traznja novca. brzina opticaja novca

3/7/2014

1

Tranja novca. Brzina opticaja novca

mr Damir ehovi

Monetarna ekonomija

Podgorica, mart 2014.

7. mart 2014 2

Sadraj predavanja

Teorijske osnove tranje novca

Kompleksna tranja novca

Tranja novca i novano trite

Ravnotena i kratkorona tranja novca

Pojam brzine opticaja novca

Koncepcije brzine opticaja novca

Faktori brzine opticaja novca

Izvori promjena brzine opticaja novca

3/7/2014

2

7. mart 2014 3

Teorijske osnove tranje novca 1

Pod tranjom novca se podrazumijeva elja ekonomskih subjekata da dre odreenu koliinu novca

Teorijski mogua rjeenja:

1. Sistem tolerie nelikvidnost; 2. Banke automatski obezbjeuju likvidnost; 3. Transaktori u sistemu moraju biti likvidni.

Tranja novca je ona koliina novca koja je transaktorima potrebna da bi mogli da odre svoju likvidnost pri datom nivou transakcija, odnosno dohotka

7. mart 2014 4

Tranja novca ima ne samo monetarni, nego i finansijski aspekt

Monetarni aspekti tranje novca (sastoji se u tome da obim tranje novca odreuje koliko treba da se povea novana masa)

Finansijski aspekt tranje novca (odnosi se na finansijsko prenoenje sredstava izmeu pojedinih ekonomskih subjekata)

Kretanje tranje novca je mogue samo priblino odrediti na osnovu odreenih indikatora (nominalni drutveni proizvod)

Kretanje nominalnog DP odraava kretanje tranje za transakcionim novcem, ukoliko se pretpostavi da su broj jedinica plaanja, kao i brzina opticaja novca konstantne veliine

Stabilnost tranje novca

Nemonetaristike Monetaristike teorije teorije


3/7/2014

3

7. mart 2014 5


Tranja novca = tranja novanog dohotka?!

Tranja novca = tranja bankarskih kredita?!

Glavni motivi za dranje novca

Transakcioni Opreznosni pekulativni

Zavisi od:

a) obima transakcija odnosno dohotka

b) institucionalnih faktora

Zavisi od naina djelovanja trinih zakonitosti

Ovaj motiv ima ofanzivni karakter obzirom da se dri novac da bi se aktivirao ako se pojave povoljni uslovi za kupovinu HOV

7. mart 2014 6

Kompleksna tranja novca 1

I pored toga to monetarna teorija razlikuje razliite motive za dranje novca, ona se takoe bavi obuhvatanjem faktora koji utiu na formiranje ukupne tranje novca, pa se zbog toga govori o tzv. Kompleksnoj tranji novca

Kompleksna (cjelovita) tranja novca je teorijski koncipirana kao dugorona, odnosno kao tranja novca koja postoji u stanjima ravnotee ekonomije

Tranja novca je kompleksna funkcija, na koju utiu: 1. Nivo privredne aktivnosti (realni dohodak);

2. Kamatne stope;

3. Anticipirane stope inflacije;

4. Niz institucionalnih faktora.

3/7/2014

4

7. mart 2014 7

Jedna od moguih formulacija kompleksne tranje novca:


Mt = a + bYt + cit + dPt + fm-1

M realna tranja novca Y realni dohodak i kamatna stopa P anticipirana stopa inflacije

7. mart 2014 8

Tri osnovna faktora kompleksne tranje novca u razvijenim trinim ekonomijama su:

1. Indikatori obima;

Obim transakcija (tekui dohodak)

Ukupna aktiva

Permanentni dohodak

2. Kamatne stope;

3. Stope inflacije.


3/7/2014

5

7. mart 2014 9

Tranja novca i novano trite 1

Sutina je u tome da trini transaktori ne moraju da dre ukupne novane rezerve u vidu transakcionih depozita

