từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ict-rda.pdf · dụng tri thức...

48
Hồ Tú Bảo Viện Công nghệ Thông Tin, TTKHTN & CNQG School of Knowledge Science Japan Advanced Institute of Science and Technology (JAIST) From artificial intelligence and knowledge management to knowledge science Ttrí tunhân to và to dng tri thc đến khoa hc tri thc

Upload: vukhue

Post on 29-Aug-2019

218 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

Hồ Tú BảoViện Công nghệ Thông Tin, TTKHTN & CNQG

School of Knowledge ScienceJapan Advanced Institute of Science and Technology (JAIST)

From artificial intelligence and knowledge management to knowledge science

Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thức đến khoa học tri thức

Page 2: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 2

Tri thức trong trí tuệ nhân tạo và các hệ hỗ trợ quyết định

Tạo dụng tri thức(KM)

Tạo dụng tri thức và khoa học tri thức ở Nhật bản

Nội dung

Page 3: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 3

Gần đây ta thường nghe

Tri thức đang trở nên tiềm lực cạnh tranh

Tri thức là sức mạnh và tài nguyên

Nâng cao dân trí

Kinh tế tri thức

Page 4: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 4

Tri thức là gì?Phương Tây nói chung đồng ý xem tri thức là những hiểu biết đã được kiểm nghiệm (“justified true belief”, Plato).

Phương Tây quan niệm và thường chỉ quan tâm đến các tri thức có thể được diễn giải minh bạch bằng các ngôn ngữ hình thức, như các mệnh đề, biểu thức toán học, các đặc tả, tài liệu, …

Cùng nhìn nhận lại một lần các khái niệm dữ liệu, thông tin và tri thức.

Page 5: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 5

Dữ liệu, thông tin, tri thức

Dữ liệu kèm theo ý nghĩa (do được xử lý)

Tín hiệu quan sát, đo đạc được

Hiểu biết đã được kiểm nghiệm, cần cho quyết định và hành động

Thông tin là dòng chảy các thông điệp, trong khi tri thức được tạo ra bởi tích lũy thông tin(kho)

Chuồn chuồn bay thấp thì mưa

Chuồn chuồn bay vậy là bay thấp

Hầu hết chuồn chuồn bay không cao hơn nửa mét

Page 6: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 6

Dữ liệu, thông tin, tri thứcDữ liệu

10/2002: 567,000 đồng2/2003: 644,000 đồng

Thông tin

Giá vàng tháng 2/2003 tăng 11,7% so với tháng 10/2002

Tri thức

Giá vàng có chu kỳ tăng giảm

Dữ liệuKết quả xét nghiệm máu của bệnh nhân viêm gan B (GPT, GOT,)

Thông tinB/n điều trị interferon 1 năm sau khi biết bệnh

Tri thứcInterferon không có tác dụng nếu trạng thái cơ sở của GPT đã rất cao.

Page 7: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 7

Lịch sử ngành trí tuệ nhân tạo1982-1992: FGCS Project (đề án máy tính thế hệ thứ năm)

máy tính điện tử đầu tiên

1949 1956

máy tính thương mại đầu tiên

The birth of AIDartmouthconference

1958

ngôn ngữ LISP

1968

hệ chuyên gia đầu tiên

tạo ra SHRDLU

1970 1972

ngôn ngữ PROLOG

1982 1986

hệ AI hạ kỳthủ cờ vua

1990

sự sống nhân tạo,giải thuật di truyền,

mạng nơronAI phân tán,

công nghệ tác tử, phát hiện tri thức vàkhai thác dữ liệu, ...

1997

RoboCup

1941

Page 8: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 8

Trí tuệ nhân tạo và tiến bộ công nghệ

= +knowledge inference

= + +knowledge inference environment

Micro computersThe Internet

Page 9: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 9

Hệ xử lý dữ liệu điện tử (EDP) các năm 60’s, 70’s

Các hệ thông tin trong quản lý

Hệ hỗ trợ quyết định (DSS)

Hệ thông tin quản lý (MIS) các năm 80’s

Page 10: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 10

Gả công chúa cho Sơn Tinh hay Thủy Tinh?

