topraklama projeleri

Upload: emre-kabatas

Post on 06-Apr-2018

249 views

Category:

Documents


1 download

TRANSCRIPT

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    1/39

    T.C.MLL ETM BAKANLII

    MEGEP(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN

    GLENDRLMES PROJES)

    ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

    TOPRAKLAMA PROJELER

    ANKARA 2007

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    2/39

    Milli Eitim Bakanl taraf ndan gelitirilen modller;

    Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul veKurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192dala ait ereve retim programlarnda amalanan meslekiyeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retimmateryalleridir(Ders Notlardr).

    Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireyselrenmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarakhazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki veTeknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmayabalanmtr.

    Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalananyeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasndagelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlktailgili birime bildirilir.

    rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendinemesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internetzerinden ulalabilir.

    Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsizolarak datlr.

    Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cretkarlnda satlamaz.

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    3/39

    i

    AIKLAMALAR............................................................................................................... ii

    GR ..................................................................................................................................1 RENME FAALYET- 1 ................................................................................................3 1. TEMEL TOPRAKLAMA PROJE ZM.......................................................................3

    1.1. Topraklama Proje lek ve Sembolleri......................................................................3 1.2. izilmi Topraklama Projelerininncelenmesi...........................................................4 1.3. Temel Topraklama Plan izimi................................................................................5 1.4. Topraklamalar Ynetmelii.......................................................................................5 1.5. Tesisleri Ynetmelii ..........................................................................................16 1.6. Fen Adamlar Ynetmelii ......................................................................................17 UYGULAMA FAALYETLER.....................................................................................22 LME VE DEERLENDRME.................................................................................23

    RENME FAALYET- 2 ..............................................................................................24 2. TOPRAKLAMA PROJE HESAPLARI..........................................................................24 2.1. Hesaplamalarda Kullanlan Deerler .......................................................................24

    2.1.1. Toprak zgl Direnci () .................................................................................24 2.1.2.erit Uzunluu(L) ............................................................................................25 2.1.3. Elektrot Gmlme Derinlii (H).......................................................................26 2.1.4. ubuk Boyu (l) ................................................................................................26 2.1.5. Temelin Eni (a) ................................................................................................27 2.1.6. Temelin Boyu (b).............................................................................................27 2.1.7. Temelin Enine Paralelletken Says ................................................................27 2.1.8. Temel Boyuna Paralel Kol Says .....................................................................27

    2.2. Hesaplanacak Deerler............................................................................................27 2.2.1. Toplam Temel Eniletken Boyu.......................................................................28 2.2.2. Toplam Temel Boyuletken Boyu....................................................................28 2.2.3. Toplam Temel Topraklamaletkeni (L)............................................................28 2.2.4.erit ap (Edeer ap) (D)............................................................................28 2.2.5. Yatay Topraklama Edeer Direnci (Ry) ..........................................................29 2.2.6. Dikey Topraklama Edeer Direnci (R) ..........................................................29 2.2.7. Topraklama Toplam Edeer Direnci (Re)........................................................29

    2.3. Standart Diren Snr Deeri Uygunluk Kontrol.....................................................30 UYGULAMA FAALYETLER....................................................................................31 LME VE DEERLENDRME.................................................................................32

    MODL DEERLENDRME...........................................................................................33 CEVAP ANAHTARLARI.................................................................................................34 KAYNAKA ....................................................................................................................35

    NDEKLER

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    4/39

    ii

    AIKLAMALARKOD 522EE0078 ALAN Elektrik Elektronik TeknolojisiDAL/MESLEK Elektrik Tesisatlar ve Pano MontrlMODLN ADI Topraklama Projeleri

    MODLN TANIMI Topraklama proje izim hesaplamalarn renmemateryalidir.SRE 40/32N KOUL n koul yoktur.

    YETERLK Topraklama projelerini izmek.

    MODLN AMACI

    Genel AmaUygun ortam salandnda, TS, kuvvetli akm, topraklamaynetmeliine uygun olarak, topraklama projeleriniizebileceksiniz.Amalar1. Temel topraklama plann izebileceksiniz.2. Topraklama proje hesaplamalarn yapabileceksiniz.

    ETM RETMORTAMLARI VEDONANIMLARI

    izilmi topraklama projesi, kalem, silgi, cetvel, T cetveli,aydnger izim kd, yaz ablonu, resim masas, daireablonu, sembolablonu, hesap makinesi.

    LME VEDEERLENDRME

    Her bir faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirmesorular ile kendizi kendini deerlendireceksiniz.retmen modl sonunda size lme arac (uygulama,soru-cevap) uygulayarak modl uygulamalar ilekazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir.

    AIKLAMALAR

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    5/39

    1

    GR Sevgili renci,

    Gelien teknoloji gnmzde hayatn her aamasnda artarak kendini gstermektedir.Teknolojinin temel dayana elektrik enerjisidir. Elektrik enerjisinin yokluu bu gn iintm olumsuzluklar beraberinde getirir.

    Bu enerjiyi kullanrken, ok dikkat etmek durumundayz. Aksi taktirde hayatitehlikeler ortaya kar. nsan hayatnn deerini maddiyat ile lmek mmkn deildir. Onedenle, korunma metotlar iin harcanan meblan nemi yoktur. Fakat hem ucuz hem dedaha gvenli bir ortamda almak mmkndr. nsanlara gvenli bir alma ortam

    salamak iin en kolay ve en ucuz gvenlik tedbirlerinden biri de topraklama yapmaktr.Topraklama bina yaplrken temel aamasnda yaplmaldr. Bu hem maliyeti azaltr, hem dedaha gvenli bir ortam salar. Bu ekilde yaplan topraklamaya temel topraklamas denir.

    Okuyacanz bu modlde temel topraklamasnn nasl yaplaca konusuilenmektedir. Bu bilgiler sizin normal yaamda ve meslek yaamnda kullanabileceinizbilgilerdir.

    GR

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    6/39

    2

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    7/39

    3

    RENME FAALYET- 1

    Temel topraklama plann izebileceksiniz.

    Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalarunlar olmaldr:

    Topraklamann ne olduunu ve neden kullanldn renmelisiniz.

    Topraklamann kullanm amalar iin evrenizdeki elektrik malzemeleri satanmaazalarda topraklama elemanlar hakknda bilgi edinmelisiniz. Daha sonra, Internetortamndan ve kitaplardan topraklama hakknda n bilgi sahibi olmanz gerekir.

    1. TEMEL TOPRAKLAMA PROJE ZM 1.1. Topraklama Proje lek ve Sembolleri

    Proje lekleri, mimari planlara uygun olarak aadaki leklerde izilmelidir.

    Vaziyet Plan : 1/1000 Kat Planlar : 1/50 veya ok byk paftalarda 1/100 Ayrntlar : 1/20

    Proje izimlerinde kullanlacak semboller tablo 1.1 de verilmitir.

    Tablo 1.1: Topraklama sembolleri

    RENME FAALYET 1

    AMA

    ARATIRMA

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    8/39

    4

    1.2. izilmi Topraklama Projelerininncelenmesi

    Aada rnek bir proje verilmitir. Bu rnek proje, kitabmzn sayfasna smas iin1/200 leine kltlmtr. Proje izimleri 1/50 leinde yaplmaldr.

    ekil 1.1: rnek topraklama projesi

    ekil 1.1deki rnek projede grld gibi topraklama levhas olarak 20 mm apnda3,5 metre uzunluunda bakr ubuk kullanlmtr. Topraklama iletkeni olarak 95 mm2 kesitinde plak rgl bakr iletken kullanlmtr. Topraklama iletkeninin ap, uzunluu velevhalarn says, hesaplamalar ile uygunluu kontrol edilir. kinci retim faaliyetindehesaplamalar ile ilgili bilgiler verilecektir.

