tractament de la osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · osteoporosis osteosclerosis...

81
1 Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi Aula d’Hemodiàlisi 2016 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Upload: lamnga

Post on 30-Sep-2018

217 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

1

Tractament de la Osteoporosi

en el pacient en hemodiàlisi

Aula d’Hemodiàlisi 2016

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 2: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Turnover (remodelado)

Mineralización Volumen

Bajo Normal

Bajo

Normal Normal

Anormal Alto Alto

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 3: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Bajo

volumen óseo

Bajo

remodelado

Clasificación ODR

Anormal

mineralización

Alto

remodelado

Normal

mineralización

Normal

volumen óseo

Alto

Volumen óseo

Normal

remodelado

Leves

Osteítis Fibrosa

Osteomalacia

Osteoporosis

Osteosclerosis

Recomendaciones SEN 2011

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 4: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

- Osteoporosis ?

- Enfermedad Osea Adinámica ?

- Enfermedad de Alto Remodelado ?

Y como lo tratamos ?

Page 5: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Tratamiento de la Osteoporosis en Hemodialisis

-Fármacos antiresortivos:

-Bifosfonatos

-Denosumab

-Fármacos osteoformadores:

-PTH recombinante (Teriparatide)

-Ac antiesclerostina (Romosozumab) ?

Page 6: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Bifosfonatos: ¿Qué són ?

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 7: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Mechanism of bisphosphonate inhibition of Osteoclast activity

Bifosfonatos: ¿Dónde actuan?

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 8: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Bifosfonatos: tipos

Clasificación (según mecanismo acción)

No nitrogenados

Alkyl-Amino Heterociclicos

Nitrogenados

Se incorporan al ATP Interfieren con

Farnesil-pirofosfato sintetasa

Interfieren con

Farnesil-pirofosfato sintetasa

+ Estabilizan cambios

conformacionales

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 9: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Etidronato Clodronato Tiludronato

Pamidronat

o

Alendronat

o

Ibandronato

Risendronato Zolendronato

Estructura molecular bifosfonatos

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 10: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Bifosfonatos: características

Afinidad mineral

Clodronato

Etidronato

Risedronato

Ibandronato

Alendronato

Pamidronato

Zoledronato

Inhibición FPPS Unión HAP

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 11: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

EEC

Distribución bifosfonatos

40 %

60 % <5 %

100 %

Filtración Glomerular

Secreción Tubular

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 12: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Bergner R. J Nephrol 2013;26:450-56.

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Farmacocinética en hemodialisis

Bifosfonatos en dialisis

Page 13: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Farmacocinética en hemodialisis

Bergner R, et al. Nephrol Dial Transplant 2002

Horas HD

Infusión Ibandronato

Valo

res s

éri

co

s I

ban

dro

nato

(n

g/m

l)

Bifosfonatos en dialisis

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 14: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Bergner R, et al. Nephrol Dial Transplant 2002

Horas

Valo

res s

éri

co

s I

ban

dro

nato

(n

g/m

l)

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Bifosfonatos en dialisis

Farmacocinética en hemodialisis

Page 15: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Bifosfonatos en dialisis

Capacidad de depósito óseo

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 16: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Bifosfonatos en dialisis

Bergner R, et al. Int J Clin Pharm Res; 2005:25:123-131.

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Capacidad de depósito óseo

Valores séricos Ibandronato pico/valle

2 mg post HD. Dosis mensual. 3 meses

Page 17: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Bifosfonatos en dialisis

Bergner R, et al. Int J Clin Pharm Res; 2005:25:123-131.

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Capacidad de depósito óseo

2 mg post HD. Dosis mensual. 3 meses

Valores séricos Ibandronato pico/valle

Page 18: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Bergner R, et al. Int J Clin Pharm Res; 2005:25:123-131.

Bifosfonatos en dialisis

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Capacidad de depósito óseo

2 mg post HD. Dosis mensual. 3 meses

Metabolismo óseo y capacidad eliminación Ibandronato

( a mayor FAO, mayor eliminación)

Page 19: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Bergner R. J Nephrolm 2013;26:450-55.

