TRAVMA

Doç Dr. Onur POLAT Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi

Acil Tıp Anabilim Dalı

HEDEFLER

• Travmanın tarihçesi

• Travmanın tanımı

• Travma çeşitleri (Künt, Penetran, Blast, Psikolojik)

• Multipl travmanın tanımı

• Travma mekanizmaları (Kavite oluşumu, Yüksek Basınç, Yırtılma, Sıkışma )

• Travma, 1-44 yaş grubunda birinci sırada, tüm yaş gruplarında ise, kanser ve kardiyovasküler hastalıklardan sonra üçüncü sırada yer alan ölüm nedenidir.

• Travma sözcüğü eski Yunanca olup, yara anlamına gelir.

TARİHÇE

• Eski Mısır (M.Ö. 6000-3500)’daki hekimlerin amputasyon, litotomi, yabancı cisim çıkarılması gibi ameliyatları yaptıkları, tarihsel kalıntılardan anlaşılmaktadır.

• Bu nedenle Mısırlı cerrahlar, tarihin ilk travma cerrahları olarak kabul edilmişlerdir.

• Eski Mısır (M.Ö. 6000-3500) • Çinli cerrahlar (M.Ö. 2600) İlk debridman • Antik Yunan (M.Ö. 500) Tıpta ilerleme

• Hipokrat

• Orta Çağ (M.S. 476-1453) Yara iyileşmesi • Çeşitli bitkisel, hayvansal ürünlerin kullanımı, Yara temizliğinin önemi

• Aydınlanma Dönemi Berber cerrahlar • 18. Yüzyıl Bilimsel ilerlemeler

• İlk damaryolu girişimleri, Antisepsi kavramı

• 19. Yüzyıl Savaş cerrahisi • İngiltere, Fransa savaşları

• 20. Yüzyıl Travma anlayışının modernleşmesi • 1. ve 2. Dünya Savaşları, Modern aletlerin kullanımı

• 21. Yüzyıl Modern tıp • Multidisipliner yaklaşım

• Travma, yapısal değişiklik ve fizyolojik bozukluklarla karakterize, mekanik, termal, elektrik ve kimyasal enerjilerle oluşan veya oksijen ve ısı gibi yaşamın temel unsurlarının yokluğuna bağlı olarak ortaya çıkan yaralanmalardır.

• Bu karmaşık yaralanma mekanizmalarının anlaşılması ve acil olarak tanı ve tedavinin sağlanabilmesi için, travmanın oluş mekanizmalarının ve etkilerinin tanımlanması gerekmektedir.

KÜNT TRAVMALAR

• Künt travmada derinin bütünlüğü bozulmadan alttaki organlarda çeşitli derecelerde yaralanmalar olur.

• Nedenleri arasında yüksekten düşme, trafik kazaları, iş kazaları ve darp bulunur.

• Tanıda gecikilebileceğinden mortalite oranları daha yüksektir.

PENETRAN TRAVMALAR

• Penetran travmalar delici kesici aletlerin yol açtığı bıçak yaralanmaları, ateşli silah yaralanmaları gibi yaralanmalardır.

BLAST YARALANMALAR

• Oluşum şekilleri ve buna bağlı olarak ortaya çıkan etkileri nedeni ile kompleks bir yapıya sahiptirler.

• Etkilerini üç farklı grupta değerlendirmek mümkündür.

• Primer yaralanmalar: Patlamanın etkisiyle ortaya çıkan ısı, alev ve patlamanın direk etkisi

• Sekonder yaralanmalar: Ortamda bulunan, havada uçan nesnelerin etkisi

• Tersiyer yaralanmalar: Yaralının bulunduğu yerden fırlaması, yüksekten düşmesi.