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    9/39

    5

    1.3. Temel Topraklama Plan izimi

    Mimari Plan zelliiTopraklama projeleri izilmeden nce, topraklama yaplacak olan binann plan, projesi

    incelenerek ynetmeliklere uygun olarak aratrmalar yaplr (toprak zgl direnci, binannkullanm amac, apartman, okul vs.). Risk ve belirsizlikleri en aza indirecek sonular en ksazamanda elde etmeye almak gerekir. Mimari plan hazrlanrken yrrlkteki kanun,ynetmelik, artnameler, TSE ve uluslararas standartlara uygun olarak hazrlanmaldr. nart mimari planlardr. Mimari plan enerji girii ve datm iin nemlidir. Vaziyet plan binann konumunu, stten grnn, corafi ynlerini gsterir. Mimari planlar bodrumkattan balayarak son kata kadar ayr ayr gsterilir. Mimari planlarn hazrlanmas 03/12/2003 tarihli Elektrik Tesisat ynetmeliinde belirtilenartlara uygun olmaldr.Aksi taktirde yine ynetmeliklerde yer alan uygunsuz tesisat hkmleri geerlidir.Topraklama ve topraklayc tesislerine ait hkmler ise 44. ve 45. madde olarak bu hkmleriinde yer alr. Topraklama tesislerinde yaplacak olan tm ayrntl ilemlerTMMOBlnn 21/08/2001 tarihli ve 24500 sayl Resmi Gazetede yer alan hkmleridorultusunda yaplr. izilmi olan mimari plan zerinde binann temel lleri mevcuttur.Bu ller ve binann kullanm amac (okul, apartman, otel vs.), binada kullanlan almagerilimi de gz nnde bulundurularak gerekli topraklama deerleri hesaplanr.

    1.4. Topraklamalar Ynetmelii

    Elektrik tesislerinde topraklama ynetmeliinin baz maddeleri; madde 4-b, madde 5-b, madde 6, madde 9, ek: K ve ek:L

    Madde 4-b7.3) Topraklamann ekline gre tanmlar:

    i) Mnferit (tekil) topraklama: iletme eleman veya cihazn sadece kendine ilikintopraklaycya bal olduu topraklamadr.

    ii) Yldz eklinde topraklama: Birok iletme elemannn veya cihaza ilikintopraklama iletkenlerinin topraklanm bir noktada yldz eklinde toplanmasdr.

    iii) oklu topraklama: Bir iletme eleman veya cihazn topraklanm birok iletkene

    (rnein potansiyel dengeleme iletkeni, koruma iletkeni (PE) veya fonksiyon topraklamailetkeni (FE)) baland topraklamadr. Bu topraklama iletkenleri ayn topraklamabirletirme iletkenine veya farkl topraklayclara bal olabilir.

    iv) Yzeysel topraklama: topraklanacak iletme elemanlar veya cihazlarn ve iletiimtesislerinin iletme akm tamayan iletken ksmlarnn a eklinde kendi aralarnda korumatopraklamasna veya fonksiyon ve koruma topraklamasna baland topraklamadr.

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    10/39

    6

    8.) Topraklayc (topraklama elektrodu) topraa gml ve toprakla iletken birbalants olan veya beton iine gml, geni yzeyli balants olan iletken paralardr.

    9.) Topraklayc eitleri:

    9.1) Konuma gre topraklayclar:

    i) Yzeysel topraklayc: Genel olarak 0,5-1 m arasnda bir derinlie yerletirilentopraklaycdr. Galvanizlierit veya yuvarlak ya da rgl iletkenden yaplabilir ve yldz,halka, gzl topraklayc ya da bunlarn karm olabilir.

    ii) Derin topraklayc: Genellikle dey olarak 1 mden daha derine yerletirilentopraklaycdr. Galvanizli boru, yuvarlak ubuk veya benzeri profil malzemelerdenyaplabilir.

    9.2) Biim ve profile gre topraklayclar:

    i) erit topraklayc: erit eklindeki iletken malzeme ile yaplan topraklaycdr.

    ii) Boru ve profil topraklayc: Boru ve profileklindeki iletken malzeme ile yaplantopraklaycdr.

    iii) rgl iletken topraklayc: rgl iletken malzeme ile yaplan topraklaycdr.rgl iletkeni oluturan teller ince olmamaldr.

    iv) Doal topraklayc: Temel amac topraklama olmayan, fakat (topraklayc olaraketkili olan, toprakla veya suyla dorudan doruya veya beton zerinden temasta bulunanyaplarn elik blmleri, boru tesisatlar, temel kazklar gibi metal paralardr.

    v)Topraklayc etkili olan kablo: Melal klf , siperi (ekran) ve zrhlarnn iletkenliitopraa greerit topraklayc niteliinde olan kablodur.

    vi) plak topraklayc balant iletkeni: Bir topraklaycya balanan plaktopraklama iletkeninin toprak iinde kalan blm, topraklaycnn bir paras saylr.

    vii) Temel topraklayc (temel iine yerletirilmi topraklayc): Beton iine gml,toprakla (beton zerinden) geni yzeyli olarak temasta bulunan iletkendir.

    Madde 5-b)Mekanik dayanm ve korozyona kar dayankllk bakmndan topraklama tesisinin

    boyutlandrlmas:

    1) Topraklayc (Topraklama elektrodu): Topraklayclar toprak ile srekli temastabulunduu iin korozyon (kimyasal ve biyolojik etkiler, oksitlenme, elektrolitik korozyonoluumu ve elektroliz vb) kar dayankl malzemeden olumaldr. Bunlar hem montajesnasnda kabilecek mekanik zorlanmalara kar dayankl olmal hem de normal iletmede

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    11/39

    7

    oluan mekanik etkilere dayanmaldr. Beton temeline gmlen elik ve elik kazklar veyadier doal topraklayclar topraklama tesisinin bir ksm olarak kullanlabilirler.

    Topraklayclar iin, mekanik dayanm ve korozyon bakmndan en kk boyutlar Ek-Adaverilmitir.

    plak bakr ya da bakr kaplamal elikten yaplm geni topraklayc sistemlerinin;boru hatlar, vb. elik yer alt tesislerine olabildiince metalik olarak temas etmemesinedikkat edilmelidir. Aksi durumda elik blmler byk bir korozyon tehlikesine urayabilir.

    2) Topraklama iletkenleri: Topraklama iletkenlerinin mekanik dayanm ve korozyonakar dayankllk bakmndan en kk kesitleri aada verilmitir.

    - Bakr 16 mm2 (Ek-F, F 5'teki istisnaya baknz)- Alminyum 35 mm2

    -elik 50 mm2

    Topraklama tesislerinin yaplmas Madde 6-a)

    Topraklaycnn ve topraklama iletkenlerinin tesis edilmesi: Bir topraklama tesisigenel olarak toprak iine gmlen veya aklan yatay, dey veya eik birka topraklaycnnbir araya getirilmesi ile (uygun toprak yaylma direncinin elde edilmesi iin eitlitopraklayc kombinasyonlar) yaplr.

