TÜRK-MÜSLÜMAN İLİŞKİLERİ

Hz.Ömer döneminde Türklerle Araplar komşu oldu

Hz.Osman döneminde ilk Türk-Arap savaşları başladı

Emeviler döneminde çatşmalar yoğunlaşt.

Abbasiler döneminde ise Türkler ilk kez İslam devletnin hizmetne girmeye başladı.

Nihavend savaşı ile Sasaniler yıkıldı ve İran Müslümanlarca feth edildi.

Hazarlarla Kafasya’da (Belencer savaşı)

Emeviler; Hazarlar-Türgişler ve Göktürklerle savaştlar. Emevilerin Mevali (Arapçı) politkası Türklerin tepkisini çekt.

Yönetci ve asker olarak

NEDEN? GELİŞİMİ SONUÇLARI

TALAS SAVAŞI (751)

Göktürklerin yıkılmasıyla Orta

Asya’ya hakim olmak isteyen

Çinliler ile Araplar

(Abbasiler) karşı karşıya geldi.

Karlukların Araplara

desteğiyle savaşı Araplar kazandı

İslamiyet Türkler arasında yayıldı, Orta Asya İslamlaşt ve Türk-İslam tarihi başladı

Türkler Abbasi hizmetne girmeye başladı

Kağıt, matbaa, barut ve pusula Çinlilerden Müslümanlara geçt.

Çin dışında ilk kağıt “Şehirlerin Şahı” Semerkant’ta üretldi

İSLAMİYETE GEÇİŞİ KOLAYLAŞTIRAN ETKENLER İSLAMA HİZMETLERİ

TÜRKLER VE İSLAMİYET

Gök tanrı dini ile İslam dini arasındaki benzerlikler

Ahlaki benzerlikler

Savaşçı ruh

Ruhban sınıfnın olmaması

Abbasilerin hoşgörü politkası

İslam dünyasının koruyuculuğunu üstlendiler.

İslam dinini yaydılar.

İslam kültür-uygarlığına katkıda bulundular.

İSLAMİYETİ KABUL EDEN TÜRKLER

İlk Türk boyu

Doğu Avrupa’da

Mısır’da TOLUNOĞULLARI

KARLUKLAR

İTİL BULGARLARI

Orta Asya’da KARAHANLILAR

TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ

İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ

MISIRDA KURULANLAR DİĞERLERİ

Karahanlılar

Gazneliler

Selçuklular

Tolunoğulları

İhşidler (Akşidler)

Eyyubiler

Memlükler (Kölemenler)

Harzemşahlar Cengiz Türk-Moğol

İmparatorluğu Timur İmp. Akkoyunlular Karakoyunlular Babürler Safeviler

Bilge Kül Kadir Han

Satuk Buğra Han

Ebu Nasr Ahmed

Yusuf Kadir Han

Devletn kurucusu.

Abdülkerim adını alarak İslam’ı resmi din ilan et.

Abbasi Halifesince

tanınan ilk

Karahanlı Hükümdarı

En parlak dönem. Ölümü ile devlet ikiye

bölündü

Karluk, Yağma,Çiğil boyları kurucu unsurlar

KARAHANLILAR (840-1212)

Bat Karahanlılar Doğu Karahanlılar

Ahmet Arslan Han

liderliğinde. Harzemşahlar yıkt

Tabgaç Buğra Han liderliğinde.

Karahitaylar yıkt

KARAHANLILAR (840-1212)

İkili teşkilat, Türk devlet anlayışının etkisiyle

bölündü

Kutadgu Bilig kendisine sunuldu

KARAHANLILARIN ÖNEMİ

İLK Orta Asya’da kurulan Türk-İslam devlet

Türk-İslam sentezini oluşturdular

Türk-İslam mimari ve edebi eserler

MİLLİ KİMLİK ÖN PLANDA

Resmi dil Türkçe

Uygur alfabesini kullandılar

Türk devlet felsefesi etkin

Kutadgu Bilig Divanı Lügatt Türk

Divanı Hikmet Atabetül Hakayık

KARAHANLILARIN ÖNEMİ Bimarhane kurdular.

İlk kez burslu eğitm sistemini geliştrdiler.

Ribatların ilk örneklerini yaptlar.

Türk-İslam tarihinde ilk posta teşkilatnı kurdular.

Gulam sistemini ilk kez kullandılar.

Semerkant, Kaşgar, Buhara kültür merkezine döndü.

Tabgaç Buğra Han Medresesi’nde( ilk medrese)

Hastahane

Kervansaray

NOTLAR:Karahanlılara İLİGHANLAR (devlete, millete sahip çıkan) da

denilir.

Karahanlılar kendilerini ALP ER TUNGA neslinden gelmiş kabul ederler ve İranlılar onlara AL-İ AFRASİYAB ( Afrasiyaboğulları) adını vermiştir.

Alp Tigin Sebük Tigin Gazneli Mahmut

Gazne şehrinde Gazne toprakları Hindistan’akadar genişledi.devlet kurdu

En ünlü SULTANı

GAZNELİLER (963-1187)

Devlet adını şehirden, coğrafyadan aldı

Karahanlılarla birlikte

Samanoğulları’nı yıkt.

