1.SEHRLİRƏNGLƏR

1.TƏBİƏTVƏRƏSSAM

Biziəhatəedənətrafaləmingözəlliyişairvəyazıçını,bəstəkarıvərəssamıyaratmağaruhlandırır.

Ətrafdabaşverənhadisələrivəvarlıqlarıtəsviretməküçünyaxşımüşahidəçiolmaqlazımdır.Müşahidəçi—ətrafatamaşaedəninsanadeyilir.

Rəssam—müşahidəedən,sirli,sehrlitəsvirləryaradanbirinsandır.

Rəssamlarınəsərləriniseyretvəhansıfəslintəsvirolunduğunusöylə.

MikayılAbdullayev.“Genişlik”

LətifFeyzullayev.“Yay”

Yayfəslinitəsviretməküçünverilmişnümunələrdənistifadəetməkolar.

Rənglikarandaşlar,flomasterlər,pasteltabaşirlər,quaşvəyaakvarelYaradıcıtapşırıq“Yayfəsli”mövzusuüzrərəsmçək.

A B C

Ç

D

Əsərlərdətəsvirolunanhansıhadisələrihəyatdamüşahidəetmisən?

2.RƏSSAMHANSIMATERİALLARLAİŞLƏYİR

Təsviriincəsənətəsərləriniyaradanrəssammüxtəlifmateriallardanistifadəedir.

XATIRLA

Akvarelincə,şəffafboyadır.Buboyailəişlədikdəsudançoxistifadəolunur.

YADDASAXLA.Boyalarlaişlənmiştəsvirlərrəngkarlıqəsərlərinəaiddir.

Quaşboyanınşəffaflığıyoxdur,qatıdır.İşzamanıboyadançox,sudanisəazistifadəolunur.

Palitra—boyanıqarışdırmaqüçünnəzərdətutulub.

Boyalarlaişləyərkənfırçadanistifadəedilir.Fırçalaryumruvədüzformadaolur.

SƏNƏTKARMƏSLƏHƏTİFırçailənecəişləməkolar?

1.Fırçanısudaislat.

2.Fırçadaolanartıqsuyuparçayahopdur.

3.Fırçanıboyayatoxundurvəvərəqinüzərindərəngliləkəçək.4.Yenidənfırçanısudaislatvəartıqsuyuparçayahopdur.

5.Sonrayenirəngalmaqüçünfırçanıbaşqa

Tanışol

boyayatoxundurvələkəninüzərinirənglə.

Rəssamgilvəplastilindənyapır.

Rəssammetalüzərindəişləyir.

Rəssamağacıyonur.

BU,

MARAQLIDIRPastel—latındilində“xəmir”deməkdir.

Pastel—yumşaq,rənglitabaşirdir.Onunvasitəsiiləxəttvələkələriyaymaqlatəsvirləryaratmaqolar.

Rənglikarandaşlar,flomasterlər,pasteltabaşirlər,plastilin,rənglikağızYaradıcıtapşırıqHərhansıbirmaterialdanistifadəedərəkistədiyintəsviriyarat.

Rəssamhansımateriallardanistifadəedir?Hansıişlərvənəüçünsənindahaçoxxoşunagəlir?

3.ƏSASVƏQARIŞIQRƏNGLƏRDünyanırəngsiztəsəvvüretməkmümkündeyildir.Ətrafaləmdəoqədərmüxtəlifrənglərvarki!..

YADDASAXLA.Əsasrəngləriheçbirrəngdənalmaqolmur.

Rənglikarandaşlar,pasteltabaşirlər,quaşYaradıcıtapşırıq

Nümunələrinhansınınrənginitəbiət,hansınıisəinsanverib?

Qırmızı,sarı,göyəsasrənglərdir.

Bənövşəyi,yaşılvənarıncınıisəqarışıqrənglərəaidedirlər.

Əsasrəngləriqarışdırarkənqarışıqrənglərialmaqolar.

Qırmızıvəsarırənginqarışığındannarıncırəngalınır.

Sarıvəgöyrənginqarışığındanalınır.

Bənövşəyirənginecəalmaqolar?

Birneçərəngiqarışdıraraq,müxtəlifqarışıqrəngləralmaqolar.Onlarınalınmasınıizahet.

Əsasvəyaqarışıqrənglərdənibarətrəsmdüşünvəçək.

Təbiətdədahaçoxhansırənglərimüşahidəetmisən–əsasvəyaqarışıq?Nümunəgöstər.

4.İSTİVƏSOYUQRƏNGLƏRRəngləristivəsoyuqolur.İstirənglərsarı,qırmızı,narıncı,qəhvəyivəonlardanalınanrəngçalarlarıdır.BurənglərbizəGünəşi,istini,odu-alovu,səhralarıxatırladır.Soyuqrənglərbizəşaxta-sazağı,qarı,buzu,dənizixatırladır.Burənglərəgöy,bənövşəyi,yaşıl,mavivəonlarınçalarlarınıaidetməkolar.

Təbiətdəistivəsoyuqrənglərdəolanvarlıqlarısadala.Əsərlərinhansındaisti,hansındaisəsoyuqrənglərüstünlüktəşkiledir?

SəttarBəhlulzadə.“Kəpəzingözyaşları”

Quaş,akvarel

NadirƏbdürrəhmanov.“Dağlıqadın”

Yaradıcıtapşırıqİsti,yaxudsoyuqrənglərdənibarətrəsmdüşünvəçək.

İsti,yaxudsoyuqrənglərinsandahansıovqatyaradır?

