TOPLUMSAL TABAKALAŞMA VE

SERBEST ZAMAN ETKİNLİKLERİ

TOPLUMSAL TABAKALAŞMA

Toplumsal tabaka deyince genel olarak toplumsal

saygınlığı, siyasal iktidarı, ekonomik durumu, hayat

şansları ve sitilleri, ayrıcalıkları ve kültürel bakımdan,

özellikleri yönünden birbirinden göreli farklılıkları

olan az ya da çok kapalı toplumsal yapı

derecelerinden her biri anlaşılır.

Bir başka deyişle; tabakalaşma, her bir toplum

üyesinin ırk, zenginlik, meslek, statü, prestij, eğitim

düzeyi vb. ölçülere göre eşitsiz bir şekilde

derecelendirilmesi anlamına gelmektedir

Sosyal bilimlerde tabakalaşma olgusu, genel olarak, gerek

„tabii‟, gerekse „sosyal‟ eşitsizliklerin varlığına

dayanmaktadır.

Toplumu oluşturan fertler, gruplar arasındaki (görece)

eşitsizliklerin yol açtığı farklılaşmalar, hiyerarşik bir

sıralanışın ortaya çıkmasına yol açmakta; bu durum ise sosyal

tabakalaşma olgusunu meydana getirmektedir.

İleri toplumda sosyal farklılaşmayı belirleyen

kriterler toplumun hakim değer ve anlam

haritasına dayanır.

Kimi toplumlarda, servet sahibi olmak, toplumsal

hiyerarşide üst mevkileri işgal etmede belirleyici

iken, kimi toplumlarda dini konum, kimilerinde

yaş, prestij, meslek, bilgi, oturulan mekan vb.

etkenler belirleyici olmaktadır.

1 - Kapalı sınıf tabakalaşması Ör : Hindistan'daki kast sistemi ki

doğumla kazanılır değişmez katı kurallara sahiptir tabakalar arasında

geçiş yoktur. Ör: Kast, kölelik, apartheid.

2 -Yarı kapalı sınıf tabakalaşması Ör : Ortaçağ Avrupasındaki

lonca sistemi gibi Yarı kapalı sınıf tabakalaşmalarında sadece yatay

hareketlilik olasıdır.

3 - Açık sınıf tabakalaşması Ör : Günümüz çağdaş toplumlarında

toplumsal tabakalar arasında yatay ve dikey hareketlilik olasıdır.

Tarım toplumlarının tabakalaşma

biçimleri olan kölelik, kast ve zümreler

sanayileşme ile birlikte yerini sınıf

sistemine bırakmıştır.

Sınıf sistemi makineleşmenin önem

kazandığı, geleneklerin ve dinin eski

önemini kaybettiği sanayi toplumlarının

tabakalaşma biçimidir. Sınıflar arası

toplumsal hareketlilik fazladır

Hiyeraşiler artı ürünün ortaya çıkmasıyla birlikte gündeme

gelmiştir. Hiyerarşi, yerleşik hayata geçen üretici toplumlar

seviyesinde ele alınan bir olgu olmuştur.

Bu durum özellikle sanayileşme döneminde, artı-ürünün

paylaşılmasını ifade eden makasın ağzının iyice açılması

sonucunda, tamamen sosyo-ekonomik bir faktörün

vurgulanmasına, dolayısıyla „çatışmacı‟ teorilerin gelişmesine

zemin hazırlamıştır (Güçer 2005: 22).

Sınıf, belirli özelliklere sahip kişilerden oluşan bir toplumsal

kategoridir. Bu özellikler gelir, prestij, meslek, eğitim vb. olabilir.

Çağdaş toplumlarda toplumsal sınıf ayırımında daha çok gelir

dağılımının yaygın şekilde kullanıldığı görülmektedir. Gelir

kişinin sınıf ya da statüsü için temel ölçüt olarak görülmektedir.

Son dönemde buna otorite ve güce sahip olma dereceleri de

eklenmiştir.

Toplumsal sınıflar arasında başlıca üç yönden farlılıklar olabilir.

