Soạn giả: - Đại Đức THIỆN MINH- CưsĩĐỨC TÀI

Töï hoïc VI DIEÄU PHAÙP(Luận Tạng Pāli)

ABHIDHAMMA

* Dựa Theo,Tác Phẩm, Dịch Phẩm,Tài Liệu, chú giải của Ngài Hòa thượng TỊNH SỰ (MahāThero San -Takicco)

* Tài liệu tham khảo THẮNG PHÁP TẬP YẾU LUẬN của Hòa thượng MINH CHÂU.

NHÀ XUẤT BẢN TỔNG HỢP TP. HỒ CHÍ MINH

PL 2551 – DL 2007

NỘI DUNG

* ĐỊNH NGHĨA – ĐẠI CƯƠNG

* ĐẠI CƯƠNG - SÁU PHẦN

A - PHÁP (DHAMMA)

B - SỞ HỮU TÂM (CETASIKA)

C - TÂM (CITTA)

D - SẮC PHÁP (RŪPA)

E - NÍP BÀN (NIBBĀNA)

F - CẢNH CHẾ ĐỊNH

(SAMMUTTISACCA)

LÔØI NOÙI ÑAÀU

1. Nguoàn Goác Vi Dieäu Phaùp (VDP) : Theo truyeàn thoáng kinh ñieån Pali, VDP chính ÑöùcPhaät giaûng vaøo haï thöù 7 treân cung trôøi Ñaïo Lôïi vôùi duïng yù laø traû hieáu cho Phaät maãu(Mahamaya). Thôøi gian giaûng tính theo nhaân loaïi laø ba thaùng, phaùp goàm coù 42 ngaøn phaùpuaån, nhieàu so vôùi taïng kinh vaø luaät taïng. Sau khi giaûng xong VDP, Đöùc Phaät trôû veà theá gianñöôïc ghi nhaän laø ñòa danh sankhatsa (coøn truï ñaù vua A Duïc khaéc ghi hieän nay). 42 ngaønphaùp uaån ñöôïc caùc nhaø kieát taäp phaân chia thaønh 7 boä luaän taïng, ngaøy nay vaãn coøn gìn giöõvaø löu truyeàn ôû caùc nöôùc Phaät giaùo Nguyeân thuyû baèng ngoân ngöõ Pāli vaø tieáng baûn ngöõ. Kyøkieát taäp kinh ñieån thöù I (3 thaùng sau khi Đöùc Phaät tòch dieät), kyø kieát taäp thöù II (100 naêm saukhi Đöùc Phaät vieân tòch) VDP chöùa ñöïng trong phaàn Phaùp (dhamma), vì hai kyø kieát taäp kinhvaên ñaàu tieân lôøi Phaät daïy chöùa döïng trong phaàn Phaùp vaø Luaät, thôøi ñieåm naøy chöa coù hìnhthaønh phaùp vaø luaät theo caáu truùc Tam taïng. Tam taïng hình thaønh vaøo kyø kieát taäp kinh ñieånlaàn thöù III (300 naêm sau khi ñöùc Phaät vieân tòch). Nhö vaäy VDP (luaän taïng Pali) ñöôïc hìnhthaønh vaøo thôøi kyø kieát taäp kinh ñieån laàn thöù III, ñöôïc phaân chia, taùch bieät, chaát loïc tinh hoaPhaät ngoân töø phaàn Phaùp (dhamma) trong kyø kieát taäp thöù I vaø II.

2. Töø Ngöõ: Vi Dieäu Phaùp (Abhidhamma) laø moät danh töø thoaùt thai töø tieáng Pali, danh töønaøy coù khaû naêng xuaát hieän vaøo thôøi kyø kieát taäp kinh ñieån do vua A Duïc taøi trôï. Danh töø treâncoù nghóa: Abhi = thaéng, cao, treân, dieäu; dhamma = phaùp, lôøi daïy. ÔÛ Vieät Nam danh töøAbhidhamma ñöôïc giôùi hoïc giaû phieân dòch raát phong phuù vaø da daïng, nhöng yù nghóa khoângcoù töông phaûn. Hoaø thöôïng Tònh Söï dòch “Voâ Tyû Phaùp”, “Sieâu Lyù Hoïc”; Hoaø Thöôïng MinhChaâu dòch “Thaéng Phaùp”, A Tyø Ñaøm, Hoaø Thöôïng Hoä Toâng dòch “ Vi Dieäu Phaùp”. Nhö vaäychuùng ta thaáy ba vò Hoaø Thöôïng treân dòch danh töø Abhidhamma raát hay vaø ñaõ laøm roõ heát yùnghóa, ñoäc giaû coù theå söû duïng töø naøo cuõng thích hôïp.