5.PAYIZINSEHRLİRƏNGLƏRİBütünsənətkarlarkimi,rəssamlardatəbiətdənilhamalırlar.Onlarınəsərlərindəpayızmövzusununxüsusiyerivar.Bufəsilözrəngarəngliyiiləinsanlarıcəlbedir.Rəssamlarəsərlərdəhansırənglərdənistifadəetmişlər?

Rəssampayızıseyredənzamantəbiətdəbaşverənləri,insanlarıngeyimlərinivəhərəkətlərinimüşahidəedir.Müşahidələrirəssamabütövbirəsəriyaratmağaköməkedir.Təsvirzamanıobyektlərieləyerləşdirirki,onlarbir-birinitamamlasın.

Ayrı-ayrıhissələrdənbütövbirtəsviryaratmaqkompozisiyaadlanır.Kompozisiyavasitəsiilərəssamtamaşaçıyadüşündüyühadisəninməzmununuaçıqlayır.

BağırMaratlı.“Mənzərə” İsaakLevitan.“Payızmənzərəsi”

Rəsmlərinhansındakompozisiyadüzgünverilmişdir?

1

3

2

4

SƏNƏTKARMƏSLƏHƏTİKompozisiyanınqurulması1.Rəsmiçəkərkənsəma,torpaq,çay,oturacaqvəağaclarınyerlərinimüəyyənet.

2.Obyektləriçəkvəformalarınıdəqiqləşdir.

Oturacaqvəağacınçəkilməardıcıllığı

Quaş,rənglikarandaşlar,pasteltabaşirlərYaradıcıtapşırıqKompozisiyanınəzərəalaraqpayızmənzərəsinitəsviret.

Payızınrənglərihansılardır?Payızfəslindəistirənglərçoxdur,yaxudsoyuqrənglər?

3.Oturacağı,ağaclarıngövdə,budaqvəyarpaqlarınıəlavəet.

4.Rəsmirənglə.

1A 2 3 4

B

ÖZÜNÜYOXLA1. Rəssamınistifadəetdiyimateriallarıardıcıllığaəsasəngöstər:

2.Əsasvəqarışıqrənglərisadala.3.Əsasrənglərdənhansıqarışıqrəngləralınır?Nümunələrəsasındaizahet.4.Rəssaməsərlərindəmüəyyənet:

*Əsasvəqarışıqrənglər *İstivəyasoyuqrənglər

5.Düzgünverilmişkompozisiyanımüəyyənet.

GüllüMustafayeva.”BalacaEsmira”

MəlikMəmmədxanov.“Narlarmisqablarla”

1 2 3 4

2.TƏSVİRETMƏQAYDALARI

6.ORNAMENTVƏKOMPOZİSİYATəbiətözünühərzamanbəzəyir!Yarpaqlar,çiçəklərçoxgözəldir!Təbiətdəmövcudolanformavəmateriallardanistifadəetməkləinsanlardaərtafıgözəlləşdirməyəçalışır.Müxtəlifəşyalarıbəzəməküçünrəssamhəndəsifiqurlardan,gülvəyarpaqlardannaxışvəornamentlərfikirləşir.Təkrarlanannaxışaornamentdeyilir.Ornamentqab-qacağı,geyimi,xalçalarıbəzəyir.

Ornamentinelementləriçoxzamanzolaqdayerləşir.Beləkompozisiyaəşyalarınkənarınagözəllikverir.

Naxış Ornament

Ornamentlərmüxtəlifolur.Dahaçoxnəbativəhəndəsiornamentlərərastgəlinir.Nəbatiornamentləryarpaq,budaq,gülvədigərbitkielementlərindənibarətolur.

Həndəsiornamentlərdairə,üçbucaq,düzbucaq,kvadratvədigərhəndəsifiqurlardanibarətdir.

Rənglikarandaşlar,qələmlər,flomasterlərYaradıcıtapşırıqNəbativəhəndəsiornamentdüşünvəçək.

Naxışlaraharadarastgəlməkolar?

Nəbativəhəndəsiornamentlərarasındafərqnədir?

7.SİMMETRİYARəssamvarlıqlarıtəsviredərkənonlarınəsasxüsusiyyətlərininəzərəalır.Rəsmdəkikəpənəyinmərkəzindənkeçənxəttonuikieynihissəyəbölür.Əgərkəpənəyintəsviriniortadanqatlasaq,hərikiqanadıüst-üstədüşər.Qanadlargüzgüdəolanəksəbənzəyir.Qatlanmaxəttisimmetriyaoxuadlanır.

Buəşyalarisəsimmetrikdeyil.Onlarınbirtərəfidigərindənformasına,ölçüsünəvəbaşqaxüsusiyyətlərinəgörəfərqlənir.

Gördüklərininhansısimmetrikdir,hansıisəsimmetrikdeyil?Cavabınıəsaslandır.

Rənglikağız,qayçıvəyapışqandanistifadəetməkləsimmetrikquşuaşağıdakıkimidüzəltməkolar.

Kağızlaişzamanımüxtəlifüsullardanistifadəolunur.Onuqatlamaq,kəsmək,

fırlatmaqolar.Rənglikağız,dəri,məxmərparçalarınınkağız,parçaüzərinəyapışdırılmasıvəyatikilməsiaplikasiyaadlanır.

YADDASAXLA.Əşyanınmərkəzoxundankənardayerləşənsağvəsolhissəsieynidirsə,deməli,o,simmetrikdir.

Rənglikağız,rənglikarandaşlar,flomasterlərYaradıcıtapşırıq1.Simmetrikobyektlərinaplikasiyasınıdüzəlt.

1 2 3

4

5 6

Simmetriyanınəzərəalaraq,kəpənəyidüzəltməyəçalış.

1 2 3

2.Simmetrikəşyalardüşünvəçək.