Abbasi Halifesini Şii

Büveyhoğulları’na karşı korudu

ve SULTAN ünvanını

halifeden aldı

Hindistan’a 17 sefer

düzenledi ve Kuzey

Hindistan’ı feth ederek İslam’ı yaydı

Utbi “Tarih-i Yemin” eserini,

Firdevsi “Şehname”

eserini Sultan Mahmut’a

sundu.

İlk Türk Sultandır. İslam aleminin siyasi liderliği Türklere geçt

GAZNELİ SULTAN MAHMUT (999-1030)

“Hindistan Fathi” Mahmut; Pakistan ve Bangladeş’in

temelleri atldı

Gazneliler (Gazneli Mesut)

Selçuklular (Tuğrul-Çağrı Beyler)

Dandanakan Savaşı (1040)

Savaşı kaybeden Gazneliler yıkılış

sürecine girdi

Savaşı kazanan Selçuklular kuruluş sürecini tamamladı

Afganistan’a çekilen Gazneliler, Afgan yerlileri Gurlular

tarafndan 1187’de yıkıldı

Gazneliler birden fazla etnik gruba hakim bir imparatorluktur.

Firdevsi (Şehname), Utbi (Tarihi yemin) Gazne dönemine ait.

Gaznelilerin Özellikleri

Hem gücün göstergesi, hem de güç kaybına binaen çöküşün temel nedenidir.

DİL Saray ve Ordu Resmi dil Bilim-Edebiyat

Türkçe Farsça Arapça/Farsça

Bu dil karmaşası Türkçe’nin

gelişimini olumsuz etkiler

NOTLAR:Gazneli Mahmut’un “Sarayımın en değerli hazinesi” dediği bilim

adamı BİRUNİ’dir.

Gazneli Mahmut sultan unvanı dışında “Alemin Aslanı” ve “Zamanın Yeganesi” unvanlarını da kullanmıştır.

Gazneli HİNDİSTAN’daki Kast Sistemine son vermiştir.

Gazneli sultanı SEBÜK TİĞİN çocuklarını yetiştirmek için onlara ahlaki değerleri ve tecrübelerini aktardığı eseri PEDNAME’dir.

Oğuzların Üç Ok Kolunun Kınık

Boyu

Selçuk Bey Gaznelilere karşı Nesa (1035)

Serahs (1038) Ve

Dandanakan (1040)

Zaferleri

Arslan Yabgu

Ve kuruluş tamamlandı

BÜYÜK SELÇUKLU İMPARATORLUĞU (1038-1157)

Tuğrul ve Çağrı Beyler

1038 Nişabur’da Hutbeyi adına okutu

İkili teşkilata uygun beraber yönetler.

Sultan Tuğrul.

Anadolu Akınları Çağrı Bey

liderliğinde başladı.

1055’te Bağdat’a gelen Tuğrul Bey Şii

Büveyhoğullarını yıkarak Halifeyi

himayesi altna aldı. Halife Tuğrul beyi

“Doğunun ve Batnın Sultanı” ilan et

1048 Pasinler Savaşı

İslam aleminin lideri Selçuklu

TUĞRUL VE ÇAĞRI BEYLER DÖNEMİ (1038-1063)

Aynı coğrafyada Siyasi güç Sultan’da Dini güç Halife’de…Laiklik…

Anadolu için ilk savaş. Bizans/Gürcü ordusu yenildi

Nizamülmülk’ü vezir atadı

Kars ve Ani’yi feth et. Halife, Ebul

Feth ünvanı verdi

1071 Malazgirt Zaferi’nde Bizans’ı yendi

1067 Bağdat’ta Nizamiye Medresesini açt

Bizans İmp. Esir alındı. Anadolu’nun kapıları açıldı. Anadolu’da ilk Türk devletleri kuruldu. (Kılıç hakkıyla) Haçlı Seferlerini tetkledi

ALPARSLAN DÖNEMİ (1063-1072)

Kılıç Hakkı; Fethedilen yer fetheden komutanın idaresine bırakılır. Teşvik

amaçlıdır. Ama Feodalleşmeye neden olur.

Her alanda zirve

dönemdir.

Ömer Hayyam güneş yılını esas

alan “Celali takvimi”ni

Melikşah adına yapt

İlk kez ikta sistemi

uygulandı

BATİNİLİK (Haşhaşiler)

Hasan Sabbah liderliğinde, Selçukluyu yıkıp coğrafyayı Şiileştrmek amacı ile mücadele eden, tarihte sistematk şekilde terörizmi yöntem olarak ilk defa kullanan hareketr. Selçukluya ciddi zararlar vermiş yıkılışta etkili olmuşlardır.

MELİKŞAH DÖNEMİ (1072-1092)

Batnilerle

mücadele edildi.

İKTA SİSTEMİ

Bir yerin vergi toplama hakkının,

hizmet karşılığında yönetcilere/komutanlara atlı asker yetştrmek şartyla

bırakılmasıdır.

İlk örnek Hittler, İslam tarihinde

Hz.Ömer’dir

İKTANIN FAYDALARI

ASKERİ Hazır bir ordu

İDARİ İkta sahipleri aynı zamanda yönetii

MALİ Maaş ödenmez Vergiler toplanır

ASAYİŞ Güvenlik sağlanır

OTORİTE En üira noktaya

devlet ulaşır

EKONOMİK Tarımsal üretmin

devamlılığını sağlar.