Yaşam şartları: Bir toplumda belirli sınıfların üyeleri diğerlerine göre daha az veya daha çok yaşam

şansına sahiptir. Hayatın sağladığı olanak ve zevkler belirli sınıflar için daha fazladır.

Yaşam biçimi ve gelir farkı: Her toplumsal sınıfın kendine özgü bir yaşam biçimi vardır. Her sınıfın

davranışları, zevkleri, konut tipleri, giyim kuşamları, aile yaşamı, gelenek ve görenekleri diğer

sınıflardan farklıdır. Yaşam biçimi gelirle de ilgilidir. Belirli bir gelir düzeyine sahip olanlar genellikle

belirli yaşam biçimlerini benimserler. Eğitim düzeyi de yaşam biçimini etkileyen faktörlerden

birisidir.

Sınıf bilinci ve psikolojik davranışlar: Her toplumsal sınıfın kendine özgü gelenek, görenek ve

düşünce biçimleri vardır. Bir sınıfın üyesi olma belirli bir biçimde düşünme, belirli sorunlar

karşısında belirli biçimlerde tepkide bulunmayı gerektirir

Ayrıcalıklı insanların avantajları üç başlık altında incelenebilir:

Yaşam Şansları: Zenginlik ve gelir gibi ekonomik avantajlar, sağlık

ve iş garantisi, iyi evlerde, semtlerde oturmak, iyi tatil

olanaklarına sahip olmak.

Sosyal Statü: Bireyin toplumsal yapıda işgal ettiği konuma denir.

Siyasal Etki: Karar verme mekanizmalarına etki etmek

gü­cüne/fırsatına sahip olmak (Bilton vd 1987: 35).

Toplumdaki ayrıcalıklı gruplar yukarıda açıklanan alanlarda avantaj sahibidirler.

Bu alanlardan birinde yaşanan eşitsizlik diğer alanları da etkilemektedir.

Ekonomik yönden avantajlı olmamak beraberinde düşük sosyal statüyü ve

siyasal etkiye sahip olmamayı getirir. Bunun tersi ise ekonomik avantaj

beraberinde sosyal ve siyasal avantajları getirir.

Zengin olanların toplumsal ilişki ve etkileri daha fazladır. Ekonomik avantajları

nedeniyle daha çok dışa açık olarak yaşarlar. Sosyal ve siyasal yatırımları rahat

bir şekilde yaparlar. Öte yandan sınırlı ekonomik geliri olan insanlar diğer

insanlarla sınırlı bir etkileşime girerler

Sınıf yapısı eşitsizlikler sonucu oluşur. İşçi sınıfı, orta sınıftan daha az para kazanır.

Sınıf, eşitsizliğin tek bir kaynağı değildir. Toplumsal cinsiyet, etnik farklılıklar da

toplumların eşitsizliklerini oluşturmaktadır.

Kadınlar aynı işi yapsalar bile erkeklerden daha az para kazanmaktadır. Bu eşitsizlik bazı

toplumlarda belli bir oranda giderilse bile dünya toplumlarının büyük bir oranı için hala

geçerlidir. Kamu ve özel sektörde kadınlar çoğu alanlarda hala ayrım görmektedir.

Kadınlar erkeklere oranla daha az terfi ettirilmektedir.

Sınıf sistemi açık bir sistemdir. Bunun üzerine kurulu iddia bireyin yetenek ve çabasıyla

daha üst sınıfa yükselebileceğidir. Aynı şekilde üst sınıftan aşağı sınıfa hareket de olabilir.

Bir fabrikatörün iflas edip başka bir fabrikada işçi olması aşağı harekete bir örnektir. Bir

bakkalın süpermarket açması ise yukarı harekete örnektir.

1. Davıs ve Moore'a GöreTabakalaşma

Bu sosyologlar, toplumsal tabakalaşmanın evrensel olduğunu

belirtmektedirler. Çünkü bütün toplumlarda farklı durumlara bağlı eşit

olmayan bir ödüllendirmenin varlığı görülmektedir. Tabakalaşmanın

karmaşıklığı ve kullanılan ölçütler bakımından toplumlar arasında büyük

farklılıklar görülmektedir.

