A1exandrebiraraya gelerekOsmanl tmparatorlu~u'ndaki olas bir aznlk isyannda Osmanl mparatorlutu'nayardm euniyecekleri yolunda" Ademi mdahale" ilkesini benimsemilmr'. Buna ka'm1877-780smanl Rus Sava, 1875'te Hersek'te balayp, 1876'da Bulgarislan'. veSrbistan'a yaylan isyanann bastrlmas sonucu Rusya'nm asiler lehine mOdah'lesiyieb~~. ' ,

saURN, K. age. s. 30.6aURON, K. age. s. 43.

'aURON, K. qe. s. 77.

8aURON, K . e . s . '8.


4/13

32 tt..HANAKBULur

Osmanl - Rus Savanda ngiltere, Rusya'ya kar Osmanl mparatarlu~u'nun

yannda yer ald. ngilizlerin bu politikas Gl3dstone'un Babakan olmasna kadar bir asrdevam etti. Berlin Kongresi'nden sonra iktidara gelen Gladstone hkmeti Ermeniba~mszlk hareketinde Rusya'nn yannda yer ald. ngiltere'nin bundan bekledi~i amaErmenilere ba~mszl~ kendisinin bahetti~ inancn vererek kendilerine minnettar birdevlet yaratmak, bunun nihaiamac da Ruslarn scak denizlere inmelerini nlemekti.ngiltere Trkiye'de at~1din ve e~itim kurumlaryla n planda Ermeni klUirn elealm, Ermeniterin ulusal duygularn kkrtmtr9.

3. Ermeni Sorununun DoAuu

1856 tarihine kadar Osmanl tabiyetindeki Ermenilerle halkn veya hkmetin biratmas, elimesi vuku bu1mamtr.Bu tarihten osma Ermenilerin kendi aralarnda vepatrikanenin de iinde bulundu~u i ekime devam etmekteydi. 1875'te Hersek'te isyankp genileyince ve byk devletler olaya karpburalarda yeniletirme ve iyiletirmeyaplmasn isteyince Ermeni Kilisesi bu frsattan istifade ederek Do~u iIIeri iin zerklikolabitece~ni dnerek aba sarfetmeyebalad.

Hersek ve Bulgaristan olaylar nedeniyle stanbul'da yaplacak olan konferanstakendi durumlarnn da grlmesi iin byk devletlere muhtralar yolland. Ama butoplantda Ermeni konusu grlmedi. 24 Nisan 1877 gn Rusya Osmanlmparatorlu~'na sava anca Ermeniler zerklik mitlerini bu savaa b~ladlar. 1877.

78 savan Osmanl mparatorlu~u tek bana srdrm ve ok a~r koullarda, 3 Mart1878'00 Ayastafonos (Yeilky) Antlamasn imzalamak zorunda kalmtr. Ermenilerinbyk abas sonunda antlamaya 16. maddede ifadesini bulan hkm konulmutu. Bumaddeye gre; Ermenistan diye bir devlet vard, bunlarn yeni dzenlemelere ihtiyalarvard, bunlar Krtler ve erkezler tarafndan tehdit ediliyorlard ve gvenlikleri zamangeirilmeksizin sa~lanacaku. Bu antlamayla Ermeni Sorunu ilk defa uluslararas birantlamaya girmi oldulO. Bu antlama yrrl~e girmedi. Antlamann Ruslar stnbir duruma getirdi~ini gren Avrupa Devletlerinden bata ngiltere olmak zere Fransa,Almanya ve Avusturya'nn zorlamalaryla Rusya Berlin Kongresi'ne gitmek zorundakald. Berlin Kongresi'nde (13 Haziran - 13 Temmuz 1878), Osmanl mparatorlu~u'na

daha az vecibeler yklenen yeni bir antlama yapld. Bu antlamann Ermenilerle ilgili61. maddesinde Osmanl mparatorlugu'nun, "Ermeni nufusu bulunan illerde yerelkoullann gerektirdi~i dzenleme ve yenilikleri zaman geirmeksizin yapaca~.Ermeniterin huzur ve gveninin ~lanacaA, bu konuda di~er devletlere bilgi verece~i vediler devletlerin de alnan nlemleri kontrol edeceli" hkm yer alyordu.

4. Ermeni Komitalar:

Ermeniler Dolu Anadolu'da balmsz bir devlet kurmak amacyla Avrupa veAmerika'da rgtlenerek yo~un bir propaganda eylemine giritiler. Bulundular lkepolitikasna ters dmernek kouluyla Trkiye aleyhine her trl propaganday

9SAKARYA, 1 ., Belgelerle Ermeni Sorunu, Ankara, 1984, s. 64. .

10ARIPINAR, E. Ermeni Meselesi, Hayat Tarih Mecmuas, Say 7, 1 Austos 1865, s. 72;MAZlCI, N., age. s. 13-15.


5/13

TRK TARHNDE ERMENLER 33

yapyorlard. Birok demek ve klp kurmular, birok gazete kartyorlard. Dernekletdenen etkin olanlar Hnak ve Tanaksutyun dernekleridir.