Xây đường dây 500 Kv?

Cho hay không cho đăng ký xe máy năm 2003?

Tiếp tục thi đại học như năm 2002?

Đến 2005 cần bao nhiêu chuyên viên về công nghệ thông tin?

etc.

Khó khăn khi phải quyết định

Page 11: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 11

Tạo quyết định là một quá trình chọn lựa trong nhiều hành động có thể thực hiện nhằm đạt mục đích.

Tạo quyết định là gì?

Toàn bộ quá trình quản lý đồng nghĩa với việc ra quyết định (H. Simon, 1911-2001).

Page 12: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 12

Quản trị dữ liệu

Quản trị mô hình

Giao diện người sử dụng

Manager (user)

Các hệthống khác

DSS

Dữ liệu: nội bộ và bên ngoài

KnowledgeManagement

- Hệ cơ sở dữ liệu- Hệ cơ sở tri thức DSS = DDM

(Data, Dialog, Model)

Hệ hỗ trợ quyết định dựa trên tri thức

Page 13: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 13

Tri thức trong trí tuệ nhân tạo và các hệ hỗ trợ quyết định

Tạo dụng tri thức(KM)

Nội dung

Tạo dụng tri thức và khoa học tri thức ở Nhật bản

Page 14: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 14

Các khía cạnh của tạo dụng tri thức?

Lịch sử

Khái niệm

Quá trình

Hạ tầng cơ sở của CNTT

Tổ chức

Quản lý

Thực thi

Page 15: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 15

Sự kiện chính

(Knowledge Management Handbook, 1999)

Page 16: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 16

Tạo dụng tri thức là gì?Tạo dụng tri thức là lĩnh vực mới, với nhiều định nghĩa khác nhau

Page 17: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 17

Tạo dụng tri thức là gì?

Tạo dụng tri thức nhằm đến các quá trình sáng tạo, nắm bắt, chuyển giao và sử dụng tri thức để nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ chức

(Public Service Commission of Canada, 1998)

Page 18: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 18

Tạo dụng tri thức là gì?

Các quá trình xác định, sáng tạo, nắm bắt, xử lý, chuyển giao, lưu trữ, và sử dụng tri thức để đạt những giá trị chiến lược.

Tạo dụng tri thức là một tập hợp các quá trình điều hành sự sáng tạo, phổ biến, và sử dụng tri thức.

Page 19: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 19

Tạo dụng tri thức là gì?

Chiến lược có ý thức để có được tri thức cần thiết cho đúng người cần ở đúng lúc cần, giúp mọi người chia sẻ và đưa tri thức vào hành động theo nhiều cách để nâng hiệu quả hoạt động của tổ chức.

Tạo dụng tri thức là cách các tổ chức sáng tạo, nắm giữ, và tái sử dụng tri thức để đạt các mục tiêu của mình.

Page 20: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 20

Sử dụng và quản trị tri thức của tổ chức dựa trên thực tiễn quản lý thông tin, tập trung vào việc học tập của tổ chức, nhận thức về đóng góp và giá trị của người lao động, và có thể thực thi nhờ vào công nghệ.

Tạo dụng tri thức là gì?

Một khái niệm trong đó một doanh nghiệp thu thập, tổ chức, chia sẻ, và phân tích tri thức như tài nguyên, tài liệu, kỹ năng của con người một cách có ý thức và toàn diện.

Page 21: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 21

Tạo dụng tri thức là gì?Tạo dụng tri thức tôi dùng đây không phải là sản phẩm phần mềm hoặc một phạm trù phần mềm nào cả. Tạo dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục tiêu kinh doanh và các quá trình và nhận thức về sự cần thiết của việc chia sẻ thông tin.

Tạo dụng tri thức không là gì khác ngoài việc quản trị dòng thông tin, nắm lấy thông tin chính xác cho những người cần đến thông tin sao cho họ có thể hành động nhanh chóng với thông tin (Bill Gates).

