جزوه آموزشی شناسایی درخت و

درختچه هایزینتی

تهیه کنندگان: مهندس علی اکبر امینی

معصومه شاهوردی

2

1393مهرماه

3

معرفي گياهان مقاوم به خشكي مناسب فضاي سبز مسلماً براي تعيين گونه هاي گياهي براي كشت در فضاي سبز هر منطقه متناسب با

تمام شرايط ميكروكليمائي و زراعي آن منطقه و با توجه به مقاومت گياهان نسبت به عوامل نامساعد تصميم گيري مي شود و با توجه به تنوع شرايط زراعي و به خصوص

كيفيت و كميت آب و خاك در مناطق مختلف شهر و استان اصفهان اين مقوله بايد لحاظ شود در سال هاي گذشته توسط مراكز تحقيقاتي وابسته به وزارت كشاورزي و

منابع طبيعي و همچنين دانشگاههاي كشور در خصوص گونه هاي گياهي زينتي تحقيقات منسجم و كافي نشده است و سازمان پاركها و فضاي سبز شهرداري

اصفهان از اواخر دهه هفتاد تاكنون نسبت به اجراي مهمترين طرح هاي تحقيقاتي مرتبط با مسائل فضاي سبز اقدام نموده است و نتايج قابل قبولي كسب نموده است

ولي درختان با توجه به سن آنها احتياج به تحقيقات در زمان هاي بيشتري دارند. عليهذا با توجه به تجارب كارشناسان و نتايج مطالعات و تحقيقاتي كه تاكنون به دست آمده است در خصوص معرفي گياهان مقاوم و يا نسبتاً مقاوم به خشكي طبق ليست

ذيل تقسيم بندي مي شود. چمن هاي مقاوم به خشكي1- درختان مقاوم يا نسبتاً مقاوم به خشكي2- درختچه ها و پيچ هاي زينتي مقاوم يا نسبتا مقاوم به خشكي3- گلها و گياهان زينتي مقاوم به خشكي4-

شايان ذكر است از كشت چمن هاي با نياز آبي زياد تحت عناوين چمن لوليوم، اسپرت، چهارتخم و تمام بذور چمن هاي وارداتي از اروپا و همچنين كشت غالب

درختان انواع بيد، صنوبر، سپيدار بايد جدا جلوگيري نمود.چمن هاي مقاوم به كم آبي

از ديرباز بذور چمن هاي مورد نياز فضاهاي سبز كشور و به تبع فضاهاي سبز شهر اصفهان توسط شركت هاي وارد كننده از كشورهاي اروپائي تأمين مي شده و ارقام

چمن هاي تعيين شده و محل توليد بذور اينگونه چمن ها مناسب شرايط مناطق مركزي ايران نبوده و اكثرا نياز آبي آنها زياد بوده است و در فصول زراعي يك روز در ميان و در فصول گرم هر روز نياز به آبياري دارند و به طور متوسط در هر دور آبياري

ليتر آب مورد احتياج است بنابراين در هر هكتار براي هر15براي هر متر مربع چمن متر مكعب آب نياز داريم لذا سازمان پاركها و فضاي سبز شهرداري150بار آبياري

اصفهان از چند سال پيش در پي مطالعات و تحقيقات گسترده ارقامي از چمن هاي

4

سردسيري و گرمسيري را شناسائي، اصالح و به توليد انبوه رسانده كه نياز آبي آنها برابر10 تا 4نسبت به چمن هاي رايج )تحت عناوين چهارتخم، سه تخم، اسپرت و...(

كمتر مي باشد. از چمن هاي سردسيري ارقام فستوكا آرانديناسه براي مكان هاي آفتابي و

فستوكاروبرا براي مكان هاي سايه آفتاب و از چمن هاي گرمسيري ارقامي از چمن هاي ژاپني و چمن هاي آفريقايي توصيه مي شوند كه هم اكنون در ايستگاه شماره يك

تحقيقات ي سازما ن پاركها به توليد انبوه رسيده ان دو آماده فروش مي باشند بنابراين دستورالعمل اكيد عدم استفاده از بذور چمن هاي وارداتي و به جاي آن طبق يك طراحي صحيح استفاده از چمن هاي مقاوم سردسيري و گرمسيري و تلفيقي از

بوته ها و درختان و درختچه هاي مقاوم به كم آبي در عرصه هاي فضاهاي سبز به كارروند.

در طي سال هاي گذشته با توجه به تجارب كارشناسان و نتايج بعضي از طرح هاي تحقيقاتي بعضي از گونه هاي درختان و درختچه ها و گل هاي زينتي نسبت به موارد

.البته با توجه به اينكه مي باشند مشابه نياز آبي آنها كمتر و به خشكي مقاوم تر شرايط بسترهاي كشت در نقاط مختلف شهر واستان اصفهان متفاوت است با توجه

به كيفيت و كميت آب و خاك هر منطقه نوع گونه گياهي انتخاب شده براي مناطقمختلف شهر اصفهان نيز متفاوت مي باشد.

ولي به طور كلي با توجه به تحقيقاتي كه تاكنون انجام شده گونه هاي گياهي ذيلبراي استفاده در شهر اصفهان توصيه مي شوند.

ليست درختان زينتي مقاوم يا نسبتاً مقاوم به خشكي مناسب فضاي سبز درون شهري يا برون شهري اصفهان با رعايت محدوديت هاي

شوري خاك و آب هر منطقه5

ردیف

ردینام درخت ف

نام درخت

لیلکی 21کاج تهران1داغداغان 22کاج مشهدی 2افرا کوهی )کیکم( 23کاج بادامی 3گونه ای افرا مقاوم به خشکی 24کاج بروسیا 4

Ace mospessulanum گونه ای نارون نسبتاً مقاوم به25سرو نقره ای 5

خشکی Ulmus panifolia

ارغوان 26سرو شیراز 6گز شاهی 27انواع سرو خزنده 7بنه )پسته وحشی(28سرو کوهی )ارس( 8بلوط غرب 29سرو خمره ای )نوش( 9