Hnak (an sesi) Deme~i 1877'de Cenevre'de Rus uyruklu Avedis Nazarbekyanve kendi gibi Rus kkenli olan arkadalar tarafndan kurulmutur. Bunlar Karl Marx'milkelerini temel alarak benimsemilerdir. 1890 ylnda merkezi stanbul'da olmak zereAnadolu'da birokube atlar. Demek mensuplan bagmsz ve Sosyalist briErmenistan'n ancak tedhi yoluyla kurulabilece~ne inanyorlard ve bu yolda eylemlerdebulunuyorlard. Daha sonralar demek mensuplar arasnda anlamazlk kt, birbirlerinedtler ve demek da~ld ll.

Hnaklarn faaliyetleri hakknda Trabzon'dan ngiliz Konsoloso, eli Sir Currle'ye28 Ekim 189S'te yle yazyordu: "Hnaklar dardan idare ediliyorlar ve kendileri

tamamen emniyet iinde bulunduklan halde Trkiye'deki rkdalanna hayab dayanlmazhale getiriyorlar. Amalar, Hristiyanlara kar kkrtmak ve katliamlac kartarakmemleketi dehet iinde brakmakbr. Btn dnyaca bilinmelidir ki bu rgtn anarikbir yaps vardr"12.

Tanaksutyun 1890 ylnda Tiflis"te kurulmu ve ihtilalci federasyondur. Amaceitli eteleri aus alunda toplamak ve Rusya'dan Trkiye'ye geecek etelere yardmcolmakUr. Komite yaynlad~ bir bildiride Siyasi ve ekonomik bagllDslZlklann eldeetmek amacyla Osmanl mparatorlu~u'na sava amak iin Ermenileri birlemeyea~ryordu13.

Komite 1892 ylnda ilk toplantsn yapt ve bu toplantya Trkiye'de atklanubelerin bulundu~u illerden delegeler katld. Bu toplantda, "Trkiye'de isyankartlmas, hainlere, casuslara, hafiyelere, devlet adamlarna suikastlar hazrlanmas vesilah gnderilmesi, silah kullanma egitimlerinin yaplmas btn Ermeni ulusununzellikle genlerin isyana hazr olmalan" kararlan a1ndI14 Bu komite 3. Kolordu'yuyllarca u~rastrm snrdaki kylere basknlar yapm, katliam hareketleri yagmaeylemleri yapmtr. Robert College Mdr Dr. Hamlin, Boston'daki bir dergiyegnderdigi mektupta Hnak htilal Partisi'nin "Rus altn ve zekas ile idare edildigini"yazmtr15.

5. Merutiyetin tlanna Kadar Ermeni tsyanlar.Trklerle'Ermenilerarasndaki dmanlk Trkler'in Ermenilere leCaVZJ1dendegil

Ermeni Tanaksutyun ve Hnak Komitelerinin Ermeni halk silahlandrmas veba~mszlklarn ilan etmek amacyla yurdun birok yerinde isyan karmalanyladogmutur. Bunlar kkrtp silahlandran ise Rusya ve ngiltere'dir.

II KURAN, E., Ermeni Meselesinin Milletleraras Boyutu, Tarih Boyunca Trklerin ErmeniToplumu ile Ilikileri Sempozyumu. Ankara 1985, s. 20.; ETHEMOOLU, M. age. 5. 20;MAZICI. N. age. 5. 31-32.

12URAS, E. age. 5.442.

13SAK.ARYA. 1.. age. s. 88.; ETHEMOOLU. M. age. s. 21.; MAZICI. N., age. s. 32-33.14ANADOL. C. age. s. 98.15ANADOL, C.age. s. 100.


6/13

34 LHAN AKBULur

187'7-78 Osmanl - Rus Savandan sonra Ermeniler silahlanmaya baladlar.Ermeniler, Sason'da, Erzurum'da, Van'da, Zeytun'da isyanlar 'karular. stanbul'daOsmanl Bankas'n basp bombaladlar. 21 Mays 1905'te padiah II.Abdlhamit'e karbaarsz bir suikastta bulunacak kadar ileri gittiler.

6 . Merutiyetin Ilanndan Sonraki Ermeni Hareketleri:

Merutiyetin ilanndan sonra Ermeni Komitalarnn hareketleri bir sre durulmugibi grnd. Komite bakanlar etkinliklerini yasal erevede ve merutiyetin korunmasiin srdrecekleri yolundabeyanlar veriyorlardl6. Bu konuda Tanaksutyoo - ttihat veTerakki arasnda bir antlama yaplmsa da, Tanaksutyun'un yayn organ olan TruakGazetesi yeni rejimden memnun olmadklar yolunda srekli yaynlar yapyordu17.

. Dnya Sava ncesi Ermeniler sk bir ekilde rgtlenmiler ve ok saydasilah depo etmilerdi. Bu aamada Ermeniler, Osmanl mparatorlu~u ile Rusyaarasndaki olas bir savata hangi tarafta yer alnmas gerekti~ini belirtmek iintoplanuar yapyorlard. stanbul'da Birleik Milli Ermeni Komitesi savata ErmenilerinOsmanlya sadk kalacaklar ve d tahriklere kaplmayacaklan yolunda kararald. Bundanama Osmanl mparatorlu~u'noo gvenini kazanmaku.

1914 ylnn Hazirannda Tanaksutyun Kongresi Erzurum'da topland. Butoplanuda da ttihat ve Terakki Hkmetinin islahatlarnn gstermelik oldu~u, bunedenle muhalif kalnaca~, hkmetin siyasi pro~ramnn eletirilece~i ve tutumuyla

mcadele edilece~i yolunda kararlar alndl8

. Ermeniler bu tr faaliyetlerde bulunurkenOsmanl ~mparatorlu~ . Dnya Sava'nn ei~indeydi.