    Toprak zdirencini drmek iin, kimyasal maddelerin kullanlmas nerilmez.

    Yzeysel topraklayclar 0,5m ile 1m arasnda bir derinlie yerletirilmelidir. Bumekanik olarak yeterli bir gvenlik salar. Topraklaycnn, donma noktas snr altndakalan bir derinlie tesis edilmesi tavsiye edilir.

    Dey aklan ubuklar durumunda her bir ubuun ba, genellikle toprak seviyesininaltna yerletirilmelidir. Toprak zdirencinin derinlie bal olarak azalmas halinde deyveya eik olarak aklm topraklayclarn zellikle yarar vardr.

    Bu ynetmelie uygun olarak topraklanm ve inaatn bir birimini oluturan metaliskelet, bu iskelete dorudan balanan toprak blmleri iin topraklama iletkeni olarakkullanlabilir.

    Madde 9-e)

    2) Koruma iletkenlerinin eitleri:

    2 1) Koruma iletkeni aadakilerden oluabilir:

    - ok damarl kablo ve hatlardaki iletkenler,- Gerilimli iletkenler ile ayn mahfaza iindeki yaltlm veya plak iletkenler,- Sabit olarak denmi plak veya yaltlm iletkenler,

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    12/39

    8

    - Kablolarn klf , ekran ve zrh gibi uygun metal klflar,- letken ve hatlar iin metal borular veya dier metal klflar,

    - Madde 9-e 2.4e uygun yabanc iletken ksmlar.2.2) Eer tesis anahtarlama cihaz kombinasyonlarnn veya metal mahfazal bara

    sistemlerinin mahfaza veya konstrksiyon ksmlarn da ieriyor ise, bunlarn aadaki koulu da ayn zamanda yerine getirmesi durumunda metal mahfaza veya konstrksiyonksmlar koruma iletkeni olarak kullanlabilir:

    i) Bunlarn srekli elektrik balantlar, mekanik, kimyasal veya elektro-kimyasaletkiler nedeniyle ktlemesinin nlenmesi konstrktif olarak gvenlik altna alnmsa,

    ii) letkenlikleri en az Madde 9-e1/ideki kesitlere uygun ise,

    iii) Bunun iin ngrlm her bir yere baka koruma iletkenleri ile balanabilecek

    durumdaysa.Not: Son koul sadece dardan gelen koruma iletkenlerinin balanmas iin

    geerlidir.

    Ek-KK.1 Toprak zdirenci:

    Toprak zdirenciE deiik yerlerdeki toprak cinsine, tane yapsna, younluuna veneme bal olarak deiir. (izelge-K 1e baknz). Tasarmda yerinde lme yaplmaldr.

    Birka metre derinlie kadar topraktaki nem orannn deiimi, toprak zdirencinde

    geici deiimlere neden olur. Gz nne alnmas gereken dier bir durum, deiikderinliklerdeki farkl toprak zdirenli toprak tabakalarnn varl nedeniyle toprakzdirencindeki deiimdir.

    izelge-K 1 Alternatif akm frekanslarnda toprak zdirenci (sk llen deerler)Toprak cinsi Toprak zdirenciE (.m)

    Bataklk 5-40amur, kil, humus 20-200Kum 200-2500akl 2000-3000Havann etkisiyle dalm ta ounlukla50000Morenin (Buzulta) >30000

    Ek-L

    Topraklayclarn ve Topraklamaletkenlerinin TesisiL.1 Topraklayclarn tesisiL.1.1 Yzeysel topraklayclar: Yzeysel topraklayclar genellikle kanal diplerine

    veya temel kazlarna denirler.Topraklayclarn;- Dolgu toprakla sktrlmas,

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    13/39

    9

    - Kayalarn veya akllarn dorudan gmlm elektrotlarla temasnn nlenmesi,- Mevcut topran uygun olmamas durumunda uygun dolgu toprakla deitirilmesi

    tavsiye edilir.L. 1.2 Temel topraklayclar:

    a) Temel topraklamasnn ilevi: Temel topraklamas, potansiyel dengelemesininetkisini arttrr. Bunun dnda, nc Blmdeki kurallar yerine getirildii takdirde, temeltopraklamas kuvvetli akm tesislerinde ve yldrma kar koruma tesislerinde topraklayc olarak uygundur.

    Bu topraklama, yap balant kutusunun arkasndaki elektrik tesisinin veya bunaedeer bir tesisin ana blmdr.

    b)Yapl

    1) Genel

    i) Temel topraklayc, kapal bir ring eklinde yaplmaldr ve binann d duvarlarn temellerine veya temel platformu iine yerletirilmelidir (ekil-1.2ve ekil-1.3e baknz).

    ekil 1.2: Tek bir ev durumunda temel topraklaycnn yerletirilmesine rnek

    ekil 1.3: Bitiik nizam evlerde temel topraklaycnn yerletirilmesine rnek

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    14/39

    10

    evresi byk olan binalarda temel topraklayc taraf ndan evrelenen alan, eninebalantlarla 20 m x 20 mlik gzlere blnmelidir (ekil-1.4 ve 1.5e baknz).

    ekil 1.4: Byke bir i merkezinde temel topraklaycnn yerletirilmesine rnek

    ekil 1.5: 20x20 m a elde etmek iin topraklama plann izilmesine rnek

    ii) Temel topraklayc, her taraf betonla kaplanacakekilde dzenlenmelidir. elikerit topraklayc kullanldnda, buerit dik olarak yerletirilmelidir.

    iii)Temel topraklayc, dilatasyon derzlerinin olduu yerlerde kesilmelidir. Sonnoktalar temelin dna karlmal ve yeterince esnek balant yaplmaldr. Balant yerleriher zaman kontrol edilebilir olmaldr (ekil-1.6ya baknz).

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    15/39

    11

    ekil 1.6: Yap boluklarnda topraklayc balantsna rnek

    2) Malzeme: Temel topraklamas iin en kk kesiti 30 mm x 3,5 mm olan elikeritveya en kk ap 10 mm olan yuvarlak elik kullanlmaldr. elik, inko kapl olabilirveya olmayabilir. Balant filizleri inko kapl elikten yaplm olmaldr. Balant ksmlar korozyona dayankl elikten olmaldr.

    3) elik hasrl olmayan (kuvvetlendirilmemi) temel iinde yerletirme: Temel

    topraklayc, temel betonu dkldkten sonra, her ynde en az 5 cm beton iinde kalacakekilde yerletirilmelidir. Topraklaycnn beton iindeki yerini sabitlemek iin uygunmesafe tutucular kullanlmaldr (ekil-1.7ye baknz).

    ekil 1.7: Demir donats bulunmayan temel iinde topraklaycnn yerletirilmesine rnek

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    16/39

    12

    4) elik hasrl (kuvvetlendirilmi) temel ve su yaltm malzemesi iinde yerletirme:Temel topraklayc, en alt sradaki elik hasr zerine yerletirilmeli ve yerini sabitlemek iin

    yaklak 2 mlik aralklarla elik hasrla balanmaldr (ekil-1.8 veekil-1.9a baknz).

    ekil 1.8: Demir donats bulunan temel iinde topraklaycnn yerletirilmesine rnek

    ekil 1.9: elik donat zerinde mesafe tutucunun yerletirilmesine rnek

    Dardan basn yapan suya kar (DIN 18195 Ksm 6'ya gre) yaltlm binalardatemel topraklayc, yaltmn altndaki beton tabakas iine yerletirilmelidir. Balant filizleriya d yzeyden veya yaltm malzemesi arkasndaki dolgu tabakasndan beton iine gmldurumda yukar karlmal ve en yksek yeralt su seviyesinin stnden bina iinesokulmaldr. Balant filizleri veya ksmlar, gerekli nlemler alnrsa (DIN 18195 Ksm9'a gre) yaltm malzemesi iinden de geirilip bina iine sokulabilir (ekil 1.9 a baknz).