8.NATURADANRƏSMRəssamətrafaləmingözəlliyini—canlıvəcansıztəbiətihəmişəözrəsmlərindətəsviretməyəçalışır.Belətəsvirlərənaturadanrəsmdeyilir.Rəssamqarşısındaolannaturanınformasını,rəngini,hissələrinimüşahidəvəmüqayisəedəbilir.

Naturadanrəsmzamanıözoyuncaqlarındanistifadəedəbilərsən.Oyuncaqlarrəngarəngvəmüxtəlifdir—şən,məzəli,mülayim,düşündürücüvəs.

YADDASAXLA!Naturadanrəsm—qarşımızdaolanvarlıqlarıntəsviredilməsidir.

Sevimlioyuncağınıçəkməküçünəvvəlcəonuntəsvirinivərəqdədüzgünyerləşdir.

Oyuncağıntəsvirihansıvərəqdədüzgünyerləşdirilmişdir?

1

3 4 5 6

2

Quaş,pasteltabaşirlərYaradıcıtapşırıqAlbomdasevimlioyuncağınıçək.Vərəqdəonudüzgünyerləşdirməyəçalış.

Oyuncaqlarhansıhissələrdənibarətdir?Buoyuncaqlarınhəyatdaolanvarlıqlardanfərqlivəoxşarcəhətləri

SƏNƏTKARMƏSLƏHƏTİOyuncaqlarıntəsvirardıcıllığı

1 2 3 4

5 6 7 8

9 10 11 12

13 14 15 16

nədir?

9.GÜLDANÇƏKİRİKGüldanlarformasınavəhazırlandığımaterialagörəfərqlənir.

Güldanlararasındahansıfərqlərvar?

Ağac ŞüşəGil Mis

SƏNƏTKARMƏSLƏHƏTİNaturadangüldanınrəsminiçəkərkəndiqqətləmüşahidələrapar.Ardıcıllığaəməletməkləonuçək:1.Güldanınenvəhündürlüyünümüqayisəedərək,onuvərəqdəyerləşdir.2.Güldansimmetrikolarsa,mərkəzdənsimmetriyaoxunuçək.3.Formayauyğunkənarxətlərinidəqiqləşdir.4.Detallarınıəlavəet.5.Güldanırənglə.

Naturadanrəsmzamanımərhələlərinardıcıllığınaəməletməkvacibdir.Bubiliklərdəndigərməişətəşyalarınınçəkilməsindədəistifadəedəbilərsən.

1 2 3 4 5

Quaş,akvarel,rənglikarandaşlarYaradıcıtapşırıqNaturadangüldançək.

Güldanınhissələrihansıhəndəsiformalardanibarətdir?

10.TƏSVİRİSƏNƏTİNJANRLARIİnsanlarhələqədimzamanlardangördüklərinitəsviredərdilər.BunuQobustanqayaüstürəsmlərindədəgörməkolar.Təsvirisənətəsərləriməzmunvəxarakterindənasılıolaraqjanrlaraayrılır:mənzərə,natürmort,portret,süjetliəsərlər.Təbiətingözəlliyihərzamanrəssamlarıcəlbetmişdir.Təbiəttəsvirlərimənzərəadlanır.Natürmort—“cansıztəbiət”mənasınıbildirir.Natürmortdahərgünməişətdəistifadəetdiyimizəşyalar,güllər,meyvəvətərəvəzlərtəsvirolunur.

Əsərlərinjanrınımüəyyənet.

SəttarBəhlulzadə.“Torpağınarzusu”

ToğrulNərimanbəyov.“Natürmort”

Portretjanrındainsanınüzcizgiləri,xarakterivəəhvalıtəsviredilir.

TahirSalahov.“FikrətƏmirov”

Süjetliəsərlərrəssamınmüşahidələrinəəsaslanırvəmövzuəsasındaqurulur.Onunməzmununuisəgündəlikhəyatdavəkeçmişdəbaşverənhadisələrtəşkiledir.

Quaş,rənglikarandaşlar,pasteltabaşirlərYaradıcıtapşırıqTəsvirisənətinjanrlarından

birinəaidrəsmçək.Bu,portret,mənzərə,natürmortvəyainsanıngündəlikhəyatındabaşverənhadisələrdənibarətsüjetlirəsmolabilər.

Təsvirisənətinhansınövlərinitanıyırsan?

BöyükağaMirzəzadə.“Bizimkəndinsakinləri

BöyükağaMirzəzadəninvəToğrulNərimanbəyovunəsərlərinəbax.Buradarəssamlarhansımövzularıtəsviretmişlər?

ToğrulNərimanbəyov.“Muğam”

Portretləsüjetliəsərlərarasındahansıfərqvar?

ÖZÜNÜYOXLA1.Əşyalarüzərindənaxışlarımüəyyənet:

*Nəbatinaxışlar *Həndəsinaxışlar

2.Qablarhansımaterialdanhazırlanıb?3.Əşyalardansimmetrikolanınısadala.4.Rəssaməsərlərindəjanrlarıardıcıllığaəsasənmüəyyənet:

5.Hərbirrəssaməsərinəikisualfikirləş.Busuallar

əsərlərinməzmununaaidolsunvətəsvirisənətinjanrınımüəyyən

1 2 3 4

DavudKazımov.“SəmədVurğununportreti”

1

RövşənMəmmədov.“Muğamdünyası”

TelmanAbbasov.“Kənd”

2

4

NadirƏbdürrəhmanov.“Qızlar”

3

etsin.Məsələn:1.DavudKazımovəsərindəkimitəsviretmişdir?2.İnsanınüzcizgiləri,xarakteri,əhvalıtəsvirolunanəsərlərnecəadlanır?