7. Birinci Dnya Savaoda Ermeniler.

Birinci Dnya Sava balad~nda, Ermeni Komiteleri ve, Patrlkane Osmanlmparatorlu~u savaa kaulrsa izliyece~i politikay saptamak iin Galata'daki ErmeniByk Merkez Okulu'nda biraraya geldiler. Burada Ermenil~re, "Osmanl Hkmetinesadk kalmalan, askeri grevlerini yapmalar, d etkilere kaplmamalar" telkin edildil9.

Osmanl mparatorlu~u 1 Kasm 1914'de . Dnya Sava'na kauld. 3 A~ustos1914'de zaten seferberlik illin edilmiti. Seferberli~in iHinzerine birok Ermeni Rusyave tran'a s~nd. Bu sralar Ermeniler dmanla sk bir ibirli~i iindeydiler. Erzurum,Trabzon, Bitlis Van gibi atma kma olasl~ olan blgelerdeki Ermenilersilahlandlar. Ermeniler silah aluna alnmay reddettiler, alnanlar da silahlaryla birliktekaular. 1914 A~ustos'unda gazetelerde kan beyanlarda Ermenilerin Ruslara kar'savamamas, Rusya'nn yannda yer almas bildiriliyordu20. Zeyun'lu ErmenilerOsmanl bayra! alunda bulunmay reddederek, kendi ordularn kurarak blgelerinisavunmak istediler. stedikleri ,kabul edilmeyen Ermeniler isyan ederek sivil halka ve

6SAKARYA. 1., age. s. 146. 7URAS, E., age. s. 578.; MAZICI. N., age. s. 33.8SAKARYA, I.,age. s. 1687.

190KE. M. K., Ermeni Meselesi. stanbul 1986. s. 123.20GURON, K. age. s. 198.

. i


7/13

TRK TARIHlNDE ERMENLER 3 S

jandannaya saldrlar dzenlediler. 1915 ylnda Mara'tan Zeytun'a cephane ve askergetiren bir konvoya kaldrarak 6 erimizi ehit ettiler. Zeytun blgesindeki Ermeni isyantehcir kararna kadar devam etti.

8. Tebeir Karar.

Osmanl mparatorlu~u'nun cephede savatl~1 dman yetmiyormu gibi birdelke iindeki Ermeni isyanlaryla u~rayordu. Hkmet Patrikaneyi defalarca uyararak."bu durumun byle devam edip gitmesinin olanaksz oldu~unu, gvenlili sallamak iingerekirse zor kullanlaca~n" bildirdi. Hkmetin bu iyi niyetli ve iten uyarlannapatrikhane hibir zaman olumlu cevap vermemitir, hauA eteleri daha da lckrtmur.

, Ermeni komitelerin faaliyetleri ve isyanlar byk boyutlara ulamt. 24 Nisan1915 (l i Nisan 133 i) tarihinde Dahiliye Nezaretince Ermeni Komite merkezlerininkapatlmas, elebalarnn tutuklanmas ve her trl belgelerine el konulmas kararalnd. Bu karar zerine devlet aleyhine faaliyette bulunmak suundan stanbul'da 2345

Ermeni tutuklanmtr21. Ermenilerin her yl "Soyknm"iddialaryla kutladklar 24Nisan gn bu emrin yaynland~ gndr. Bu karardan sonra Ermeni mezaIimi azalacakyerde daha da artmtr. Bu durumda hkmet, nlem almak zorunluluIunu duydu.Gerekli grlecek tehlikeli kiilerin, toplu halde veya ferden, baka blgelere zorunluolarak gnderilmesi veya g etmesi salanacakt. Tehcir (g) kanunu bu gaye ile

lcanlmtr. Tehcir Kanunu 14 Mays 1915'deyrrle girmitir22. Kanun, seferde halktarafndan herhangi bir ekilde hkmet emirlerine, vatan savunmas ve gvenlilininkorunmas ile ilgili icraata kar gelenlerin ve silahl saldnda bulunanlarn yetkililerce

sava blgesi dna nakledilebilmelerini dzenliyordu. Kanun, sadece Ermenilereuygulanmak iin kartlmamtr, kanun metninde bir tek "Ermeni" szcgU de yoktur.Kanun, saylan sular ileyen ve yine saylan davranlarda bulunanlar iin kartlmtr.Mecburi g, lkenin btn kesiminde uygulanmamtr. Eer kanun, Ennenilerin iddiaettikleri gibi Anadolu'daki tm ErmeniIere uygulansayd Tehcir Kanunu'ndan sonrakiolaylar olmazd.

Tehcirin nasl yaplaca konusunda Bakanlar Kurulu kararlar almtr. Buna gre;Halk kendilerine aynlan blgeye rahat bir ekilde, mal ve can gUvenli~ ~lanaraJcnakledilecektir. Yeni yerlerinde ev, arazi verilecek, ihtiyac olanlara hkUmete meskenina edilecek, ifti ve zenaat erbabna tohumluk ve alet. edavat salanacaktr. Ermenihalk tanabilir mallarn yanlarnda gtrebilecek, gayrimenkulleri ise ak artnnayIasallarak paralar kendilerine denecektir. Gayrimenkulleri satmaktan ama Ermenilerin

ayndklar yerlerle ilikilerini kesmektir23. Osmanl mparatorlUU savaan subaylarnnmaaiarn deyemezken Ermeni halkn rahata nakli iin elinden geleni yapm, her UlrlUolana salamtr.