Aynı yazarlar, tabakalaşma sisteminin işlevsel olduğunu, toplumların

belirli mevkileri doldurmak ve belirli görevleri yerine getirecek bireyleri

motive etmekte olduklarını belirtmektedirler

Servet: insanların geçimini, rahatını, eğlencesini sağlayan mal ve

hizmetleri elde etmeye yarayan gelir miktarı,

İktidar: Başkalarına hükmetme,

Statü: Bireyin toplumdaki yeri, saygınlık ve itibarı.

Yazarlara göre bütün toplumlarda tabakalaşma sisteminde en

yüksek derecede ödüllendirilenler (Servet, iktidar ve statü

bakımından) genellikle toplum için işlevsel bakımdan çok önemli

olan konumları dolduran en yetenekli ya da en ehliyetli

kimselerdir.

Bu yönden yazarlar tabakalaşmayı işlevsel görürler. Toplumsal

tabakalaşma, toplumsal sistemin uyarlanmasını desteklediği için

işlevsel ve evrenseldir.

Yazarlara göre toplumsal tabakalaşmanın işlevsel olmayan durumları da olabilir. Örneğin

konumların kalıtımla kazanılması, ödül eşitsizliğinin daha az ayrıcalıklı kişilerce tamamen

kabullenilmesi durumlarında olduğu gibi.

O halde adı geçen yazarlarca ileri sürülen işlevsel tabakalaşma teorisini şöyle

özetleyebiliriz:

Beşerî toplumlarda eşitsizlik, doğuştan gelen bir gerekliliktir.

Yüksek sorumluluk taşıyan ya da ender bir yeteneği gerektiren konumlar sadece bu yetenekleri

haiz olanlarca doldurulur.

Saygınlık, gelir v.s. gibi bakımlardan toplumsal olarak ödüllendirilmiş olan bu kimselerin

ödüllendirilmesi, esas olarak doldurdukları konumların güçlüğüne (Eğitim düzeyi, bazı özel

yetenekler gerektirmesi gibi) ve işlevsel önemine dayanmaktadır.

Teori, pek çok bakımlardan eleştirilmiştir. Bottomore, eleştirileri şu noktalarda

topluyor.

Teori, tabakalaşmanın evrensel olduğunu kabul eder. Bu ise, her toplumda belirli bir kademelenme sisteminin

varlığını içine aldığı ölçüde yanlıştır.

Teori, en önemli konumlar ve en yetenekli kişilerin bütün toplumlarda menfaat gruplarının etkisinden

bağımsız olarak muayyen olduklarını, kesin olarak tayin edilmiş olmalarını kabul eder.

Teori, tabakalaşma sistemlerinin kurulma ve korunmasında gücün (Kuvvet, zor) rolünü tamamen ihmal eder

ve böylece toplumsal tabakalaşma ve siyasal çatışma arasındaki ilişki hakkında bir şey söyleyemez.

Tumin'in eleştirisi ise şöyle:

Belli statüler için gerekli yeteneklerin toplumda ancak pek az kişide bulunduğu

görüşü tartışmalı bir konudur. Eğer toplum katı bir tabakalaşma içinde ise o

zaman, yeteneklerin ortaya çıkarılması şansı azalır.

Özellikle eğitim imkânlarının ana babanın servetine bağlı olduğu ve servetin de

eşit olarak dağıtılmadığı bir toplumda nüfusun birçok kesitleri, kendi

yeteneklerini anlama şansını bulamayacaklardır. Eğitim ve yetişme açısından

tam bir eşitlik sağlanmadıkça farklı bir ödüllendirme sisteminin haklı

gösterilmesi mümkün değildir.

Gerhard Lenski'ye Göre Tabakalaşma

Bir başka Amerikalı sosyolog Lenski de, toplumsal tabakalaşmanın işlevselliğini kabul etmekle

birlikte, bir noktada, Davis ve Moore'dan ayrılmaktadır.

