GIDA İNTOLERANSI

Dr.Semra TAMER LEVENT

SYNEVO LABORATUVARLARI Medikal Direktörü

Son yıllarda barsakların gıdaların sindirimi ve emilimi dışında

önemli başka yapıları olduğu anlaşıldı.

Sinir sistemi

Nörotransmitterler (sinyal ileten hormonlar )

100 milyon sinir hücresi

Bağışıklık sistemi

Bağışıklık hücrelerinin % 70 i

Henüz daha bu yapıların fonksiyonları tam aydınlatılamadı

2

BARSAKLAR: İKİNCİ BEYİN

• Asetilkolin

• Dopamin

• Serotonin

• GABA

• DOPA

• Taurin

• Histamin

• Noradrenalin

• CRF (Stres

Hormonu)

3

4

BARSAKLARIN NORMAL YAPISI

Yararlı Bakteriler: Mikroflora

Barsak hücreleri

Bağışıklık hücreleri

Sindirilmiş Gıdalar

Toksinler

Sıkı bağlanma

noktaları

tight junctions (TJ) ZONULİN

5

AŞIRI GEÇİRGEN BARSAK SENDROMU

Sindirilmemiş

gıda parçacıkları

Toksik

moleküller

Hastalık üreten

bakteriler

6

Barsak bariyerini etkileyen faktörler Gıda Katkı

maddeleri İlaçlar Stres İnfeksiyonlar Kimyasallar Toksinler

ALERJİ ve İNTOLERANS

BARSAK KORUYUCU BARİYERİ BOZULUR

OTOİMMUN HASTALIKLAR

İMMUNSİSTEM BOZULUR

OT

Metaller

NİKEL

KANSER

Aşırı Geçirgen

Barsak Sendromu

Toplumda gıda intoleransı sıklığının % 50 arttığı görülmekte

Endişe verici bu durumun sorumlusu

Barsak bariyerinin bozulması

7

8

Günümüzde her 5 kişiden 1’ i

gıda intoleransından şikayet etmekte

Review article: the diagnosis and management of food allergy and food intolerances

14 October 2014 Alimentary Pharmacology and Therapeutics

J. L. Turnbull*, H. N. Adams† & D. A. Gorard†

Gıda Intoleransı Gıdalara karşı görülen tüm istenmeyen

reaksiyonlar

10

Gıda Alerjisi

Tip I alerji-IgE aracılı

Gıda

İNTOLERANSI

Döküntü, Kaşıntı

İshal Gıda alımından hemen sonra

dakikalar sonra

Tip IV geç hücresel alerji

Gıda alımından 1-2 gün sonra

Gaz, Şişkinlik, Kabızlık, İshal

Döküntü, Ekzema

Baş ağrısı, Yorgunluk

Kas ve Eklem Ağrıları

Erişkinlerde sık

Çocukluk döneminde sık

• Süt %85 • Yumurta • Soya • Fıstık • Fındık • Deniz Kabukluları • Balıklar

ANAFLAKSİ

Boğazda şişme

Solunum güçlüğü

Ölüm

Gıda İntoleransı Nedenleri

Barsak bütünlüğünün bozulması

Bazı gıdaların protein içeriğinin antijenik özellikte olması

Bağışıklık sisteminde aşırı yanıt

Buğday proteini Gluten gibi

Gıdaların tam sindirilmemesi

Gıda katkı maddeleri

Besinler ile alınan metaller

Stress

Alerjik genetik yapı

Aynı anda birkaç farklı alerjik yiyeceğin alımı

11

Hazımsızlık, şişkinlik, barsak problemleri

Ciltte döküntü, kaşıntı, kızarıklık

Baş ağrıları, migren

Yorgunluk

Halsizlik

Kilo verememe

Depresyon

Eklem ağrıları

Basit fakat hayat kalitesini bozan bulgular

12

Gıda İntoleransı Bulguları

Buğday Gluten

Soya

Fındık, fıstık, ceviz

Ekmek mayası

Çavdar, arpa, mısır

Domates, patates, patlıcan, biber, kereviz,

ıspanak, havuç

Portakal, elma, şeftali, kivi

İnek sütü

Mezgit, ton balığı

Sığır eti, koyun eti, tavuk eti

13

Gıda İntoleransının % 94’ünden sorumlu 28 gıda

Hücresel alerjik duyarlılık reaksiyonlarını tespit etmede kullanılır

Hastadan alınan kandaki lenfositler kültür teknikleri ile çoğaltılmakta ve şüpheli antijen ile teması sağlanmakta