انواع بادام کوهی 30بلوط دائم سبز 10زالزالک 31برگ بو 11ارجن32زیتون تلخ 12گالبی وحشی 33سوفورا 13خنجک )کلخونگ( 34سنجد تلخ 14زیتون )ارقام مقاوم به سرما( 35سروسابینا 15سنجد 36توت نرک 16سماق کوهی 37توت برگ زینتی 17عرعر38زبان گنجشک 18اقاقیا 39اله آگنوس 19درخت شن 40باران طالیی 20

Lonicera sp

6

نام برخی گونه های درختی و درختچه ای مقاوم به خشکی بههمراه پیشنهاد محل کاشت آنها

محل کاشت نام ردیف کلیه شهرستانها زبان گنجشک 1کلیه شهرستانها کاج تهران 2کلیه شهرستانها ارغوان 3کلیه شهرستانها سرو خمره ای 4کلیه شهرستانها عرعر 5 متر از2000در ارتفاع کمتر از بادامک 6

سطح دریا در مناطق ییالقی )سردسیر( کاج سیاه 7در مناطق قشالقی )گرمسیر( سرو نقره ای 8در مناطق ییالقی و معتدل داغداغان 9

کلیه شهرستانها کاج توپی 10کلیه شهرستانها کاج بروسیا 11کلیه شهرستانها سنجد 12کلیه شهرستانها زیتون تلخ 13مناطق ییالقی ارژن 14کلیه شهرستانها پیرکانتا 15کلیه شهرستانها زرشک 16کلیه شهرستانها زالزالک 17مناطق ییالقی راناس 18مناطق ییالقی کیکم 19کلیه شهرستانها بنه 20مناطق ییالقی سیاه تنگرس 21مناطق ییالقی شن 22مناطق ییالقی ارس 23مناطق ییالقی بادام آمارا24

زبان گنجشك- نام فارسي: زبان گنجشک )ون(

- نامهاي محلي: وان، ون، وند، ونو، تلك، تلكوچي- رويشگاه و مشخصات درخت

7

اين درخت بومي جنگلهاي شمال مي باشد و انتشار آن در سرتاسر جنگلهاي شمال از آستارا تا گليداغي مي باشد و نوعي از اين درخت در ساير مناطق به صورت طبيعي و

سانتيمتر70 متر و قطر آن به 30يا دست كاشت وجود دارد. ارتفاع اين درخت به مي رسد.

- زمان گلدهي: اسفند- فروردين- زمان رسيدن بذر: شهريور- مهر

هزار دانه11- تعداد بذر در كيلوگرم: - روش توليد نهال: زميني

- نحوه تكثير: بذر- زمان كاشت بذر: شهريور، مهر، اسفند

- سن انتقال نهال از نهالستان: يكساله درختي خزان كننده، متوسط و بومي نواحي معتدله و شبه حاره نيمكره شمالي

ميباشد. در نزديكي نهرها و آبراهه هاي دائمي بر روي خاكهاي مختلف رشد ميكند. ميوه سامارا آن بايد به محض رسيدن جمع شده و فورا كاشته شود یا الیه بندی

يا كانالهاي آب به دليل رشد گردد . اين درخت به منظور كاشت د ر حاشيه خيابانها سريع و چوب مرغوب آن ارزشمند است .ديگر گونه هاي زبانگنجشك بومي بخشهايي

زبانگنجشک رویشگاهاز خاور نزديك نيازهاي رويشگاهي مشابهي دارند. در گونه دیگر آن در مناطقی غیر از شمال کشور می باشد.

كاج تهران- نام فارسي: كاج تهران- كاج ايراني

- نامهاي محلي: كاج تهران، كاج معمولي، كاج خواف- رويشگاه و مشخصات درخت

به ايران وارد شده1339اين درخت بومي دشت الدار گرجستان است و از سال است و به تدريج در نقاط مختلف كشور خصوصا مناطق مركزي ايران كشت گرديده

و سازگاري خوبي از خود نشان داده است و به همين علت به آن كاج ايراني مي سانتيمتر ميرسد.70 متر و قطر تنه آن به 30گويند. ارتفاع اين درخت - زمان گلدهي: فروردين

- زمان رسيدن بذر: شهريور- مهر هزار دانه17- تعداد بذر در كيلوگرم:

8

- روش توليد نهال: زميني- گلداني- نحوه تكثير: بذر

- زمان كاشت بذر: شهريور- اسفند- سن انتقال نهال از نهالستان: يكساله و دوساله

میلیمتر است. گونه ای کم نیاز، قادر به رویش در250-350بارندگی در رویشگاه آن خاکهای آهکی و حتی کمی شور اما خاکهای باتالقی را نمی پسندد. به خشکی، سرما و

- درجه سانتیگراد را تحمل26 و سرمای 65گرما مقاوم است. به طوری که گرمای سالگی شروع به زاد آوری می کند و میوه های آن همچون میوه8-10می کند. در

دیگر کاجها پس از دو سال از زمان لقاح می رسد. برای تهیه بذر معموالً مخروطها را هزار دانه وجود19-27در معرض آفتاب قرار می دهند. در هر کیلوگرم بذر این کاج

درصد است. توصیه می شود در مناظقی که78-96دارد و قوه نامیه آنها حدود میلمیتر است. عالوه بر آبیاری پس از کاشت400-500بارندگی ساالنه آنها کمتر از

بار آبیاری شود. از چوب آن می2 تا 1 بار و در سال دوم 5 تا 4نهال در تابستان اول توان در نجاری، فیبرسازی، مقواسازی ، جعبه سازی، قالب بتون، نئوپان سازی و غیره

استفاده کرد اما برای کاغذ سازی زیاد مناسب نیست. کاج الدار به اندازه سایر کاجهای مدیترانه ای در جهان شناخته شده نیست و فقط معدودی از آن را برای

جنگلداری در مناطق خشک استفاده نموده اند. این گونه برای جنگل داری در ایران باتوجه به توان خارق العاده در تحمل گرما و سرما بسیار با ارزش است.