Gerhard Lenski, bu eşitsizliği, başlangıçta işlevsel olduğu için kabul eder. Çünkü ilkin özel

konumlara uygun nitelikteki yetenekli kimselerin buralara gelmesi gerekir.

Fakat Lenski, başlangıçtaki bu işlevselliğin uzun bir süre sonra ortadan kalkacağını ve toplumsal bir

norm olarak devam etmeye eğilim göstereceğini belirtir. Çünkü, yazara göre, o kimse başlangıçtaki

işlevi artık yerine getirmediği zaman bile süreklilikte direnir.

Ayrıca Lenski, ilerici tarımsal toplumların aksine, sanayi toplumunda birçok toplumsal eşitsizliklerin

giderek azalacağına, çünkü sanayileşmenin karmaşık bir iş bölümüne ve ender becerileri gerektiren

sayısız mesleklerin ortaya çıkmasına yol açtığına işaret eder.

Vilfrede Pareto'ya Göre Tabakalaşma

Tabakalar arasında geçişi ifade eden Vilfrede Pareto, "Seçkinler

dolaşımı" teorisini ileri sürmüştür. Ona göre bireyler alt

tabakalardan üst tabakalara ve üst tabakalardan alt tabakalara

sürekli olarak hareket eder.

Pareto, seçkinleri, olağanüstü nitelikleri bulunan ve hangi alanda,

hangi faaliyet dalında olursa olsun, büyük yetenekleri olduğunu

ortaya koyan insanların tümü olarak tanımlıyor

Pareto, hükümet seçkinleri ile hükümet dışı seçkinler ayrımını yapar. Hükümette

dolaysız yoldan önemli rol oynayanlar hükümet seçkinleridir. İkinci tabaka ise seçkinlerin

dışında kalan alt tabakadır.

Hükümet seçkinleri kavramı iktidara katılan herkesi içine alır. Hükümet seçkinleri

Paretoya göre en yetenekli kişiler midir? Parelo'nun "seçkin" tanımına göre böyle bir

izlenim elde edilmektedir.

Seçkinler grubuna katılma, bireysel niteliklere bağlı olduğundan soydan geçimli değildir.

Bu sebeple eski seçkinlerin yerini halkın alt tabakalarından gelen en uygun kişiler (Yeni

seçkinler) doldurur. îşte her toplumda bu seçkinlerle halkın geri kalanları arasındaki

sürekli geçiş durumuna Pareto, "Seçkinler dolaşımı" der.

Pareto'nun bu teorisi eleştirilmiştir. Çünkü uygulamada aşağı

tabakalardan gelenler, çok yüksek basamaklara pek

erişememektedirler.

Tepeye tırmanma ancak birkaç kuşakta gerçekleşmekte ve

olağan dışı bir olay olmaktadır. Aynı biçimde yukarı

tabakalarda bulunanların aşağılara düşmeleri de çok

enderdir.

Marx’ın tabakalaşma kuramı

Marx‟ın sınıf kavramı tabakalaşma kuramları arasında önemli bir yere sahiptir. Marx‟ın

toplum kuramının temelinde ekonomik ilişkiler vardır. Ekonomik ilişkiler sınıfların

temelini oluş­turmaktadır. Marx‟a göre sınıf ilişkileri toplumun tüm yönlerini açıklayan

bir anahtar özel­liğini taşımaktadır. Marx‟a göre komünist olmayan tüm toplumlar sınıf

toplumlarıdır.

Ekonomik kazanımlar, siyasal güç ve sosyal saygınlık sınıfların yapısına göre

belirlenmektedir. Marksist görüş üretimin sosyal olarak düzenlendiğini savunur.