2ISAKARYA,., age. s. 224.; EROOLU,H., Trk lnklap Tarihi, Istanbul 1982, s. 225.22HOCAOLU,M., ArivVesikalaryi. Tarihte Ermeni Mezalimi ve Ermeniler, Istanbul.

1976, s. 648.; "Teheir Kanunu"nun ierdip maddeler hakkmda gelf bili iin bt.MAZICI,N., . e . s. 77 vd.

2300RON,K., .e.s. 216-217.


8/13

36 LHAN AKBULUT

Tehcirden sonra da Ermeni isyan hareketleri durmamtr. S Haziran 1915'deHamparsun Boyacyan isimli Ermeni etecinin bakanl~nda bir ete Do~u cephesininikmal yolu olan ebinkarahisar' basm, yakp ykm ve birok insan ldrmlel"dir24.

teden beri Osmanl hkmetine sorun olan Zeytun halk bu tutumunu Tehcirkararnn uygilanmasnda da srdrdler. Ermeni eteeiler ~lk araziye ~larak Trkkylerine ve askeri birliklere saldnlara giritiler. 1915 Temmuz'unda Mara ile Bahekasabas arasnda Fndkk kynde ok sayda Ermeni eteei topland, burayayaklanmann merkezi olarak setiler. evredeki Ermeni kylerinden ok milctardayiyecek ve mhimmat temin edip stok ettiler. syan blgesine gnderilen Jandarmamfrezesi yeterli olmad, evreden yeni kuvvettakviyesi yaplarak IS saatlik birarpmadan sonra isyan bastrld.

9. Sevr Antlamas.

stanbul Hkmeti 10 A~ustos 1920 tarihinde itilaf devletleriyle Sevr BarAntlamas'm imzalad. Bu antlamaya gre; Ermeniler bagmsz bir devlet olarakOsmanl Hkmetince tannyor ve Ermenilere geni bir arazi veriliyordu.

Erzurum, Trabzon, Bitlis ve Van illerinde Trkiye ile Ermeniler arasndaki snnotespiti A.B.D. Bakannn hakemliAine braklyordu. Aynca bu snrlara biti ik btnOsmanl topraklarnn askersizletirilece~i konusunda verilecek bir karar da di~er

szlemeci devletlerle birlikte Osmanl tmparatorlu~u da kabul edecekti25. .

stanbul hkmeti bu antlamayla birlikte adeta kendi lm fermanmimzalamt. Anakara'daki ulusal Hkmet Sevr Antlamas'm hibir zaman kabuletmedi. Istese Istanbul Hkmeti de kabul etmezdi. Zaten lke iine debileceAi en ktduruma dmt, bundan daha kt duruma demezdi. Bu konuda VLLAL TA,grlerini u ekilde belitmektedir: "... LO AAustos 1920 tarihinde, OsmanhHkmetinin temsilcileri adna Sevr Antlamas denen ve eski Do~ Sonnunu kimsenintasavvur edemiyeceAi bir ekilde sona erdiren aptlamaya imzalaro attlar. Sevr, sadecemparatorlu~ parampara etmekle yetinmiyor, halknn oAu Trklerden olututu iinVilson prensiplerine gre Trk kalmas gereken Anadolu'yu da paralara blyordu. yleki: DoAu illerinde, ngiliz himayesi altnda baAmsz bir Ermenistan ve muhtar bit

Ktdistan yaratlyordu. Suriye ile olan gney hudut Urfa kentinin kuzeyinden geirilerekTrk top~ndan byk bir para kopanlm 0Iuyordu"26.

24Bukonuda, Ermenilerin yaptklar -mezalimi gOrdlUnU belirten 90 yqmdaki birvatandqmzn hatralan4.3.1987 tarihli Trkiye Gazetesi'nde yaynlanm~br: "EnnenilerKuap Gibiydi., s. 1 ve 9.; Ermeni isyanlar hakknda geni bilgi iin Bit.ETHEMOOLU, M., age. s. 21-32.; EROOLU, V. age. s. S7-98.; MAZlCI,N., age. 5.34-50.

25GURON,K., age. s. 252.; EROOULU,H., age.s. 212. vd.; KoU, R.B., OsmanlMuahedeleri ve Kapitlasyonlar, 1300-1920., stanbul 1934. s. 274.

26VlLLALTA, J.B., Atatrk. T.T.K.Y . Ankara, 1982. s.251.