3.TƏBİƏTVƏİNSAN11.AZƏRBAYCANSƏNƏTKARLARI

ƏzimƏzimzadə(1880–1943)AzərbaycanınXalqrəssamıƏzimƏzimzadənintəsvirisənətimizininkişafındaböyükroluolmuşdur.O,istedadıvəçalışqanlığısayəsindəböyüksənətkarkimitanınmışdır.

Onunəsərlərindəxalqınhəyatı,yaşayışıvəölkədəbaşverənhadisələriəksetdirənmövzularxüsusiyertutmuşdur.

Ə.Əzimzadə“Varlıevindətoy”,“Kasıbevindətoy”,“KasıbevindəRamazan”,“VarlıevindəRamazan”,“Oxutmuram,əlçəkin”vədigərəsərlərindəyaşadığıdövrüməharətləəksetdirmişdir.

“Kasıbevində

Ramazan”

Əsərlərhaqqındadüşündüklərinisöylə.Rəssamonlararasındahansıfərqigöstərməyəçalışmışdır?

“VarlıevindəRamazan”

BəhruzKəngərli(1892–1922)

İstedadlısənətkarAzərbaycandailkolaraqrəssamlıqtəhsilialmışdır.Rəssamınkarandaş,kömür,akvarelvəyağlıboyailəmüxtəlifjanrlardayaratdığıəsərlərmuzeylərdəsaxlanılır.B.KəngərliAzərbaycandamənzərəjanrınınəsasınıqoymuşdur.O,"İlanlıdağ","Minarəsidağılmışməscid","Qovaqağacı","Şəlalə"kimimənzərələryaratmışdır.Sənətkarportretjanrındaçəkdiyi"Yaylıqlıqız","Qaçqınİmranheybəilə","Qırmızıyaylıqlıqız"əsərləriniqaçqıntaleyiniyaşayaninsanlarahəsretmişdir.Rəssambumövzuda"Qaçqınlar"silsiləsindənolanbirçoxəsərləryaratmışdır.

“İlanlıdağ”mənzərəsindərəssamhansırənglərdənistifadəetmişdir?“Qaçqınİmranheybəilə”portretihaqqındanədeməkolar?

“İlanlıdağ” “Qaçqınİmranheybəilə”

YaradıcıtapşırıqƏ.ƏzimzadəvəB.Kəngərliyaradıcılığıhaqqındaəlavəməlumattoplavətəqdimet.

Ə.ƏzimzadəvəB.Kəngərlininəsərlərininoxşarvəfərqlicəhətlərihansılardır?

12.QIŞINMÖCÜZƏLƏRİ

Qarlı,şaxtalıqıştəsvirolunanəsərlərəbax.Rəssamlarqışfəslinifərqlitəsviretmişlər:İ.Levitanmöcüzəliqışmeşəsini,T.TağıyevisəNeftdaşlarındasərtqışıngözəlliyinikətanaustalıqlaköçürmüşlər.

İsaakLevitan.“Qışdameşə”Buəsərlərdəhansırənglərüstünlüktəşkiledir–istivəyasoyuq?

TağıTağıyev.“Neftdaşlarındaqış”

Quaş,rənglikarandaşlar,pasteltabaşirlərYaradıcıtapşırıqQışdamüşahidə

ŞamağacınınçəkilməardıcıllığıŞamağacınıçəkvəquaşdanistifadəedərəkəvvəlcərənglə,quruduqdansonraisəüzərinəağləkələr—qarçək.Buağacdançəkdiyinrəsmdədəistifadəedəbilərsən.1 2 3 4

etdikləriniçək.

Qışdatəbiətdəhansıdəyişikliklərbaşverir?

Qışmənzərəsi.Şagirdişi

13.ORİQAMİHərgünistifadəetdiyimizkağızilkdəfəÇindəicadedilmişdir.Kağızıqatlamaqlamüxtəliffiqurlarhazırlamaqolar.Kağızqatlamasənətioriqamiadlanır."Oriqami"—yapondilində“qatlanmışkağız”deməkdir.İlkoriqaminümunələriÇindəmeydanagəlmişdir.DahasonraisəoriqamiÇindənYaponiyayakeçmişdir.Oriqamininəsasinkişafıyaponlarınadıiləbağlıdır.

Hazırladığınoriqamidənnecəistifadəedəbilərsən?

A B C

RənglikağızlarYaradıcıtapşırıqNümunələrdəgöstərilənardıcıllığaəməletməkləoriqamidüzəlt.

14.PLASTİLİNNƏYİBACARIRİnsanlarqədimzamanlardanheyvanlarıtəsviredir,onlarınhərəkətininçeviklikvəgözəlliyinəheyranqalırdı.Quş,heyvan,balıqvəhəşəratlarıntəsvirinianimalistikajanrınaaidedirlər.Heyvanlarıtəsviredənrəssamıisəanimalistadlandırırlar.

Təsvirinyaradılmasıüsullarındanbiridəyapmadır.Yapmazamanıgilvəplastilindənistifadəolunur.Plastilinyumşaqolduğuüçünnümunəüzərindədüzəlişetməkasanolur.Onunlaişzamanılazımolanhissəniəsaskütlədənsığallamaqla,basmaqla,dartmaqlaayırmaqlazımdır.

SƏNƏTKARMƏSLƏHƏTİ

Çinanimalistikajanrındannümunələr.Rəngkarlıq

Rusanimalistikajanrındannümunələr.Qrafika

Heykəltəraşlıq

RəssamV.A.Vatagin

1. Plastilinləheyvanfiquruyaparkənonunxüsusiyyətlərinimüşahidəvəmüqayisəet.

2. Rəngseçiminimüəyyənləşdir.3. Plastilinidartmaqla,sıxmaqla,basmaqlaümumikütləni

hissələrəayır.4. Fiqurundetallarınıhazırlavəsığallamaqladəqiqləşdir.