Tüm sınıf ilişkileri, sömüren ve sömürülen gruplar arasında oluşmaktadır. Sömürenler

bir artı değere sahip olurken sömürülenler ise, iş güçlerini satarak yaşamlarını devam

ettirmektedirler

“Tarihin ilk çağlarında, hemen her yerde, toplumun çeşitli zümreler halinde tepeden tırnağa bir

bölümlenmesini, çok çeşitli bir toplumsal konum derecelenmesini buluyoruz. Eski Roma da

patrisyenleri, şövalyeleri, plepleri, köleleri; orta çağda feodal beyleri vasalları, lonca ustalarını,

kalfaları, çırakları, serfleri; bu sınıfların hemen hepsinde, gene alt derecelenmeleri görüyoruz.”

(Marx ve Engels 1998: 117)

Marx‟a göre insanlık tarihi sınıf çatışmaları tarihidir. Sömürü ve baskı farklı formlarda

gerçekleşmiştir.

Kapitalist üretim şekli sanayileşmeden önce İngiltere‟de gelişti. Toprak, özel mülkiyetlere dönüştü,

tarımda makineleşme ve hayvan gücünün kullanımı sonucu toprak işçileri işsiz kaldılar. Küçük

atölyeler gelişerek ilk fabrikalar halini aldılar. Bu iş yerlerinin sahipleri de burjuvaları oluşturdular.

Marx’a göre ; çağdaş Kapitalist topumlar kabaca üç sınıftan

oluşur:

Burjuvazi (Üst sınıf): Üretim araçlarına sahiptir. Zengin

oldukları için avantajlı bir yaşam sürdürürler. Üst sınıf

nüfusun çok azını oluşturur ve zenginliğini korumaya

genişletmeye çalışarak kuşaktan kuşağa aktarmaya çalışır.

Üretim araçlarına sahiplik üst sınıfı belirler ve toplumun

diğer kısımlarından ayırır.

Küçük Burjuva (Orta Sınıf) : Üretim araçlarının sahibi değil ama kontrol edicisi ve

yöneticisi olan bireylerden oluşur ve şirket yöneticileri, genel müdürler, CEO‟lar, banka

müdürleri ve fabrika müdürleri gibi birçok farklı meslek grubunu içine alır. Bazı

yöneticilik konumlarında çalışanlar ise, hem kapitalistleri hem de belli bir ölçüde

sömürülen işçileri temsil etmektedir. Burjuva ve işçilerin koşullarından belli özellikleri

yansıtırlar.Marx‟ın zaman içerisinde eriyip işçi sınıfına katılacağını öngördüğü orta-sınıf

temsilcileri tarihi süreç içerisinde ne yazık ki işçi sınıfına katılmamıştır.

İşçi sınıfı (Alt-Sınıf) : Üretim araçlarının sahibi olmayan sadece üretim araçlarını

kullanarak üretim yapan fakat artık değer olarak ürettikleri karı burjuvaya bırakan “işçi

sınıfı” (proleterya) olarak ta­nımlanabilir.

MaxWeber’in tabakalaşma kuramı

Weber kapitalizmin gelişmesine karşı çıkmamış ve Marx‟ın komü­nizm hakkındaki

düşüncelerini ise “uygulanamayacak ütopya ”olarak değerlendirmiştir. Weber sadece

üretim ilişkilerine bakarak toplumsal yapının analiz edilmesine karşı çıkmıştır.

Weber sınıf kavramının, ortak sınıfsal koşulları paylaşan her­hangi bir topluluğa işaret

ettiğini söylemekle yetinmiş ve „sınıf‟ı şu şekilde tanımlamıştır;

“[Sınıf], tipik bir mal arzı, dışsal yaşam koşulları ve kişisel ha­yat deneyimleri fırsatıdır;

bu fırsat, belirli bir ekonomik düzende gelir sağlamak adına malları ve becerileri tasarruf

altına almak için sahip olunan gücün miktarı ve çeşidi veya bu gücün yokluğu tara­fından

belirlenir”(Weber 1978: 161).

Weber‟in Marx‟tan farklı olarak, iki temel ve çıkar­arı birbirine zıt olan sosyal

sınıf yerine, „neredeyse kişiye özgü olabilecek‟ (Kalaycıoğlu, 2002: 307) kadar

çok sayıda sınıf olasılığından söz ettiğini söyleyebiliriz. Yani Weber‟in sosyal

sınıfında esas olan ikilik değil, çokluktur.