ارغوان متر است. بومي مناطق شرق9درختي خزان كننده و كوچك تا متوسط به ارتفاع

ميليمتر وجود دارد600مديترانه بوده به همراه ديگر پهن برگان در مناطقي كه باران 60000 تا 30000رشد مي كند. نيامها از درخت سرچين ميشوند و در هر كيلوگرم

دقيقه در اسيد سولفوريك30 تا 20بذر وجود دارد. بذرها بايد خراش دهي شده و درجه سانتيگراد75 روز در شن مرطوب و دماي 60غليظ خيسانده شود و به مدت

درصد است. مي توان بذرها را براي چند70اليه بندي شوند. داراي قوه ناميه بيش از ماه در شرايط اتاق و براي دوره هاي طوالني تر به طور بسته بندي شده در خشكي و

سرما حفظ كرد. اين گونه به فراواني به صورت زينتي در حاشيه خيابانها به خاطر گلهاي انبوه آن كه در اوايل بهار قبل از برگها شكوفا مي شوند كاشته شده است.

چوب آن در خراطي و سوخت مصرف دارد.

9

سرو خمره اي- نام فارسي: سرو خمره اي- نوش

- نامهاي محلي: سور، نوش، سرو خمره اي، سرو تبري، سرو باد بزني- رويشگاه و مشخصات درخت

ر چين نامبردهدا آسياي معتدل و رسر و خمره اي درختي است كه موطن اصلي آ ن اند . در ايران نيز در استان گلستان در منطقه سور كش در دره علي آباد كتول به

صورت طبيعي وجود دارد. تك درخت قديمي آن در حيدر آباد كرج و سبزوار وجود داردكه سن آن هم زمان با ظهور سالم تخمين زده شده است.

- زمان گلدهي: دي- بهمن- زمان رسيدن بذر: شهريور

هزار دانه55- تعداد بذر در كيلوگرم: - روش توليد نهال: زميني و گلداني

- نحوه تكثير: بذر و قلمه- زمان كاشت بذر: شهريور- اسفند

- سن انتقال نهال از نهالستان: دو و سه ساله داراي دو واريته خمره اي و تبري مي باشد كه نوع خمره اي آن داراي شاخه هاي

بسته و تاجي مخروطي است و نوع تبري آن داراي شاخه هاي باز مي باشد. درختي است مقاوم نسبت به خشكي و ك م آبي و نسبت به مواد غذايي كم نياز مي باشد.

در اكثر خاك ها رشد مي كند. حتي در مناطق سنگالخي، نسبت به نوسانات درجه درجه و حداقل50حرارت مقاوم بوده بطوري كه حداكثر درجه حرارت مطلق تا

- درجه سانتيگراد را بخوبي تحمل مي كند. در زمستان ها30درجه حرارت مطلق تا تغيير رنگ داد ه و به رنگ قرمز در مي آيد كه منظره زيبائي به درخت مي دهد. اين

درختچه مخصوصا نوع خمره اي آن بخاطر تاج زيبايش بعنوان گونه زينتي در پارك هاكاشته مي شود.

عرعر- نام فارسي: عرعر

- نامهاي محلي: در سراسر كشور عرعر ناميده مي شود.

10

- رويشگاه و مشخصات درخت موطن اصلي اين درخت از چين و ژاپن است و از سالهاي قديم به ايران وارد شده 15است و در مناطق استپي و شمال كشور كاشته شده است. ارتفاع اين درخت به

سانتيمتر ميرسد.60متر و قطر تنه آن به - زمان گلدهي: ارديبهشت

- زمان رسيدن بذر: مهرماه هزار دانه38- تعداد بذر در كيلوگرم:

- روش توليد نهال: زميني- نحوه تكثير: بذر

- زمان كاشت بذر: بهمن- اسفند- سن انتقال نهال از نهالستان: يكساله و دوساله

در خاك هايي متنوع از ماسه اي گرفته تا رسي سبك و همچنين خاكهاي فرسايش 600 تا 350يافته مي تواند رشد كند. در مناطق معتدل تا نيمه حاره اي با بارندگي

ميليمتر و هشت ماه خشك سال رشد مي كند. با اينكه نسبت به آب و هواي خشك و يخبندان مقاوم است، در سرماي شديد از بين ميرود. بسيار سريع الرشد است و تاج

متر ميرسد. تنه افراشته اي15 سالگي تا ارتفاع 25گسترده اي دارد. به طوريكه تا متر ميباشد. توسط حشرات آزار نميبيند. از طريق بذر و12 تا 10دارد كه در حدود

قلمه ريشه به راحتي توليد مثل ميكند. از طريق ريشه جوش هم تكثير ميشود. گل ها در اوايل بهار شكفته مي شوند و ميوه ها در پائيز ميرسند و تا زمستان ميمانند. بعد از جمع آوري سامارهاي آن ميتوان مقداري از آنها را در معرض هوا خشك كرد و كاشت.

40 عدد بذر است و درصد جوانه زني بذرهاي اليه بندي شده 27000هر كيلوگرم آن درصد است. بذرها ميتوانند به صورت خشك در جاي سرد تا دو سال انبار و پو90تا

شانده شوند بدون اينكه قوه ناميه خود را از دست دهند. در نهالستان، بذرها به ماه به صورت نهالهاي ريشه لخت10 تا 8صورت رديفي كشت مي شوند و پس از

آماده جنگلكاري ميباشند. اين درخت براي مصارف تزئيني كشت مي شود و همچنين براي حفاظت خاك مفيد است و مخصوصا روي شيبهاي فرسايش يافته وجود دارد. يعني مكانهايي كه در آنها به سرعت به وسيله ريشه جوشهايش گسترش مي يابد.

چوب اين گياه براي ساختن سلولز بسيار مناسب است. نبايد در كنار جاده ها كاشته شود، چون ريشه جوشها، به زمينهاي اطراف هجوم ميبرند. اين گياه به خيلي از

قسمتهاي جهان برده شده و به خشكترين مناطق جهان هم معرفي شده است. به

11

خاطر بوي بدي كه از گلهاي نر اين گياه متصاعد مي شود، فقط گلهاي ماده آن برايمناطق تفريحي و آسايشي

كشت مي شوند.