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    17/39

    13

    ekil 1.10: Bina temeli yaltm malzemesi iinde kalan topraklaycnn yerletirilmesine rnek

    c)Temel topraklaycnn ksmlarnn balants: Temel topraklaycnn ksmlarn birbirleriyle balamak iin (DIN 48845'e uygun) apraz balayclar ve uygun kamal (DIN48 834'ye gre) balantlar kullanlmaldr veya balantlar DIN 1910 serisi standartlarauygunekilde (L.1.2/b.1-iii' ye de baknz) kaynakla yaplmaldr

    Resim 1.1: Ekin kaynakla yaplmas ve rnek ekler

    d) Balant filizleri ve balant paralar:

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    18/39

    14

    i) Ana potansiyel dengeleme yapmak amacyla, potansiyel dengeleme barasnabalanacak balant filizi veya balant paras bina balant kutusunun yaknna

    yerletirilmelidir.ii) Balant filizleri, bina iine girdikleri yerden itibaren en az 1,5 mlik bir uzunlua

    sahip olmaldr. Bu filizler, giri noktalarnda korozyona kar ek olarak korunmaldr.Balant filizleri, inaat srasnda gze arpacakekilde iaretlenmelidir.

    Resim 1.2: Toprak potansiyel dengeleyicinin balanmasna rnek

    iii) Temel topraklayc yldrma kar koruma topraklaycs olarak kullanlacaksa,

    zel balant filizleri veya paralar, yldrmlk (paratoner) iletkenlerinin balants iindar doru karlmaldr. Bu balant filizlerinin veya paralarnn says ve yapl iinDIN VDE 0185 Ksm 1 geerlidir (ekil 1.10a baknz).

    ekil 1.11: Balant filizlerinin balanmasna rnek

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    19/39

    15

    iv) rnein asansr raylar gibi metal malzemeden yaplm konstrksiyon ksmlar dorudan temel topraklayc ile balanacaksa, gerekli yerlerde ek balant filizleri veya

    paralar ngrlmelidir.L.1.3 Dey veya derin topraklayclar: Dey veya derin topraklayclar, toprak

    ierisine aklrlar ve birbirleri arasnda ubuk boyundan daha az mesafe braklmamaldr.akma srasnda ubuklara zarar vermeyen uygun aralar kullanlmaldr.

    L.1.4 Topraklayclarn eklenmesi: Topraklama ebekesi ierisindeki topraklamaann iletken paralarnn balanmas iin ekler kullanlr. Ekler topraklayclarn elektrikseliletiminin, mekaniksel vesl dayanm edeerlerini salayacakekilde boyutlandrlmaldr.

    Topraklayclar anmaya dayankl olmal ve galvanik pil oluumunun etkisindekalmamaldr. ubuklarn eklerinde kullanlan malzemeler ubuklarla ayn mekanik

    dayanma sahip olmal ve akma esnasnda mekanik darbelere dayankl olmaldr. Galvanikanmaya neden olabilecek deiik metaller balandnda; ekler, etraflarndakielektrolitlerle temasa kar dayankl dzenlerle korunmaldr.

    L.2 Topraklama iletkenlerinin tesis edilmesi: Genel olarak topraklama iletkenleri,mmkn olduunca ksa yoldan balanmaldr.

    L.2.1 Topraklama iletkenlerinin tesisi: Aadaki yntemler tesis edilme srasnda gznne alnmaldr.

    - Gml topraklama iletkenleri: Mekanik tahribata kar korunmas gerekmektedir.- Ulalabilir olarak tesis edilmi topraklama iletkenleri: Topraklama iletkenleri toprak

    zerine yerletirilebilir. Byle bir durumda bunlara her an ulalabilir. Eer bir mekaniktahribat riski sz konusu olacaksa, topraklama iletkeni uygunekilde korunmaldr.

    - Betona gml topraklama iletkenleri: Topraklama iletkenleri beton ierisine degmlebilirler. Balant ular her iki uta da kolaylkla eriilebilir olmaldr.

    plak topraklama iletkenlerinin, topraa veya betona girdii yerlerde anmay nlemek amacyla zel itina gsterilmelidir.

    L.2.2 Topraklama iletkenlerinin eklenmesi: Ekler, hata akm geme durumlarndaherhangi bir kabul edilemezs ykselmesini nlemek iin, iyi bir elektriksel srekliliesahip olmaldr.

    Ekler gevek olmamaldr ve korozyona kar korunmaldr. Deiik metallerbalanmak zorunda kalndnda, galvanik piller ve sonucunda galvanik anma oluumunedeniyle ekler, etraflarndaki elektrolitlerle temasa kar dayankl dzenlerle korunmaldr.

    Topraklama iletkenini, topraklaycya, ana topraklama balant ucuna ve herhangi birmetalik ksma balamak iin, uygun balant paralar kullanlmaldr. Cvata balants yalnz bir cvata ile yaplrsa, en azndan M10 cvata kullanlmaldr. rgl iletkenlerde(ezmeli, sktrmal ya da vidal balantlar gibi) kovanl (manonlu) balantlar dakullanlabilir. rgl bakr iletkenlerin kurun klflar balant noktalarnda soyulmaldr;

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    20/39

    16

    balant noktalar korozyona kar (rnein bitm gibi maddeler ile) korunmaldr. Deneyamacyla, ayrma yerleri ihtiyac karlanabilmelidir.

    Resim 1.3: Ek paralar

    zel aletler kullanlmadan eklerin sklmesi mmkn olmamaldr.

    L.3 Beton ierisinde demirlerin topraklama amac iin kullanm Beton demirleri eitli amalar iin kullanlabilir:

    a) Topraklama sisteminin bir paras olarak; bu durumda beton demirlerinin boyutuMadde 5-b2 ile uygun olmaldr.

    b) letmecinin korunmas iin gerilim dzenleyicisi olarak; bu durumda elik yapnnbtn ilgili paralar aralarnda gerilim fark oluturmayacak ekilde birbirleriylebalanmaldr. Balantlar Madde 5-b3 ile uygun olarak boyutlandrlmaldr.

    c) Yksek frekansl akmlarla balantl elektromanyetik ekran olarak; bu durumdaelik konstrksiyonun btn ilgili paralar, yksek frekansl akmlar iin ok kkempedans yolu tekil etmek amacyla birbirleriyle balanrlar. Cihaz balantlar ulamnnzor olduu durumlar iin, bir ok balant noktas olmal ve elektromanyetik etkileri en azaindirmek amacyla mmkn olduunca ksa balantlar yaplmaldr.

    elik konstrksiyon baralar bu amalarla kullanldnda, korozyon olasl en azseviyede tutulmaldr. elik konstrksiyon baralarna yaplan bu balantlar bu Ek Lyeuygun olmaldr.