İKTA SİSTEMİNDE

TOPRAK

KİRACI Köylü

MÜLKİYET Devletn

ORGANİZATÖR İkta sahibi

Toprağı ekmezse Çif bozan vergisi

Toprak elinden alınır

SELÇUKLU’DA FETRET (1092-1117) Ülke hanedanın ortak malıdır anlayışının yaratğı kaotk dönemdir

SENCER DÖNEMİ (117-1157)

Sultan Sencer taht kavgasını kazansa da iç karışıklıklar devam etmiş, bazı emirler ve atabeyler bağımsızlıklarını ilan ederek devlet zayıfatmıştr.

Sencer, Katvan Savaşı’nda (1141) Moğol kökenli Karahitaylara mağlup oldu Sencer, 1153’te ise Oğuz İsyanı’nda esir düştü. Esareten kurtulan Sencer, 1157’de ölünce Selçuklu Devlet yıkıldı.

Türk veraset sistemi gereği yaşanan taht kavgaları,

Siyasi güçlerini kaybeden Abbasi Halifelerinin Selçuklulara karşı olumsuz faaliyetleri,

Merkezi otoritenin zayıfaması ile atabeylerin ayrılıkçı hareketleri,

Batnilik faaliyetleri,

Gulam Sistemi’nin etkisine tepki gösteren Oğuzların isyanı,

Katvan mağlubiyetnin yaratğı sarsınt,

Haçlı Seferlerinin yaratğı sosyo-ekonomik sarsıntlardır.

BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ’NİN YIKILIŞ NEDENLERİ

BÜYÜK SELÇUKLU YIKILDIKTAN

SONRA KURULAN

Anadolu Selçuklu

Suriye Selçuklu

Kirman Selçuklu

Irak Selçuklu

Horasan Selçuklu

Zengiler (Musul atabeyliği)

Börililer (Şam atabeyliği)

İldenizoğulları(Azerbaycan Atabeyliği)

Salgurlular(Fars atabeyliği)

Beg-Teginoğulları(Erbil atabeyliği)

DEVLETLER

ATABEYLİKLER

TOLUNOĞULLARI

(868-905)

İHŞİDLER

(AKŞİTLER) (935-969)

MEMLÜKLER

(KÖLEMENLER) (1250-1517)

MISIRDA KURULAN TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ

EYYUBİLER

(1174-1250)

Bu devletlerde; Halk =Arap Kurucu =Türk Yönetci sınıf =Türk Ordu =Türk Devlet felsefesi =Türk

Baharat yoluna hakimler ekonomik

yönden güçlüler

KURUCU Abbasi valisi Tolunoğlu Ahmet

ÖNEMİ -Mısır/Afrika’da kurulan ilk

Türk devlet -Maristan (Hastahane)

-Sosyal Devlet (Ücretsiz sağlık ve ilaç hizmet)

-Tolunoğlu Ahmet Camii

TOLUNOĞULLARI (868-905)

Mısır-Suriye-Filistn-Lübnan bölgesine hakim.

Abbasiler tarafndan yıkıldı.

KURUCU Abbasi Valisi

Muhammed Bin Togaç

ÖNEMİ -Kutsal topraklara (Hicaz)

hakim olan ilk Türk devlet

İHŞİDLER(AKŞİTLER) (935-969)

Mısır-Filistn-Lübnan ve Hicaz bölgesine hakim.

Fatmiler tarafndan yıkıldı.

Beyaz Güneş anlamında

KURUCU Selahaddin Eyyubi

ÖNEMİ -Selahaddin Eyyubi 1187 Hıtn

Savaşı’nda Haçlıları mağlup ederek Kudüs’ü geri aldı.

EYYUBİLER (1174-1250)

Mısır-Suriye-Filistn-Musul-Hicaz bölgesine hakim.

Memlükler tarafndan yıkıldı.

Haçlılarla mücadele etler

Kudüs Fathi

KURUCU Selahaddin Eyyubi

ÖNEMİ -Selahaddin Eyyubi 1187 Hıtn

Savaşı’nda Haçlıları mağlup ederek Kudüs’ü geri aldı.

EYYUBİLER (1174-1250)

Mısır-Suriye-Filistn-Musul-Hicaz bölgesine hakim.

Memlükler tarafndan yıkıldı.

Haçlılarla mücadele etler

Kudüs Fathi

KURUCU İzzeddin Aybeg

İSLAM ALEMİNİ KORUDULAR

-Haçlılara karşı Mansura (1254) zaferi

-Moğollara karşı Aynı Calud (1260) ve Elbistan (1277)

zaferi

MEMLÜKLER (KÖLEMENLER) (1250-1517)

Mısır-Suriye-Filistn-Hicaz

bölgesine hakim.

Osmanlılar tarafndan

yıkıldı.

VERASET -Her emir (Komutan) sultan olabilir. Taht kavgaları yoğundur

-Moğolların 1258’de yıktğı Abbasi Halifeliğini Mısır’da

koruma altna aldılar. Sultan ve Halife ayrı kişiler

Türk tarihinden farklı olarak birden fazla

hanedan iş başına geldi

Laik devlet yorumu yapılabilir

NOTLAR:Memlük: Efendisinin tasarrufu altında bulunan esir demektir.