Weber dinsel düşüncelerin toplumsal yapıya etkisini vurgula­mıştır. Din

kurumu toplumsal değişimi yönlendiren güçleri kontrol etmektedir. Weber,

Marksizm‟i tek taraflı bir ideoloji olarak de­ğerlendirir. Ona göre Marksizm

toplumların karmaşık yapısını ve toplumsal değişimi yeterince açıklayamaz.

Weber eşitsizliği sadece ekonomik ilişkilerde görmez. Toplumsal saygınlık ve

siyasal güce herkes eşit olarak sahip değildir.

Yukarıdaki bilgiler Halil İbrahim Bahar 'ın Sosyoloji (Ankara:

USAK Yayınları, 2008) adlı kitabı temel alınarak

hazırlanmıştır.

Serbest Zaman ve Toplumsal

Tabakalaşma

Gerek sosyal statü gerek sosyal sınıfı

belirlemek için aynı ölçütleri

kullanabiliriz. Soy, servet, iş eğitim,

din ve biyolojik özellikler sınıflar

çevresindeki sosyal değerleri

yansıtırlar.

Tüm bu sosyal tabakalaşma süreci

içerisinde serbest zaman etkinlikleri

ve serbest zaman etkinliklerine

katılma sıklıkları farklılıklar arz

etmektedir.

Farklı sınıflardan kişilerin katıldıkları etkinliklerin yanı sıra

zevkleri, görünümleri, eğilimleri farklılaşmaktadır. Sınıflı

toplumlarda bireylerin hangi sınıfa mensup olduklarına ilişkin

çok sayıda gösterge vardır; aksan, görgü kuralları, yemek

kültürü gibi.

Şimdi sorabiliriz: sınıf eşitsizliği serbest zaman davranışını nasıl

etkiler?

Etkili olan faktörleri şöyle sıralayabiliriz.

Gelir seviyesi

Eğitimsel nitelikler

Ev standartları

Özel ulaşıma erişim

Bu faktörler serbest zaman etkinliklerini bir bütün olarak

etkilemenin yanı sıra belli serbest zaman etkinlikleri farklı

biçimlerde etkilemektedirler.

Tabii ki bireye göre de durum farklılaşmaktadır. Aynı mevcut

gelire sahip kişiler farklı tercihler yapabilirler. Fakat eğer sınıf

serbest zaman alışkanlıklarını etkiliyorsa tercihlerden azade, aynı

sınıftan insanların serbest zaman etkinliklerinde benzer örüntüler

bulabilmeliyiz. Bu farklılıklar maddi eşitsizlik temelinde ya da

kültürel alışkanlıklarca belirleniyor olabilir.

Bu farklılıkların nasıl karşılık bulduğu sınıfa ve topluma göre

değişmektedir. Fakat kişinin sınıfsal konumu iki boyutta

serbest zaman katılımını etkilemektedir:

Sınıf kültürü dolayısıyla

Ekonomik geliri dolayısıyla

Sınıf eşitsizliğinin göstergelerinden bir evdir. Sınıfsal olarak benzer

konumda olanlar benzer evlerde ve benzer mekanlarda

yaşamaktadır. Bunun sonuca sınıfa göre mekansal ayrışmadır.

Belli sınıflardakiler kentin belli bölümlerine yerleşmektedir.

(Örnekler Mamak, gecekondu bölgesi, Çankaya, gazi osmanpaşa).

Ya da kent ve kır bölgelerine bir yolculuk buradaki farklı evleri ve

koşulları göz önüne serecektir.

Bir çok insan komşularını kendisine benzetir. Ya da kendisi gibi olan

insanlarla bir arada yaşamak ister. Bu kişilerin benzer gelirleri bulunur,

çocuklarını benzer okullara gönderirler, benzer marketleri kullanır,

benzer kafeleri, barları ziyaret ederler ya da köşedeki meyhaneyi.