Page 22: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 22

Tạo dụng tri thức là gì?

Tạo được tri thức cần thiếtDùng được tri thức để nâng hiệu quả

Tạo dụng tri thức liên quan đến việc nâng cao hiệu quả hoạt động của mọi tổ chức, gồm hai vấn đề chính:

(Khái niệm “quản trị” không thích hợp ở đây, đơn giản vì tri thức là thứ không quản trị được.)

Page 23: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 23

Quá trình tạo dụng tri thức

Marquard

Thu nhậnSáng tạoChuyển giao và sử dụngLưu trữ

WiigSáng tạo vàtạo nguồnChuyển dichPhổ biếnỨng dụngvà thực hiệngiá trị

Ruggles

Tạo sinh• Sáng tạo• Thu nhận• Tổng hợp• Thích nghi

Tạo luật lệ• Nắm bắt• Biểu diễn

Chuyển giao

Page 24: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 24

Hạ tầng cơ sở CNTT và tạo dụng tri thức

Kiến trúc và chuẩn của CNTTNền CNTT: máy tínhTruyền thông: data, voice, image, network, securityGiao diệnDữ liệu/Thông tinPhần mềm ứng dụngHỗ trợ người dùng

Office automation and groupware

Transaction systems

Process modeling and simulation

Decision support systems

Functional information systems: finance, marketing, manufacturing, etc.

Intelligent systems: Expert systems, Machine learning, Knowledge discovery, Integrated Performance Support Systems

Page 25: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 25

Khía cạnh tổ chức của tạo dụng tri thức

Đặc trưng của tổchức tri thứcCấu trúc tổ chức

Centers of ExpertiseKM Project Offices

Corporate Culture

Vai trò và trách nhiệm

Nhân viên định hướng tri thứcChuyên viên tạo dụng tri thứcCán bộ dự án tri thứcTrưởng ban tri thức

Page 26: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 26

Khía cạnh quản lý của tạo dụng tri thức

Thực tế quản lýĐánh giá tài sản trí tuệThưởng, bồi thường, các hệ kích thích động lực

Page 27: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 27

Khía cạnh thực thi của tạo dụng tri thức

Xây dựng hạ tầng cơ sở của công nghệ thông tin

Các yếu tố của thành công

Yêu cầu và thách thức

Chiến lược tạo dụng tri thức

Hệ tạo dụng tri thức

Page 28: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 28

Tri thức trong trí tuệ nhân tạo và các hệ hỗ trợ quyết định

Tạo dụng tri thức(KM)

Nội dung

Tạo dụng tri thức và khoa học tri thức ở Nhật bản

Page 29: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 29

Ta đã và đang tồn tại và phát triển trong một môi trường với duy nhất một điều chắc chắn là sự không chắc chắn của chính môi trường.

Đối đầu với các chuyện sống còn này, các công ty Nhật bản đã tìm ra con đường thành công riêng của mình (luôn là điều bí ẩn).

Con đường thành công của Nhật bản trong kinh doanh có thể được nhìn nhận tóm tắt là

Con đường thành công của Nhật bản

sáng tạo tri thức → liên tục cách tân → ưu thế cạnh tranh

Page 30: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 30

The Knowledge-Creating CompanyNonaka, I. and Takeuchi, H. (1995), Oxford University Press.

Xerox Distinguished Professor, Hiệu trưởng sáng lập của trường Khoa học Tri thức, Viện Khoa học và Công nghệ Tiên tiến Nhật bản.

Tác giả của lý thuyết sáng tạo tri thức, chỉ ra sự thành công của các công ty Nhật là nhờ thành công trong tạo dụng tri thức.

Xây dựng khái niệm tri thức hiện (explicit) và tri thức ngầm (tacit), lý thyết về tương tác của hai loại tri thức.

“the Best Book of the Year in Business and Management in 1996”. Các công ty Nhật bản tạo ra sự năng động trong cách tân (innovation) như thế nào?