3. Vi Dieäu Phaùp ÔÛ Vieät Nam: VDP ôû Vieät Nam hieän nay ñöôïc giôùi Phaät giaùo quan taâmnhieàu ñaõ ñang vaø seõ giaûng daïy trong caùc tröôøng Phaät hoïc. Ñaây laø moät moân hoïc voâ cuøngquan troïng ñoái vôùi nhöõng ngöôøi nghieân cöùu Phaät hoïc. Nghieân cöùu Phaät hoïc maø khoângnghieân cöùu VDP khoâng khaùc naøo laøm toaùn maø chöa thaïo baûn cöûu chöông. Ngöôøi dòch VDPñaàu tieân ôû Vieät Nam ñoù chính laø Hoøa Thöôïng Tònh Söï, coù theå noùi ñaây laø moät coâng trình voâtieàn khoaùng haäu. Töông töï, Taïng kinh Hoøa Thöôïng. Minh Chaâu dòch, Taïng Luaät TT. NguyeätThieân dòch.

Sôû dó VDP hieän nay ñöôïc nhieàu ngöôøi quan taâm nghieân cöùu laø nhôø HT. Tònh Söï (theádanh Nguyeãn Vaên Ñang) queâ quaùn ôû Ñoàng Thaùp. Sanh ra vaø lôùn leân trong gia ñình nhogiaùo, con oâng Voõ Vaên Toå vaø cuï baø Traàn thò Thoâng. Khoaûng 12 tuoåi ngaøi xuaát gia Sa di ôûchuøa Böûu Höng, thaày teá ñoä thaáy ngaøi thoâng minh neân ñaët phaùp danh Hueä Löïc, naêm 20 tuoåingaøi xuaát gia tyø kheo ôû chuøa Kim Hueâ theo truyeàn thoáng Phaät giaùo Baéc Toâng.

Naêm 35 tuoåi, ngaøi sang ñaát nöôùc chuøa thaùp Campuchia xuaát gia Sa di ôû chuøa Kìm Pungôû Traø peùt theo Phaät giaùo Nguyeân thuyû. Naêm 38 tuoåi, ngaøi sang Thaùi Lan thoï giôùi tyø khöu ôûchuøa Pakkham- Bangkot, thaày teá ñoä ñaët phaùp danh laø Tònh Söï. Ngaøi hoïc Abhidhamma ôûThaùi Lan ñuùng 6 naêm vaø 7 thaùng. Naêm 45 tuoåi, ngaøi trôû veà Vieät Nam truï trì chuøa Vieân Giaùcvaø dòch VDP, ñaøo taïo taêng taøi, chuyeân taâm giaûng daïy cho chö taêng moân hoïc quan troïngnaøy. Naêm 59 tuoåi, ngaøi truï trì chuøa Sieâu Lyù taïi Saøi Goøn. ÔÛ ñaây ngaøi cuõng dòch VDP vaø ñaøotaïo taêng taøi. Naêm 70 tuoåi, ngaøi hoaøn thaønh xong coâng trình phieân dòch VDP, goàm coù 7 boävaø giaùo trình giaûng daïy “ Voâ Tyû Phaùp Sô Ñaúng, Trung Ñaúng vaø Cao Ñaúng” v.v… Nhö vaäy