Bifosfonatos en dialisis

Tratamiento Osteoporosis

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 20: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Torregrosa JV, et al. Kidney Int 2003

BMD t-score < -1 PTHi > 500 pg/ml

Pamidronato 30 mg / 2 meses

Evolución DMO

-3,5

-3

-2,5

-2

-1,5

-1

-0,5

0

0 6 12

Time (months)

T-s

co

re LS

FN

P<0.01

Bifosfonatos en dialisis

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Tratamiento Osteoporosis

Page 21: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Bergner R, et al. J Nephrol 2008;21:510

BMD t-score - 3

2 mg Ibandronato mensual

Evolución DMO

Bifosfonatos en dialisis

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Tratamiento Osteoporosis

Page 22: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Bergner R, et al. J Nephrol 2008;21:510

BMD t-score - 3

2 mg Ibandronato mensual

Evolución DMO (t-score)

Bifosfonatos en dialisis

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Tratamiento Osteoporosis

Page 23: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Basal 1 month 3 month 6 month

Calcemia

Fosfatemia

mg

/dl

Evolución parámetros bioquímicos

Ca

P

Torregrosa JV, et al. Kidney Int 2003

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Bifosfonatos en dialisis

Tratamiento Osteoporosis

Pamidronato 30 mg/2 meses. Follow-up: 1 año

Page 24: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Bergner R, et al. Int J Clin Pharm Res; 2005:25:123-131.

Bifosfonatos en dialisis

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Tratamiento Osteoporosis

Evolución parámetros bioquímicos

n=16. 12 semanas. 2 mg post HD. Dosis mensual. 3 meses

Page 25: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Tratamiento de la Osteoporosis en Hemodialisis

-Fármacos antiresortivos:

-Bifosfonatos

-Denosumab

-Fármacos osteoformadores:

-PTH recombinante (Teriparatide)

-Ac antiesclerostina (Romosozumab) ?

Page 26: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Ligando del RANK (RANKL)

– Proteína de señalización expresada por los osteoblastos

– Se fija al RANK y estimula la formación, función y supervivencia de los

osteoclastos

RANK

– Se expresa en los osteoclastos y sus precursores

– Se activa a través de la fijación al ligando del RANK

Osteoprotegerina (OPG)

– Proteína secretada por los osteoblastos/osteocitos

– Inhibidor natural del ligando del RANK

Boyle WJ, et al. Nature 2003;423:337-342;

Mecanismo molecular regulación del remodelado óseo

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 27: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Boyle WJ, et al. Nature 2003;423:337-342.

Ligando del RANK

RANK

Osteoclasto

diferenciado

Osteoblastos

Osteoblastos

Precursores de

osteoclastos

RANK

RANK

Ligando del

RANK

Osteoclasto

activado

vía RANKL/RANK/OPG

El ligando del RANK es un mediador para:

formación, función y supervivencia de osteoclastos

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 28: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Boyle WJ, et al. Nature 2003;423:337-342. .

Ligando del RANK

RANK

OPG

Estrógeno

Osteoclasto

diferenciado

Osteoblastos

La OPG se

fija al

RANKL

OPG

La OPG (Osteoprotegerina) es el inhibidor endógeno

natural del ligando del RANK

Osteoblastos

Precursores de

osteoclastos

RANK

RANK

Ligando del

RANK

Osteoclasto activado

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 29: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Función de la OPG en la regulación de la

densidad mineral ósea

Bolon B, et al. Arthritis Rheum. 2002; 46: 3121-3135.

X

Aumento de la DMO Reducción de la DMO Sin cambios en la DMO

Normal Ausencia de OPG Exceso de OPG

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 30: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

La inhibición del ligando del RANK: Denosumab

RANKL

RANK

OPG

Denosumab

Formación ósea

Hormonas

Factores de crecimiento

Citocinas

Resorción ósea inhibida

CFU-GM Osteoclasto

previo a la fusión

Boyle WJ, et al. Nature 2003;423:337-342.

