Mustafa SEZGİN

Strateji ve Sektörel Politikalar Grup Başkanı Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu

18.11.2015

Türkiye Elektrik Piyasası Yapısı, YEK Elektrik Üretimi ve İlgili Mevzuat

Elektrik, Doğalgaz, Petrol ve LPG piyasalarını düzenler

Mali ve idari açıdan özerk

Piyasaları ve piyasa oyuncularını izler,

yönlendirir ve denetler

Düzenlemeye tabi tarifeleri onaylar

Düzenlemelerinin temel amaçları

Mali açıdan güçlü, istikrarlı ve rekabetçi bir

enerji piyasası

Sürdürülebilir, çevreyle uyumlu, kaliteli ve düşük

maliyetli enerji hizmeti

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu

Türkiye Enerji Görünümü kW

h/ki

şi

$/kişi

Kişi Başına Gelir ve Elektrik Tüketimi

0

100

200

300

400

500

600

700

800

Enerji Yoğunluğu (kg ep/1000 €)

3

Elektrik Piyasası Temel Veriler

4

30%

40%

22%

4% 1% 3% 0%

Kaynak Bazında Elektrik Üretimi (31/01/2015)

KÖMÜR

DOĞALGAZ + LNG

HİDROLİK

RÜZGAR

JEOTERMAL +YENİLENEBİLİR ATIKFUEL-OİL + MOTORİN +NAFTA + ASFALTİTÇOK YAKITLI KATI + SIVI +D.GAZ

0,9 21,0

30,8 1,0 6,8

34,1

5,2 0,1

Kaynak Bazında Kurulu Güç (% 31/01/2015)

FUEL-OİL + ASFALTİT +NAFTA + MOTORİNKÖMÜR

DOĞALGAZ + LNG

JEOTERMAL +YENİLENEBİLİR ATIKÇOK YAKITLILAR KATI +SIVI + D.GAZHİDROLİK

RÜZGAR

GÜNEŞ (LİSANSSIZ)

388 569

1.183 619 384

963

2.856

4.948

3.716 3.746

5.710 5.101

-

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Ekle

nen

Kapa

site

(MW

)

Elektrik Piyasası Gelişim Projeksiyonu

5

Mert Şaban DEMİR

Elektrik Piyasası Gelişim Projeksiyonu

Arz güvenliğinin temin edilmesi

Maliyetlerin ve fiyatların ekonomik büyümeyi destekleyecek seviyede olması

Tüketicinin refahı için rekabetçi bir piyasa

Olumsuz çevresel etkileri asgariye indirilmesi

7

Bilinen linyit ve taş kömürü rezervlerinin kullanılması

Doğalgazın üretimdeki payının azaltılması

Nükleer enerjiden faydalanmak Üretimin % 30’unu yenilenebilir

enerjiden sağlamak Ekonomik ve teknik olarak

değerlendirilebilir hidroelektrik potansiyelin kullanılması (34.000 MW)

20.000 MW rüzgar kurulu gücüne ulaşmak

1000 MW Jeotermal potansiyeli hayata geçirmek

5000 MW Güneş enerjisi kapasitesi

Tüm tüketicilerin serbest olduğu bir piyasa

Elektrik Piyasası 2023 Hedefleri

TETAŞ

Tedarik Şirketleri

TEİAŞ İletim, Sistem İşletimi)

Dağıtım Serbest Olmayan Tüketiciler

Serbest Tüketiciler

İthalat/İhracat

Dengeleme ve Uzlaştırma Mekanizması Üretim Şirketleri

Otoprodüktörler

EÜAŞ

Yİ-YİD-İHD

• İkili Anlaşmalar Piyasası +

Havuz Sistemi (~ % 70 + % 30)

• Serbest tüketici limiti

4 MWh (piyasa açıklığı > % 85)

• Perakende satış 2013’te

rekabete açıldı

G. Tedarik Şirketleri

Türkiye Elektrik Piyasası

8

EPİAŞ (Piyasa İşletimi)