بادامك دامنه انتشار اين گونه وسيع و در نواحي استپي و ارتفاعات نيمه خشك و خشك كشور

متري از2000 متر تا 600بصورت طبيعي وجود دارد. پراكنش اين گونه از ارتفاعا ت سطح دريا ديده ميشود. بادامك درختچه ايست خزان كننده كه از گونه هاي شاخص جنگلها و رويشگاههاي ايران - توراني مي باشد و از خصوصيات بارز اين گونه خزان

در دو نوبت تابستان به علت گرما و زمستان به علت سرما مي باشد. به همين علت مقاومتش نسبت به خشكي باال است بطوري كه در بارندگي ها ي كمتر از يكصد ميليمتر بصورت ديم مي توان كشت نمود. در اكثر خاك ها حتي مناطق سنگالخي رشد مي كند ولي خاك هاي سبك و متوسط را بهتر مي پسندد. شاخه هاي جوان بادامك سبز رنگ مي باشد كه منظره هميشه سبز بودن را به اين گونه مي دهد و بخاطر همين مسئله و گل هاي صورتي و سفيد زيبائي خاصي دارد كه بعنوان گونه

زينتي در پارك ها مخصوصاً مناطق سنگالخي كاشته مي شود

كاج سياه- نام فارسي: كاج سياه

- نامهاي محلي: كاج سياه، كاج مشعلي- رويشگاه و مشخصات درخت

اين گونه به علت دارا بودن واريته هاي مختلف و با نياز اكولوژيكي متفاوت رويشگاههاي متعددي دارد و موطن اصلي آن از كريمه و آناتولي )تركيه ( تا آفريقاي شمالي به صورت پراكنده ادامه دارد . مهم ترين واريته هاي اين گونه عبارتند از كاج سياه كاالبر، كاج سياه اتريش، كاج سياه كركس، كاج سياه توريكا. ارتفاع اين درخت

سانتيمتر مي رسد.60 متر و قطر تنه آن به 35 الي 30به - زمان گلدهي: فروردين- ارديبهشت

- زمان رسيدن بذر: آبان- آذر هزار دانه40- تعداد بذر در كيلوگرم:

- روش توليد نهال: كاشت بذر در خزانه و بازكاشت در گلدان

12

- نحوه تكثير: بذر- زمان كاشت بذر: شهريور- مهر- اسفند

- سن انتقال نهال از نهالستان: دوساله و سه ساله اين گونه با هدف توليد چوب و توسعه فضاي سبز در مناطق نيمه سردسيري،

سردسيري و كوهستاني شمال و ساير نقاط توصيه مي شود. كاج سياه تركيه به خوبي در مقابل خشكي بادهاي سخت مقاوم است و مي تواند به خوبي مستقر گردد .

رشد اين گونه د ر سالهاي اوليه كند است و سپس رشد مناسبي خواهد داشت. مقاومتش نسبت به نوسانات درجه حرارت زياد بوده بطوري كه حداقل درجه حرارت

درجه سانتيگراد را بخوبي تحمل مي كند.45 - درجه و حداكثر درجه حرارت تا 35تا

سرو نقره اي- نام فارسي: سرو نقره اي

- نامهاي محلي: در اكثر نقاط ايران به نام سرو نقره اي مشهور است.- رويشگاه و مشخصات درخت

اين درخت بومي ايالت آريزونا و كاليفرنيا مي باشد. رنگ آن كبود و نقره اي است. به ايران وارد و در دانشكده كشاورزي كرج كاشته شده1334اولين بار در سال

است كه پايه هاي آن نيز وجود دارد. در حال حاضر تقريبا در سراسر كشور به صورتدست كاشت و ديم كاشته شده است.

- زمان گلدهي: دي- بهمن- زمان رسيدن بذر: تير- آذر

هزار دانه160- تعداد بذر در كيلوگرم: - روش توليد نهال: گلداني

- نحوه تكثير: بذر- زمان كاشت بذر: شهريور- اسفند

- سن انتقال نهال از نهالستان: يكساله و دو ساله متر با20درخت سوزني برگ با رشد سريع، اندازه متوسط، هميشه سبز به ارتفاع

تاج مخروطي شكل و معموال پر شاخ و برگ ميباشد. بهترين درختها بر روي خاكهاي شني مرطوب رشد مي كنند، اما اين گونه در مناطق پرشيب كوهستاني خشك و

صخره ا ي نیز يافت مي شود . اين درخت به طو ر طبيعي د ر اقليم خشك و نيم ه درجه سانتيگراد20 تا 15 مليمتر و در درجه حرارت ميانگين ساالنه 250خشك با

13

خشكي و تا حدودي يخبندان مقاوم است،500يافت مي شود و نسبت به - بارندگي متر از1500مي رود . سر و نقره اي در زيستگاه اما به وسيله سرماي شديد ا ز بين

سطح دريا رشد ميكند اما در ارتفاعات پائين تر تا سطح - طبيعي خود به طور خالص دريا نيز با موفقيت كاشته شده است. اين درخت به وسيله بذر توليد2000در ارتفاع

بذر در هر كيلوگرم توليد ميكند كه قوه ناميه آن100000 تا 60000مثل مي كند و از درصد ميباشد. مخروطهاي آن اغلب بسته باقي مي ماند و30 تا 20پائين و در حدود

ممكن است چندين سال بعد از رسيدن بر روي درخت باقي بماند. مخروطها را ميتوان با خشك كردن زير آفتاب باز كرد. اليه بندي سرد ميتواند جوانه زني را بهبود بخشد. بذرها را در سرما و به طور بسته بندي شده ميتوان مدتها انبار كرد. شاخ و

برگ گلوكزي آن باعث شده است كه اين گونه به عنوان درخت زينتي مورد استفاده قرار بگيرد. به خاطر رشد اوليه و مقدماتي سريع آن مثل يك بادشكن در كنترل

فرسايش دخالت دارد و به طور گسترده اي با فاصله زياد در آرژانتين، مكزيك، حوضه مديترانه اي و استراليا كشت شده است. چوب آن خيلي گره دار است ولي براي

بنائي، تير و سوخت مورد استفاده قرار مي گيرد.