Osteoblastos

Inhibición de la

formación de

osteoclastos

Inhibición de la función y

supervivencia de los

osteoclastos

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 31: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

La inhibición del ligando del RANK: puede mejorar

Osteitis fibrosa

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Denosumab en dialisis

Page 32: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Denosumab: 60 mg

Inyectable subcutaneo cada 6 meses

Denosumab

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Denosumab en dialisis

Page 33: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Chen CL, et al. J Clin Endocr Metab 2014;99:2426-2432

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Denosumab en dialisis

Evolución parámetros bioquímicos

n=12. PTHi > 1000 pg/ml. 6 meses (una sola dosis).

Estudio prospectivo

Page 34: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Chen CL, et al. J Clin Endocr Metab 2014;99:2426-2432

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Denosumab en dialisis

Evolución dosis Calcitriol

n=12. PTHi > 1000 pg/ml. 6 meses (una sola dosis).

Estudio prospectivo

Page 35: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Chen CL, et al. J Clin Endocr Metab 2014;99:2426-2432

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Denosumab en dialisis

Cambios DMO: lumbar / femoral

n=12. PTHi > 1000 pg/ml. 6 meses (una sola dosis).

Columna lumbar vs placebo Cuello femoral vs placebo

Estudio prospectivo

Page 36: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Chen CL, et al. J Clin Endocr Metab 2014;99:2426-2432

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

n=12. PTHi > 1000 pg/ml. 6 meses (una sola dosis).

Cambios score de dolor

Denosumab en dialisis

Estudio prospectivo

Page 37: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Chen CL, et al. J Clin Endocr Metab 2014;99:2426-2432

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

n=12. PTHi > 1000 pg/ml. 6 meses (una sola dosis).

Denosumab en dialisis

PTH inicial y evolución

Estudio prospectivo

Page 38: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Hiramatsu R, et al. Am j Kidney Dis 2015;66:175-77

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Características pacientes ( 2º estudio prospectivo)

Denosumab en dialisis

n=11. t-score < -2.5. 6 meses (una sola dosis).

DMO: CL -2.7 evoluciona a - 1.7

CF -2.4 evoluciona a - 2.3

Page 39: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Hiramatsu R, et al. Am j Kidney Dis 2015;66:175-77

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Denosumab en dialisis

Evolución Ca y PTHi (caso clínico)

Page 40: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

0

2

4

6

8

10

12

0 6 m 12

m

18

m

Ca

Pmg

/dl

Evolución Ca y PTHi (caso clínico)

Denosumab en dialisis

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Datos personales

Page 41: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

0

200

400

600

800

1000

1200

0 6 m 12

m

18

m

PTH

mg

/dl

Evolution PTH (caso clínico)

Denosumab en dialisis

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Datos personales

Page 42: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

%

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Evolución DMO lumbar (%)

Denosumab en dialisis

Datos personales

24 meses Basal

Page 43: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

PRECAUCION: OSTEONECROSIS DE MANDIBULA

FACTORES RIESGO: - Bifosfonatos ev largo periodo tiempo

- Neoplasias (Quimioterp/Radioterp)

- Altas dosis esteroides

- Factores locales:

- Patología periodontal

- Extracción dental

- Cirugía máxilo-facial

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Antiresortivos

Page 44: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

PRECAUCION: OSTEONECROSIS DE MANDIBULA

Medidas preventivas antes iniciar bifosfonatos:

-Extraer piezas dentales con mal pronóstico

-Cirugía maxilo-facial antes de iniciar bifosfonatos

-Mantener buena higiene dental

Medidas preventivas durante tratamiento con bifosfonatos:

- Mantener buena higiene dental

-Preferible endodoncia a extracción dental

-ATB pre y post cirugía dental

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Antiresortivos

Page 45: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Tratamiento de la Osteoporosis en Hemodiálisis

-Fármacos antiresortivos:

-Bifosfonatos

-Denosumab

-Fármacos osteoformadores:

-PTH recombinante (Teriparatide) -Ac antiesclerostina (Romosozumab) ?

Page 46: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Hormona partiroidea

Page 47: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Teriparatide

Page 48: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Teriparatide

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 49: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Teriparatide

Page 50: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Teriparatide

Page 51: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Teriparatide

Berg C, et al. Nature Reviewa Drug Discovery 2003

Page 52: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Teriparatide

Hanley DA, et al. Jint J Clin Pract 2012.