Başvuru

İnceleme

Değerlendirme

İhale

Önlisans

Lisanslandırma Süreci

Önlisans

Yükümlülüklerin tamamlanması

Lisans

Sadece rüzgar ve güneş için

Gerekli görüşlerin alınması • Proje sahasının durumu • Bağlantı ve sistem kullanım • Rüzgar ve güneş için teknik inceleme • İhtiyaç duyulan diğer görüşler

Eksikliklerin tamamlanması

Evrakların kontrolü

Önlisans Döneminde Yapılması Gerekenler

Proje sahasının tahsis edilmesi

(su tutma alanları için kamulaştırma kararı yeterli)

İmar planlarının onaylanması

Ön proje onayının alınması

Bağlantı ve sistem kullanımı anlaşması için başvuru yapılması

Askeri yasak bölgeler ve güvenlik bölgeleri için gerekli görüşlerin

alınması

Rüzgar projeleri için Teknik Etkileşim İzni’nin alınması

Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) kararının alınması

Yapı ruhsatı veya ilgili belgenin alınması

Gerekli ise kullanılan kaynak ile ilgili anlaşmanın yapılması

Yerli kömür için Kaynak Kullanımı Anlaşması

Hidroelektrik için DSİ ile Su Kullanım Hakkı Anlaşması

Rüzgar ve Güneş için Katkı Payı Anlaşması (ihale yapılmışsa)

Kurulu Güç (P) Aralığı (MW)

Önlisans Süresi (Ay)

P≤5 24 5<P≤50 30

50<P 36

* Yerli veya ithal kömür yakıtlı üretim tesisleri ile rezervuarlı hidroelektrik üretim tesisleri için 36 ay

* Önlisanslar tadil edilebilir. ANCAK, lisans alınıncaya kadar herhangi bir şekilde hisse devri mümkün değildir

Üretici

Havuz (miktar ve fiyat

teklifleri)

İkili Anlaşmalar (taraflar arasında)

Kimle? • Toptan Satıcı • Perakende Satıcı • Serbest Tüketici

Nerede? • Gün Öncesi Piyasası • Gerçek Zamanlı Dengeleme Piyasası

Toptan Satıcı

Perakende Satıcı

Elektrik Ticareti Nasıl Yapılıyor?

Yenilenebilir Enerji’de Yeni Dönem Yeni Elektrik Piyasası Kanunu (6446) Mart 2013’te yürürlüğe girdi

EPDK, lisans yönetmeliği başta olmak üzere ikincil mevzuatı yeniden düzenledi

Daha fazla şeffaflık ve öngörülebilirlik için, güneş ve rüzgar başvurularında bağlantı

kapasitesinin en az 1 yıl öncesinden ilan edilmesi kararlaştırıldı Kasım 2013’te TEİAŞ bölgesel bazda 3.000 MW kapasite açıkladı

Lisans alma ve şirket kurma muafiyeti 0,5 MW ‘tan 1 MW’a çıktı

2012’de güneş enerjisine başlangıç olarak açıklanan 600 MW kapasite için 10-14

Haziran 2013 tarihlerinde alınan başvuruların kapasitesi 8.900 MW’a ulaştı

Rüzgar ve güneş başvurularında daha önce güneş için EPDK’nın öngördüğü şekilde 1 yıl süreli ölçüm zorunluluğu getirildi

Üretim lisanslarında, inşaat öncesi dönemi için önlisans verilmesi öngörüldü

Yenilenebilir Enerji Yasal Mevzuat

• 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına

İlişkin Kanun

• 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu

• Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği

• Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesi ve Desteklenmesine İlişkin Yönetmelik

• Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından Elektrik Enerjisi Üreten Tesislerde Kullanılan Aksamın Yurt

İçinde İmalatı Hakkında Yönetmelik

• Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisleri Hakkında Yönetmelik

• Rüzgar Ve Güneş Enerjisine Dayalı Lisans Başvuruları İçin Yapılacak Rüzgar Ve Güneş