ngaøi ñaõ daønh 25 naêm ñeå phieân dòch VDP vaø ñaøo taïo theá heä keá thöøa VDP. Ngaøi ngaøn thuvónh bieät theá gian 23 naêm qua, nhöng VDP vaãn con soáng maõi trong loøng nhöõng ngöôøi yeâuquyù noù. VDP hieän nay laø ñeà taøi raát ñöôïc giôùi Phaät giaùo quan taâm, nghieân cöùu, tìm hieåu vaøthoâng ñaït. Caøng hoïc vaø nghieân cöùu VDP, chuùng ta caøng thaáy coâng trình phieân dòch vaø ñaøotaøo taêng taøi cuûa HT. Tònh Söï coâng ñöùc voâ löôïng, voâ bieân. Trong 23 naêm, ngaøi xa chuùng ta,nhöng haøng ñeä töû vaø nhöõng vò keá thöøa söï nghieäp VDP cuûa ngaøi nhö: Thöôïng toaï GiaùcChaùnh, Giaùc Giôùi, Phaùp Chaát, Tònh Thaân, Giaùc Trí, Böûu Chaùnh, Saùn Nhieân, Giaùc Nguyeân,Chaùnh Minh, Khaûi Minh, Tònh Tri, Dieäu Hoàng, Ñöùc Taøi v.v….. thöôøng xuyeân môû lôùp giaûngdaïy cho chö taêng vaø Phaät töû. Nhôø vaäy neân trình ñoä phaät hoïc cuûa chö taêng vaø Phaät töû töôngñoái caên baûn veà maët Phaät hoïc.

4. Nhaân Duyeân “Quyeån Töï Hoïc Vi Dieäu Phaùp”: Nhaân dòp ñi döï leã tang cuûa oâng ÑoaønVaên Daây (anh sö Töôøng Quang), chuùng toâi gaëp laïi Cö só Ñöùc Taøi. Ñöôïc bieát cö só xa thieànmoân hôn 20 naêm, soáng trong eâm laëng. Tröôùc ñaây cö só ñaõ töøng theo hoïc VDP vôùi HT. TònhSöï vaø am hieåu VDP raát saâu. Chuùng toâi ngoõ yù môøi cö só vaøo Toå ñình Böûu Quang giaûng daïyVDP cho Chö taêng, Tu nöõ vaø Phaät töû môùi nhaäp moân. Cö só xin pheùp toâi moät tuaàn sau traû lôøi.Ñoàng thôøi, chuùng toâi coù noùi theâm, hieän nay coâ Taâm (luùc ñoù laø Cö só) toát nghieäp tieán só Phaäthoïc AÁn Ñoä, ñang giaûng moân VDP ôû moät soá chuøa ôû Tp. Hoà Chí Minh raát ñoâng ngöôøi hoïc.Theá laø moät tuaàn troâi qua cö só baùo toâi hoan hyû nhaän lôøi. Chuùng toâi raát hoan hyû. Coù nhieàungaøy chuùng toâi vaø cö só baøn vôùi nhau keá hoaïch giaûng daïy vaø soan giaùo trình cho thích hôïp.Tröôùc nhaát chuùng toâi baøn soaïn giaùo trình phaûi goïn gaøng, deã hieåu, coù tính sö phaïm ñeå ngöôøihoïc deã tieáp thu, vì baûn chaát cuûa VDP laø khoâ khan, khoù hieåu. Thöù ñeán moãi baøi hoïc coù theå hoïcvieân hoïc trong voøng moät giôø ñoàng hoà coù theå hieåu vaø am töôøng taát caû. Laïi nöõa leân lôùp giaûngdaïy laø phaûi soaïn hoaøn thaønh baøi hoïc hoâm ñoù, tröôùc laø ñeå nguôøi giaûng coù ñaày ñuû tö lieäu vaøtöï tin trong giôø giaûng daïy, ñoàng thôøi hoïc vieân coù baøi tham khaûo vaø söû duïng baøi hoïc ñoù giôùithieäu treân website: phatgiaonguyenthuy.com ñeå cho nhöõng ngöôøi yeâu quyù VDP, ñöôïc xemñaây laø caùch hoïc haøm thuï treân Net. Theâm nöõa, söû duïng baøi hoïc ñoù trích ñaêng trong “taäp vaênPhaät Giaùo Nguyeân Thuyû”. Quyeån Töï Hoïc Vi Dieäu Phaùp” laø nhöõng baøi giaûng daïy cuûa Cö sóÑöùc Taøi ôû Toå Ñình Böûu Quang vaø chuøa Baùt Chaùnh Ñaïo. Chuùng toâi thieát nghó quyeån saùchnaøy ñeán tay ñoäc giaû ñuùng luùc vaø kòp thôøi chính laø phöông chaâm “ba caùi coù”ù: Coù taøi lieäu, coùkieân nhaãn, coù phöông phaùp.