    1.5. Tesisleri Ynetmelii Tesisleri Ynetmeliinin topraklama projeleri ile ilgili ksmlar;Tanmlar:

    30 - Yldrmdan koruma sistemi (YKS): Bir yapnn yldrm etkilerindenkorunmas iin kullanlan, d ve i koruma sistemlerinin her ikisini de ihtiva eden komplesistemi,

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    21/39

    17

    31 - D YKS: Yakalama ular sistemi, ini iletkenleri sistemi ve toprak balant sisteminden oluan blm,

    32 - Yakalama ucu sistemi: D YKS'nin atmosferik kaynakl elektrik dearjlarn tutmas amalanan blmn,

    33 - ndirme iletkenleri sistemi: Yldrm akmn, yakalama ular sistemindentopraklama sistemine geirmesi amalanan blmn,

    34 - Toprak balant sistemi: D YKS'nin, yldrm akmn topraa topraklayc ile ileten ve datan blmn,

    35 - YKS: Korunacak hacim iinde yldrm akmnn elektrik ve manyetiketkilerini azaltan btn tamamlayc tertibat,

    ema izimi ile ilgili ksmlar:

    5) Koruma sistemleri;

    i) Topraklama tesisi;

    i.1) Toprak zdirenci (projeye balamadan nce belirlenmelidir.),

    i.2) Temel topraklamas planlar,

    i.3) Koruma topraklamas ve potansiyel dengeleme planlar,

    i.4) Topraklama tesisiemas,

    i.5) Toprak direncinin hesaplanmas,

    i.6) Topraklama ve koruma iletkenleri kesitlerinin belirlenmesi.

    1.6. Fen Adamlar Ynetmelii

    Milli Eitim Bakanl ile Bayndrlk ve skn Bakanlndan:

    ELEKTRK LE LGL FEN ADAMLARININ YETK, GREV VESORUMLULUKLARI HAKKINDA YNETMELK

    Dayand Kanunun Numaras ve Tarihi: 3194 - 03.05.1985 Resmi Gazete ile Neir veln: 11 Kasm 1989 - Say: 20339

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    22/39

    18

    BRNC BLMGenel Hkmler

    Ama-KapsamMadde 1 - Bu Ynetmeliin amac 3542 sayl kanun ile 3194 sayl Kanunun 5 inci

    maddesine eklenen f krada tanmlanan fen adamlarndan elektrik ile ilgili olanlarnn yetki,grev ve sorumluluklarn belirlemektedir.

    Dayanak

    Madde 2 - Bu Ynetmelik 3194 sayl mar Kanunu`nun 44 nc maddesi, 11 incibendini deitiren 3542 sayl Kanun`un 3 nc maddesi gereince dzenlenmitir.

    KNC BLMFen Adamlarnn Gruplandrlmas

    Madde 3 - Elektrik ile ilgili fen adamlar, grdkleri teknik veya mesleki renimseviyelerine gre aadaki gruplara ayrlrlar;

    1 inci GrupEn az 3 veya 4 yl yksek renim grenler.

    2 inci GrupEn az 2 yllk yksek teknik renim grenler ile ortaokuldan sonra enaz 4 veya 5 yl

    mesleki ve teknik renim grenler.

    3 nc GrupEn az lise dengi mesleki ve teknik renim grenler, lise mezunu olup bir renim yl

    sreyle Bakanlklarn am olduu kurslar baar ile tamamlam olanlar ile 3308 sayl raklk ve Mesleki Eitimi Kanununun ngrd eitim sonucu ustalk belgesi alanlar.

    NC BLMElektriklelgili Fen Adamlarnn Grev, Yetki ve Sorumluluklar

    Madde 4 - (De. RG: 3.2.1990-20422) Elektrikle ilgili fen adamlarnn grev,yetki vesorumluluklar aada belirtilmitir.

    1 inci Grupa) Elektrik i tesisi plan, proje, resim ve hesaplarnn hazrlanmas ve imzalanmas

    ileri:Balant gc 50 KW`a kadar olan binalarn elektrik i tesisleri,b) Elektrik Tesisi Yapm leri:Balant gc 150 KW, 400 Volta kadar tesisler,c) letme ve bakm ileri :Balant gc 1500 KW`a kadar (35 K V dahil) tesisler,d) Muayene ve Kabulleri:

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    23/39

    19

    Kendileri taraf ndan yaplan tesislerin bakm, muayene, balant ve kabul iin gerekliilerin tamamlanmas, ilerinde yetkilidirler.

    2 nci Grup

    a) Elektrik i tesisi plan, proje, resim ve hesaplarnn hazrlanmas ve imzalanmas ileri :

    Balant gc 30 KW`a kadar olan binalarn elektrik i tesisleri,b) Elektrik i tesisi yapm ileri:Balant gc 125 KW, 400 Volta kadar tesisler,c) letme ve bakm ileri :Balant gc 1000 KW`a kadar (35 KV dahil) tesisler,d) Muayene ve kabul ileri:Kendileri taraf ndan yaplan tesislerin bakm, muayene, balant ve kabul iin gerekli

    ilerin tamamlanmas, ilerinde yetkilidirler.

    3 nc Grup

    a) Elektrik i tesisi yapm ileri:Balant gc 75 KW,400 Volta kadar tesisler,c) letme ve bakm ileri :Balant gc 500 KW, 400 Volta kadar tesisler,d) Muayene ve kabul ileri:Kendileri taraf ndan yaplan tesislerin bakm, muayene, balant ve kabul iin gerekli

    ilerin tamamlanmas, ilerinde yetkilidirler.

    DRDNC BLMSorumluluk Ceza ve HkmleriSorumluluk

    Madde 5 - Fen adamlar, ilgili idarelere kar ynetmelikte belirlenen yetkilerine veihtisas ve itigal konularna gre, aldklar ilerin yrrlkteki kanununa, imar planna,ynetmelie, ruhsat ve eki projelerine, Trk Standartlarna, Teknik artnamelere, Gvenlii Tzne, ilgili tm mevzuat hkmlerine, fen, sanat ve salk kurallarna uygunolarak tamamlanmasndan ykml ve sorumludurlar.

    Fen adamlar, tesisatn salamlndan, niteliklerinden, usulszlk ve teknie aykr yaplm olmasndan doacak zararlardan ayrca sorumludurlar.Ceza

    Madde 6 -Bu Ynetmelikte belirtilen fen adamlarnn 5 inci maddede hkme balanansorumluluklar yerine getirmemeleri hlinde veya kendi kusurlar nedeniyle, hasara, hatal veya yanl uygulamaya neden olduklar tespit edildiinde kendilerine yazl uyardabulunulur.

    Bu hatal uygulamalarn tekrar durumunda 3194 sayl mar Kanununun cezahkmleri ile Trk Ceza Kanununun ilgili hkmleri uygulanr.

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    24/39

    20

    BENC BLMeitli Hkmler

    Balant gcMadde 7 - Balant gc, yetkili elektrikilerin yetki snrlarnn belirlenmesinde en

    nemli faktr olup, abonenin birebeke veyaebeke blmne bal elektrikle alan tmcihazlarnn toplam gcdr.