PlastilinvəyagilYaradıcıtapşırıqSevimliheyvanfiqurunuyap.

Heyvanfiquruhansıhissələrdənibarətdir?

Bütövplastilinkütləsindənheyvanfiqurunuyapmağaçalış.

15.RƏSSAM-HEYKƏLTƏRAŞÇoxqədimzamanlardainsanlargiliəzməkləmüxtəlifformalarasalmağınmümkünolduğunuaşkaretmişlər.Yapmasənətinintəməlibeləqoyulmuşdur.Özəsərləriniplastilinvəyagildənyapanrəssamaheykəltəraş,onunəsərinəisəheykəldeyilir.

Heykəlhəcmlitəsvirdir.Həcmlitəsvirəisəhərtərəfdənbaxmaqmümkündür.

HeykəltəraşÖmərEldarovunvəMironunəsərlərinəbax.Oxşarcəhətlərhansıdır?

QədimYunanheykəltəraşıMiron.“Disktullayan”ÖmərEldarov“Həyatındördanı”

SƏNƏTKARMƏSLƏHƏTİ

İnsanfiqurunuaşağıdakıardıcıllığaəməletməklədüzəltməkolar:1. Baş,boğaz,gövdə,ayaqlarvəqollarauyğunolaraqplastilini

hissələrəayır.2. Onlarıuyğunformalarasal.3. Detalları(əllər,qaş,göz,burun,ağız,qulaq)vəelementləri

dəqiqləşdir.4. İnsanfiqurunamüxtəlifhərəkətformalarıver.

İnsanfiqurununşəkildəgöstərilənhərəkətlərinimüəyyənet.Hərəkətlərdənbiriniplastilindəndüzəltməyəçalış.

PlastilinvəyagilYaradıcıtapşırıqNümunəyəəsasənadamfiqurudüzəlt.

Plastilinləişzamanı

birrəngdəndigərrəngəkeçdikdəəllərinivəplastikbıçağıəsgiparçasıilətəmizlə.

Adamfiqurunudüzəltməküçünnəyinəzərəalmaqlazımdır?

ÖZÜNÜYOXLA1. ƏzimƏzimzadəninvəBəhruzKəngərlininənçoxçəkdikləri

təsvirləriifadələrəəsasənseç:

2.İfadələrdəhansıjanrlarımüəyyənetməkolar?

3. Oriqamivəaplikasiyanıgöstər.Onlarınbir-birindənfərqiniizahet.

4. Kağızlaişnümunələrindəanimalistikajanrınaaidolanımüəyyənet.

5. Rəssaməsərləriarasındakıfərqiizahet.

İnsanıngündəlikhəyatınıntəsvirləri

Təbiəttəsvirləri

İnsanxarakterinin

təsviri

ZakirƏhmədov.“Muğam” ToğrulNərimanbəyov.“Muğam”

16.MƏİŞƏTƏŞYALARININGÖZƏLLİYİMəişətdəistifadəetdiyimizəşyalardanbiridəqab-qacaqdır.Onlarağacdan,gildən,dəmirdən,plastikkütlədən,şüşədənvəbaşqamateriallardanhazırlanır.Beləəşyalarınhazırlanmasındarəssam-dizaynerinroluböyükdür.Dizayn—rəsm,ideya,layihədeməkdir.Burəssamlarçalışırlarki,istifadəedilənəşyalarrahatvəeynizamanda,gözəlolsun.

Qablaruzunvəqısa,enlivəensizdir,müxtəlifdərinlikvəformayamalikdir.Onlarınqapaq,qulp,oturacaqhissələridəolur.

SƏNƏTKARMƏSLƏHƏTİ

YADDASAXLA.Dizaynerinəsasməqsədi—hazırladığıəşyalarıninsanlarüçünrahatvəfaydalıolmasıdır.

Gördüyünqablarnəüçünlazımdır?

PlastilinləişPlastilindənqablarıaşağıdakıardıcıllığaəməletməklədüzəltməkolar:

1. Hissələrimüəyyənləşdir.2. Onlarıuyğunformayasal.3. Əşyanıdəqiqləşdirvənaxışlarınıəlavəet.

PlastilinvəyagilYaradıcıtapşırıqNümunələrəəsasənqab-qacaqdüzəlt.

Şəkildəkiməişətəşyalarıbir-birindənnəiləfərqlənir?Onlaragözəlgörkəmverənnədir?

17.TƏSƏVVÜRƏƏSASƏNQUŞLARIÇƏKİRİK

Təbiətdəquşlarınmüxtəlifnövlərinərastgəlməkolar.Quşlaraəlvanqanadları,kəkillərixüsusiyaraşıqverir.Rəssamqarşısındaolanınaturadançəkir.Çoxzamangördüyünüdiqqətləmüşahidə,müqayisəedirvəonunəsasxüsusiyyətiniyaddaşındasaxlayır.Sonratəsəvvürünəəsasəntəsviredir.Quşlarıtəsəvvürəəsasəngöstərilənmərhələlərləçəkməkolar.

YADDASAXLA.Əvvəlkimüşahidələrəsasındaçəkilənlərətəsəvvürəsasındarəsmdeyilir.

Rənglikarandaşlar,flomasterlər,pasteltabaşirlərYaradıcıtapşırıqTəsəvvürəəsasənquşrəsmiçək.Buzamanquşlarınyaşayıştərzinivəonlarıəhatəedənmühitinəzərəal.