Alerji durumunda hücre bölünmesi ile lenfosit sayısında artış görülmekte

Hücre bölünmesi, lenfosit DNA’sına radyoaktif timidin (3H-Timidin) entegrasyonu yapılarak ölçülmekte

14

Lenfosit Transformasyon Testi (LTT) Tip IV hücresel duyarlılık tanısı

Hastadan kan alımı

Bağışıklık hücreleri

ayrımı ve hücre kültürü

Alerjen ile inkübasyon

Spesifik T lenfosit

proliferasyonu

5H Timidine ile kantitasyon ve

B counter ile okuma

Sonuçları SI index olarak

raporlanması

Berlin SYNEVO-IMD laboratuvarında Prof. Rüdiger von Baehr tarafından geliştirilmiş

Alman Alerji-İmmunoloji derneğinin tanı kitapçığında önerilen tek hücresel alerji tanı yöntem LTT

Bu test 2000 yılından beri Almanyada Tip IV alerji tanısında yaygın olarak kullanılmakta

15

Tip IV Hipersensitivite Testleri

LTT testi Patch deri testi İn vitro (Laboratuvarda) in vivo (deride)

16

Alerjen laboratuvarda üretilen kişiye özgü canlı

hücreler üzerine uygulanır

Alerjen vücut üzerine uygulanır

LTT test avantajları

• Her çeşit alerjen için ve toksik madde

• Güvenli

Qualitätssicherung beim Lymphozytentransformationstest“ – Addendum zum LTT-Papier der RKI-Kommission „Methoden und Qualitätssicherung

in der Umweltmedizin. 2008, Bundesgesundheitsblatt; 51:1070–1076

Deri testi dezavantajı

• Sınırlı alerjen için uygulama

• Tehlikeli, anaflaksi riski

17

Gıda intoleransının %94 ünden

sorumlu 28 gıda test edilir.

İnek sütü

Buğday, Çavdar, Arpa, Mısır

Soya, Fındık, Fıstık, Ceviz,

Domates, Havuç, Patates, Kereviz,

Ispanak, Patlıcan

Elma, Şeftali, Portakal, Kivi

Mezgit, Ton Balığı

Sığır Eti, Koyun Eti, Tavuk Eti

Kırmızı Biber, Soya, Fındık, Fıstık,

Ceviz, Ekmek Mayası

Gıda intoleransının %98 inden sorumlu 75 gıda, Gluten ve Nikel

Et Karışımı: Dana, Hindi, Koyun, Kaz, Ördek,Domuz

Balık Karışımı: Alabalık, Yılanbalığı, Trança Balığı, Somon, Morina, Sazan, Ton Balığı, Ringa

Deniz Ürünleri Karışımı: Istakoz, Karides, Kerevit

Tahıl Karışımı: Buğday, Arpa, Çavdar, Yulaf, Pirinç, Mısır, Soya

Süt Karışımı: alfa lakta albumin, beta-laktaglobulin, kazein, BSA (serumalbumin)

Yumurta Sarısı, Yumurta Akı Çerez Karışımı: Fıstık, Ceviz, Fındık, Brezilya

Kestanesi, Fıstık, Badem, Kaju

Meyve Karışımı: Elma, Armut, Çilek, Şeftali, Üzüm

Portakal, Greyfurt, Limon, Ananas, Mandalina, Avokado, Kivi, Muz

Baharatlar: Biber, Kırmızı Biber, Kişniş, Anason, Tarçın, Vanilya, Sarımsak

Sebze Karışımı: Bezelye, Havuç, Patates, Karnıbahar, Kereviz, Kuşkonmaz, Ispanak, Domates, Soğan

Diğer Besinler: Siyah Çay, Şerbetçiotu, Kakao Çekirdeği, Bira Mayası, Kahve Çekirdeği

• Gluten

• Nikel

Gıdalar grup olarak taranır ve pozitif çıkan grupların içeriği tek tek test edilmelidir.