Aynı zamanda benzer parka, kütüphaneye ya da spor ve sağlık

merkezlerine erişimleri vardır. Aynı fiziksel ortamı paylaşmak tabii ki

insanları aynı yapmaz fakat kesinlikle benzer deneyim ve değer

örüntülerinin oluşmasına yardımcı olur. Bunlar belli sınıf konumlarına

dayandıklarından sınıf kültürü olarak anılırlar.

Serbest Zaman ve Toplumsal

Tabakalaşma

Toplumsal tabakalaşmaya dayalı farklılık başta işyerlerinde, kentler

arasında, kentlerin farklı bölgelerinde mahallelerde, evlerde, eğitim

kurumlarında, eğlence yerlerinde göze çarpar.

İstanbul‟da Etiler ile Armutlu semtleri arasındaki farkı örnek olarak

gösterebiliriz. Etiler son derece gelişmiş, ev, işyerleri ve eğlence

yerleriyle lüks bir yaşam olanakları sunarken, Etiler‟e sadece birkaç yüz

metre uzaklıkta olan Armutlu, gecekonduları ve düşük yaşam koşulları

ile fakirliğin zor koşularını ortaya koymaktadır.

İngiltere’de yapılan çalışma

Serbest zamanda sınıf örüntüleri: niceliksel

İngiltere‟de yapılan araştırma şundan yola çıkmıştır:

Eğer nesnel olarak ayrılmış sınıf grupları varsa ve onlar

benzer eğilimlere, algılara, bağlantılara ve üyeliklere sahipse,

bu paylaşılan özellikler, diğer sınıflardan farklı olan, belli bir

dünya görüşünü de beraberinde getirecektir. Bu da bize sınıf

kültürünün varlığına yönelik ampirik kanıt sağlayacaktır.

İngiltere’de yapılan çalışma

İngiltere‟de sınıf dağılımı

Üst sınıf % 4

Orta sınıf % 27

Orta sınıf işçi sınıfı arası % 24

İşçi sınıfı % 45

İngiltere’de yapılan çalışma

Kategori En üst% 5 Sonraki % 5 Sonraki % 5 Sonraki % 5 Sonraki % 5

Araba ve bilet

ücreti

19 18 17 13 13

Serbest zaman

ürünleri ve

hizmetleri

19 17 17 14 13

Yiyecek ve alkollü

olmayan içecekler

13 16 18 21 22

toplam 51 51 52 48 48

İngiltere’de yapılan çalışma

Serbest zaman etkinliklerine katılım farklı yollarla ölçülebilir:

etkinliklere harcanan para ve ayrılan zaman. Daha üst sınıflar

etkinliklere daha fazla para ve zaman ayırırken, alt sınıflar

gelirlerini daha çok yaşamak için gerekli olan temel

maddelere harcamaktadır.

İngiltere’de yapılan çalışma

Profesyonel

İş sahipleri ve yöneticiler

Orta ve yeni manüel olmayan işler

Nitelikli manüel

Yarı nitelikli manüel ve profesyonel hizmet

Nitelikli olmayan manüel

İngiltere’de yapılan çalışmaProfesyoneller İşveren ve yöneticiler Orta ve yeni nan manüel