Ölçümleri Uygulamalarına Dair Tebliğ

• Rüzgar ve Güneş Enerjisine Dayalı Üretim Tesisi Kurmak Üzere Yapılan Önlisans Başvurularına

İlişkin Yarışma Yönetmeliği

• Güneş Enerjisine Dayalı Lisans Başvurularının Teknik Değerlendirilmesi Hakkında Yönetmelik

Yenilenebilir Enerji Teşvikleri

14

Teşvik Kapsam Lisans ücreti Lisans ücretinin sadece %10’u ödenir

Yıllık lisans ücreti ilk 8 yıl boyunca ödenmez Şebeke Bağlantısı Bağlantı görüşlerinde Dağıtım şirketleri ve TEİAŞ öncelik tanır

Sistem kullanım ücretlerinde 5 yıl boyunca % 85 indirim sağlanır (31/12/2020 tarihinden önce işletmeye girenler)

Şirket kurma ve lisans alma muafiyeti

Azami 1 MW gücündeki tesisler için

Alım garantisi Tüm tedarikçiler toplam elektrik tedarikindeki payları oranında YEKDEM portföyünden yenilenebilir enerji satın almak zorundadır

Alım garantisi fiyatı 10 yıl boyunca (31/12/2020 tarihinden önce işletmeye girenler)

Fiyatlar kaynak bazında farklı (ayrıca yerli ekipman kullanım teşviki var) Arazi kullanım ücretleri (31/12/2020 tarihinden önce işletmeye girenler)

Hazine mülkiyetindeki arazilerin kira, irtifak hakkı ve kullanım ücretlerinde ilk 10 yıl için % 85 indirim uygulanır. Bu kapsamda ayrıca, ulaşım ve iletim yatırımlarına ilişkin arazi ücretlerinde % 85 indirim uygulanır.

Orman Köylüleri Kalkındırma Geliri, Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Geliri alınmaz

HES’lerin devlete ait taşınmazlar üzerinde olan rezervuar alanları için bedelsiz kullanım izni verilir

Yenilenebilir Enerji Teşvikleri (YEKDEM)

Destek (USD ¢/kWh)

Tesis Tipi Cetvel I * Cetvel II ** Toplam

HES 7,3 2,3 9,6

Rüzgar 7,3 3,7 11

Jeotermal 10,5 2,7 13,2

Biyokütle (çöp gazı dahil) 13,3 5,6 18,9

Güneş (PV) 13,3 6,7 20

Güneş (CSP) 13,3 9,2 22,5

* 31/12/2020’ye kadar işletmeye girenler için 10 yıl boyunca

** 31/12/2020’ye kadar işletmeye girenlerden yerli ekipman kullananlar için 5 yıl boyunca

BİLEŞEN Destek

(USD ¢/kWh)

Akışkan yataklı buhar kazanı 0,8

Sıvı veya gaz yakıtlı buhar kazanı 0,4

Gazlaştırma ve gaz temizleme grubu

0,6

Buhar veya gaz türbini 2,0

İçten yanmalı motor veya stirling motoru

0,9

Jeneratör ve güç elektroniği 0,5

Kojenerasyon sistemi 0,4

15

Gün Öncesi Piyasası

YEKDEM

Lisanslı - C

Lisanssız – B (≤1 MW)

Lisanslı - A

Lisanslı - D

Görevli Tedarik Şirketi

Piyasa İşletmecisi

Serbest Tüketiciler Tedarikçiler

Yenilenebilir Enerji Ticareti

YEKDEM - Piyasa Fiyatları Karşılaştırması

17

YEKDEM ve GÖP Fiyatlarının Aylık Gelişimi

-

500

1.000

1.500

2.000

2011 2012 2013 2014

YEKDEM Kapasite (MW)

Rüzgar Hidrolik Biyokütle Jeotermal

0

50

100

150

200

250

300

350

Pric

e (T

L/M

Wh)