داغداغان- نام فارسي: داغداغان

- نامهاي محلي: تاء دانه، ته دار، تاء- رويشگاه و مشخصات درخت

داغداغان در جنگلهاي شمال كشور از آستارا تا گليداغي و از جلگه تا ميانبند به صورت پراكنده و اغلب با درختان بلند مازو انتشار دارد. نوعي ديگر در جنگلهاي ساير مناطق

در پاركها و جنگلكاريها به طور طبيعي و دست كاشت ديده مي شود كه از نظر متر و قطر25 تا 20سازگاري به آب و هوا با يكديگر تفاوت درند. ارتفاع اين درخت

تنه آن بيش از يك متر مي رسد.- زمان گلدهي: فروردين

- زمان رسيدن بذر: مهر- آبان دانه5900- تعداد بذر در كيلوگرم:

- روش توليد نهال: زميني- نحوه تكثير: بذر

- زمان كاشت بذر: بهمن- اسفند

14

- سن انتقال نهال از نهالستان: يكساله بومي بيشتر كشورهاي مديترانه اي و نيز در هند و ايران يافت مي شود. در فاصله

2400شرقي هيماليا تا نپال نيز وجود دارد. اين درخت در مناطق كوهستاني تا ارتفاع متر است و احيانا ممكن است در1500متر از سطح دريا رشد ميكند. اما بيشتر زير

مناطق مردابي نيز يافت شود. در مناطق خشك معمول است و در رس و لوم يافت ميليمتر نياز دارد. توليد مثل آن دانه زاد است و1200 تا 500مي شود. به بارندگي

بذر در هر كيلوگرم توليد ميكند.4500 هنگامي كه تازه است گوشت شيرين و خوراكي سطح بذر را فرا گرفته است كه بايد

در آب خيسانده شود. بذرها بايد در ظرف هاي درپوش دار در انبار سرد نگهداري شوند و تا قبل از جوانه زني اليه بندي شوند. چوب آنها سفت و محكم و انعطاف پذير است و به پوسيدگي مقاوم است. در نجاري به خصوص براي پاروسازي، دست افزار و ابزارهاي كشاورزي استفاده دارد . اين درخت در مناطق خشك براي توليد علوفه تا

ج بري مي شو د و به عنوان زينتي نيز كاشته مي شود.

كاج بروسيا- نام فارسي: كاج بروسيا

- نامهاي محلي: كاج- رويشگاه و مشخصات درخت

موطن اصلي اين درخت در جلگه ها و تپه ماهورهاي مناطق كوهستاني و نواحي شرقي درياي مديترانه ميباشد و از نظر شكل ظاهري و نياز اكولوژيكي با گونه كاج

سانتيمتر مي70 متر و قطر تنه آن به30تهران مشابهت دارد. ارتفاع اين درخت به رسد.

- زمان گلدهي: اسفند- فروردين- زمان رسيدن بذر: مرداد- شهريور

هزار دانه17- تعداد بذر در كيلوگرم: - روش توليد نهال: زميني- گلداني

- نحوه تكثير: بذر- زمان كاشت بذر: شهريور- اسفند

- سن انتقال نهال از نهالستان: يكساله و دو ساله

15

درختي است كامالً نورپسند، مقاوم نسبت به خشكي و نوسانات درجه حرارت و كم غذايي، بخاطر تاجي گسترده و برگ هاي روشن سوزني كه زيبائي خاصي به درخت

مي دهد بعنوان گونه زينتي در پاركها كاشته ميشود.

سنجد متر كه بومي اروپاي جنوبي تا6 تا 4يك درخت كوچك، خاردار و خزان كننده به ارتفاع

هيمالياي غربي مي باشد. در بعضي مكانها با گونه هايي مانند بيد، صنوبر و گز همراه مي شود. معموال بر روي خاكهاي شني رشد ميكند. تقريبا بر روي هر

خاكي كه خوب زهكشي شده باشد يافت مي شود و مي تواند بر روي خاكاي قليايي وشور كاشته شود.

- درجه سانتيگراد را40 درجه سانتيگراد و كمتر از 40درختها درجه حرار ت باالتر ا ز تحمل مي كنند. داراي رشد خيلي سريع اند . به طوريكه اغلب رشد آنها طي سالهاي

بذر در هر11000اوليه كاشت از يك متر در سال متجاوز است. ساالنه در حدود كيلوگرم توليد مي كنند. اليه بندي به منظور از بين بردن دوره خواب جنين بعضي از

روز توصيه شده است. تنها بذور پاك بايد اليه90 درجه سانتيگراد طي 5بذرها در درصد است. بذرهای پاک زنده مانی خود را50-60بندي شوند. متوسط قوه نامیه

برای چندین سال در انبارهای سرد، پوشیده و خشک و به صورت بسته بندی شده حفظ می کنند. این درخت قدرت شاخه زادی دارد و می تواند از طریق قلمه تکثیر

شود. میوه این درخت شفت شیرین و خوردنی است و به وفور به عنوان یک درخت تزئینی یا بادشکن بر روی دشتهای لخت سرد که در معرض باد بوده کاشته شده

است. این درخت به دلیل اینکه شاخه و تنه آن خمیده است یک درخت چوبده نیست.

زيتون تلخ متر، با تنه اي كوتاه، تاج گسترده، داراي گلها، ميوه15درختي خزان كننده، به ارتفاع

و شاخ و برگ زيبا ميباشد. به نظر ميرسد كه اين گونه بومي بلوچستان و كشمير باشد اما در اكثر كشورهاي حاره اي و نيمه حاره اي بومي شده است. اين گو نه تا

متري در هيماليا وجود دارد و در انواع خاكها يافت ميشود. اما بهترين2500ارتفاع درختان در خاكهاي آبرفتي خوب زهكشي شده وجود دارد. اين گونه در اقليمهاي نيمه

ميليمتر و درجه حرارت1000 تا 400گرمسيري و معتدل گرم كه ميزان بارندگي آن درجه سانتيگراد است رشد ميكند. اين گونه كامال به خشكي18متوسط ساالنه آن

16

مقاوم است و درختان مسن تر آن در برابر يخبندان نيز مقاومند. رشد آن بسيار سريع است و تقريبا هر سال بذرهاي فراوان توليد ميكند. ميوه آن را بايد در اوايل پائيز يا

زمستان بعد از ريزش برگهايش جمع آوري كرد. كل ميوه يا هسته كه به وسيله تا4000 ميوه يا 2500 تا 1400خيساندن از گوشت ميوه جدا شده را ميكارند. از