(ingilizce);; Keza aynmUellifin bu eseri Kltr vee Turizm Bakanll tarafndan 1982 ylnda Trke'yeevrilmitir.; Bernard LEWIS de Sevr Antlqmas konusunda grlerini u tekilde ifadeetmektedir.: .....Sevres andlqmaspek insafszd ve Trkiye'yi, en zengin illerini ilhakeden devletlerin ve uluslarn insafma dayanarak yqayabilecelc:. aresiz, lc:WrOmve glgebir devlet halinde brakacakt. Yenilmi Almanya'ya empoze edilenden ok daha alrd ve


9/13

. TRK TARtHtNDE ERMENLER 37

1920 yl sonlarnda Do~u Cephesindeki Trk Kuvvetlerinin baanh olmalanzerine Milletler Cemiyeti'nin Ingiliz Temsilcisi, Ennenilerin ktleen durumunun

dzeltilmesi iin bir nerge verdi ve genel kurulu toplanuya agrd27. '

10. Lozan Konferans.

27 ubat 1921'de svire'nin Lozan ehrinde konferans balad. Enneni delegelerSevr Antlamas'nn yrrlkte kalmas. yolunda alyorlard. Fakat pek baarlolamadlar. Sevr Antlamas'ndaki, "Ba~msz Ermenistan" ibaresinin yerini burdabelirsiz "ocak"kavram alyordu. 21 Eyll'de, bu oca~n Trkiye'den ayr ve balmslZolmas karar a1ndl.28.

Bat cephesinde 26 A~ustos 1922'de balayp 30 A~ustos 1922'de biten veYunanllar'n denize dklmesiyle sonulanan Byk Taarruz'dan sonra 11 Ekim 1922tarihinde Mudanya Mtarekesi imzaland. Bunun zerine Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti28 Ekim 922'de Lozan'da yaplan toplantya a~ld. Konferansta aznlklarla ilgilikanunlar da grlecekti. Ermeniler Lozan Konferans'na kendilerinin de alnmasyolunda ok aba gsterdiler. Bunun iin birok devlet bakanna bavurdular veyamektuplar yolla~1ar,ama baarl olamadlar.

Enneniler Konferasta aznlklar ksmnda grld ve Lozan BAr Konfeas'ndaaynca Ennenilerden sz edildi. Lozan Konferans'nda umduklarn bulamyan EnnenilerKonferanstan aynhrken Konferansa katlanlara bir bildiri verdiler. Bu bildirinin bir

yerinde ; "...Ermeni sorununun zmlenmemi olarak kalmasnn Ermenilerindurumunu daha kt bir hale getinni oldu~unu gznne koymak isteriz. Bykdevletler Trkiye'deki Ennenilerin kurtarlmalan hakknda yalnz siyasi ve insani adande~i1, Ennenilerin Birinci Dnya Sava'nda itilaf Devletleri iin ve bu devletlere kargstermi oldu~u pek ok hizmelerden tr verdikleri szleri de hatrlatrz ..."29denilmektedir~ Burada Enneniler kendilerinin byk devletlerce bir maa olarakkullanld~n iddia etmektedirler.

Trkiye'de bir ulusal yas gnyle kar~1andl". Bk. LEWlS. B. Modem Trkiye'nin DoIUfU.Ankara 1970, s. 247.; Keza ayn eserin 1984 basmnda da ayn sabife.; SevrAntla~mas'nn geni~ anlatm in Bk. EROLU. H. age. s. 210-213.; AtatOrk.Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Ett Ba~kanl Yayn. Ankara, 1980, s. 183.;KINROSS. L. Atatrk. Bir Milletin Yeniden. Dou~u. Sander Yaynlar. stanbul. Haziran1984. s. 355 vd. Sevr. Antl~mas'nn Ermenileri ilgilendiren maddelerinin altlamuiin Bk. MAZICI. N.age. s. 105. '

27GORON. K. age. s, 255 vd.; Sevr antl~mashakknda geni bilgi iin Bk. SHAW. S.1.-SHAW, E.K., Osmanl Imparatorluu ve Modem Trkiye. (1808-1975). II. Cilt. Istanbul1983. s. 423 vd.; EROLU. H., Trk Devrim Tarihi, Ankara 1972, s. 136-139.; Osmanlmparatorluu'nun 1920 ve daha sonraki yllardaki d~umu iin Bk. GZE. A. 1nItilip

Tarihimi ve Atatrk keleri. Istanbul. 1984, s. 105-175.; GOYON. N. OsmanlIdaresinde Ermeniler. stanbul 1983. s. 41.

28SAKARYA.1.. ae. ,.' 423.; Lozanda Ermeni Meselesi hakknda eni bili iiD Bt.ETHEMOOLU,M . qe. s. 46-47. '

29URAS.E . age. s. 742.


10/13

38 tLHAN AKBULur

1960'l yllarda Enneniler dnya kamuoyunu kendi taraflanna ekmek iin bir oketkinliklere giritiler. 24 Nisan gnn "Soykrm" gn olarak ortaya atular. Butarihlerde kaneitli gazetelerde ve dergilerde Van, Bitlis, Ardahan, Erzurum, Trabzon

ve Kars Trkler'in Ermenilerden gasp ettikleri topraklar olarak gsterildi30. TiyatrolardaErmeni konulu oyunlar oynand. Beyrufta, Fransa'da gsteriler, mitingler dzenlendi.1969 ylnn 24-26 Nisan tarihlerinde Londra'da Bykeliliimiz nnde gsterilerdzenlendi, dou illerimizin Ermenilere verilmesi istendi. 1970'1i yllardan sonraBykeliliklerimize saldrldn, Trk Hava Yollar brolarnn basldngrmekteyiz. Yinebu yllardan itibaren diplamotlarmz hedef alan saldrlarabalandn grmekteyiz .. 1970'li yann ortalarndan itibaren bu hareketlerin yerinirgtl Ermeni terrne brakun ve younluk kazandn mahade etmekteyiz.