KUT ANLAYIŞI ve SALTANATIN olmadığı tek Türk-İslam devletidir.

Fethedilen yerler fetheden komutanındır anlayışı vardı.

Memlükler, Gazneliler ve Selçuklular Halifeyi korudular, Osmanlı ise halifeliği saltanat makamının içerisine almıştır.

DİĞER TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ Harzemşahlar

Cengiz Türk-Moğol İmparatorluğu

Timur İmparatorluğu

Akkoyunlular

Karakoyunlular

Babürler

Safeviler

Kurucu Anuş Tigin

Adını kurulduğu yerden aldı.

B.Selçuklu yıkılınca bağımsız oldu ve B.Selçuklunun mirasçısıyız iddiasında bulundular

Moğolların gönderdiği tcaret kervanını imha ederek Otrar faciasına (1218) neden oldular

Celaleddin Harzemşah zamanında Anadolu Selçuklulara Yassıçemen’de (1230) yenildiler ve yıkıldılar.

HARZEMŞAHLAR (1157-1231)

CENGİZ TÜRK-MOĞOL İMPARATORLUĞU (1196-1227)

Timuçin (Cengiz Han) tarafndan kuruldu.

Tarihin en büyük imparatorluğu

Bütün Türkleri hakimiyetleri altna alarak 3. ve son kez Türk birliğini sağladılar.

DİKKAT! Türk-Moğol diye anılmasının nedeni nüfusun çoğunluğunun Türklerden oluşması ve Uygurlar kanalı ile bürokrasi ve orduda Türk kültürünün etkin olmasıdır.

Cengiz Han ölmeden Türk devlet anlayışına uygun bir şekilde

devlet oğulları arasında paylaştrmış ve devlet parçalanmıştr.

TÜRKLEŞİP İSLAMLAŞTILAR

-Rusların güneye

inmesini engellediler

-Timur İmp.yıkılışa sürükledi

-Abbasileri yıktlar

-Kösedağ Savaşıyla

Anadoluyu istla etler

-Moğol kaldılar -Marco Polo

seyahatnamesinde bu dönemi anlatr

Timur Orta Asya’da Çağatay Hanlığını yıkarak kurdu.

Timur bat Türklüğüne zarar verdi.

Uluğ Bey

Ali Şir Nevai ve Hüseyin Baykara

TİMUR İMPARATORLUĞU (1368-1501)

Altnordayı yıkılışa sevk et. Ruslar güneye indi.

Ankara Savaşıyla Osmanlıyı fetrete sürükledi.

Hükümdar bilim adamı. Astronomi. Semerkant rasathanesi (O.Asya da ilk)

Muhakemetül Lügateyn (Dillerin kıyaslaması). Türkçenin zenginliğini ispatladı

Bayram Hoca tarafndan Erciş merkezli kuruldu.

D. Anadolu ve Azerbaycan ‘da faaliyet gösterdiler.

Azerbaycan’ın Türkleşmesinde etkili oldular.

Akkoyunlu Uzun Hasan tarafndan yıkıldı.

KARAKOYUNLULAR (1375-1468)

Kara Yülük Osman Bey tarafndan kuruldu.

En ünlü hükümdarı Uzun Hasan’dır.

1473 Otlukbeli Savaşı’nda Osmanlıya mağlup olarak yıkılış sürecine girdiler.

Dede Korkut hikayelerini yazılı hale getrdiler

AKKOYUNLULAR (1402-1502)

Kuran-ı Kerim’i ilk kez Türkçeye çevirt.

Timur’un torunlarından Babür Şah tarafndan kuruldu.

Hint tarihinde ilk defa Hindistan siyasi birliğini sağladılar.

İngilizler tarafndan yıkıldı. Tac Mahal Babür Hükümdarı

Şah Cihan tarafndan hanımı Mümtaz hatun için yaptrdığı bir anıt mezardır.

BABÜRLER (1504-1858)

Şah İsmail tarafndan İran’da kurulan bir devletr

Osmanlının doğuda en önemli rakibidir.

İran, Safevilerden sonra da Türk hanedanı olan Afşarlar ve daha sonrada Kaçarlar tarafndan 1925’e kadar yönetlmiştr.

SAFEVİLER (1502-1736)

Temel mücadele nedeni

mezhep (Şii-Sünni) kavgasıdır.

DEVLET YÖNETİMİ

Eski Türk hakimiyet anlayışı aynen devam etmiştr. MEMLÜKLER istsnadır.

Kut anlayışı Veraset Sistemi (Ülke hanedanın ortak malıdır)

Taht kavgası Kısa sürede

yıkılış

Her komutan Sultan olabilir

HÜKÜMDAR

HÜKÜMDAR ÜNVANLARI

Bey Sultan

Padişah

Şah Emir

Hakan

Han

Gazi

DİĞER ÜNVANLAR İlig

Kara Kadir

Arslan Yabgu Tigin Melik

Şahinşah Sultanül Azam Sultanül Alem

Sultanül Mağrib Sultanül Maşrık

HÜKÜMDARLIK

SEMBOLLERİ

Hutbe Otağ

Taht

Alem Sancak

Tuğra Tuğ

Para

Nevbet

Menşur

Hilat (Elbise-Hediye)

Tıraz

(Elbise)

Çetr (Şemsiye)