هسته در هر كيلوگرم توليد مي شود. از هر ميوه يا هر هسته منفرد به طور13000 درصد است. براي65 نهال به دست مي آيد. ميانگين قوه ناميه آن تقريبا 2متوسط

تسريع در جوانه زني بايد بذرها چند روز در آب خيسانده شوند. قدرت زنده ماني بذرها تحت شرايط اتاق يكسان و در انبار سرد، سربسته و محفوظ براي چند سال

حفظ مي شود. تكثير درخت توسط پاجوشهاي ريشه صورت ميگيرد. اين درخت يك گياه زينتي چشمگير است اما تاج پوشش آن ممكن است توسط بادهاي شديد

شكسته شود. چوب آن نرم و داراي يك درون چوب قرمز رنگ است و در ساخت مبلمان و جعبه هاي سيگار و به عنوان سوخت استفاده مي شود. هسته ها براي مهره

هاي تسبيح يا گردنبند، و برگها به عنوان علوفه بز استفاده مي شود. اين درخت درپاركها، امتداد جاده ها و به عنوان يك درخت سرپناه براي گله كاشته ميشود.

ارژن گونه ارژن گونه اي درختچه اي، نورپسند و مقاوم به خشكي جزء گونه هاي پيشگام

محسوب مي گردد. اين گونه ارزش تجاري نداشته و تنها ارزش زيست محيطي دارد. ارژن نياز آبي كمي دارند و پس از استقرار با حداقل ميزان آبي سازگاري دارد. لذا در مناطق خشك و نيمه خشك بيشتر به كاشت آنها به صورت بذر اقدام مي كنند. زمان

كاشت در اواخر پاييز و قبل از بارشهاي زمستان بايد انجام گردد تا بذور سرماي مناسب جهت شكستن پوسته را ببيند. )استراتیفیته( و بذور قبل از کاشت با سموم

متر توصیه می شود. 3*3قارچ کش ضدعفونی گردد. فاصله کاشت

پيركانتا پيركانتا درختچه ايست خاردار و هميشه سبز كه داراي گل هاي ريزسفيد رنگ مي باشد و همچنين ميوه آن آبدار و قرمز رنگ است. درختچه ايست مقاوم نسبت به

خشكي و كم آبي و نسبت به مواد غذايي كم نياز مي باشد. در اكثر خاكها حتي مناطق

17

سنگالخي رشد مي كند ولي خاك هاي رسي و شور را نمي پسندد . بهترين خاك، خاك - درجه سانتيگراد25هاي متوسط و لومي مي باشد . حداقل درجه حرارت را تا

تحمل مي كنند. اين درختچه بخاطر گل هاي سفيد رنگ و ميوه قرمز رنگ زيبايش درمي شود. پارك ها بعنوان گونه زينتي كاشته

زرشك متر مي2زرشك درختچه ايست خاردار خزان كننده يك پايه كه ارتفاع آن به بيش از

رسد. برگ هاي اين درختچه در پائيز قرمز رنگ شده و زيبائي خاصي به آن مي دهد. داراي انواع مختلفي مي باشد و نو ع زينتي آن كه داراي برگ هاي قرمز رنگ مي

باشد در پارك ها بعنوان گونه زينتي استفاده مي شود. گرچه هميشه سبز است ولي در مناطق سرد خزان كننده مي باشد. گونه ايست مقاوم به خشكي و كم نياز نسبت به آب و مواد غذايي، در اكثر خاك ها رشد مي كند ولي خاك هاي سبك تا متوسط را

بهتر مي پسندد و شوري را تا حدودي تحمل مي كند. اين درختچه حداكثر درجه - درجه سانتيگراد را30 درجه و حداقل درجه حرارت مطلق تا 45حرارت مطلق تا

بخوبي تحمل مي كند.

وليك- زالزالك- نام فارسي: وليك- زالزالك

- نامهاي محلي: وليك، زالزالك، ولك، گويچ، سياه لل، شال وليك، سرخ وليك

- رويشگاه و مشخصات درخت در سراسر جنگلهاي شمال با ميوه هاي قرمز و سياه مي رويد . در نواحي زاگرس هم

ديده مي شود . ارتفاع اين متر است. ميوه هاي آن قابل خوردن و خوشمزه است. از ميوه اين درخت5درختچه

شربت تهیه می شود كه براي بيماريهاي قلبي به كار ميرود. به نور آفتاب احتياج دارد و خوراك پرندگان مانند سار، كبك، كبوتر و ساير پرندگان ميباشد. از نظر حفاظت

محيط زيست مورد توجه است. چوبي بسيار محكم و بادوام دارد كه براي دسته بيل،عصا يا چوبدست چوپانان به كار ميرود.

- زمان گلدهي: اوائل بهار- زمان رسيدن بذر: تابستان

18

- روش توليد نهال: زميني- نحوه تكثير: بذر و قلمه

- زمان كاشت بذر: بذر اواسط پاييز و قلمه در بهمن و اسفند متر ميباشد. اين2000بومي جنگلهاي درختچه اي خاور نزديك از سطح دريا تا ارتفاع

ميليمتر رشد ميكند. اين گونه1000 تا 300درخت بر روي خاكهاي سنگين با بارندگي بسيار پر طاقت بوده و در مقابل خشكي، گرما و يخبندان مقاوم است و ميوه اي

بذر در هر كيلوگرم توليد ميكند. به1300خوردني دارد. هر ساله بذر مي دهد و حدود عالوه قدرت شاخه زادي نيز دارد. تيمار جوانه زني توصيه شده براي زالزالك اليه

تا75 درجه سانتيگراد و سپس به مدت 27 تا 20بندي در تورب طي چندين هفته در درجه سانتيگراد ميباشد. اين گون را در باغها به منظور بادشكن يا5 روز در دماي 90

پرچين ميكارند. گونه هاي ديگر زالزالك به دليل مقاومت آنها به خشكي و باد دارايارزش زيادي هستند.

راناس درختچه اي نورپسند و با قدرت تجديد حيات باال و از گونه هاي پيشاهنگ مي باشد در مكان هايي كه گونه هاي ديگر از بين رفته اند راناس به خاطر مقاومت زيادي كه در

برابر خشكي و وضعيت خاك و غذا داشته و همچنين نورپسند بودن آن، به حيات ادامه داده و باقي مانده است. تكثير آن از طريق بذر بوده و در جاهايي كه چراي دام وجود

نداشته باشد به خوبي زادآوري نموده و داراي تجديد حيات خوبي است.