Stvaranje novanog trita omoguava dranje novca u dva osnovna institucionalna oblika, u vidu transakcionih depozita kao i u vidu kratkoronih HOV

Pritom se kratkorone HOV lako pretvaraju u transakcioni novac na razvijenom finansijskom tritu

7. mart 2014 10

Jedan od osnovnih preduslova za nastanak i razvoj novanih trita je postojanje dovoljne akumulacije, koja e se plasirati u kratkorone HOV

Novana trita u poetku nastaju na osnovu kratkoronih dravnih vrijednosnih papira, da bi kasnije profitabilnija preduzea mogla i sama da emituju HOV

Teorijsku osnovu za koncept tranje novca u sistemu novanog trita dao je D.Tobin


3/7/2014

6

7. mart 2014 11

Tobinova teorija se oslanja na Kejnsovu teoriju Finansijska aktiva (po Kejnsu): - novac - obveznice Tranja novca (po Kejnsu): - transakciona - pekulativna Tobinova inovacija je teza da osim novca i obveznica, u

razvijenom kapitalizmu postoji itav niz finansijskih aktiva, tako da se glavni supstitucioni odnosi odnose na transakcioni novac i kratkorone HOV

Na formiranje proporcije izmeu primarnih i sekundarnih rezervnih aktiva utie kamatna stopa i transakcioni trokovi


7. mart 2014 12


L1=La+Lt(Y1)

L2=La+Lt(Y2)

L3=La+Lt(Y3)

L1

L2

L3

L=La(i)+Lt(Y)

L=L(i,Y)

KRIVA UKUPNE TRANJE NOVCA

L

i

3/7/2014

7

7. mart 2014 13

Ravnotena i kratkorona tranja novca 1

Gregory Chow razvija teorijsku osnovu za razlikovanje ravnotene (dugorone) od kratkorone tranje novca

Ravnotena tranja novca se formira na bazi permanentnog dohotka (trendna vrijednost rasta dohotka)

Kratkorona tranja novca se formira na osnovu ravnotene komponente i tekueg dohotka

Odstupanja ravnotene od kratkorone tranje novca Chow prikazuje preko funkcija ravnotene i kratkorone tranje novca

7. mart 2014 14

Funkcija ravnotene tranje novca:

M*t = b0 + b1At + b2Rt

Funkcija kratkorone tranje novca:

Mt Mt-1 = c(M*t Mt-1) + d(At At-1)


Mt kratkorona tranja novca

M*t ravnotena tranja novca

At aktiva u tekuem periodu

R kamatna stopa

At At-1 tednja (akumulacija)

Bo, b1, b2, c, d - parametri

Zakljuak: Prema ovom teorijskom modelu, na formiranje ravnotene tranje novca djeluju permanentni dohodak i kamatna stopa, dok se kratkorona tranja novca formira na bazi ravnotene tranje novca, uz odreena odstupanja

3/7/2014

8

7. mart 2014 15

E.Felge uvodi mehanizam parcijalnih usklaivanja, peko kojeg dolazi do pribliavanja kratkorone tranje novca ravnotenoj vrijednosti

mt = mt-1 + Y (m*t mt-1)


mt tranja novca u tekuem periodu mt-1 tranja novca u prethodnom periodu m*t mt-1 razlika izmeu ravnotene tranje novca i tekue tranje novca u prethodnom periodu

Na brzinu procesa parcijalnih usklaivanja tranje novca djeluju dvije grupe faktora, o emu je ve bilo rijei, i to kamatne stope i transakcioni trokovi

7. mart 2014 16

Brzina opticaja novca je parametar koji pokazuje kvantitativne odnose izmeu nominalnog drutvenog proizvoda i prosjenog stanja novane mase

Vrijednost BON predstavlja jednu od bitnih determinanti potrebne koliine novca

Stvarni efekat novane mase zavisi ne samo od veliine ve i od brzine opticaja novca

Postoje znaajne razlike u mehanizmima formiranja promjena novane mase i promjena BON-a