Heyvanvəquşlarıtəsviredənrəssamnecəadlanır?Şəkildəgördüyünquşlarharadayaşayırlar?

18.SUALTIDÜNYANINSAKİNLƏRİDənizvəokeanlarındərinliklərindəböyük,kiçik,bəzəklivəəlvanrənglimüxtəlifcanlılaryaşayır.Onlarınarasındabalıqlarxüsusiyertutur.

Balıqlarbədən,qəlsəmələr,üzgəclərvəquyruqdanibarətdir.Bucanlılar—dairəvi,oval,uzunsovvədigərformalardaolur.

SƏNƏTKARMƏSLƏHƏTİ

Hərbalığınözformasıvənaxışıvar.Təsvirardıcıllığınınəzərəalaraqbalıqlardanbiriniçək.Nümunələrəbaxvəyenibalıqformasıyarat.

Balığı

plastilindəndəhazırlayabilərsən.

Rənglikarandaşlar,pasteltabaşirlər,flomasterlərYaradıcıtapşırıqQeyri-adiformayavərəngəmalikolanbalıqçəkvəyaşadığımühitidəəlavəetməyiunutma.

Balıqlarınüzərindəkinaxışvərəngləriharadatətbiqetməkolar?

19.YURDUMUZABAHARGƏLİRBahargələndətəbiətoyanır.Bufəslintəsvirinərəssamlarınəsərlərindətez-tezrastgəlməkolur.Hərfəslinözgözəlliyivar.Qarlı-şaxtalıqışında,qızılıyarpaqlarlatorpağıbəzəyənpayızında,al-əlvançiçəkliyayında.Ağaclarıntumurcuqlaması,quşlarınsəsibaharıngəlişindənxəbərverir.

Verilmişəsərlərədiqqətləbaxvənələrintəsvirolunduğunumüəyyənet.

SƏNƏTKARMƏSLƏHƏTİ

Quaş,flomasterlər,pasteltabaşirlər

SəttarBəhlulzadə.“Çiçəklənənbağ”

İsaakLevitan.“Bahar.Çiçəkləyənalmaağacları”

ÇiçəkləyənağacBaharfəslindəağaclarçiçəkləyir.Təsvirardıcıllığınınəzərəalaraq,nümunəyəəsasənçiçəkləyənağacçək.

YaradıcıtapşırıqYazmənzərəsitəsviret.

Yazfəslinindahahansıxüsusiyyətlərinitanıyırsan?Bahara,yazaaidhansıatalarsözüvətapmacalarıxatırlayırsan?

20.XOŞGƏLMİSƏN,ELİNƏZİZBAYRAMI!AzərbaycanxalqınınəzizbayramlarındanbiridəNovruzbayramıdır.Novruzbayramıqədiminsanlarınəmək,əkinçilik,bolluq,bərəkətrəmzivəməişətiiləbağlıyaranmışdır.

SəmənigöyərtməkNovruzunənmüqəddəsəlamətidir.Xalqımızsəmənigöyərtməklənövbətiiləbolluq,bərəkətarzulayır.

SƏNƏTKARMƏSLƏHƏTİ

Quaş,flomasterlər,pasteltabaşirlərYaradıcıtapşırıqNovruzsüfrəsinəaidnatürmortçək.Xonçanıbəzəkliyumurta,qoz-fındıqvəşirniyyatlarlabəzə.

Novruzbayramıhansıfəsilləəlaqədardır?Novruzxonçasınanədaxildir?

Novruzxonçasınınnemətləriniçəkməküçünaşağıdakıardıcıllığaəməlet.

ÖZÜNÜYOXLA1.RəssamlarınəsərlərindəNovruzbayramınınəsasxüsusiyyətlərihaqqındadanış

ElmiraŞaxtaxtinskaya.“Novruzahazırlıq”BöyükağaMirzəzadə.“Novruz”

AnarHüseynzadə.“Novruzbayramı”XalidəSəfərova.“Novruzbayramı”

2.Əsərlərtəsvirisənətinhansıjanrınıəksetdirir?3.Rəssamlardahaçoxhansı(istivəyasoyuq)rənglərdənistifadəetmişlər?4.Verilmişşəkillərarasındayazfəslinəaidolanımüəyyənet:

4.GÖZƏLLİKALƏMİNƏSƏYAHƏT

21.TƏBİƏTİQORUYAQ

Gündəlikhəyatdaistifadəedilənsüd,kibrit,şirəqutularıvədigərmateriallaristifadədənsonratullanılır.Butullantılarıməişətüçüngərəkli,gözoxşayanəşyalaraçevirməkolar.Təbiətiçirklənməkdənqorumağınbiryoludabudur.

Karandaşyonqarlarınıvərəqüzərinəyapışdırmaqladüzəldilənfiqurlar.

Tullantılardanmaraqlıtikililərdüzəldib,şəhərkompozisiyasıqurmaqolar.

Şagirdlərinəlişləri.“Qədimşəhər”kompozisiyası(tullantılardanhazırlanmışdır).

Tullantılardandahanələrhazırlayabilərsən?Təbiətidahanecəqorumaqolar?

Rənglikağız,karton,kağızvəyaplastikqutular,flomasterlər,PVAyapışqanıYaradıcıtapşırıqTullantılardanistədiyinəşyanınkonstruksiyasınıdüzəlt.

22.NAĞILLARDAXEYİRXAHLIQVƏQƏDDARLIQ

Nağıllar—möcüzələrlədolusirli,sehrlialəmdir.Burada,adətən,xeyirxahlıqqəddarlıqüzərindəqələbəçalırvəhadisələrxoşbəxtsonluqlabitir.