Asa

(Baston)

Halife onayı

Bando

Bayrak

ATABEYLİK SİSTEMİ

ATABEY (Tecrübeli devlet adamı-Melik Hocası)

MELİK (Selçuklu Prensi) Melik, atabey nezaretnde

eyaletlerde valilik yaparak devlet

yönetmi konusunda tecrübe kazanır

Merkezi otorite zayıfayınca atabeyler bağımsızlıklarını ilan etler

İlk atabey Nizamülmülk

SARAY

Bazı Görevliler

Karahanlılar “Kapu” der

Selçuklular “Bergah/Dergah” der

Hacip Sultan ile hükümet ve halk arasındaki ilişkileri düzenler Emiri Candar Muhafz birliği komutanı Camedar Elbiselerden sorumlu Çaşnigir Yemek işlerinden sorumlu Serhenk Sultanın yolunu açar Kıssadar Dilekçeleri sultana sunar Emiri Hares Sultanın verdiği cezaları uygular Emiri Şikar Sultanın av işlerinden sorumlu

HÜKÜMET Selçukluda devlet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı

kurula “Divan-ı Saltanat” denirdi.

Sultan olmadığı zamanlar vezir başkanlığında toplanan divan danışma organı niteliğindedir.

Divan aynı zamanda sultan başkanlığında “Divan-ı Mezalim” adını alarak yüksek mahkeme olarak da görev yapardı.

Divanın güvenliğinden “Emir-i Şemşir” sorumludur.

SELÇUKLU KARAHANLILAR GAZNELİLER

Sahibi Divan-ı Devlet Yuğruş Hace-i Buzurg

VEZİR (Sultanın Mutlak Vekili)

Vezirin kendine ait divanı “Divan-ı Vezaret”

DİVAN-I SALTANAT (Selçuklu) SE

LÇUK

LU

DİVAN-I TUĞRA DİVAN-I İSTİFA DİVAN-I İŞRAF DİVAN-I ARZ

Tuğra-i Müstevf Müşrif-i Memalik Emir-i Arz Başkan

Divan-ı Ali (Karahanlılar) Divan-ı Vezaret (Gazneliler)

YAZIŞMA MALİYE TEFTİŞ ASKERİYE

KARA

HAN DİVAN-I TUĞRA DİVAN-I İSTİFA DİVAN-I İŞRAF DİVAN-I ARZ

Tuğra-i Agıcı Müşrif-i Memalik Emir-i Arz Başkan

GAZN

E DİVAN-I RİSALET

DİVAN-I VEKALET DİVAN-I İŞRAF DİVAN-I ARZ

Sahibi Divan Vekil-i Has Müşrif-i Memalik Emir-i Arz Başkan

Divan-ı Mezalim Yüksek mahkeme. İdareciler hakkındaki şikayetleri de karara bağlar. Divan-ı Berid Haberleşme ve isthbarat faaliyetleri Divan-ı Has Sultana ayrılan has arazilerle ilgilenir Divan-ı Evkaf-ı Memalik Vakıfarı denetler

DİVANI SALTANAT DIŞINDA İDAREDE BAZI ÖZEL DİVANLAR

ÜLKE YÖNETİMİ

BAZI GÖREVLİLER

Melik Selçuklu prensi. Eyaletlerde vali olarak görevlendirilir.

Muhtesip Esnaf denetleyen ve belediye işlerinden sorumludur.

Şıhne Askeri validir. Subaşı Şehirlerde güvenlik işlerinden sorumludur.

Amid Şehirlerde idari işlerden sorumludur. Sahib-i Şurta

Eyaletlerin güvenliğinden sorumlu

Amil Şehirlerde mali işlerden sorumludur. Ulak Posta işleri

Kadı Yargıç Dizdar Kale komutanıdır.

Eyalet yapısı

HAS TOPRAK Geliri

hükümdara ve ailesine bırakılan

topraklardır.

İKTA TOPRAK İkta sisteminin

uygulandığı geliri, hizmet karşılığı ve asker yetştrmek

kaydı ile ordu görevlilerine ve

devlet memurlarına bırakılan

topraklardır.

MÜLK TOPRAK Mülkiyetn kişilere

geçtği, kişilerin istediği gibi tasarruf edebildiği topraklardır. Kişilerin evi, evinin önündeki

bahçesi gibi topraklardır. Yine devlet, üstün

hizmetlerde bulunan görevlilerine ödül olarak

toprak verebiliyordu.

Öşrü toprak Müslümanların

Haraci toprak Gayrı Müslimlerin

VAKIF TOPRAK

Geliri sosyal yardım

kurumları için ayrılan

topraklardır.

TOPRAK SİSTEMİ

DİKKAT! Toprağın büyük kısmının mülkiyet devlete aitr. Özel

mülkiyet var, ama gelişmemiştr.

ORDU

HASSA ORDUSU

Sultana bağlı Türk

askerlerinden oluşan atlı birliklerdir.

GULAM ORDUSU

Farklı etnikleden

seçilen sultana

bağlı maaşlı

askerlerdir.

İKTA ORDUSU (Eyalet=Sipahi Ordusu) İkta Sistemi netcesinde

ortaya çıkan ordudur. Tüm ihtyaçları ikta

sahiplerince karşılandığından maaş

almazlar. Tamamen Türklerden oluşan atlı

birliklerdir.