    Balant gc, aydnlatma ve kuvvet glerinin toplam olarak hesaplanr. Yetkisnrnn belirlenmesinde, elektrikebekesinden beslenecek her yapnn tamamnn balant gc hesaplanr. Yapda asansr varsa, asansrn ekecei g, ebekeye balant gcndenkartlarak yetki snr belirlenir.

    Tesis ileri komple bir i saylr. Yetki snrnn belirlenmesinde her bir yapnndaireleri ve blmleri ayr ayr gz nne alnarak ayr i birimleri olarak kabul edilemez.

    Aydnlatma Gc

    Madde 8 - Aydnlatma gc, aydnlatlacak yerin m2 si (metre karesi) iin en az 12 W.gz nne alnarak hesaplanacak gtr. 10 Amperden daha kk akml prizlerin gleribu deerin iindedir.

    Aydnlatma Alannn Hesaplanmasnda

    a) Yapnn her katnn ayr ayr d boyutlarna gre (Balkon, aydnlk ve antre dhil)

    bulunan alanlarn toplam esas alnr.b) Bahe aydnlatmas gibi eitli aydnlatma trlerinde bu alan, projesinde belirtilen

    yzey olarak gz nne alnr.

    Kuvvet Gc

    Madde 9 - 10 Amperden byk her trl bir fazl ve fazl pirizlerin gleri ilekalorifer, asansr, shhi tesisler, sanayi tesisleri ve dier btn tesislerde bulunan her trlelektrik aygtlarnn plakalarnda yazl glerdir.

    Asansrleri Sorumluluu

    Madde 10 - Elektrik tesisatlar her trl asansr tesisat ile ilgili sorumluluuyklenemezler.

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    25/39

    21

    Sicil

    Madde 11 - Belediye ve mcavir alan snrlar iinde bu ynetmelikte bahsi geenhizmetlerde faaliyette bulunan veya bulunmak isteyen fen adamlarnn sicilleri belediyelerinsicil brolarnca tutulur ve sicillerin birer kopyalar her yl sonunda o ilin Bayndrlk veskn Mdrlne gnderilir. Belediye ve mcavir alan snrlar dndaki yerlerde grevyapacak fen adamlarnn sicillerinin tutulmas, o ilin Bayndrlk ve skn Mdrlneaittir.

    Sicil fileri yapnn, yap ruhsat alnmasndan, bitimine (oturma izninin alnmasna)dek geecek sreyi, bu sre iindeki faaliyetlerin hepsini iine alr. Sicillerin tutulmasndanyaplardaki teknik uygulama sorumlusunun sicille ilgili olarak bildirecei gr ve kanaatlaresas alnr.

    Madde 12 - Bu ynetmelikte yer almayan konularda 4/11/1984 tarih, 18565 sayl Resmi Gazetede yaynlanan Elektrik Tesisleri Ynetmelii hkmleri geerlidir.

    Yrrlkten Kaldrlan Hkmler

    Madde 13 - Bu ynetmeliin yrrle girmesi ile, 8/8/1983 tarih, 18129 sayl ResmiGazetede yaynlanan Elektrik Tesisatlar Hakknda Ynetmeliin 17, 18, 19, 20, 21 ve 22nci maddeleri yrrlkten kalkar.

    ALTINCI BLMGeici Madde, Yrrlk, Yrtme

    Geici Madde - Bu ynetmeliin yrrle girmesinden nceki mevzuata gre ilgiliidareye kar mesuliyet deruhte etmi olan fen adamlar, bu ilerin mesuliyetini i bitiminekadar devam ettirmeye yetkilidir.

    YrrlkMadde 14 - Bu Ynetmelik Resmi Gazete`de yaynland tarihte yrrle girer.

    Yrtme

    Madde 15 - Bu Ynetmelik hkmlerini Milli Eitim Bakan ile Bayndrlk ve sknBakan yrtr

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    26/39

    22

    UYGULAMA FAALYETLER

    lem Basamaklar neriler izilmi temel topraklama projelerini

    inceleyiniz.

    Mimari planda topraklayclarn yerleriniiaretleyiniz.

    Topraklayclar arasnda balant hatlarn iziniz.

    Topraklama projeleri incelenirkenizilmi olan topraklama projelerininlek, bina zelliine dikkat edilmelidir.

    Mimari plan zerinde topraklayc yerleri iaretlenirken kullanlacak olantemel topraklama yntemine dikkatedilmelidir.

    Balant hatlar izilirken topraklamafilizlerinin panolara en uygun yerlerde

    braklmasna zen gsterilmelidir.

    UYGULAMA FAALYETLER

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    27/39

    23

    LME VE DEERLENDRME

    A- lme Sorular

    Aadaki sorularn cevaplarn doru veya yanl olarak parantez iine iaretleyiniz.

    1. ( ) Kat plan 1/200 leinde izilmelidir.2. ( ) Salkl bir topraklama iin toprak zdirencinin en az 5.m olmas gerekir.3. ( ) Topraklaycnn dolgu toprakla sktrlmas tavsiye edilir.4. ( ) Topraklama iletkenlerinin balantlar kaynakla veya vida ve somunlarla

    yaplmaldr.5. ( ) erit topraklama yaplrken erit 30x3,5 mm ebatlarnda olmaldr.6. ( ) Topraklama filizi her binada bir tane ve panoya en uzak mesafede olmaldr.7. ( ) Topraklama yaplan temel lleri ok geni ise topraklamaeridi 15x15 m

    gzlerle blmlendirilir.8. ( ) Bina iinde balant filizleri en az 1,5m uzunluunda olmal ve gze arpacak

    ekilde iaretlenmelidir.9. ( ) Topraklama yaplan zemin eer uygun deilse uygun toprakla dolgu yaplmaldr.10. ( ) Temel topraklayc her taraf betonla kaplanacakekilde yerletirilmeli ve 2 m

    aralklarla mesafe tutucularla elik hasra balanmaldr.11. ( ) Kayalarn veya akllarn dorudan gmlm elektrotlarla temas etmesi

    salanmaldr.12. ( ) erit topraklayc erit eklindeki iletken malzeme ile yaplan topraklaycdr.

    DEERLENDRME

    Cevaplarnz modl kitapnn sonundaki cevap anahtar ile karlatrnz. Yanl cevaplarnzla ilgili ksmlar tekrar ediniz. Tm sorular doru cevapladysanz sonrakirenme faaliyetine geiniz.

    LME VE DEERLENDRME

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    28/39

    24

    RENME FAALYET- 2

    Topraklama proje hesaplamalarn yapabileceksiniz.

    Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalarunlar olmaldr: Topraklama hesaplamalar yapan, tesis eden ve onay veren yetkili kiilerle

    grmek. Bu kiilerden gereken dokman ve bilgiyi almak.

    Bunun iin evremizde bulunan elektrik mhendisleri ile irtibat kurarak bylebir proje hazrlamann nasl olaca hakknda detayl bilgi almanz gerekir. Sanalortamda ilgili mevzuat, dokman temin ederek elde ettiiniz bilgilerlepekitirmelisiniz. Bunlar yapacanz hesaplamalarda size kolaylksalayacaktr.