5. Noäi Dung: Khoâng coù gì môùi laï so vôùi nhöõng quyeån VDP chuyeån dòch cuûa HT. Tònh Söï,chaúng qua ñoù laø coâng trình söu khaûo, trình baøy theo thöù töï, coù heä thoáng hoaù, khoa hoïc, sosaùnh, ñoái chieáu, coù sö phaïm, theo töøng baøi hoïc. Taát caû nhöõng baøi naøy ñeàu döïa treân neàn taûngbaûy boä luaän, ba quyeån Voâ Tyû Phaùp (Sô ñaúng, Trung ñaúng, cao ñaúng) cuûa HT. Tònh Söï. Noäidung chính goàm: Ñònh nghóa, Ñaïi cöông, Phaùp, Sôû höõu taâm, Taâm, Saéc Phaùp, Níp Baøn, Caûnhcheá ñònh. Ñaëc bieät trong nhöõng phaàn naøy coù trình baøy thoáng keâ nhöõng Sô ñoà ñeå hoïc vieân deããtieáp thu, ñoù cuõng laø caùch giuùp trí nhôù cho hoïc vieân. Noäi dung chính cuûa VDP: Taâm, Sôû höõu,Saéc Phaùp vaø Níp Baøn. Vaïn phaùp ñeàu laáy ñoái töôïng chôn ñeá, ñoù laø uaån, xöù, giôùi, ñeá v.v…

6. Nhöõng Vaán Ñeà Thöôøng Thaéc Maéc Veà VDP:

- Hoûi: Taïi sao trong kyø kieát taäp thöù I vaø II khoâng coù VDP?Ñaùp: Luùc ñoù VDP naèm trong phaàn Dhamma - Phaùp. Vì VDP (Abhidhamma) chaúng qua ñoù

laø Thaéng phaùp. Taïi sao goïi laø thaéng phaùp, vì ñeà caäp ñeán ñoái töôïng chaân ñeá (paramatthasacca,Uaån, xöù, giôùi, ñeá, ví duï: trong VDP khoâng bao giôø thaáy ñeà caäp ñeán con ngöôøi, chuùng sanh, chöthieân v.v…. con ngöôøi trong VDPĐöùc Phaät söû duïng baèng naêm uaån v.v…

- Hoûi: Taïi sao trong VDP khoâng thaáy caâu : Nhö vaày toâi nghe (evamme sutaṃ)Ñaùp: Vì VDP ñöôïc taùch rieâng bieät thôøi kyø kieát taäp kinh ñieån laàn thöù III, neân quyù ngaøi

giaûn löôït phaàn naøy. Caâu nhö vaày toâi nghe, toâi ôû ñaây aùm chæ Ñaïi Ñöùc Ānanda, thôøi kyø naøyÑaïi Ñöùc Ānanda ñaõ vieân tòch. Vaû laïi, VDP Đöùc Phaät giaûng treân cung trôøi Ñaïo Lôïi khi veàtheá gian ngaøi giaûng laïi cho truôûng laõo Sāriputta chöù khoâng phaûi giaûng cho tröôûng laõoĀnanda.

- Hoûi: Theo VDP, treân cung trôøi Ñaïo Lôïi moät ngaøy moät ñeâm baèng 100 naêm döôùi coõi theágian, nhö vaäy, Đöùc Phaät vaéng maët ba thaùng döôùi traàn gian thì Đöùc Phaät giaûng VDP treâncung trôøi Ñaïo Lôïi thôøi gian bao laâu?