Ortalama PTF 7,3 cent/kWh Teşvik

10,5 cent/kWh Teşvik 13,3 cent/kWh Teşvik

2016 Yılı YEKDEM Portföy büyüklüğü 15901 MW

Lisanssız Elektrik Üretimi Türkiye’nin Güneş Haritası

01.11.2015 tarihi itibariyle İşletmeye Geçen Santraller

Adet Kurulu Güç (MW)

GES 347 210

RES 3 0,6

Biyokütle 10 11,6

Trikojen. 12 35

01.11.2015 tarihi itibariyle onaylanan projeler: Toplam 2034 Proje Toplam 1759 MW Kapasite

Detaylı bilgi için: http://www.epdk.org.tr/index.php/elektrik-piyasasi/lisanssiz-uretim

Lisanssız Elektrik Üretimi

Kurulu gücü 1 MW veya altında mı?

Uygulamadan faydalanacak kişinin

bir tüketim tesisi olması zorunludur.

(Üretim tesisi ile birlikte kurulabilir)

Lisanssız üretim tesisleri tüketim

tesisleri ile aynı dağıtım bölgesinde

yer almalıdır

Ödemeler ihtiyaç fazlası olarak

sisteme verilen «net üretim»

miktarı üzerinden yapılır

19

• Teşvik Fiyatının Yetersizliği

• İzin süreçlerinin belirsizliği, birbirini kilitleyen izin mekanizmaları (örneğin radar izni alınmadan imar izni alınamaması)

• Genelkurmay, Mit, Başbakanlık, İlgili Bakanlıkların izin süreçlerinin uzunluğu

• ÇED raporundaki belirsizlikler

• Ölçüm yapılacak sahalara ilişkin izinlerin alınmasında yaşanan sorunlar

• Kapasite artışı ve Proje değişikliklerinde sürecin uzunluğu

• İletim kapasite bedelindeki sorunlar

• Yarışma sürecinde verimlilik esasının dikkate alınmaması

• Finansman temininde yüksek öz sermaye oranlarının istenmesi

• Yeşil elektrik satışına ilişkin herhangi bir düzenleme ve denetim mekanizması olmadığı için tedarikçiler tarafından verilen beyanların doğruluğunun sorgulanmaması

Sektörün Dile Getirdiği Sorunlar

Gelecek Beklentileri

Enerji Borsası ile birlikte artan piyasa derinliği ve ticaret hacmi

Enerji tüketiminde elektriğin artan payı

Emisyon ticaretinin gelişmesi/AB ETS ile bütünleşme

Akıllı sistemlerin entegrasyonu ve talep tarafının piyasaya daha etkin katılımı

Sektörler içerisinde konsolidasyonlar (çok sayıda küçük oyuncu yerine az sayıda büyük oyuncu)

Santral birleştirme ve depolama teknolojilerinin entegrasyonu

State-of-the-art» tekniklerle tahmin, üretim ve sistem modellemelerinin yapılabilir, risk azaltılabilir

Şebekelerin genişlemesi ve modernizasyonu ile bölgesel entegrasyon daha yüksek oranda YEK entegrasyonu için kritik önemde

21

Yatırımcılar açısından dikkat !!!

• Gerek döviz kurlarındaki yüksek seyir gerekse referans fiyattaki düşüş neticesinde YEKDEM portföyünün büyümesi ilave tedbirleri gerektirebilir.

• Lisanssız elektrik üreticileri için on yılın sonunda ki belirsizlik

• Enerji yatırımlarının finansmanına yönelik alternatif yatırım araçlarının hala yetersiz olması

• Dağıtım sistemi kullanım bedellerinin bağlantı gücü bazında belirlenmesi hususu gündeme gelebilir

• Lisanssız elektrik üretim kurulu güç üst limitinin artırılması???

22

Mustafa Sezgin

Grup Başkanı

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu E-mail : msezgin@epdk.org.tr

Tel : +90 312 201 43 10

Web : www.epdk.org.tr

Address : Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C 06530 Yüzüncüyıl, Ankara, Turkey

İlginiz için teşekkürler