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 53: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Teriparatide

Dempster DW, et al. J Bone Miner Res 2001;16:1846-53.

Teriparatide mejora la microarquitectura ósea

Page 54: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Cejka D, et al. Kidney Blood Press Res 2010;33:221-226

Teriparatide en dialisis

Características pacientes

(estudio prospectivo)

n=7. PTHi < 100 pg/ml. T-score < 1. 6 meses

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 55: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Cejka D, et al. Kidney Blood Press Res 2010;33:221-226

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Teriparatide en dialisis

Evolución DMO lumbar/femoral

% calculado evolución DMO lumbar/femoral

Page 56: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Lehmann G, et al. NDT plus 2009;2:49-51.

Teriparatide en dialisis

Caso clínico: Evolución Ca y P

33ª, hombre, Hemodialisis. PTx total.

Teriparatide x 18 meses

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 57: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Lehmann G, et al. NDT plus 2009;2:49-51.

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Teriparatide en dialisis

Caso clínico: Evolución histología ósea

Basal 8 meses post stop Teriparatide

Page 58: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Palcu P, et al. Am J Kidney Dis 2015;65:933-36.

Teriparatide en dialisis

Caso clínico (2): Evolución histología ósea

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

41ª, hombre, Hemodialisis. PTx total. Teriparatide x 24 meses

Desparece dolor. Mejora DMO 4 %

Antes Después

Page 59: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Palcu P, et al. Am J Kidney Dis 2015;65:933-36.

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Caso clínico (2): Evolución histomorfometría

Teriparatide en dialisis

Antes Después

Page 60: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Sumida K, et al. et al. Osteoporosis Int 2016;27:1441-50

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Teriparatide en dialisis

Estudio prospectivo: Teriparatide semanal en HD

HD > 1 año. PTH < 60 pg/ml. DMO < -2.5

Page 61: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Sumida K, et al. et al. Osteoporosis Int 2016;27:1441-50

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Teriparatide en dialisis

% cambio DMO desde el basal

Teriparatide semanal

Page 62: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Sumida K, et al. et al. Osteoporosis Int 2016;27:1441-50

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Evolución Ca y PTH

Teriparatide en dialisis

Teriparatide semanal

Page 63: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Sumida K, et al. et al. Osteoporosis Int 2016;27:1441-50

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Evolución Fosfatasa alcalina ósea

Teriparatide en dialisis

Teriparatide semanal

Page 64: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Sumida K, et al. et al. Osteoporosis Int 2016;27:1441-50

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Relación FAO y % cambio DMO lumbar

Teriparatide en dialisis

Teriparatide semanal

Page 65: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Sumida K, et al. et al. Osteoporosis Int 2016;27:1441-50

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Efectos adversos

Teriparatide en dialisis

Teriparatide semanal

Page 66: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Giamalis P, et al. Clin Kidney J 2015;8:188-90.

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Teriparatide en dialisis

Caso clínico: Evolución parámetros bioquímicos

68ª. Mujer. HipoPTH (No PTx). 6 meses Teriparatide

Page 67: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Giamalis P, et al. Clin Kidney J 2015;8:188-90.

Teriparatide en dialisis

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Caso clínico: Evolución histología ósea

Biopsia basal y a los 3 meses stop Teriparatide

Page 68: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Datos propios.

0

2

4

6

8

10

12

Basal 24 m

Evolución Ca,P,FA y PTHi

Ca P FA PTHi

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Teriparatide en dialisis

Teriparatide, pacientes H. Clinic

Page 69: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Tratamiento de la Osteoporosis en Hemodiálisis

-Fármacos antiresortivos:

-Bifosfonatos

-Denosumab

-Fármacos osteoformadores:

-PTH recombinante (Teriparatide)

-Ac antiesclerostina (Romosozumab) ?

Page 70: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

-Esclerostina, proteina expresada y secretada por los Osteocitos

-Efecto antagonista sobre sistema Wnt de señalización es Osteoblastos

-Actua como regulador negativo de la formación ósea

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Esclerostina

Page 71: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Esclerostina

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 72: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Mecanismo molecular regulación del remodelado óseo

Page 73: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Esclerostina

Page 74: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Histological pictures and a schematic model of increased bone formation in sclerosteosis

due to sclerostin deficiency.