I. Nonaka

Page 31: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 31

Hai loại tri thứcTri thức hiện

(explicit knowledge)

diễn đạt bằng ngôn ngữ hình thức, dễ trao đổi giữa các cá nhân.

có thể biểu diễn bằng các công thức khoa học, các thủ tục tường minh, hoặc nhiều cách khác.

bao gồm thông tin, dữ liệu, sách báo, văn bản, tài liệu đã được hệ thống bằng nhiều phương tiện.

Tri thức ngầm (tacit knowledge)

có được và ẩn chứa trong kinh nghiệm của từng cá nhân, mang tính chủ quan, bao gồm những hiểu biết riêng thấu đáo, trực giác, linh cảm, kỹ năng, …

khó trao đổi hoặc chia sẻ với người khác.

chỉ có thể học được từ người khác nhờ quan hệ gần gũi trong một khoảng thời gian nào đó.

Page 32: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 32

Hai loại tri thức

Tri thức ngầm (tacit)Nhận thức

Niềm tinQuan niệmTrực giácMô hình ẩn dụ

Kỹ thuậtNgón nghề (craft)Bí quyết (know-how)

Tri thức hiện (explicit)Tiếp cận lý thuyết

Các giải quyết vấn đề

Tài liệu

Cơ sở dữ liệu

Cơ sở tri thức

Page 33: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 33

Một thí dụ từ tri thức ngầm đến tri thức hiện 1978: Honda muốn tạo một loại xe hơi mới, giao trách nhiệm cho một nhóm kỹ sư trẻ (trung bình 27 tuổi).

(1) sản phẩm với khái niệm cơ bản khác trước, (2) xe phải không đắt không rẻ (mở đường cho sáng tạo)

Khẩu hiệu “Automobile revolution”. Câu hỏi: “Nếu xe hơi là một thực thể sống, nó sẽ tiến hóa thế nào?”

Ý tưởng: Xu hướng “cách mạng” là xe hơi phải vượt qua những quan hệ người-xe truyền thống → xe phải ngắn hơn và cao hơn, hình cầu sẽ cho nhiều chỗ hơn bên trong hơn và tiết kiệm năng lượng → “Tall boy” car.

Page 34: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 34

Socialization

Empathizing

Externalization Explicit

Articulating

CombinationExplicit

Connecting

Internalization

Embodying

Taci

tExplicit

Explicit

Taci

tTacit Tacit

thấu cảm diễn giải rõ

Ngoại hóa

nối kết

Kết hợpNội nhập

Xã hội hóa

nhập tâm

Qua giao tiếpxã hội hoặc chia sẻ kinh nghiệm trong các thành viên. Thí dụ: qua học nghề.

Chuyển tri thức chung (hiện) thành tri thức cánhân. Thí dụ, do học vàhiểu từ việc đọc và thảo luận.

Chuyển tri thức riêng (ngầm) thành tri thức hiện. Thí dụ, do hệthống, diễn giải các kinh nghiệm, các bài học, …

Tạo tri thức hiện mới bằng ghép nối, phân loại, hợp nhất, tổng hợp các tri thức hiện đã có.

Lý thuyết chuyển đổi tri thức (Nonaka)

Page 35: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 35

SECI: Quá trình chuyển đổi tri thứcConversion between tacit/explicit knowledge

Ba: Nơi chuyển đổi tri thứcPlatforrm for knowledge conversion Space for self-transcendence (tính siêu việt)Multi-context place

Quality and Energy

Sở hữu tri thức: Cơ sở của sáng tạo tri thức

Input

OutputModerate (điều tiết)

Grow and shift through thecontinuous knowledgeconversion processModerate how ba performsas a platform for SECI

Ba yếu tố của tạo dụng tri thức

Page 36: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 36

Ba – nơi chia sẻ để sáng tạo tri thứcBa là nơi con người chia sẻ một hoàn cảnh với người khác để tạo ra ý nghĩa mới (đổi hoàn cảnh)