Halen bata faaliyet merkezi durumunda olan Lbnan ile Fransa, Yunanistan ve

Amerika olmak zere dier baz Avrupa ve Ortadou lkelerinde Ermeni faaliyetlerisrmektedir.

Bugn Ermeni faaliyetlerini; hedefleri ayn, fakat metodlan deiik grnen anargt yrtmektedir:

Szmona Ermenistan'n Kurtuluu iin Ermeni Gizli Ordusu (ASALA), ilk defa1975'de duyulmu, Marksist-Leninist ideolojiyi kabul eden bir rgtlr. Amalann;igal altandaki Ermeni taprakarn kurtarmak, birleik, demokratik ve Sosyalist birErmenistan kurmak, "soykrm"n Trkiye tarafndan kabul edilmesini salamak ve

30 Almanya'da yaynlanan "Geo" Dergisi yazaralarndan Wolfgang SCHRAPS'n,"Kaybolmu Bir Halk Ararken" isimli makalesinde aynen yle denmektedir:

"...Ermenilerden geriye kalan kltr eserlerini saptamak iin aylarca almak gerektiisylenir. Birka hafta iinde bu izleri bulmak iin yaplan almalar, meseli aynadtayan gln yannda i720m. irtifadaki Van ehrinde olduu gibi, gerek birdepresyonla sonlanr. 1915 ylna kadar nfusunun %42'si Ermenilerden ouan Van ehribu kaybolan halkn en nemli ekonomik ve sosyal merkezlerinden birisi idi. ehirbirinci Dnya Sava iindeki, bu Ermenilerin sonunu getirmitir. Tamamen tahripedilmi ve sonra yeniden kurulmutur Van'n Gneydousundaki Varakvang manastn veonun mehur kitapl eski seyehatnamelerde anlatlmaktadr. Bugn bu manastnarayanlar, onun olduuyerde yedi kilise adndaki krt kyn bulurlar. Bundan geri

kalanlar, tpk Manaker kilisesinin yemilik ky iin kullanld gibi, dier kyllerde evlerini korumak iin kullanmlardr". Bk. GEO, Mart 1986, s. i13. Yazann szkonusu makalesi gerekleri aksettirmemesi nedeniyle tenkide ayandr. yle ki, .Ermeniler, Dou Anadolu'da yaam olduklar topraklar zerinde genellikle Trk Toplumuile hemen her ynden kaynam ve rahat bir yaam tarz srdrmUler ve hibir zaman

. birlikte yaadklar Trk Toplumu iinde ounluu oluturmamlardr. Yazarn szdekatliam ile ilgili iddias tehcir karar ile i.5oo.oo0'a yakn Ermeni'nin katledildiiyolundaki mesnetsiz grlere bir temel kazandrabilmek iin ortaya atlmtr. Zira Vanehri iinde %42'lik bir Ermeni topluluunun varln varsaymak, szde katliamiddialarnda ortaya atlan abartl rakamlar da bir yerde dorulamak olacaktr. Nitekim

yazarn kastlolarak bunu vurgulamak istedii de apak ortadadr. Evet, bir toplumolarak Ermenilerde kendi kltrlerini yaratmlar ve bunun doal bir sonucu olarak daeitli eserler vucuda getirmilerdir. Ancak uras bilinmelidir ki Anadolu'da hibir zamanbamsz bir Ermeni DEvleti kurulmamtr. Bu adan Alman yazarn Ermeni kltrnincelerken samimi olmad tarihsel gerekleri objektif olarak yanstmadt onlarsaptrd kanaatindeyiz. .


11/13

TRK TARIHlNDE ERMENLER 39

Trkiye'ye tazminat detmek, eklinde ifade etmektedirler31. Bu rgtn Krdistan iPartisi (PKK) ile de ibirli~i yapt~ bilinmektedir. Ermeni Katliam Adalet Komondolan(JCAG): szde Ermenilere kar yaplm ve halen de cezasz kalan lcatliamnintikamm

almak, Ermenilerin u~radklar hakszlklar gidermek ve Trkiye'nin i920 SevrAntlamas'na gre, "Ermeni topraklarn" kendilerine iade etmesini ~lamak amacnda.drlar.

Veni Ermeni Direnii (NAR); Asala ile ortak eylemlere giren sol tarafl birrgttr. 1977 ylnda rgtn ismi ilk defa duyulmutur.

Halen, benimsedikteri farkl fikir ve amalarla faaliyetlerini yrtmekte olan uErmeni partisi bulunmaktadr. Bunlardan Hnak, Trkiye'den kopanlacak topraklarnSovyet Ermenistan'na i1tihakn; Tanak, Trkiye'den koparilecak topraklarla SovyetErmenistan'n birletirerek mstakil bir Ermenistan kurmay; Ramgawar ise, sosyal ve

kltrel sorunlara egilerek Ermeniligin bekasn saglamay amalamaktadrlar. Bubahsedilen rgtler ile bu partilerin ilikileri kesin olmamakla birlikte, istekleriitibariyle, Asala ile Nar rgtlerinin Hmak; Jcag rgtnn Tanak Paritileri paralelindeolduklar bilinmektedir. Aynca bat yanls olarak bilinen Tanak ile, ntr olarak bilinenRamgawar, Fransa-Kanada ve ABD'de kamuoyu oluturma faaliyetlerine devametmektedirler.