    2. TOPRAKLAMA PROJE HESAPLARI2.1. Hesaplamalarda Kullanlan Deerler

    2.1.1. Toprak zgl Direnci ()Yere akan akm byk direnler ile karlar. Topraklayclarn direnlerini

    hesaplamak veya lmek iinekil 2.1'de grld gibi topran zgl direncinin bilinmesigerekmektedir. Toprak ok kark bir iletken ve yapya sahip olduu iin her toprancinsinin nceden bilinmesi nemlidir. Kenar 1 m olan bir kpn zgl direnci:

    metremm

    lS R

    T ===

    2. Olarak bulunur.

    ekil 2.1: zgl toprak direnci

    RENME FAALYET- 2

    AMA

    ARATIRMA

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    29/39

    25

    Tablo 2.1'de ok rastlanan zgl toprak diren deerleri verilmitir. Her projede budeerlerin llmesi tavsiye edilir.

    Topran cinsi zgl toprak direnci (m) zgl toprak direnciortalama deerleri ( m) Bataklk 5-40 30Killi toprak ekili arazi 20-200 100Nemli kum kuru kum 200 - 2500 200 nemli 2500 kuruakl 500 - 3000 500 nemli 3000 kuruTal zemin < 1000Kaya >10000 50Saf imento1 x imento

    3 x akl

    50-500 150

    1 x imento5 x akl 4001 x imento7 x akl 500

    Bakr 0,018. 10-6Alminyum 0,029. 10-6Demir 0,1.10-6

    Tablo 2.1: zgl toprak direnci deerleri

    zgl toprak direnci topran scaklk ve nemine baml olarak aylar arasnda farkl deerler gsterir. Gei direncinin hesab veya lmnde ortalama olarak %30dalgalanmalara dikkat edilmelidir. Batakln scakla gre zgl toprak direnci Tablo2.2de ve ekili bir arazinin nemlilik oranna gre toprak zgl direnci Tablo 2.1'deverilmitir.

    Scaklk (C) zgl toprak direnci (m) 20 7510 99O su 138O buz 300-5 790-10 3300

    Tablo 2.2: Batakln scakla gre zgl toprak direnci2.1.2.erit Uzunluu(L)

    erit, yuvarlak iletken ya da rgl iletkenden yaplan ve fazla derine gmlmeyentopraklayclardr. Yldz, halka (ring), gzl topraklayc veya bunlarn bazlarnn bir aradakullanld biimde dzenlenebilir. Zeminartlar uygunsaerit topraklatclar 0,5-1 metrederinlie gmlmelidir. Hesaplamada esas olan gerekli yaylma direncinin bilinmesidir.Gereken erit uzunluunu bulmak iin yaylma direnci hesaplanarak izelgeden tayinedilebilir.

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    30/39

    26

    2.1.3. Elektrot Gmlme Derinlii (H)

    Topraklama ileminde kullanlan elektrotlarn topraa gmlme derinlikleri topranyaps, iklim, topran donma derinlii gibi faktrlere baldr. Dikey ve derin topraklayclartoprak ierisine aklrlar. Toprak yzey ksm iklim deiimi ve nemlilik oranlarndadeiiklik gsterdiinden toprak zgl direnci de deiim gsterir. Bunu asgariyeindirgemek iin ilgili ynetmelik gerei en az 1 metre derine gmlmelidir.

    ekil 2.2:erit elektrot boyu ve gmlme derinlii

    2.1.4. ubuk Boyu (l)ubuk topraklayc boru ya da profil elikten yaplan ve topraa aklarak kullanlan

    topraklayclardr. ubuk (derin) topraklayclar topraa olabildiince dik aklmaldr.stenilen deerde yaylma direncinin salanabilmesi iin birden ok ubuk kullanlacaksa;topran st tabakasnn kurumas ve donmas gibi nedenlerle paralel bal ubuktopraklayclar btn uzunluklar boyunca etkili olamadklarndan, bunlar arasndaki uzaklkbir topraklaycnn etkili boyunun en az iki kat olmaldr. Hesaplamalarda ubuk boylar toplanr.

    ekil 2.3: Derin (ubuk) topraklayc

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    31/39

    27

    2.1.5. Temelin Eni (a)

    Temel en ls mimari plan zerinden lee uygun olarak alnr. Burada dikkatedilmesi gereken lee gre uzunluun doru hesaplanmasdr.

    2.1.6. Temelin Boyu (b)

    izili olan mimari plan zerinden alnacak deerdir. Bu deerler; yaplacak olantopraklamaekline bal olarak kullanlacak olan topraklama iletkeni uzunluunu da hesabagerek kalmadan bulmamz salar.

    2.1.7. Temelin Enine Paralelletken Says

    Yaplan hesaplar sonucunda temeli topraklanacak binann bulunan topraklama direndeeri msaade edilen deerden byk karsa; bu kez diren deerini drmek iin temelerit topraklama ile topraklanm ise buna paralel bir ya da daha fazlaerit ekilir.

    Bu say topraklama direnci normal snrlar iine dnceye kadar artrlr. Bu sayedetemel enine kullanlacak paralel kol says bulunur.

    2.1.8. Temel Boyuna Paralel Kol Says

    Enine paralel kol says bulunur iken, boyuna paralel kol says da ayn ekildebulunmu olur. Bu sayede topraklamada kullanlan iletkenin (erit, yldz, a olarak) toplamuzunluunu da bulmu oluruz. Bunlar yaparken kullanlacak olan topraklama sistemi denemlidir (erit, yldz, gzl, vs.).

    Dier bir hususta 20x20 m daha byk olmayan gzlerden bir a oluturulmasdr.

    2.2. Hesaplanacak Deerler

    Hesaplanacak olan deerleri bir rnek proje zerinde inceleyelim.

    rnek 1:ekil 2.4teki atlyenin temel topraklamas hesabn yapnz.

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    32/39

    28

    ekil 2.4: rnek mimari proje

    2.2.1. Toplam Temel Eniletken Boyu

    Temelin enine paralel iletken says ile temel eni arplarak bulunur. rneimizdetemel boyu 20 metreden byk olduundan 20 metrelik gz oluturmak iin 3 kol yaplrsa,temel eni 15 metre, 15x3=45 metre olarak bulunur.

    2.2.2. Toplam Temel Boyuletken Boyu

    Temelin boyuna paralel iletken says ile temel boyu arplarak bulunur. rneimizdetemel boyu 30 metre, en az iki kol bulunmas gerektiinden 30x2=60 metre olarak bulunur.

    2.2.3. Toplam Temel Topraklamaletkeni (L)

    Temelin enine ve boyuna iletken boylar toplanarak bulunur. L=45+60=105 metre

    2.2.4.erit ap (Edeer ap) (D)

    Topraklama ann kaplad alann edeer daire ap bulunur. Topraklama

    hesaplarnda kullanlan temel forml olan;

    ab D

    4= ifadesi ile bulunur.

    rneimizdeki edeer ap hesaplarsak,

    m94,2330.15.44 ===

    ab D olarak hesaplanr.

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    33/39

    29

    2.2.5. Yatay Topraklama Edeer Direnci (Ry)

    Gzl topraklaycda;

    L

    2.DR EE +=Y forml ile bulunur.

    rneimizdeki hesaplamay yapalm,

    =+=+

    =+= 08,69,1177,4105200

    94,232200

    L

    2.DR EEY bu deer 4 stnde

    olduundan farkl bir topraklaycya ihtiya vardr.

    2.2.6. Dikey Topraklama Edeer Direnci (R)

    Topraklamada kullanlan topraklama ubuunun diren deeridir. Bu deertopraklama direnci byk olan tesislerde, deeri kabul edilebilir snrlar iine ekmek iinkullanlacak ubuun apna, saysna ve boyuna baldr.