YARDIMCI KUVVETLER

Bağlı Devlet ve Beyliklerden gelen

askerler

Türkmenler (Akıncı ve

gönüllüler)

ORDU

Farklı etniklerin kullanıldığı Gulam sisteminde Selçuklular ağırlıklı İranlı (Fars) çocukları kullanmıştr. Gulamhane’de verilen eğitm sonrasında zeki olanlarının yönetci-komutan yapılmış diğerleriyse asker olarak kullanılmıştr. Bu uygulama ile Fars halkını yönetme dahil ederek devlete olan bağlılıklarını artrma ve merkezi otoriteyi güçlendirme amaçlanmıştr. Bu sistem ile Selçuklularda Farsça ve Fars kültürünün etkisi artacaktr.

Gulam ile yetşen Farslı yönetciler Selçukluda Oğuz Türklerine zulmedecekler, bu da Oğuz isyanına neden olacaktr.

GULAM SİSTEMİ İlk Karahanlılarda

Bistegani denilen maaş alırlar

HUKUK SİSTEMİ

Şeri Hukuk Örf Hukuk Temeli İslam hukukuna dayanır. Kadılar davaları görür Sosyo-ekonomik konular şeri hukuk çerçevesinde çözülürdü.

Yargı kararına itraz durumunda kadılardan oluşan bir kurul durumu görüşür ve karar verirdi.

Temeli Türk töresine gelenek ve göreneklerine dayanır. Askeri ve idari alanlarda uygulanır.

Selçuklularda askeri davlara bakan görevli “Kadı asker” (Kad-i leşker) dir.

Yargı bağımsız

Cemaat Mahkemeleri (Gayrı müslimlerin) Hukuk birliği yok

Kadil Kudat sorumlu

Emiri Dad sorumlu

“Divan-ı Mezalim”

Yüksek Mahkeme.

Aynı zamanda ağır siyasi

suçlara bakt.

SOSYAL HAYAT Türk-İslam devletlerinde toplumsal alanda herhangi bir

sınıfaşma yoktu. Halk yönetenler ve yönetlenler olmak üzere ikiye ayrılırdı. Yönetenler askeri ve sivil idarecilerden; yönetlenler ise

köylüler, şehirliler, göçebeler diye tasnif edilirdi. Bu ayrım tamamen yapılan iş ile ilgili olup, yetenekli kişiler

en üst düzeye kadar yükselebilir veya tam tersi yapılan hataya bağlı olarak tüm yetkisini ve gücünü kaybedebilirdi.

Dikey hareketlilik diye ifade edilen bu durum sınıf ayrımı olmadığının açık göstergesidir.

EKONOMİK HAYAT Ekonomik yaşamda; tarım, demircilik, dokumacılık, el sanatları,

hayvancılık ve tcaret etkindi. Türk-İslam devletleri için tcaret geliştrmek devlet politkası

haline gelmiştr. Özellikle Mısır’da kurulan devletler baharat yolu sayesinde

zenginleşmiştr. Şehirlerde ise ekonomiyi yönlendiren esnaf örgütü Selçuklularda

“Fütüvvet Teşkilat” idi.

Büyük Selçuklunun ilk parasını Tuğrul Bey bastrdı. Devlet hazinesine “Hazine-i Amire”; hükümdar hazinesine ise

“Hazine-i Hassa” denir.

BAZI KAVRAMLAR Dinar Altn para Kapan Aynı cins malın depolandığı yer Dirhem Gümüş para Arasta Tek cins malın satldığı pazar Fels Bakır para Cabi Vergi memuru

DEVLETİN GELİRLERİ

ÖŞÜR Müslüman çifçilerden

1/10 oranında

alınan ürün vergisidir.

HARAÇ Gayr-ı

Müslim çifçiler-den 1/5

oranında alınan ürün

vergisidir.

CİZYE Askerlik yapmadıkları için askerlik çağındaki

Gayr-ı Müslim erkeklerden yıllık

alınan vergidir. Çocuklardan, bayanlardan, ihtyarlardan,

engellilerden, din adamlarından

alınmaz.

AĞNAM Hayvan-

cılık yapanlar-

dan alınan

vergidir.

-Gümrük vergileri

-Maden, tuzla gelirleri

-Ganimetler -Bağlı devlet ve

beyliklerin gönderdikleri

vergiler.

DİL VE EDEBİYAT

KUTADGU BİLİG (Yusuf Has Hacib)

DİVAN-I LÜGAT’İT TÜRK

(Kaşgarlı Mahmut)

DİVAN-I HİKMET (Hoca Ahmet

Yesevi)

ATABET’ÜL HAKAYIK (Edip Ahmet

Yükneki) - “Mutluluk veren bilgi” anlamında

-İlk Türk İslam eseri -Siyasetname

-Uygur alfabesi ve Hakaniye

lehçesiyle yazıldı -Tamgaç Buğra Han’a sunuldu

-İlk Türkçe sözlük -Arapçaya karşı

Türkçenin zenginliği -İlk Türk Dünyası

haritası -Çoğunluğu Arapça

-Abbasi Halifesi Muktedi Bi-

Emrillaha sunuldu

-Türk tasavvuf edebiyatnın ilk

eseri -Dini ve ahlaki öğütler içerir

-Karahanlı Türkçesiyle

yazıldı

- “Hakikatlerin eşiği” anlamında

-Ahlaki öğütler içerir -Uygur alfabesiyle

yazıldı -Karahanlı hükümdarı

Sipehsalar Mehmet Bey’e sunuldu

KARAHANLILAR

ŞEHNAME (Firdevsi)