- كيكم اين گياه تا چندي قبل به عنوان گونه اي جداگانه محسوب مي شد ولي امروزه آن را

به عنوان يكي از زيرگونه هاي كركو به حساب مي آورند. كيكم به عنوان همراه با بلوط و بنه در جنگل هاي زاگرس ديده مي شود و گاهي اوقات به صورت يك تيپ

متري از سطح دريا2700 تا 1500همراه با ارژن مشاهده شده و بين ارتفاع پراكنش دارد. برگ هاي آن در انشعابات گل دهنده داراي لوب هاي كوتاه و پهن و

صاف و در انشعابات نازا، موجدار و دندانه دار است. پشت برگ هاي آن كمي كركدارو ميوه آن بالدار، چوب آن سخت و سرخ كم رنگ مايل به شكري مي باشد.

19

بنه متر كه به طور وسيع از آفريقاي20درختي پهن برگ و خزان كننده با ارتفاع بيش از

متر از سطح دريا2000شمالي تا آسياي مركزي در استپ ها و حاشيه بيابانها تا وجود دارد. در توده هاي باز و در بيشتر رويشگاههاي مطلوب مي رويد و با درختان مديترانه اي مثل بلوط يافت شده است. اين درخت معموال اولين درختي است كه

وقتي از بيابان خارج مي شويم با آن روبرو مي شويم. در خاكهاي رسي و آبرفتي و-250گاهي در خاكهاي آهكي در مناطق شبه حاره ای یا اقلیم مدیترانه ای با بارندگی

میلیمتر می روید. در برابر سرمای زمستان و گرما و خشکی مقاومت می کند.155 بذر خشك در هر كيلوگرم بذر مي8000درختي كند رشد است و تقريبا هر سال با

گرم قلیاب در4-5 ساعت خیساندن در آبی که 16دهد. بذور باید از گوشت میوه با هر لیتر آن اضافه شده است جدا شود. بذور را به سطحی می مالند تا گوشت میوه جدا شود و سپس فوراٌ می کارند تا خشک کرده و انبار می کنند. البته خوب در انبار

نمي ماند و قوه ناميه پاييني دارد. چوب آن به عنوان سوخت مصرف مي شود و پسته هاي ريز آن تنها توسط افراد محلي خورده مي شود. گاهي از اين درخت به عنوان

پايه استفاده شده و پسته تجاري بر روي آن پيوند زده مي شود. گونه هاي ديگري از پسته در حاشيه بيابانها يافت مي شود كه در عرصه هايي به غايت خشك كاشته مي

شود.

سياه تنگرس دامنه انتشار اين گونه وسيع و در نواحي استپي و ارتفاعات نيمه خشك و خشك كشور

متري از2000 متر تا 600بصورت طبيعي وجود دارد. پراكنش این گونه از ارتفاعات سطح دريا ديده ميشود. بادامچه درختچه ايست خزان كننده كه از گونه هاي شاخص جنگلها و رويشگاههاي ايران - توراني مي باشد و از خصوصيات بارز اين گونه خزان

در دو نوبت تابستان به علت گرما و زمستان به علت سرما مي باشد. به همين علت مقاومتش نسبت به خشكي باال است بطوري كه در بارندگي هاي كمتر از يكصد

ميليمتر بصور ت ديم مي توان كشت نمود. در اكثر خاك ها حتي مناطق سنگالخيرشد مي كند ولي خاك هاي سبك و متوسط را بهتر مي پسندد.

- شن

20

که مخصوص مناطق خشک و نیمه خشک وشن )پالخور( درختچه ای است خاردار متری از سطح دریا می روید دارای2200 تا 1700استپی می باشد. این درختچه بین

خارهای منشعب و سخت بوده، گونه شن گونه ای درختچه ای، نورپسند و مقاوم به خشکی جزء گونه های پیشگام محسوب می گردد. این گونه ارزش تجاری نداشته و

تنها ارزش زیست محیطی دارد. شن نیاز آبی کمی دارند و پس از استقرار با حداقل میزان آبی سازگاری دارد. لذا در مناطق خشک و نیمه خشک بیشتر به کاشت آنها به

صورت بذر اقدام می کنند.

ارس گياه ارس، از معدود سوزني برگان با ارزش ايراني است و رويشگاههاي طبيعي آن مناطق وسيعي از كشور را پوشش كرده است. شمال، جنوب، شرق، غرب و حتي

نواحي مركزي مجاور به كوير ايران، بر قدمت ديرينه اين گونه گواهي مي دهد. سرده )دکتر ثابتی( گونه متنوع6 )دکتر اسدی( الی 5ارس بنا به منابع موجود با دارا بودن

ترین جنس سوزنی برگ در ایران است. معروفترین گونه ارس )دکتر اسدی) است که بعد از بنه متنوعترین جنس سوزنی برگ در ایران است. از اين جهت در طول

استان ايران انجام شد. اين17 مطالعات اكولوژي آن در 1377 الي 1372سالهاي مطالعات نشان داد كه در برخي نقاط تجديد حيات اين گونه متوقف و در بسياري

نقاط نيز به كندي انجام مي شود. اين گياه، از جنبه هاي مختلف صنعتي، حفاظتي وحمايتي بسيار با ارزش است.

اين درختان چنان مقاوم هستند كه به ندرت پايه اي مي توان يافت كه به دليل ضعف فيزيولوژيك و يا آفت زدگي خشكيده باشد. اغلب پايه هاي اين درختان در حال حاضر

در سخت ترين شرايط زيستي، براي حفظ آنچه از بقاء و موجوديتشان باقي مانده تالش مي كنند. در شرايط زيستي بسيار فقيرانه از جمله در بسترهاي به طور كامل

صخره اي و سنگ ريزه اي در حالي كه پوشش رويي خاك فرسايش يافته، اين درختان موجوديت خود را به هر صورت ممكن از جمله با تغييرات مورفولوژيك حفظ كرده

اند.