Người tham gia hiểu hoàn cảnh của người khác và của mình, và qua tương tác, thay đổi hoàn cảnh

Ba có thể là:

Thực: Văn phòng, không gian làm việc phân tán, các kiến trúc cung cấp tri thức (brainstorming rooms)

Ảo: Email, hội nghị từ xa

Tinh thần: Chia sẻ kinh nghiệm, ý tưởng

Page 37: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 37

Tài sản tri thức kinh nghiệm Tài sản tri thức khái niệm

Tài sản tri thức hệ thốngTài sản tri thức thủ tục

Tri thức ngầm chia sẻ được

• Kỹ năng và ngón nghề cá nhân• Chăm sóc, tình cảm, tin tưởng, an toàn• Sinh lực, say mê, áp lực

Tri thức hiện được truyền qua hình ảnh, ký hiệu, ngôn ngữ

• Khái niệm của sản phẩm• Thiết kế• Nhãn hiệu chính thức

Tri thức ngầm dùng hàng ngày, ngầm hiện trong hành động và thực tế

• Bí quyết trong công việc hàng ngày• Thủ tục tổ chức• văn hóa tổ chức

Tri thức hiện được lưu trữ và hệthống hóa

• Văn bản, đặc tả, tài liệu hướng dẫn • Cở sở dữ liệu• Bằng phát minh và sở hữu

(Nonaka, Konno, and Toyama, 1998)

Bốn phạm trù của sở hữu tri thức

Thí dụ của Microsoft về KM

Page 38: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 38

Knowledge Assets

Ba

Moderate In Out

SECI

Develop and Redefine KA

Build and Energize Ba

Lead SECI

Knowledge Vision

Justify

DefineSynchronize

Direct

(Nonaka, Toyama, and Konno, 1999)

Dẫn dắt quá trình sáng tạo tri thức

Page 39: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 39

DỮ LIỆUDỮ LIỆU

TRI THỨCTRI THỨC

HÀNH ĐỘNGHÀNH ĐỘNG

Hệ tác nghiệp nội

bộ Các hệ thống

bên ngoàiàivà đối tác

Ứng dụng Intranet & Internet

Biến đổi dữ liệu thô

Cơ sở dữ liệu chiến

thuật

Cơ sở dữ liệu chiến

lược

Thu nhận tri thức mới

Phân tích dữ liệu

Khai phá dữ liệu

Hiển thị dữ liệu

Triển khai kết quả

Tái dụng kết quả

Dữ liệu xuấtDữ liệu tác

nghiệp

Tổ chức dữ liệu

Kho dữ liệu tác nghiệp

Kho dữ Kho dữ liệu tích liệu tích

hợphợp

OLAPPhục vụ trợ

giúp quyết định

Dữ liệu đã dùng

Quản lý mô hình

THÔNG TINTHÔNG TIN

Vòng kín của tạo dụng tri thức và tác động của CNTT

Page 40: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 40

Vài đặc điểm về Nhật bản

Tiếp thu và đồng hóa những tư tưởng và kỹ thuật từ nước ngoài

Lập kế hoạch, tổ chức và thực hiện các dự án lớn

Khả năng về nghệ thuật cũng như kỹ thuật phát triển ở một trình độ rất cao

Giáo dục: coi trọng tinh thần yêu nước cũng như sự quy củ, khuôn phép

Ý thức rất cao về bản sắc văn hóa dân tộc

Mang tính cách Á đông, nhưng cũng chịu nhiều ảnh hưởng của phương Tây (theo phong cách riêng của Nhật bản!)

Page 41: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 41

Nhật bản và tạo dụng tri thức

Thế kỷ 16: học hỏi (chế tạo súng)

Từ thế kỷ 17 đến giữa thế kỷ 19th

(học hỏi từ Hà Lan)

Giai đoạn Meiji: “Cần phải tìm kiếm tri thức từ mọi nơi trên thế giới”.