TARİH-İ YEMİN (Utbi)

-İran-Turan mücadelesini anlatan destan -İranlıları över

-Farsça -Alp Er Tunga, Afrasyab

adıyla geçer -Gazneli Sultan

Mahmut’a sunuldu

-Gurlular, Gürcistan, Harezmşâhlar ve

Afganlılar, Samaniler ve Gazne tarihi hakkında

bilgi içerir. -Gazneli Sultan

Mahmut’a sunuldu

GAZNELİLER

-Devlet yönetmiyle ilgilidir -Farsça

-Sultan Melikşah’a sunuldu

-Fars saray yaşantsının

anlatldığı şiirleridir. -Farsça

SİYASETNAME (Nizamül Mülk)

RUBAİLER (Ömer Hayyam)

DİVANI ENVERİ (Enveri)

SELÇUKLULAR

-Dönemin kasideleriyle en ünlü

şairi Enveri’nin divanıdır.

MUHAKEMETÜL LÜGATEYN

(Ali Şir Nevai)

KANGLI LÜGATI (Muhammed Bin Kays)

KEŞŞAF TEFSİRİ (Mahmut Zemahşeri)

-Türkçe, Arapça, Farsça ve Hintçe

dillerini kıyaslayarak, Türkçenin Farsçadan ve Hintçeden üstün olduğunu ifade et

-Çağatay Türkçesiyle yazıldı

DİĞER BAZI EDEBİ ESERLER Timur İmp.

-Türkçe-Farsça

sözlüktür -Celaleddin

Harzemşah’a sunuldu.

-Kuranı Kerim’in dil

yapısı ve inceliklerini üstünlüklerini ortaya

koyduğu ve islam aleminde büyük şöhret sahibi bir

tefsirdir.

Harzemşahlar Harzemşahlar

MEDRESE

Müderris: Hoca Muid: Müderris yardımcısı Fakih: Medrese rektörü

BİLİM VE DÜŞÜNCE HAYATI Karahanlılar döneminde Semerkant’ta açılan Tamgaç Buğra Han

medresesi modern anlamda Türk-İslam tarihini ilk medresesidir.

Selçukluların ilk medresesi Tuğrul Bey zamanında Nişabur medresesi.

Selçukluların Nizamiye Medresesi ise dönemin en önemli eğitm kurumlarıdır. Burslu eğitm ve idari-akademik

özerklik mevcut idi. Finansman vakıfarca karşılanmakta.

TÜRK-İSLAM İLİM ADAMLARI

Avrupa “Al-Pharablus” der. “Muallimi Sani” (2.Öğretmen) diye anılır.

Aristo ve Yunan düşünürlerini İslam alemine tanıt. İslam aleminde pozitf bilimlerin kurucusu kabul edilir.

İhsaül Ulum (İlimlerin sayımı) kitabında bilimleri ilk kez sınıfandırdı.

Medinet-ül Fazıla (Erdemli şehir) kitabında hükümdarların özelliklerini anlat.

İslam aleminde müzik kitabı yazan ilk bilgin. Çeşitli müzik aletleri yapt.

Uluslararası kuruluştan bahsederek Birleşmiş Milletlerin fkri temelini at

Eğitmde ikna ve yaparak öğrenme modelini savundu.

FARABİ (870-950)

Avrupa “Avicenna” der. “Tıbbın Hükümdarı” diye anılır.

Kitabü’s Şifa (Şifa kitabı) ve El Kanun-u Fit Tıb ( Tıbbın kanunu) uzun yıllar Avrupa da okutuldu

Küçük kan dolaşımını buldu. Ruh hastalıkları için müziği tedavi olarak kullandı.

Felsefe, müzik, botanik, zooloji fzik, astronomi alanlarında da çalışt

İBN-İ SİNA (980-1037)

Gazneli Mahmut “Sarayımın en değerli hazinesi” der.

Astronomi ve fzik alanında çalışt.

Enlem ve boylamı tespit ederek, ekvatorun uzunluğunu hesapladı

Asar’ül Bakiye kitabında Asyalı halklar hakkında bilgi verdi.

Kitab’ül Cevahir kitabında 16 maddenin özgül ağırlığını tespit et.

Kitabüt Telfhim kitabında güneş ve ay tutulmalarını gösterdi.

BİRUNİ (973-1051)

Selçuklular döneminde Kelam alanında çok önemli bir flozofur.

Nizamiye medreselerinde müderrislik yaparak batniliğe karşı önemli çalışmalarda bulundu.

Tehafüt (Tutarsızlık) ve İhya-ül Ulumiddin (Fıkıh kitabı) önemli eserleridir.

GAZALİ (1058-1111)

Avrupa’da “Averreos” diye bilinen arap bilgindir

Endülüs Emevi döneminde İspanya’da yaşadı

Tıp, felsefe ve astronomiyle ilgilendi

Aristo’yu Avrupa’ya tanıt

Aklı inancın önüne geçirmiştr

Gazaliyle fkri çatşma içerisindedir.