• Bizim patlama foto

DİĞER TRAVMA ÇEŞİTLERİ

PSİKOLOJİK TRAVMA

• Psikolojik travma kişilerin hayatını,vücut bütünlüğünü ya da ruhsal dengesini tehdit eden, ve duygusal anlamda üstesinden gelmekte zorlandığı olaylar, deneyimler veya durumlardır.

•Kişinin başından geçen olayların yarattığı stres onun dayanabilme gücünü aştığında ruhsal travma yaşantısı ortaya çıkar

POST TRAVMATİK STRES BOZUKLUĞU

• Travma yaratan bir olayın yaşanmasından sonra, o olayın düşlerde ve günlük yaşamda tekrar yaşanması, o olayı hatırlatan durumlardan kaçınmaya yol açan bir aşırı uyarılmışlık, kaygı ve kolayca irkilmeyi içeren bir anksiyete bozukluğudur.

MULTİPL TRAVMA

• Birden fazla yaşamsal organ ve/veya sistemin yaralandığı travmayı ifade eder.

• Multipl travmanın en sık nedenini trafik kazaları oluşturmaktadır. Daha sonra yüksekten düşme ve iş kazaları gelmektedir.

TRAVMA MEKANZİMALARI

• Yaralanmalar genellikle kavite oluşumu, yüksek basınç, sıkışma ve yırtılma neticesinde meydana gelir.

• Kavite oluşumları genellikle perforan yaralanmaların spesifik bulgularındandır.

• Basınç, ezilme ve yırtılma tarzındaki travmalar ise genellikle künt travmalar için karakteristik yaralanma tipleridir.

KAVİTE OLUŞUMU

• Nesne, insan vücuduna çarptığı zaman, etkilenen doku parçaları aynı kuvvetle çevresindeki diğer doku parçalarına çarparak ve onları da etkileyerek kavite oluşmasına neden olurlar.

• Çarpma ile oluşan enerji, diğer dokulara da geçerek tamamen absorbe olana kadar etkisini devam ettirir.

• Genellikle perforan yaralanmalar sonucu oluşur.

YÜKSEK BASINÇ

• Vücut boşluklarındaki basıncın, çevredeki basınçtan çok daha yüksek seviyeye ani olarak çıkmasıyla meydana gelir.

• Bir kese kağıdının veya bir balonun patlamasına benzer bir şekilde iç organlarda bu basınç artışına bağlı olarak patlama ve buna bağlı olarak travma meydana gelir.

• Trafik kazalarında karın içi basınç artmasına bağlı olarak meydana gelen diyafragmatik yırtıklar veya intestinal perforasyonlar bu tip yaralanmalara örnek olarak verilebilir.

YIRTILMA

• Bu tip yaralanmalar organ veya organların yapışıklıklarının akselerasyon veya deselerasyona bir cevabı olarak tanımlanabilir.

• Organların yapışık olan veya olmayan kısımlarının bu tip hareketlere karşı uyumsuzluğu neticesinde yaralanmalar meydana gelir.

•Torasik aorta, dalak ve karaciğer yaralanmaları örnek verilebilir.

SIKIŞMA • Dokuların sıkışmalarına

bağlı olarak ayrılmaları ve kavite oluşumlarıyla sonuçlanan travmalardır.

• Temas eden her noktadaki doku partikülü sıkışma ve ezilmeye maruz kalabilir.

• Bu şekilde etkilenen dokuların çevresinde de kaviteler meydana gelebilir.

AKILDA KALACAKLAR

• Travma genç yaş grubunda en sık ölüm nedenidir.

• Künt travmalarda mortalite daha yüksektir.

• Blast yaralanmalar kompleks bir yapıya sahiptir.

• Multipl travma birden çok sistemin etkilendiği yaralanmalardır.

• Kavite oluşumları genellikle perforan yaralanmaların spesifik bulgularındandır.

• Basınç, ezilme ve yırtılma tarzındaki travmalar genellikle künt travmalar için karakteristik yaralanma tipleridir.

İLGİNİZE TEŞEKKÜR EDERİM