BON ima razliite vrijednosti u razliitim institucionalnim sektorima

Stepen stabilnosti BON? (kejnzijanci VS monetaristi)

Pojam brzine opticaja novca 1

3/7/2014

9

7. mart 2014 17

Pojam brzine opticaja novca 2

Brzina opticaja novca je mjera vremena koja razdvaja akt prodaje od akta kupovine

Brzina novca je vea ukoliko je razmak izmeu prodaje i kupovine manji

Ekstremne vrijednosti brzine opticaja novca:

a) Trampa (BON = ):

Mt = T / V = T / = 0

V - Brzina opticaja novca

Mt - Potrebna koliina novca

T - Obim transakcija

b) Uopte ne dolazi do kupovine od strane biveg prodavca (BON = 0)

7. mart 2014 18

Koncepcije brzine opticaja novca 1

Razlikuju se tri koncepcije brzine opticaja novca:

1. Transakciona BON;

2. Dohodna BON;

3. Reciprona vrijednost dohodne BON.

3/7/2014

10

7. mart 2014 19


Transakciona BON:

Vt = T / M;

Vt Transakciona BON

T Obim novanih transakcija

M Koliina novca

Pokazuje koliko jedinica novanih transakcija se obavlja jedinicom koliine novca u opticaju

7. mart 2014 20


Dohodna BON

Vd = GNP / M Vd - Dohodna brzina opticaja novca GNP Bruto nacionalni dohodak po tekuim cijenama M - Koliina novca u opticaju Pokazuje koliko jedinica GNP-a opsluuje jedinica

koliine novca u opticaju

3/7/2014

11

7. mart 2014 21


Reciprona vrijednost dohodne BON (stepen monetizacije (likvidnosti) privrede):

K = 1 / Vd = M / GNP Vd - Dohodna brzina opticaja novca GNP Bruto nacionalni dohodak po tekuim cijenama M - Koliina novca u opticaju

Pokazuje koji dio GNP-a se dri u novcu, odnosno sa koliko se jedinica novane mase obavlja proizvodnja jedne jedinice GNP-a

Koristi se kao indikator snadbjevenosti privrede novcem

7. mart 2014 22


3/7/2014

12

7. mart 2014 23

Faktori brzine opticaja novca 1

Osnovni faktori koji djeluju na brzinu novanog opticaja su:

1. Tehnika platnog prometa (savrenija tehnika-vea BON); 2. Decentralizacija (centralizacija) novanih sredstava (vea

centralizacija vea BON); 3. Stepen sigurnosti priliva sredstava (dre se manja novana

sredstva u posjedu to poveava BON); 4. Psiholoki faktori (znaajno djeluju); 5. Frekvencija u plaanjima (vremenski intervali isplate

dohotka dugi smanjuje se BON); 6. Stabilnost privrede (stopa inflacije) (vea inflacija vea

BON); 7. Politika stabilnost.

7. mart 2014 24

Faktori brzine opticaja novca 2

3/7/2014

13

7. mart 2014 25

Izvori promjena brzine opticaja novca 1

Tri glavna izvora promjena brzine opticaja novca su:

1. Cikline oscilacije privredne aktivnosti;

2. Varijacije u monetarnoj politici;

3. Institucionalne promjene u finansijskoj sferi

(finansijske inovacije).

7. mart 2014 26

Cikline oscilacije

a) Faza ekspanzije

- U ekspanzivnim fazama ekonomskog ciklusa dolazi do poveanja BON-a

b) Faza recesije

- U recesionim fazama dolazi do smanjenja BON-a


3/7/2014

14

7. mart 2014 27

Efekti monetarne politike

a) Restriktivna monetarna politika djeluje u pravcu poveanja BON-a

b) Ekspanzivna monetarna politika djeluje u pravcu smanjenja BON-a


7. mart 2014 28

HVALA NA PANJI!!!

[email protected]

traznja novca. brzina opticaja novca

Documents