Son yllarda, bilhassa son 5 yl iinde, uzun yllar zerinde hi konuolmam bir"soykrm" meselesi ortaya atlmtr. Soykrmn 1915 ylnda yapldlm iddiaetmektedirler. Vani aradan yetmi yldan fazla bir zaman gemitir. Bu geen zaman

iinde konuyu gndeme getiren bir knama yaplm de~i1dir. O zaman insann aklnayle bir soru geliyor; Bu soykrm yel1imi duyuluyor? Tabiki bunlann hepsi sonradanortaya atlan ve hibir gere~ ifade etmiyen szlerdir.

Osmanl lmparatorlugu'nun her yanndan kuatld~ bir zamanda, bir de Ermeniaznl~n bakadrmas zerine, b!J toplumun alnan kararla sava blgelerinden

31GORON, K., Ermeni Terrizminin Sebepleri ve Mcadele Yollan, Uluslararas TerrizmSempozyumu, s. 245.; "GEO" Dergisi yazar SCHRAPS, geen bahislerde belirttilimizmakalesinde Asala ile ilgili grlerini u ekilde deerlendirrnektedir: .....Asala, imdiyekadarki ok sayda terr askiyonlar ile 58 Trk diplomatn katlederek, Trkiye

hudutlarndaki eski Ermenistan yeniden ele geirmek ynndeki kararn ortayakoymaktadr Eylemcilerin fiilleri, 1979 ylnda Paris'te toplanan "Ermeni DnyaKongresi"nin hedef ve kararlarna paralellik arzetmektedir. Tpk yahudilerin srail'ednmeleri gibi, dnyadaki btn Ermeniler, babalarnn vatanarna dnmelerini salamakistiyorlard .... Bununla beraber bir yandan dorudan gelen Humeyni'ci fanatik islimakm teden Asala'nn her suikast eylemi Ermenileri haftalar sren endie vehuzursuzlua itmektedir.. Eer Istanbul'daki Ermeniler bugn bireyden korkuyorlarsa, oda Asala'nn terr eylemleridir. Bk. "GEO" Mart 1986, s. 103-119. Yazar Asala'nm

. hareketlerinden sz ederken, Asala'y Ermeni dnya Kongresi sonucunda oluan meru birrgt olarak tanmlamakta ve Ermeni hareketine srail benzeri bir nitelik vermekistemektedir. Bu da akca terrizmin desteklenmesinden baka birey deildir. BugOn

rahata kendi dilinde ilk retimini yapan, kendi dilinde gazetesini karan, kiliselerindeibadetini yapan ve btn Anayasal haklar rahata kullanan bir Ermeni toplumununvarlna ramen, Trkiye dnda yaratlmak istenen olumsuz imaj ile TOrtiye OZerindednya lkelerinin bu yndeki basklarm arttrmak, Ermeni terrizmine me,rutiyetkazandnlmak istenmektedir.


12/13

40 n..HANAKBULUT

, .

uzaklatnlmas ve baka blgelerde yerletirilinelerinin bir soyknmla ilgisi olamaz.Ayrca isk3n srasnda Osmanl mparatorluu'nca bu toplumun klna zarar gelmemesiiin zel zen sarfedilmitiJ32.Ayrca bir toplumun sava blgelerindenuzaklatnlarak,

baka blgelere naldedilmelerinin ve iskan edilmelerinin, Devleller Hulculcu'ndayeri olanve gerektii zamanlarda devlellerin uygulad bir yololduu bilinmektedir.

Osmanl Devleti'nin genileme dneminde igal ettii topraklar zerinde birEnneni Devleti kurulmad, herkesee bilinen bir gerektiJ33.

te, Enneniler vatanarna el konulduu, kendilerine bir soyknm yapldhususlarn bahane ederek blclk faaliyetlerine balamlardr. Bugnk Enneniterrizminin ilk ncs, 1920'lerde, Bat Avrupa'da srgnde yaayan birok eskiOsmanl yetkilisine suikast dzenliyen "Nemesis" adl bir Tanak alt rgtdr. Bu

terristlerden birinin sylediine gre Tanaklar, 1919'da stanbul'da yaynlananJagadamard adl bir Enneni gazetesinin binasnda faaliyet gsteren bir "Suikast SorumluBfosu".kunnulardr34. .

1920'li yarda balayan Ermeni Terr; gninze kadar devam etmi veetmektedir. Ermeni terristler son yllarda Trk topraklar zerinde de eylemgerekletirerek Ankara Esenboa Havaalan'nda9 kiiyi ldrmlerdir. 7 Austos 1982tarihinde gerekletirdikleri bu eylem srasnda 72 kii de yaralanmtr. Yakalananterristlerden birisi olan Levon Ekmekiyan'a eylemle ilgili olarak sorulan soru zerineverdii cevapta lenleri kastederek "Bu yeterli deil" demitir. Yine silahl saldrganlardan

32TOROS,T., Ermeni Tehciri Meselesi, Hayat Tarih Mecmuas. 1 Ocak 1970. Yl S, Cilt 2.,Say 12, s. 64-7.