بادام آمارا

21

بادام درختی است اوتوسترپلیت یا خود عقیم بدین معنی که نمی تواند خودش را تلقیح نماید و یا از واریته خودش تلقیح شود و حتماً باید از واریته های دیگر تلقیح

گردد. درخت بادام دارای گلهای سفید و گلی یا تقریباً قرمز می باشد. پرچم است . تخمدان آن يك30 تا 20 گلبرگ و بين 5 كاسبرگ و 5 هر گل شامل

تخمك و ميوه آن شفت به رنگ سبز پوشيده از كركهاي فراوان2برچه اي محتواي تخمدان2است . معموالً در داخل آن منحصراً يك دانه وجود دارد ، زيرا يكي از

2معموال به رشد خود ادامه نميدهد ولي بعضي مواقع هر دو تخمك نمو حاصل كرده و دانه مغز در داخل ميوه بوجود مي آورد . گلهاي بادام در بهار زودتر از ساير درختان

بغير از فندق باز مي شود . زمان بازشدن گلها بستگي به شرايط آب و هوايي منطقه داشته و از اواسط ديماه تا اواخر اسفند ماه نوسان دارد ، بهمين دليل اغلب از

يخبندان و سرماي نابهنگام بهاره آسيب مي بيند ، گل بادام روي شاخه هاي يك ساله اش بصورت انفرادي ظاهر مي گردد ، گرده بادام چسبناك بوده و تنها بوسيله زنبور

عسل و ساير حشرات انتقال مي يابد. شاخه هاي يك ساله بادام به رنگ سبز روشن و قابل ارتجاع با برگهاي دراز و كشيده و نوك تيز و دندانه دار ديده مي شود. برگهاي يك

ساله آن داراي رنگ سبز روشن بوده كه در آخر فصل برنگ خاكستري در مي آيد . روز پس از گل دهي مي رسد ، ميوه يا بادام ، بيضي140 تا 130ميوه بادام بين

سانتيمتر ، فشرده ، كمي نوك تيز و5 الي 3مورب ، كم و بيش كشيده بطول مخملي و هسته آن سوراخدار و ناوي است . برون بر ميوه كه همان پوست اول است پيش از رسيدن سبز و متراكم مي باشد كه در اواخر خشك و سخت شده و خود بخود

از پوست دوم يا ميانبر جدا مي گردد ، ميانبر يا پوست دوم بسيار محكم و گندمي بوده و بر حسب ارقام مختلف ، صيقلي يا ناصاف مي باشد كه كار نگهداري دائمي

مغز را بعهده دارد كه براي استفاده از درونبر و مغز بايد آنرا شكست . درونبر ياً پوست سوم كه بسيار نازك و لطيف و قهوه اي رنگ به سختي به مغز چسبيده و نوعا

آن را از از مغز جدا نمي كنند ، داخل اين پوست مغز بادام وجود دارد كه از موادنشاسته و گلوتن تشكيل يافته و رنگ آن سفيد و طعمش شيرين يا تلخ است. 3 تا 2بادام درختي است با ريشه قائم ، قوي و نفوذ كننده در عمق خاك كه تا عمق

متر در خاك نفوذ مي نمايد . بادا م درختي است مقاوم به خشكي كه در مناطق نيمه خشك و خشك و خاكهاي فقير ، آهكي و سنگالخي، بصورت ديم يا با مقدار كم آب

آبياري ، قابل كشت مي باشد .

22

متر متغير بوده ، تنه آن در جواني صاف و به مرور8 تا 6ارتفا ع درخت بادام بين سال و50شكافها و تركهايي در روي آن مشاهده مي شود . دير زيستي درخت بادام

سالگي شروع مي گردد .5 الي 4 سال و بازدهي آن از 25عمر مفيد آن كليه بادامهايي كه در ايران مي رويند اعم از جنگلي و غير جنگلي در سه گروه

انشعابات خاردار ، انشعابات كم و بيش خاردار و انشعابات بي خار قرار دارند كه گونهبادام معمولي يا باغي از گروه سوم مي باشد.

انواع درختچه ها و پيچ هاي زينتي مقاوم يا نسبتا مقاوم به خشكي مناسب فضاي سبز شهراصفهان با رعايت محدوديت هاي

شوري خاك و آب هر منطقه

ردیف

ردینام درختچه و پیچ ف

نام درختچه و پیچ

سه رنگ 16توری 1طاووسی 17بودلیا ) دم موش( 2اسپیره 18ختمی درختی 3 خرزهره ) در شیب های رو به19انار گل 4

آفتاب یا پرچین(بداغ 20پیراکانتا 5ابریشم مصری 21شیرخشت 6آقطی 22گل محمدی 7قرمز 8 مریم درختی 23زرشکآبشار طالیی 24زرشک سبز 9

23

پیچ برفی 25ماهونیا 10نسترن کوهی 26به ژاپنی 11ذغال اخته 27درختچه پر 12کلماتیس 28سماق بومی 13شاه پسند درختی 29سماق آمریکایی 14پنج انگشت ) وتیکس( 15

24

گلها و گیاهان زینتی مقاوم یا نسبتاً مقاوم به خشکی مناسبفضای سبز شهر اصفهان

ردیف

ردینام درخت ف

نام درخت

پنی سیتوم 22انواع بومادران 1میخک باغی 23رعنا زیبا 2استکانی 24گازانیا 3آرتمیزیا 25 لیمونیوم )استاتیس( 4الله واژگون 26کروپسیس 5انواع آلبوم زینتی 27داوودی 6زنبق گل درشت و زنبق پروانه 28سلوی دائمی 7زینتی 8 گل سریش 29ریحانآالله 30مغربی 9

آنمون 31ختمی دائمی 10الله زاگرس 32ملیت ) ارزن زینتی( 11پرووسکیا 33بابونه 12گل ماهور 34مخلصه 13شقایق 35الواندوال 14ارتیشو 36رزماری 15تاناستوم 37سانتولینا 16اتریپلکس 38نپنتا ) علف گربه( 17فرانکنیا 39توکوریوم 18ناز آفتابی 40آویشن 1941Lastis spآلیسوم ) مروارید عسلی( 20 ساکستیل-–آنواع آلیسوم 21

آلیسوم مونتائوم 42Consoil da

25