Ñaùp: Coù khaû naêng laø 3 phuùt. Tuy nhieân chuùng ta khoâng theå naøo so saùnh thôøi gian ôû coõinhaân loaïi vôùi thôøi gian treân cung trôøi ñöôïc, vì ôû theá gian trong nöôùc Myõ, moãi tieåu bang, moái giôøñeàu khaùc nhau, huoáng hoà chi so vôùi thieân caûnh. Coù ñieàu chuùng ta tin töôûng tuyeät ñoái nôi trí tueäcuûaĐöùc Phaät laø caùch ñaây hôn 25 theá kyû ngaøi tuyeân boá moät ngaøy moät ñeâm ôû cung trôøi Ñaïo Lôïiv.v… baèng 100 naêm döôùi theá gian. Ñeán maõi naêm 1968, ba phi haønh gia myõ leân cung traêng vaø trôûveà theá gian, khoa hoïc coâng boá cho nhaân loaïi bieát raèng: 1 ngaøy, moät ñeâm ôû cung traêng baèng 28ngaøy döôùi traàn gian. Ñieàu ñoù cho chuùng ta thaáy raèngĐöùc Phaät laø ngöôøi giaùc ngoä vaø coù trí tueäphi thöôøng, neân lôøi noùi cuûa ngaøi khoâng bò loãi thôøi vôùi khoâng gian vaø thôøi gian.

- Hoûi: VDP khoâng phaûi Đöùc Phaät thuyeát?Ñaùp: Theo kinh ñieån Pāli, Đöùc Phaät thuyeát treân cung trôøi Ñaïo Lôïi ñoä Phaät maãu vaøo

haï thöù 7, neáu khoâng thì haï thöù 7Đöùc Phaät ôû ñaâu vaø laøm gì?

- Hoûi: Trong khi Đöùc Phaät giaûng phaùp treân cung trôøi Ñaïo Lôïi, ngaøi laáy thöùc aên ôû ñaâuñeå aên?

Ñaùp: Theo chuù giaûi Boä Phaùp Tuï Atthasalini, ngaøi söû duïng song thoâng, moät thaân thuyeátphaùp vaø moät thaân bay qua xöù Baéc Cöu Löu Chaâu khaát thöïc ñeå nuoâi döôõng saéc phaùp.

7. Lôøi Caùm Ôn: Tröôùc nhaát caùm ôn hieàn theâ cuûa cö só Ñöùc Taøi hoan hyû cho choàng cuûamình thöïc hieän vieäc giaûng daïy VDP, thay choàng laøm vieäc nhaø ñeå cö só coù nhieàu thôøi giansoaïn baøi, giaûng daïy, ñoàng thôøi ñoäng vieân chuùng toâi treân böôùc ñöôøng thöïc hieän thieän söï naøy.Coâ cuõng laø ngöôøi taøi trôï chi phí in quyeån saùch naøy, beân caïnh ñoù cuõng coù moät soá phaät töû hoïcvieân uûng hoä tònh taøi ñeå quyeån saùch naøy ñeán tay quyù vò ñoäc giaû hoïc vieân vaø nhöõng ngöôøi yeâuquyù VDP. Lôøi caùm ôn sau cuøng chính laø quyù vò hoïc vieân toå ñình Böûu Quang, chuøa BaùtChaùnh Ñaïo ñaõ ñaêng kyù hoïc ñeàu ñaën, nhôø quyù vò hoïc maø giaùo taøi ñöôïc soaïn ñeå giaûng daïy vaøin thaønh saùch. Hình aûnh cuûa quyù vò laø nieàm vui khaù lôùn cuûa ngöôøi giaûng daïy vaø bieân soaïn.

8. Lôøi Keát: Ñöùc Phaät daïy: “Boá thí phaùp laø phöôùc baùu cao thöôïng hôn caùc söï thí” hy voïngcoâng trình bieân soaïn naøy seõ goùp ñoùng goùp moät phaàn nhoû beù töû töôûng VDP trong neàn vaênhoaù Phaät giaùo Vieät Nam noùi chung vaø Phaät giaùo Nguyeân thuyû noùi rieâng. Coá gaéng khaù nhieàu,nhöng chaéc chaén seõ coù nhieàu sô soùt, kính mong quyù vò vaø caùc baïn chæ giaùo ñeå cho kyø taùi baûnñöôïc hoaøn chænh hôn.

Xin traân troïng giôùi thieäu vaø ra maét quyeån “Töï Hoïc Vi Dieäu Phaùp”.

Thuû Ñöùc muøa haïï, ngaøy 22 thaùng 9 naêm 2007

Ñaïi Ñöùc Thieän MinhGs. Cao Ñaúng vaø Hoïc vieän Phaät giaùo Vieät Nam