    Asl formld

    ll

    R R E

    = 4ln

    2bu formlde d ubuun apn l ubuun boyunu ifade

    eder.Asl formlde hesaplama zor olduundan yaklak deeri veren

    ln R E

    = forml kullanlr. Burada n ubuk saysn ifade eder.

    rneimizde kullanlacak ubuklar 1,5mlik galvanizli topraklama elektrotudur. Buubuklardan 15 adet kullandmzda dikey topraklama edeer direncini hesaplayalm;

    === 88,85,115200

    ln RE

    olarak hesaplanr.Diren deerini ynetmeliklere uygun deerlere ekmek iin derin topraklaycnn

    yan sra halka, yldz, erit, kre, yarm kre, levha ve a topraklayclarda kullanlmaktadrbunlarla ilgili formlleri ilgili ynetmelik maddelerinden bulabilirsiniz.

    2.2.7. Topraklama Toplam Edeer Direnci (Re)

    Topraklama tesisleri yaplrken yaplan hesaplamalarda farkl topraklama metotlarnnbir arada kullanlmas gerekiyorsa bu durumda; ohm kanunu metotlar kullanlarak toplamedeer diren hesab yaplr. Kullanlan farkl sistemler paralel bal olurlar. Buradakullanlan metotlarn direnleri ayr ayr hesaplanarak paralel bal direnlerin hesabndakullanlan metotlarla toplam topraklama edeer direnci Re bulunur.

    RRyRRyRe

    +=

    rneimizdeki topraklama toplam edeer direncini hesaplarsak;

    =+

    =+

    = 6,388,808,688,808,6

    RRyRRyRe bulunur

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    34/39

    30

    2.3. Standart Diren Snr Deeri Uygunluk Kontrol

    Topraklama hesaplamalar sonucunda elde edilen deerlerin uygunluk kontrolnnyaplmas gerekmektedir. Bu kontrol yaplrken ;

    Gzle muayene Denetleme lme

    lemleri yaplarak gereken deerler kontrol edilir. Bu kontrollerde topraklamalarynetmeliinin 5. maddesi a bendinde yer alan deerlere uygunluu gerekir. Eer uygundeilse koullar salayncaya kadar ilemler yeniden yaplr. Bu koullar:

    Mekanik dayanm ve korozyona kar dayanklln yerine getirilmesi.

    Isl bakmndan en yksek hata akmna kar dayankllk. letme aralar ve nesnelerin zarar grmesinin nlenmesi. En yksek toprak hata akm esnasnda, topraklama tesislerinde ortaya

    kabilecek gerilimlere kar insanlarn gvenliinin salanmas.

    Topraklama tesisleri boyutlandrlrken u deerler nemlidir

    Hata akmnn deeri Hatann sresi Topran zellikleri

    Yaplan kontrollerde bu deerlere uygunluk salanyorsa proje onaylanmtr.

    rneimizin uygunluunu kontrol edelim;

    Temel topraklama sisteminde UL:50V olacandan kaak akm rlesi 300mAdealacandan;

    AV

    1030050Re 3

    7,166Re 7,1666,3

    olduundan yaplan temel topraklamas uygundur.

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    35/39

    31

    UYGULAMA FAALYETLER

    lem Basamaklar neriler Yaplm topraklama proje hesaplarn

    inceleyiniz.

    Temel lleri 12x18m toprak zdirenci100m olarak llen binanntopraklama proje hesaplarn yapnz.

    Topraklama projeleri hesaplamalarn incelerken evrenizde bulunanmhendislerden, retmenlerden, yazl materyallerden mutlaka yararlanlmaldr.

    Hesaplamalar yaparken yannzdalogaritma yapan bir hesap makinesi veyauygun programl bilgisayar olmaldr.

    UYGULAMA FAALYETLER

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    36/39

    32

    LME VE DEERLENDRME

    LME SORULARI

    Aadaki sorularn cevaplarn doru veya yanl olarak parantez iine veya doruseenei iaretleyerek deerlendiriniz.

    1. ( ) Toprak zdirenci tablodan alnan deerlerle belirlenir. Ayrca lm yapmaya higerekyoktur.

    2. ( ) Toprak zdirenci scaklkla ve nemle deitiinden hesaplamalarda %30dalgalanmalara dikkat edilir.

    3. ( ) Ynetmeliklere gre iletken gmlme derinlii (H) en az 3 olmaldr.

    4. ( ) Birden fazla ubuk topraklayc kullanlyorsa bunlarn arasndaki uzaklk birtopraklaycnn etkili boyunun en az iki kat olmaldr.

    5. Topraklama sisteminde temel topraklaycya ek olarak hangi topraklayc eidikullanlmaz?A) DerinB) HalkaC) YldzD) Ayakl

    6. Diren snr deeri kontrol edilirken hangi muayeneyaplmaz?A) Gzle muayeneB) DenemeC) lmeD) Denetleme

    7. Topraklama tesisleri boyutlandrlrken hangi deerin nemiyoktur.A) Hatann sresiB) Hata akmnn deeriC) Topran zellikleriD) letmenin bykl

    LME VE DEERLENDRME

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    37/39

    33

    MODL DEERLENDRMEPerformans Testi

    Modln Ad Topraklama projesini izmek

    Amarenci, bu modl ile uyguntopraklama projeleri hesab yapabilecek ve izebilecektir.

    rencininAd:Soyad:Snf :Nu.:

    ......

    Aklama: Aada listelenen davranlarn her birinde rencide gzleyemediyseniz (0),Zayf nitelikli gzlediyseniz (1), Orta dzeyde gzlediyseniz (2), ve iyi niteliktegzlediyseniz (3) rakamn altndaki ilgili kutucua X iareti koyunuz.

    GZLENECEK DAVRANILAR 0(kt)1

    (zayf)2

    (orta)3

    (iyi)Mimari plan zerinden lek alabilme ve uzunluklar doruhesaplayabilme.Toprak zgl direncini lmler veya izelgelerden tayinedebilme.Temel ve zemin yapsna bakarak en uygun topraklamametoduna karar verebilme.Topraklama hesaplamalarn yapabilme.Yapm olduu hesaplamalarn uygunluunu kontrol

    edebilme.Mimari plan verilen binann temel topraklama projesiniizebilme.Toplam Puan

    MODL DEERLENDRME

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    38/39

    34

    CEVAP ANAHTARLARIRENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI

    1 Y

    2 Y

    3 D

    4 D

    5 D

    6 Y7 Y8 D

    9 D

    10 D

    11 Y

    12 D

    RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

    1 Y

    2 D

    3 Y

    4 D

    5 D

    6 B

    7 D

    Yanl cevaplarnz varsa ilgili ksmlara giderek konuyu tekrarlaynz. Tm sorular doru cevapladnzda dier modle geebilirsiniz.

    CEVAP ANAHTARLARI

  • 8/3/2019 topraklama projeleri

    39/39

    35

    KAYNAKA KAIKIsmail,Topraklamalar Ynetmelii Uygulama Kitab

    KAIKIsmail,Topraklama ve lme Teknii

    KAIKIsmail,Y.G. Tesislerinde Topraklama,2005.

    TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas, Elektrik Tesislerinde TopraklamalarYnetmelii, Ankara-Austos 2002.

    KAYNAKA