çalışanlar

Nitelikli manüel Yarı nitelikli manüel Niteliksiz manüel

Erkekler

TV seyretmek 99 99 99 99 98 99

Arkadaşlarla zaman geç. 95 96 96 95 94 88

Radyo dinlemek 93 92 93 87 85 83

CD, kaset dinlemek 83 80 85 74 73 67

Kitap okumak 81 69 68 48 49 39

DIY 66 65 50 52 46 42

Bahçe bakımı 62 63 50 52 46 42

El işi 4 4 3 3 3 2

Kadınlar

TV izlemek 98 99 99 100 99 98

Arkadaşlarla zaman geç. 100 98 97 95 97 96

Radyo dinlemek 93 92 93 87 85 83

CD, kaset dinlemek 81 69 68 48 49 39

Kitap okumak 91 80 77 63 61 54

DIY 41 36 32 30 27 22

Bahçe bakımı 49 55 51 42 41 39

El işi 30 36 39 40 36 36

Etkinlik AB C1 C2 D E

Bir kamu binasını ziyaret etmek 74 69 64 66 48

Restoranda yemek yemek 87 73 58 45 36

Zevk için araba kullanmak 54 47 48 46 38

Fast-food restoranda yemek 48 44 42 43 29

Kütüphane 59 43 31 30 21

Sinema 47 42 35 30 21

Kısa süreli tatil 41 33 28 22 18

Disko veya gece kulübü 26 29 27 31 20

Tarihi binalar 41 31 17 15 10

Seyirci olarak spor karşılaşmaları 30 25 23 18 7

Tiyatro 35 26 17 11 7

Müze ya da sanat galerisi 36 24 14 11 12

Lunapark 14 13 19 16 10

Sergi 24 18 13 7 4

Temalı park 14 11 14 12 10

Bahis dükkanları 5 6 11 12 12

Kamp ya da karavanla seyahat 8 9 11 9 5

Bingo oynamak 2 5 8 10 14

İngiltere’de yapılan çalışma

Serbest zaman etkinliklerinde sınıf örüntüleri: Niteliksel

Serbest zaman etkinliklerinde niteliksel farklılıklar doğrudan spora

katılım yoluyla anlaşılabilir. Çok açık bir biçimde İngiltere‟de

yatçılık, kürek, üst sınıfların; dart, rugby ise alt sınıfların spordur.

Ama zamanla ingiltere‟de bazıları değişiyor. Örneğin futbol

karşılaşmalarını tribünden izlemek çok pahalı olduğundan alt sınıf

gitgide çekiliyor ve daha orta sınıflar onların yerlerini alıyor. Yine

boks da hem üst hem de alt sınıf tarafından takip edilen bir spor.

Türkiye‟de durum nasıl? Sınıflara göre serbest zaman

etkinlikleri ve sportif etkinlikler farklılaşıyor mu?

DPT DPT DPT DİE DİE DİE

SINIFLAR 1963 1968 1973 1987 1994 2002

En Fakir -

%20 4.5 3.0 3.5 5.2 4.9 5.3

İkinci -

%20 8.5 7.0 8.0 9.6 8.6 9.8

Üçüncü -

%20 11.5 10.0 12.5 14.0 12.6 14.0

Dördüncü -

%20 18.5 20.0 19.5 21.2 19.1 20.8

En Zengin-

%20 57.0 60.0 56.0 50.0 54.0 50.1

Gini Katsayısı 0.55 0.56 0.51 0.43 0.49 0.44

Ne değişti?

Kentlere göçle, kırda zamanını esnek kullanan ve köye özgü serbest zaman

etkinliklerini gerçekleştirme imkan ve gücüne sahip sınıflar, bazı serbest zaman

etkinliklerini kullanımda daha dezavantajlı hale geldi

Yeni orta sınıfın ortaya çıkışıyla serbest zaman etkinlikleri kimliğin ayrılmaz bir

parçası haline geldi

Televizyon ve internet gibi iletişim araçlarıyla alt sınıflar için bazı serbest zaman

etkinliklerine ulaşmak kolaylaştı. Serbest zamanda popüler kültür –pop müzik,

gösteri işi (show bus) ve spor daha çok kişinin ulaşımına daha açık hale

gelmiştir.

Kuzey Avrupa ülkelerinde alınan önlemler

Okullarda rekreatif etkinlikleri tüm öğrenciler için eşit düzeyde

sunmak

Kamuya ait rekreasyon kurumları yoluyla ücretsiz serbest zaman

etkinliklerine katılım sağlamak

Eğitim yoluyla serbest zaman etkinlikleri olanaklarından haberdar

etmek ve nasıl kullanacağına ilişkin yol göstermek

Türkiye‟de neler yapılıyor bilginiz var mı?

TEŞEKKÜRLER