Tehafütüt Tehafüt (Tutarsızlığın ttarsızlığı) ünlü eseridir

İBN-İ RÜŞT (1126-1198)

Cebir, Matematk, coğrafya ve astronomi alanında çalışt.

Cebirin temellerini at.

0 (sıfr) rakamını buldu.

Logaritmanın kurucusudur.

Kitabül Cebr vel Mukabele en önemli eseri

HAREZMİ (788-859)

ÖMER HAYYAM Selçuklu Sultanı Melikşah adına yapılan Celali Takvimini hazırladı. Astronomi ve Edebiyat.

ULUĞ BEY Timur’un torunu. Hükümdar bilim adamı. Astronomi. Zic (astronomi cetveli)eseri ünlü.

EL RAZİ Kimya. Sülfrik asidi buldu.

İBNİ TÜRK Cebir alanında çalışt.

ABDULLAH BARANİ Trigonometrinin kurucusu.

CABİR BİN HAYYAM Kimyanın babası.İlk kimya laboratuvarını kurdu

BUHARİ Hadis alimi. Kütüb-i Site ünlü hadis kitabıdır.

Sanat Dalları

Minyatür

Hat

Tezhip

Vitray

Malakari

Seramik

SANAT Derinlik ve perspektfn olmadığı kitaplara yapılan resim.Ustasına;

Nakkaş-Musavver denir

Güzel yazı yazma sanat.Ustasına;

Hatat denir

Kitap kenarlarını süsleme sanat.

Ustasına; Müzehhip denir

Cam süsleme

Alçıyla duvarı kabartp

süsleme.Ustasına; Kalemkar denir

Seramik/Çini süsleme sanat.

İslam dininde resim ve heykel yasak olduğundan özellikle hat ve minyatür sanatlarında faaliyet gösterilecektr.

Sanat Dalları

Oymacılık

Kakmacılık

Telgari

Kündekari

Portal

Fresk

Ahşap oyma sanat

Ahşap, metal üzerine değerli

taş/maden gömme

Altn-Gümüş işçiliği

Ahşap parçaları birbirine geçirip bağlama

Kapı süsleme

Yaş alçıya resim yapma

Mimaride Mekanlar

Külliye Bedesten

Arasta

Kervansaray Ribat

Tabhane

İmarethane

Şifahane Bimarhane Bimaristan

KümbetTürbe

Cami merkezli toplu yapı

AVM (çarşı)

Tek tp mal satan dükkanlar

topluluğu

Konaklama yeri

Konukevi

Aşevi

Hastahane

Türk işi Anıtmezar

MİMARİ

İŞLEVİNE GÖRE MİMARİ

DİNİ MİMARİ

SİVİL MİMARİ ASKERİ MİMARİ

Cami Medrese Türbe Kümbet Külliye Tekke Zaviye

Saray Köşk Darüşşifa-Bimarhane-Bimaristan Kervansaray-Ribat Bedesten-Han-Hamam-Köprü-İmarethane

Kale Sur Burç Kışla

Mimari eserlerde ahşap, alçı, çini, kerpiç, tuğla, taş, mermer, maden yoğun olarak kullanılacaktr.

Süsleme motf olarak ise; geometrik şekiller, yazılar, bitki motferi, hayvan fgürleri, az da olsa insan ve melek fgürleri de kullanılmıştr.

SELÇUKLU MİMARİSİ

Mescidi Cuma (İsfehan)

Nizamiye Medresesi (Bağdat)

İmam Hanef Türbesi

(Bağdat)

KARAHANLI MİMARİSİ

Arap Ata Türbesi

Ayşe Bibi Türbesi

Ribat Melik (ilk Türk ribat)

GAZNE MİMARİSİ

Zafer Kuleleri

Leşker-i Bazar Ulu

Camii

DİĞER ESERLER

Tac Mahal

Agra Kalesi

Tolunoğlu Ahmet Camii

Yesevi Türbesi

Babürler

Babürler

Tolunoğulları

Timur

Slayt 1Slayt 2Slayt 3Slayt 4Slayt 5Slayt 6Slayt 7Slayt 8Slayt 9Slayt 10Slayt 11Slayt 12Slayt 13Slayt 14Slayt 15Slayt 16Slayt 17Slayt 18Slayt 19Slayt 20Slayt 21Slayt 22Slayt 23Slayt 24Slayt 25Slayt 26Slayt 27Slayt 28Slayt 29Slayt 30Slayt 31Slayt 32Slayt 33Slayt 34Slayt 35Slayt 36Slayt 37Slayt 38Slayt 39Slayt 40Slayt 41Slayt 42Slayt 43Slayt 44Slayt 45Slayt 46Slayt 47Slayt 48Slayt 49Slayt 50Slayt 51Slayt 52Slayt 53Slayt 54Slayt 55Slayt 56Slayt 57Slayt 58Slayt 59Slayt 60Slayt 61Slayt 62Slayt 63Slayt 64Slayt 65Slayt 66Slayt 67Slayt 68Slayt 69Slayt 70Slayt 71Slayt 72Slayt 73Slayt 74Slayt 75Slayt 76Slayt 77Slayt 78Slayt 79Slayt 80Slayt 81Slayt 82Slayt 83