LTT-Top 28

Gıda İntolerans Testi

LTT-Top 75

Gıda İntolerans Tarama Testi

18

Sindirilmemiş

besin proteinleri

Gluten(Gliadin)

Lokal İnflamasyon • Geçirgen barsak

• Sindirilmemiş gıda geçişi

• Gıda intoleransı

Sistemik İnflamasyon

Vücudun geneline doğru

ilerleyen alerjik inflamasyon

Alerjene spesifik

T lenfosit

Barsak Lümeni

Tanı kriterleri

1. Gluten alımı sonrası intestinal ve extra-intestinal semptomlar

2. Glutensiz diyet sonrası bu semptomların hızlıca kaybolması

3. Buğday ve gluene karşı duyarlılık orta derece ise serolojik bulgular negatif

4. Anti gliadin antikorlar, özellikle IgG %50 hastada pozitif

5. Histopatoloji:Normal intestinal mukoza veya hafif artmış intraepitelial lenfositler

6. HLA DQ2 ve HLADQ8 yaklaşık %40 hastada POZİTİF

Gluten Sensitivitesi Non-Celiac Gluten Sensitivitesi

19

• Gluten, buğdaya karşı spesifik IgE ve Tip IV

hipersensitivite-deri testi Negatif

• Antiendomisyal IgA, antitransglutaminaz IgA,

Deamine gliadin IgA testi Negatif

20

NİKEL

Günümüz toplumunda yaklaşık %15 !!!

%30 besinler yolu ile , daha az oranda kullanılan metal kaplar, ısıtıcılar, takılar ile alınmakta

Nikel oranı yüksek gıdalar:

Raf ömrü uzun hazır gıdalar, şekerlemeler, çikolata, fındık, hazır tatlılar, konserve ürünler, salam, sucuk,deniz kabukluları, soyulmadan yenen meyve, sebzeler

Tedavi: Nikel miktarı azaltılmış bir diyet

CİVA

Balık. Özellikle karadenizde yaşayan dip balıkları

21

METAL İNTOLERANSI Çoğu zaman gıda intoleransı zannettiğimiz şey aslında gıda ile aldığımız

metaller olabilir

LTT-Metaller örnek rapor

22

Nikel (ICP-MS), serum <1.0 μg/L < 2.8

Barsak problemleri, kronik yorgunluk, halsizlik, kas ve eklem ağrıları olan bayan hasta.

Gıda intolerans testleri yapıldı Negatif

Nikel duyarlılığı Pozitif

Nikel düzeyi Negatif

Tartrazin (Gıda boyaları)

Koruyucular:

Sulphitler

Benzoatlar (Raf ömrü uzun gıdalarda bakteri ve mantar üremesine engel)

Sorbatlar

Monosodium glutamate (MSG) (Gıdalarda lezzet arttırıcı)

Nitratlar and nitritler (İşlenmiş et ürünlerinde etin rengini koruyucu)

23

Gıda Katkı Maddeleri Çoğu zaman gıda intoleransı zannettiğimiz şey aslında gıda ile aldığımız gıda katkı

maddeleri olabilir

24

Sonuç/Birim Referans Aralık

.

Gıda boyası maddeleri karışımı I <50pg/ml <200

Karışımın içindekiler: Amarant (E123),

Azorubin (E122),

Kinolin sarısı (E104),

Koşnil kırmızısı A (E124),

Portakal sarısı (E110)

Gıda boyası maddeleri karışımı II 877pg/ml <200

Karışımın içindekiler: Eritrosin (E127),

Patent mavisi V (E131),

İndigo karmin (E132),

Parlak siyah (E151)

Gıda katkı maddeleri I <50pg/ml <200

Karışımın içindekiler: Tartrazin,

Sodyum benzoat, Sodyum nitrit,

Potasyum metabisülfit, Sodyum salisilat

Gıda katkı maddeleri II <50pg/ml <200

Karışımın içindekiler: Demir oksit,

Benzoik asit, glutamat,

Propil-p-hidroksibenzoat

Hasta bir restorana gittikten sonra kızarıklık ve genel ürtiker reaksiyonu vermiş.

Gıda intolerans testleri Negatif

indigo karmine karşı sensitivite saptanmıştır. alkolsüz içecekler, likörler, şekerleme, makarna, dondurma ve şeker kaplı haplarda gıda boyası olarak

kullanılır.

Bazofil degranülasyon testi (BDT) örnek rapor

Pre-biotik ve Pro-biotiklerin Önemi

Doğal Pre-biotikler

Muz Bal Sarımsak Soğan Pırasa kepekli tahıllar Çoğu meyve Yaban mersini Kuşkonmaz Bezelye Baklagiller Patlıcan

Pro-biotikler

Kefir

Pro-biyotik yoğurtlar

25

Barsak koruyucu bakterilerin gelişimi için çok önemli

İkinci beynimiz ile çok daha fazla ilgili olabilir

Mutluluk hormonu seratonin %95 barsaktan salınır

26

MUTLULUK

27 www.auto.de

28

SYNEVO TÜRKİYE

3 MERKEZ LAB

10 ŞUBE

560 PARAMETRE

1200 ÖRNEK/GÜN

23 DOKTOR

143 TEKNİSYEN

212 TOPLAM ÇALIŞAN

Barsak bütünlüğü bozulduğunda

kanda zonulin düzeyi artar

29

Aşırı Geçirgen Barsak Sendromu Laboratuvar Tanısı?