Nağıllardakıobrazlarmətnəçəkilmiştəsvirlərdə—illüstrasiyalardadahaaydınşəkildəgöstərilir.İllüstrasiyaçəkməküçünəvvəlcənağılıdiqqətləoxumaqvəyaxudyadasalmaqlazımdır.Sonraoradabaşverənhadisələritəsəvvüretməkolar.Azərbaycannağılı“Cırtdan”.

“Cırtdan”nağılınaçəkilmişillüstrasiyalarAzərbaycanınXalqrəssamıRasimBabayevəməxsusdur.

Rənglikarandaşlar,flomasterlər,pasteltabaşirlərYaradıcıtapşırıqQəhrəmanlarınxarakterini—xeyirxahvəyaqəddarobrazlarısevimlinağılındagöstərməyəçalış.

Oxuduğunnağıllardatəsvirolunanobrazlarhaqqındanədeyəbilərsən?

AzərbaycanınXalqrəssamıRasimBabayevəməxsusdur.

23.NƏQLİYYATVASİTƏLƏRİNİÇƏKİRİKİnsanlarkəndə,rayona,şəhərəvəyabaşqaölkələrəgetməküçünnəqliyyatvasitələrindənistifadəedirlər.Nəqliyyatvasitələrinətobus,qatar,təyyarə,gəmivədigərləriaiddir.

SƏNƏTKARMƏSLƏHƏTİ

Rənglikarandaşlar,flomasterlərYaradıcıtapşırıqİstədiyinnəqliyyatvasitəsininrəsminiçək.

Rəsmlərdəhansınəqliyyatvasitələritəsvirolunmuşdur?Nəqliyyatvasitələrindəmövcudolmayanhansıxüsusiyyətlərigörməkistərdin?

Nəqliyyatvasitələriniardıcıllığaəsasənçəkəbilərsən:1. Nəqliyyatvasitələrininhündürlüyünüvəeniniqeydet.2. Elementləriəlavəetməklənəqliyyatvasitəsininrəsmini

tamamla.3. Rəsmirənglə.

24.GÜLLƏRİNMÖCÜZƏSİGüllər gözəllik rəmzidir. Rəssamlargüllərin gözəlliyini öz əsərlərindəböyük məhəbbətlə təsvir edirlər.Yurdumuzun rəssamlarızövqoxşayan mənzərələryaratmışlar. Mahmud Tağıyevtəbiətimizi bəzəyən lalələrin, XalidəSəfərova isə süsənlərin forma vərənginiməharətlətəsviretmişdir.

MahmudTağıyev.“Lalələr”

SƏNƏTKARMƏSLƏHƏTİ

Güllərinaplikasiyası1. Rəngli

kağızlardandairəkəs,ortadanqatla.

2. Qatlanmışyarımdairələridördbərabərhissəyəböl.

3. Kiçikdairəyəkimixətlərboyuncakəs.

4. Kəsilmişhissələriburaraqsıx.Əlavəikinümunə

XalidəSəfərova.“Süsənlər” hazırla.

Rənglikağız,kartonYaradıcıtapşırıqGüllərinaplikasiyasınıdüzəlt.

Hansıgülləritanıyırsan?Gül-çiçəklərinsandahansıəhvalıyaradır?

5.Hazırləçəkləriiç-içəyapışdır.

6.Sonrayarpaqlarıardıcıllıqlakəsvərənglivərəqəyapışdır.

Hazıriş

Qərənfilinaplikasiyası

25.BƏZƏKƏŞYALARIBiziəhatəedənbəzəkliəşyalardekorativ-tətbiqisənətəaiddir.Dekorativbəzəkəşyalarınıhazırlayanrəssamazərgərdeyilir.Zərgərlikəşyalarınıbəzəyərkənrəssammüxtəlifmateriallardanistifadəedir:mirvari,rənglişüşəvəqiymətlidaşlar.

Xalqsənətkarlarıqeyri-adibəzəkəşyalarıdüşünübhazırlamışlar.

Qədimbəzəkəşyalarınınformasınəyixatırladır?

SƏNƏTKARMƏSLƏHƏTİ

Muncuqdüzümünüplastilindəndədüzəltməkolar.1. Əvvəlcəplastilindən

uzunhörmələrdüzəlt.2. Onlarıbərabərhissələrə

böl.

Flomasterlər,plastilin,məftilYaradıcıtapşırıqRəngliflomasterlərləmüxtəlifmuncuqdüzümüçək.Ənçoxxoşunagələniplastilindəndüzəlt.

Dekorativ-tətbiqisənətnədir?Necəfikirləşirsən,rəssamlarbəzəkəşyalarınınəüçündüşünüblər?

3. Hissələrdənyumru,ovalvədigərformalardamuncuqlardüzəlt.Muncuqlarböyükvəkişikölçüdəolabilər.

4. Muncuqlarınazikməftilədüzərəkyığ.

Muncuqlarınrəngimüxtəlifolabilər:istivəyasoyuq,əsasvəyaqarışıqrənglərdə.

26.DÜNYAŞÖHRƏTLİAZƏRBAYCANİNCİLƏRİ

Xalça—dekorativ-tətbiqisənətinnövlərindənbiridir.Xalçanıntarixiçoxqədimdövrlərəgedibçıxır.Xalçalardaistifadəolunannaxışvətəsvirləronlarıtoxuyaninsanlarınharadavənecəyaşadıqlarındanasılıolub.

ŞöhrətidünyayayayılmışAzərbaycanxalçasıdünyamuzeylərindəqorunubsaxlanılır.

Azərbaycanxalçasınıbəzəyənəsasnaxışelementlərindənbiridəbutadır.