33TUrkiye Gazetesi'nin 4.3.1987 tarihli nUshasnda yer alan haber yle: "xvn. yzyldayaam tarihi ve ilim adammz Katip elebi'den Ermeni pionlara mesaj, Anadolu'daErmeni Devleti kurulmad. Anadolu corafyasndan Ermenistan kavramn silen ilk Trkilim adamnn Katip elebi olduu ortaya karld. Tarihi Cezmi 'Yurtsever, Katipelebi, batl corafyaclarn Anadolu zerinde Ermenistan blgesinin varlngstermelerine ilmen itiraz etmitir. Tarih aratrmacs Cezmi Yurtsever Anadolu

Corafyasndan Ermenistan kavramn silen ilk Trk ilim adamnn Katip elebiolduunu syledi. stanbul Sleymaniye ve Topkap Saray Ktphanesi'nde Katipelebi'nin Cihannma isimli corafya kitab ve kaynaklar zerinde aratrma yapan

. Cezmi Yurtsever, IS ve 16. yzyllarda bat dnyasnda byk colrafi keifleri yapanseyyahlarn hemen hepsinin peirien Anadolu zerinde Ermenistan blgesigsterdiklerini, ancak bat Hristiyan dnyasnn bu iddialarna kar sistemli ve ilmi.tenlcidi Katip elebi'nin yaptn aklayarak yle dedi: "Kristof Kolomb, Magellan,Merkator gibi batl corafyaclarn, Yunanl corafyac Ptolema'nn eserini taklit ederekAnadolu zerinde Ermenistan Blgesi gstermelerinin hatal olduunu Katip elebi,Ciharnma'snda geni olarak aklamtr. Ayrca Mgrd Galotavi isimli bir Ermenicorafyacya Anadolu'nun Ahmed El .KrTi'yede. Kafkasya haritasn izdirerek. oblgelerde Ermeni bulunmadn gstermi ve bu haritalar eserine koymutur.

Ermenistan diye bir Devlet kurulma(tn. yaklak 10 yl devam eden Dou Anadolugezileri esnasnda rendii bilgiler ve on bin kitap ile onbebin risalenendeerlendirilmesi sonucu 8klayabilmitir".

34SHtRAGAN.A., The Legacy: Memoirs of an Armenian Patroit, Bostan, Hairenik Press,1976. s. 37.


13/13

TRK TARIHINDE ERMENILER 41

biri 1915'deErmenilerin Trkler tarafndan katli olayn kastedereJc:"Bizden bir milyondanfazla ld. Sizden 25 kii lse ne farkeder?"35diye ba~rmtr.

Grldg gibi Ermeniler daha dogrusu Ermeni terristler tek tarafl ve aslsziddialarla szmona Trk Milletinden hesap sormak istemektedirler. Ksaca tarihigemiini zetledigimiz Ermeni toplulugunun bugne kadar hibir zaman bir devletoluturmadg kesinlikle bellidir. Bugn halAlkemize kar byk bir kin dalgas, dlkelerdebulunan Ermenilertarafndansrdrlrneklediro

Oysa bizim bugn yurdumuzda bulunan Ermeni vatandalarmz, hayatlanndanmemnundur. Ilerine gven iinde devam etmekte, bu eit yayn ve saldnlardan darahatsz olmakta. znt duymaktadrlar.

Trkiye Cumhuriyeti'nin, lkesi ve milletiyle blnmez bir btn oldulu,lkenin ve milletin btngn blnmezligini ten ve dtan bozmaya alanfaaliyetlere kar en agr cezann uygulanaca~ bilinmelidir.

3S0layn faillerinden Ermeni aslllevon Elemekiyan yaplan yarglamas srasnda AskeriSavclkta: "Ben Ermeniyim. Asala rgt'ndenim. Halen Trkiye Cumhuriyeti

Devleti'nin snrlar iinde bulunan Kars, Ardahan, Erzurum, Erzincan. Mot, Van veTQrke adn hatrlayamadlm Sasun. adndaki illerin bulundulu topraklar Ermenitopraklardr. bizi 1915 senesinde bu topraklardan karmlar ye birbuuk milyonErmeniyi kesmiler, Benim mensup oldulum Asala rgOl yukarda belirttilim lOp'largeri almak iin kurulmUftur. Beni de vatanm iin Trkiye'ye lmeye gnderdiler"demitir. Levon Ekmekiyan duruma ncesi mahkeme heyetine hitaben yazdldilekesinde yle demektedir: .....Ne yazk ki ben btn hayatm boyunca bize anlatlansahte szlere ve yalan talihe inanmm. Bugn bizim vatann kurtarlmasnn ismialtnda alan bu rgtlerin. eskiden bizim bamzda olan Tqnaltlarla hibir farknnolmadn. yeni uyanangereklerle ve imdi hissettiklerimle ispat etim .... Bize dmanedilen Trklerle ben 30 gn yaadm. Ye grdm ki bizim dmanmz Trk delildir,bizim dmanmzbizim byklerimiz ve bizim tarihleri yazanlardr. Buna inann ve bu

yaln yoldan. ellerinizi ekin ve sizi seven iyi olmanz isteyen Trk halk ile kardeeyqayn ..... Bknz. Esenboa Baskn Davas, Ankara Synt. K.li Askeri Mahkemesinin1982/296 E., 1982/282 K. sayl Gerekeli Hkm, Karar Tarihi 7.9.1982, s. 7 ve 9.Ayrca Bk. GUNTER, M.M., Ermeni Terrizminin ada GrnmO, (UluslararasTerrizm Sempozyumu) s. lOS.

tÜrk tarİhİnde ermenİler

Documents