Thế kỷ 19-20 Nhật bản tiếp thu tinh hoa của thế giới nhằm đẩy mạnh vị thế quốc gia (thông qua chiến tranh và hòa bình)

(quyết định của chính phủ về các cơ quan VN ở nước ngoài…)

Page 42: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 42

Đặc điểm chính về phong cách quản lý Nhật Bản

Trọng người tài, trọng quan hệ, trọng chữ tín, và giữ truyền thống cùng lúc với các thay đổi.

Làm việc suốt đời cho công ty

Chế độ đãi ngộ dựa trên thâm niên công tác

Các quyết định được đưa ra dựa trên sự nhất trí cao (đồng thuận)

Page 43: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 43

Những đóng góp của Nonaka và Takeuchi

Knowledge-Creating Company (1995)

Đối lập giữa Nhật bản và phương Tây về khái niệm tri thức cũng như cách tư duy

Chỉ ra rằng sáng tạo tri thức là chìa khóa của sựcách tân, thông qua cách tân những tri thức ngầm được chuyển hóa thành tri thức hiện và ngược lại, dựa trên sự xã hội hóa và sự kết hợp (mô hình SECI)

Page 44: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 44

Quan niệm và thực tiễn của phương Tây về tạo dụng tri thứcQuản lý tri thức dựa trên những thông tin có thể dễ dàng kiểm chứng, phân tích, đánh giá.

Nhiệm vụ quan trọng nhất là có thể cung cấp cho mọi người những tri thức cần thiết

Trong việc xử lý thông tin, các tổ chức đề cao những tri thức rõ ràng, được hệ thống hóa.

Tri thức có thể được thu thập, truyền đạt, huấn luyện thông qua sách vở, tài liệu hoặc các khóa học.

(Theo M. Glisby, 2001)

Page 45: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 45

Khác biệt giữa Nhật và phương Tây về quan niệm và thực tiễn về tạo dụng tri thức

Mục tiêu cao nhất của tạo dụng tri thức là tạo điều kiện thuận lợi cho tri thức được sáng tạo và sử dụng

Tri thức luôn bắt nguồn từ những cá nhân, do đó nhiệm vụ thiết yếu là khuyến khích nuôi dưỡng tính độc lập sáng tạo của từng cá nhân và sau đó nhân rộng những kiến thức thu được

Coi trọng tri thức ngầm, đề cao linh cảm, trực giác

Làm việc theo nhóm

Tri thức đến từ các kinh nghiệm thực tế cũng như từ quá trình thử và sai

(Theo M. Glisby, 2001)

Page 46: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 46

• school of information science (1992)

• school of materials science (1993)

• school of knowledge science (1998)

ViÖn ®¹i häc quèc gia, ®µo t¹o MS vµ PhD, vÒ c¸c khoa häc vµ c«ng nghÖ chän läc, víi môc tiªu trë thµnh mét trong c¸c ®¹i häc hµng ®Çu.

JAIST: Japan Advanced Institute of Science and Technology

Hợp tác với NCST, HUS, HUT, 20 cán bộ Việt nam

Page 47: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 47

Trường Khoa học Tri thức (JAIST)

Khoa học Hệ thống

Khoa họcQuản lý

Khoa học Thông tin

- Phương pháp luận về hệ thống- Phân tích hệ thống phức tạp- Sinh tin học

- Phát hiện tri thức từ dữ liệu- Cấu trúc hóa tri thức- Hỗ trợ sáng tạo

- Tạo dụng tri thức- Nghiên cứu và phát triển- Quản lý xã hội

Page 48: Từ trí tuệ nhân tạo và tạo dụng tri thứcbao/talks/ICT-RDA.pdf · dụng tri thức thậm chí không bắt đầu với công nghệ. Nó bắt đầu với mục

ICT-RDA 03 48

Vài lời kết

Tri thức (hiểu biết) là cốt tử cho sựphát triển.

Tạo dụng tri thức liên quan với CNTT, và cần được tìm hiểu, thực hiện ởnước ta.

Darwin: It’s not the strongest, nor the most intelligent, but the species most adaptable to change has the best chance of survival.