SƏNƏTKARMƏSLƏHƏTİ

Butanaxışınınçəkilməardıcıllığı

Butanümunələri.Şagirdişləri

Rənglikarandaşlar,qələmlər,flomasterlərYaradıcıtapşırıqÖzbutanaxışınıfikirləşvəçək.Bəzəməyiunutma.

Butalarınbəzədilməsindənələrdənistifadəolunub?

27.AZƏRBAYCANSƏNƏTKARLARI

QəzənfərXalıqov(1898–1981)QəzənfərXalıqovAzərbaycanınXalqrəssamıdır.OnunportretjanrındayaratdığıəsərlərAzərbaycantəsvirisənətinindəyərlisənətnümunələrindəndir.Rəssamınməşhurəsəri—dahiAzərbaycanşairiNizamiGəncəvininportretidir.O,“Azərbaycannağılları”na,“Koroğlu”dastanına,AbdullaŞaiqin“QoçPolad”,MirmehdiSeyidzadənin“Nərgiz”kitabınaillüstrasiyalarçəkmişdir.

Həsənxansurətiüçüngeyimeskizi

NizamiGəncəvi

Portretjanrıhaqqındanədeyəbilərsən?

CəlalQaryağdı(1915–2001)

CəlalQaryağdıgörkəmliheykəltəraşdır.O,özəsərlərindədöyüşvəəməkqəhrəmanlarınınsurətləriniyaratmışdır.BöyükVətənmüharibəsiqəhrəmanlarındanHəziAslanovunportretixüsusilədiqqəticəlbedir.“Çoban”heykəliisəzəhmətadamınıtərənnümedir.Onunyaradıcılığındamusiqisənətiningörkəmlinümayəndələri—Bülbülün,RəşidBehbudovun,QaraQarayevin,FikrətƏmirovunheykəlportretləriçoxmaraqlıdır.MollaPənahVaqif,MirzəƏləkbərSabir,NərimanNərimanovunheykəlləridəistedadlıheykəltəraşınyaddaqalanəsərlərindəndir.

YaradıcıtapşırıqRəssamlarınyaradıcılığıhaqqındaəlavəməlumattoplavətəqdimet.

Heykəlvərəsminfərqinədədir?

ÖZÜNÜYOXLA

1. Rəssamlarınnağıllaraçəkdiyirəsmlərnecəadlanır?

2. Nağıllardakıxeyirxahobrazlarhaqqındanədeyəbilərsən?3. Naxışnümunələriarasındabutanımüəyyənet.

4. Gördüyünəşyalarınhansıtullantılardanhazırlandığınımüəyyənet.

5. Buəşyalarınecəhazırlamaqolar?

28.DÜNYANINMƏŞHURMUZEYLƏRİLuvr,Topqapı,Ermitaj—dünyanınməşhurmuzeylərindəndir.HəminmuzeylərdəAzərbaycansənətkarlığınınqədimvəgözəlnümunələrisaxlanılır.

Luvrmuzeyi.LuvrFransada,Parisinmərkəzindəyerləşir.Bumuzeyəvvəlqala,sonrakralsarayıolub.Oradadünyanınməşhurtəsvirisənətəsərlərisaxlanılır.MuzeydəAzərbaycansənətkarlarınınyaratdığınadirdekorativ-tətbiqisənətnümunələridənümayişetdirilir.Bunlarxalçalar,gümüş,misvəbürüncdəndüzəldilmişbədiimetalsənətinümunələrimizdir.

Topqapısarayımuzeyi.Bumuzeyənqədimsaraylardanbiridir.O,Türkiyəninİstanbulşəhərindəyerləşir.

Buradanümayişetdirilənəşyalarınbirçoxudünyadabənzəriolmayanəsərlərdir.Azərbaycanındekorativ-tətbiqivətəsvirisənətnümunələribumuzeydəsaxlanılır.Sənətkarlıqnümunələrimizarasındasayetibariləəngörkəmliyerimüxtəlifmetaldandüzəldilmişevəşyaları,zərgərliknümunələrivəsilahlartutur.BuradaAzərbaycantoxuculuqsənətininbirçoxnadirnümunələridəsaxlanmaqdadır.

Bunlardanparçaları,bədiitikmələrivəxalçalarıxüsusiqeydetməklazımdır.

Ermitaj.ErmitajmuzeyiRusiyanınSankt-Peterburqşəhərininmərkəzində,Nevaçayınınsahilindəyerləşir.Ermitajınzənginvətəmtəraqlısalonlarındakeçmişdəyığıncaqlar,rəqslər,ballarkeçirilərdi.SonralarErmitajmuzeykimiməşhurlaşdı.ErmitajınŞərqmədəniyyətivəincəsənətişöbəsindəAzərbaycanustalarınınyaratdıqlarıqədimsənətnümunələridəvar.BuradaənqədimdövrlərdənAzərbaycanustalarıtərəfindəndüzəldilmişzərgərlik,saxsı,daş,taxtaüzərindəoyulmuşsənətəsərlərivəmüxtəlifnövlütoxuculuqnümunələrivardır.Sankt-PeterburqDövlətErmitajındametaldandüzəldilmişsənətnümunələriiləyanaşı,birçoxorijinalformalı,bəzəkliməişətəşyalarımızdanümayişetdirilir.

ErmitajınŞərqmədəniyyətivəincəsənətişöbəsindəsaxlanılansənətnümunələri.

YaradıcıtapşırıqTanışolduğunmuzeylərhaqqındaəlavəməlumattoplavətəqdim

et.

Muzeylərnəüçünyaradılır?Dünyanınhansıməşhurmuzeylərininadınısadalayabilərsən?Muzeylərdənələrnümayişetdirilir?