Zonulin artışı var ise;

Aşırı Geçirgen Barsak Sendromu nedenleri

araştırılmalıdır

1. Gıda intoleransları (Gluten ve diğer gıdalar)

2. İmmunolojik nedenler (otoimmun barsak hastalıkları;

Crohn ve Ulseratif colit gibi)

3. İnflamatuvar nedenler (barsak enfeksiyonları, IBD)

ZONULİN Testi

• Az miktarda kan örneği

• 7 gün sonra sonuç

Gıda İntoleransı Gıdalara karşı görülen tüm istenmeyen reaksiyonlar

İmmunolojik olan Alerjiler • Tip I Alerji ALERJİ

(IgE aracılı)

• Tip IV Alerji İNTOLERANS

(Hücresel hipersensitivite)

Otoimmün hastalıklar • Çölyak hastalığı

Psödo-alerjiler • Gıda katkı maddeleri intoleransları

• Metaller

İmmunolojik olmayan Enzim bozuklukları • Laktoz intoleransı (Laktaz enzimi)

• Fruktoz İntoleransı (Aldolaz B)

• Histamin İntolaransı (DAO enzimi)

Emilim Bozuklukları

• Fruktoz emilim bozukluğu (GLUT5 prot.)

Diğer • Zehirlenmeler

• Pankreas yetmezliği

• Disbiosis (artan bağırsak geçirgenliği)

AÇIKLANAMAYAN TİP GIDA İNTOLERANSLARI

Belirtileri genelde fonksiyonel barsak bozuklukları (irritabel barsak sendromu-IBS) ile giden gıda intoleransları

Altında yatan organik proses henüz tam olarak açıklanamamıştır.

Fakat gıda kısıtlama tedavilerine yanıt oldukça iyidir.

Aliment Pharmacol Ther 2015; 41: 3–25

30

Lezzet verici olarak kullanılır

Özellikle Çin restoranlarında kullanımı yaygındır

"Çin Restoran Sendromu" olarak ta sınıflandırılır

Alkol alımı MSG emilimini arttırarak semptomların başlama ve şiddetini arttırabilir

B6 vitamin eksikliği MSG duyarlaşma oranını arttırabilir

31

Monosodium Glutamate (MSG)

Lezzet vermek ve özellikle etlerde renk korumak amaçlı kullanılır

• Sosisler

• Salam

• Domuz etleri

• Füme balık

• Bazı İthal peynirler

Belirtileri

• Baş ağrısı

32

Nitrat and Nitritler

Hazır içecekler

Şeker ve şekerlemeler

Hazır reçeller ve jöleler

Dondurma

Hazır çorba karışımları

Turşu, hazır salata sosları

«Yapay renk" içeren tüm gıda maddesi

Gıda Dışı Ürünler:

İlaçlar (reçeteli ve reçetesiz)

Vitamin ve mineral takviyeleri

Kozmetik malzemeleri

33

Tartrazin İçeren Yiyecekler

Dünya çapında en yaygın kullanılan katkı maddeleri

Raf ömrü uzun yiyecek ve içeceklerde bakteri ve mantar üremesine karşı kullanılır

Benzoil peroksit; beyaz un, beyaz ekmek bir ağartma maddesi olarak kullanılır

34

Benzoatlar ve Parabenler

Bazofil Degranülasyon Test (BDT)

Gıda boyası maddeleri karışımı I

Amarant (E123)

Azorubin

Kinolin sarısı

Koşnil kırmızısı A

Portakal sarısı

Gıda boyası maddeleri karışımı II

Eritrosin

Patent mavisi V

İndigo karmin

Parlak siyah

Gıda katkı maddeleri I

Tartrazin (E102)

Sodyum benzoat

Sodyum nitrit

Sodyum salisilat

Potasyum metabisülfit

Gıda katkı maddeleri II

Demir oksit

Benzoik asit

Monosodyum glutamat

Propil-p-hidroksibenzoat

35

Bazofillere bağlı spesifik IgE antikorları ölçülür. Alınan kan örneğinden bazofil granülositler izole edilir ve şüpheli madde ile stimülasyonu sonrası oluşan alerjik mediatörler ölçülür. Güçlü klinik bulgulara rağmen cilt prick testler ve kanda spesifik IgE ölçen sistemler ile negatif sonuç alınan alerjenler için BDT testi uygulanabilir.