Rutger L. van Bezooijen et al. J Exp Med 2004;199:805-814

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Esclerostina

Page 75: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Endogenous Sclerostin Inhibits Wnt Signaling

Romosozumab inhibits sclerostin allowing for increased Wnt signaling

FZD = frizzled receptor; LRP = low-density lipoprotein receptor-related protein

Nusse R. Nature. 2001:411;255-256. Paszty C, et al. J Bone Miner Res. 2010:25;1897-1904

Inhibition of Osteoblast Function Stimulation of Osteoblast Function

FZD

LRP4

LRP5/6

Wnt

Sclerostin

Romosozumab

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Ac antiesclerostina (Romosozumab)

Page 76: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

% Change From Baseline in BMD of Lumbar Spine at Month 12

ALN = Alendronate; BMD = Bone mineral density; QM = Every month; TPTD = Teriparatide.

2

0

2

4

6

8

1

0

1

2

0 3 6 9 12

Perc

enta

ge C

hange F

rom

Baselin

e

Month

Placebo ALN TPT

D

*†ʌ

*†ʌ

*†ʌ *P < 0.05 vs placebo †P < 0.02 vs ALN ʌP < 0.02 vs TPTD

Romosozumab 210 mg QM

McClung MR, et al. N Engl J Med. 2014;370:412-420.

Ac antiesclerostina (Romosozumab)

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 77: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

2

1

0

1

2

3

4

5

2

1

0

1

2

3

4

5

Month 0 3 6 9 12

Month 0 3 6 9 12

Total Hip Femoral Neck

*

*†ʌ

*†ʌ

.

ALN = Alendronate; BMD = Bone mineral density; QM = Every month; TPTD = Teriparatide.

Placebo ALN TPTD Romosozumab 210 mg QM

*

*†ʌ

*†ʌ *P < 0.05 vs placebo †P < 0.02 vs ALN ʌP < 0.02 vs TPTD

*P < 0.05 vs placebo †P < 0.02 vs ALN ʌP < 0.02 vs TPTD

Perc

enta

ge C

hange F

rom

Baselin

e

% Change From Baseline in BMD of Total Hip and Femoral Neck

McClung MR, et al. N Engl J Med. 2014;370:412-420.

Ac antiesclerostina (Romosozumab)

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 78: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Tratamiento de la Osteoporosis en Hemodialisis

Fármacos antiresortivos:

-Bifosfonatos: - No todos son iguales

-Aconsejable reducir dosis a la mitad

-Se dializan. Administrar durante HD (?)

-Se fijan en hueso según grado remodelado

-Mejoran DMO y dolor óseo

-Tendencia mejorar control P

-Denosumab: - No requiere modificación de dosis

- Mejoran DMO y dolor

- Provocan hipoCa e hiperPTH

(asociar metabolitos activos vit D)

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

RESUMEN

Page 79: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

RESUMEN

Tratamiento de la Osteoporosis en Hemodialisis

Fármacos osteoformadores:

-Teriparatide: - No requiere modificación dosis

(dosis diaria subcutanea)

- No altera parámetros séricos

- Mejora remodelado óseo

- Mejora DMO y dolor

- Frecuente intolerancia

-Ac antiesclerostina: Prometedores

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 80: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

Dialisis: (valorar z-score)

z-score < -2.5, con:

- PTHi > 300 pg/ml (preferible > 450 pg/ml)

Bifosfonatos ó Denosumab

- PHTi < 100 pg/ml

PTH sintética: Teriparatide

Tratamiento de la Osteoporosis en Hemodialisis

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona

Page 81: Tractament de la Osteoporosi en el pacient en hemodiàlisi · Osteoporosis Osteosclerosis Recomendaciones SEN 2011 JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona . JV Torregrosa. Hospital

“Com és més el que ignores

que el que saps, potser no

hauries d'haver parlat tant”

JV Torregrosa. Hospital Clinic. Barcelona